Maandblad voorwaterprofessionals 27 februari 201447ste jaargang

2

www.vakbladh2o.nl

KLAAS WIJNSMAVAN DE WARME OVEN

NAAR HET KOUDE WATER

EXTRA! BEURSSPECIAL

KARLA PEIJS:WATERSECTORHEEFT GELD ZAT

TRAINEN OP RAMPEN:NIET ECHT, MAAR OOKGEEN SPELLETJE

Naamloos-7 1 10-02-14 15:43

2

Waar? Voor het regelen van bepaalde zaken, gaat hij naar het Vitens-kantoor in Leeuwarden. Maar zijn huis is zijn standplaats, zijn werkbusje zijn werkplek en zijn laptop zijn bureau. “Daar begint mijn werkdag. Meldingen van onderhoudsklachten, reparatieverzoeken, gesprongen waterleidingen, komen binnen bij het callcenter. Daar verdelen ze de werk-zaamheden over de monteurs. We hebben allemaal een eigen regio. Ik werk door heel Friesland, maar de meeste klussen doe ik in Leeuwarden en omgeving.” “Meestal ben ik buitenshuis bezig, zoals hier, met het repareren van een gesprongen waterleiding. Van de 48.000 kilometer Vitens-leidingen kan er wel eens wat stuk gaan. Bijvoorbeeld na een storm. Als een boom omwaait, kunnen de wortels delen van de leidingen beschadigen.”

Wat?“Ter plaatse is makkelijk te zien waar ik moet zoeken. Daar komt namelijk water naar boven! Dus is de lekkage in de buurt. Het hele leidingnet staat digitaal in mijn laptop. Het eerste dat je doet, is de sectie waar het lek zit afsluiten. Dan bestel ik een kraantje en ga de grond in om te zien wat er precies aan de hand is. Soms is het probleem met een reparatieklem verholpen. Andere keren is het nodig om een tussenstuk of zelfs een hele sectie te vervangen.”“Verder zijn we regelmatig binnenshuis, bij particulieren, aan het werk. Bijvoorbeeld omdat de hoofdkraan vastzit of niet goed werkt. Of als watermeters lekken of niet meer tellen. We onderhouden ook veel watermeteropstellingen in fabrieken. En de brandkra-nen voor de brandweer.”

Waarom?“In dit werk heb ik alle vrijheid. Ik ben zelfstandig, kan veel zelf regelen en plannen. Ja, net als in de bakkerij, maar daarmee houdt elke vergelijking op…” De watersector en het werken bij Vitens bevallen goed, maar hij wil wel hogerop. Daarom gaat Klaas weer verder met leren.

Wie?Klaas Wijnsma (29), niet geboren maar wel getogen en nog steeds inwoner van Berlikum, een dorp van 2.500 inwoners in de Friese gemeente Menalduma-deel. Voorbestemd om zijn ouders als dorps-bakker op te volgen en daarom in het bezit van alle nodige bakkersvak-diploma’s. Een meel- allergie dwong hem zich te laten omscholen. Klaas had wel iets met techniek en drinkwaterbedrijf Vitens was bereid ook ongeschoolde krachten in dienst te nemen. Zo maakte hij vijf jaar gele-den de overstap van de warme oven naar de kou-de watersector. Na aller-lei opleidingen (intern en bij de stichting Waterop-leidingen) is hij nu senior monteur distributie.

Tekst Barbara Schilperoort Fotografie Kees Hummel

ACHTER DE

COVER

4 KARLA PEIJS: DRINKWATERBEDRIJVEN WORDEN GEWANTROUWD 20 OEFENEN OP CALAMITEITEN IS GEEN SPELLETJE

26PR-MACHINE DRAAIT VOOR KRAANWATER

31 EXTRA: ALLE INFORMATIE OVER AQUA NEDERLAND VAKBEURS & RIOLERINGSVAKDAGEN

68HOE LANG VINDENBEDRIJVEN ONS WATER-LAND AANTREKKELIJK?

VASTE RUBRIEKEN

HoogstandjeRuim baan voor het wild in twee waterwingebieden

Waternetwerk• Programma voorjaarscongres KNW• Executive program: ‘Het brein in de waterketen’• Vakantiecursus over de spanning van K3

WatertechniekTechnische informatie uit de watersector

Op pad met…Henk Schobben (Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier) Waterwetenschap• Wilgen kunnen water goed schoonmaken• Warmer klimaat slecht voor veen in Friesland• Herstel ouderwetse beek winst voor natuur en boer

Verder op H2O OnlineOverzicht van alle nieuwe vakinformatie op www.vakbladh20.nl

8

11

60

66

72

78

INHOUD

3

68

4

20

26

NR 2 / FEBRUARI 2014

COLOFON Maandblad H2O is een uitgave van de Stichting H2O. REDACTIE Monique Bekkenutte (hoofdredacteur), Roel Smit (producent/ eindredacteur), Anne de Boer; Binckhorstlaan 36, M417, 2516 BE Den Haag, 070-3222765, e-mail: Redactie@vakbladh2o.nl REDACTIE RAAD René Arninkhof, Matthijs van den Brink, Erwin de Bruin, Roberta Hofman-Caris, Henk Dekker, Daphne de Koeijer, Hans Middendorp, Johan van Mourik, Jos Peters, Jan Roelsma, Joris Schaap, Veerle Sperber, André Struker, Marlies Verhoeven, Marie-José van de Vondervoort, Michiel van Willigen, en Jason Zondag. VORMGEVING Ronald Koopmans BLAD MANAGEMENT Gerrit Holtman ADVERTENTIEVER- KOOP PSH Media Sales, Shahin Habbah, Postbus 30095, 6803 GM Arnhem, 026-7501851, e-mail: shahin.habbah@pshmediasales.nl DRUK Senefelder Misset, Doetinchem ABONNEMENTEN Secretariaat @vakbladh2o.nl

NR2 / FEBRUARI 2014

4

KARLA PEIJS:‘ER IS NOG GELD ZATIN DE WATERSECTOR’

Tekst Roel Smit | Fotografie Gabby Louwhoff

HOOFDROLSPELERS

OH2

5

Het ontbreekt aan vertrouwen tussen drinkwaterbedrijven aan de ene kant en waterschappen en gemeenten aan de andere kant. En de watersector moet niet zeuren, want: “Er is nog geld zat.” We zullen Karla Peijs, voorzitter van de Visitatiecommissie Waterketen, nog veel horen in 2014. Het tweede interview in een reeks met hoofdrolspelers in de Nederlandse watersector.

s het glas half leeg of half vol? De Visitatiecommissie Waterketen, onder voorzitter-schap van oud-minister Karla Peijs, heeft nog een klein jaar te gaan. Eind 2014 moet duidelijk zijn of waterschappen, gemeenten en drinkwaterbedrijven zoveel efficiënter kunnen werken dat het vanaf 2020 uiteindelijk 450 miljoen euro per jaar oplevert. Eind

januari kreeg minister Schultz van Haegen, de opdrachtgever van de Visitatiecommissie, een rapport over hoe het ervoor staat met de uitvoering van de afspraken over de waterketen uit het Bestuursakkoord Water van 2011. Eén van de conclusies: wat er nu toe aan besparingen bedacht is, telt nog lang niet op tot de beloofde 450 miljoen.Dan zijn er twee soorten reacties. De eerste is die van de gemeenten en de waterschap-pen: “Gemeenten en waterschappen zijn goed op weg om te besparen in de afvalwaterke-ten.” Een tandje erbij en de afgesproken besparingen worden gehaald. De tweede komt van de industriële watergebruikers. Volgens hen legt de commissie-Peijs de “onmacht van het waterpraatcircuit” feilloos bloot. Het spoor van overleg en samenwerking loopt dood, het Rijk moet ingrijpen.Hoe kan één, helder geschreven rapport tot zulke verschillende reacties leiden? In Den Haag hebben we een gesprek met Karla Peijs.

Karla Peijs: “Dat ben ik niet. Ik ben pas tevreden als we die 450 miljoen aan besparingen op tafel hebben. De drinkwaterbedrijven, die 70 miljoen euro structureel moeten besparen, gaan het waarschijnlijk wel redden, maar voor wat betreft de resterende 380 miljoen durf ik nog geen voorspelling te doen. We zitten er – als het om harde, concrete maatregelen gaat – nog ver van af.”“Ik ben wel blij dat het kostenbewustzijn in de sector lijkt te groeien. Er is in het begin veel gemopperd. De commissie zou alleen maar oog hebben voor de kosten, terwijl we met z’n allen toch zo leuk bezig zijn… Dat beeld begint te draaien. Inventief zijn, op de kosten letten, is juist een heel leuke sport. Bovendien komen de voordelen van de besparingen in de eigen regio terecht. De inwoners en gebruikers in de regio worden er zelf beter van.”

>“Ik geloof er niets van. Uit gesprekken met de sector is me gebleken dat er best nog veel rek in zit. Men heeft gewoon nog geld zat. En als het geld op is, dan worden vaak de heffingen voor de burgers verhoogd. Niemand kijkt serieus over de schouders van de waterketen-organisaties mee. De eindgebruiker protesteert niet; drinkwater is een eerste levensbehoefte en is goedkoper dan elektriciteit, gas, internet of de kabel. Weet hij veel. En de invloed van politieke controle op die bedrijven is pas in het beginstadium. De gedeputeerde van de pro-vincie of gemeente is aanwezig bij de aandeelhoudersvergadering van het drinkwaterbedrijf, maar kan de boeken ook niet controleren. Hij of zij zit daar als een van de aandeelhouders. De inhoud van het beleid komt niet aan de orde. Dat is praktisch onmogelijk.”“Natuurlijk zijn er benchmarks, die helpen ook wel, maar die worden door de ketenorganisa-

I

NR2 / FEBRUARI 2014

BENT U TEVREDEN?

DE REK IS ERUIT, ZEGGEN SOMMIGEN.

ZOVEEL AANDACHT VOOR EFFICIENCY

GAAT TEN KOSTE VAN DE INNOVATIE EN DAT

IS SLECHT VOOR DE LANGERE TERMIJN.

6

ties zelf uitgevoerd. Dat is een beperking. Ik denk dat een bedrijfsmatige visie op het werken van gemeenten, waterschappen en drinkwaterbedrijven zou aantonen dat er nog heel veel ruimte is voor efficiencywinst.”

>“We hebben een fantastische drinkwatersector, maar het ontbreekt aan vertrouwen tussen drinkwaterbedrijven aan de ene kant en waterschappen en gemeenten aan de andere kant. Drinkwaterbedrijven worden niet behandeld alsof ze onderdeel zijn van de waterketen. Ie-mand van een drinkwaterbedrijf heeft ooit eens gezegd: geef al die taken maar aan ons, wij kunnen het beter en efficiënter. Daardoor is een verschrikkelijk wantrouwen ontstaan, tot op de dag van vandaag. Terwijl voor samenwerking drie dingen nodig zijn: vertrouwen, ver-trouwen, vertrouwen. Dat wantrouwen komt ook naar voren uit het Bestuursakkoord Water: waarom is niet gezegd dat de hele sector 450 miljoen moet besparen, waarom is dat gesplitst in 380 miljoen voor de gemeenten en de waterschappen en 70 miljoen voor de drinkwater-sector? Waarom? Ik denk dat de drinkwaterbedrijven best wat meer zouden kunnen doen, zeker in de samenwerking met de waterschappen en de gemeenten. Weten we in de water-sector echt van elkaar welke assets iedereen tot zijn beschikking heeft? Weten we echt of het

WAAR ZIT DIE RUIMTE VOOR MEER EFFICIENCY?

HET TUSSENRAPPORT VAN KARLA PEIJS Op 23 januari overhandigde Karla Peijs een voortgangsrapportage van haar Visitatiecom-missie Waterketen aan minister Schultz van Haegen (Infrastructuur en Milieu). De opdracht van de commissie is ogenschijn-lijk simpel: ga na of de watersector in staat is om in 2020 via efficiencyverbetering een structurele besparing van 450 miljoen euro (prijspeil 2010) te realiseren. De drinkwater-bedrijven moeten 70 miljoen ‘leveren’, gemeenten en waterschappen de resterende 380 miljoen. Zo hebben de partijen in de wa-tersector het in 2011 in het Bestuursakkoord Water zelf afgesproken: de kosten blijven stijgen, maar we laten ze 450 miljoen euro minder stijgen. Met de voortgangsrapportage sluit de Visitatiecommissie de fase van inven­tarisatie af, die de tweede helft van vorig jaar heeft plaatsgevonden. Op basis van informatie van drinkwaterbedrijven en regio’s (water-schappen en gemeenten) heeft de commissie geanalyseerd hoe de vlag erbij hangt. Dat wil zeggen: hoe hard zijn de ambities voor kosten-besparing, hoe stevig zijn ze bestuurlijk veran-kerd en hoe staat het ervoor met de uitvoering van de plannen?Voor wat betreft dat laatste: de waterketen-organisaties die de commissie op de korrel heeft, lopen achter op de afspraak in het Bestuursakkoord Water om eind 2012 in 75 procent van de regionale kringen “effectief en

doelmatig samen te werken aan de uitvoering van bindende afspraken”. De drinkwater-bedrijven zullen hun 70 miljoen aan bespa-ringen in 2020 wel halen, zegt Peijs, over de haalbaarheid van de resterende 380 miljoen heeft ze “zorgen”. Om precies te zijn: “De kwaliteit van de ontvangen informatie is zodanig dat de commissie de omvang van de totale (realistische) besparingsambities op dit moment niet kan vaststellen”. De Visitatiecommissie geeft de regio’s en drinkwater bedrijven een predicaat afkom-stig uit het wielerjargon: koploper, peloton of achterblijver. Daarbij wordt gekeken naar het ambitieniveau, naar de randvoorwaarden en naar de uitvoering van plannen. In het rapport worden 17 van de regio’s (waterschappen en gemeenten) als koploper bestempeld, terwijl er 23 tot het peloton behoren en 10 achterblij-vers zijn. De tien drinkwaterbedrijven vallen in twee groepen uiteen: 5 koplopers, 5 peloton. Dit zijn echter relatieve begrippen. Van kop-lopers is niet automatisch gezegd dat ze de besparingsdoelstelling al in het zicht hebben.Conclusie van de commissie: “Zonder forse extra inspanningen van de achterblijvers zullen landelijk bezien de doelen van het Bestuursakkoord Water niet worden gehaald. Als dit zo blijft, moeten de andere water-ketenorganisaties meer doen.”

Friesland

Boce

Zeeland

Salland

Achterhoek

Rijnland

Winnet

Twents Waternet

AS50+Meijerij

Reest en Wieden

Vallei en Eem

Noordkop

Groningen & Noord Drenthe

Rivierenland

Oost Veluwe

AfvalwaterketenFlevoland

Venlo-Venray

Limburgse Peelen

Noord Veluwe

Waterkring west

Regio Arnhem-Nijmegen

Peelgemeenten

Hart van Brabant

Amstel Gooi en Vecht

Delfland-Kortenoord

Waterkring Baronie

Waterportaal Zuidoost Brabant

Roterdam

Alm en Biesbosch

West Friesland

Parkstad

Land van Cuijck

Zaanstreek-Waterland

Hoeksche Waard

Maas en Mergelland

Voorne Putten

Goeree Overflakkeea

Noord-Kennemerland noord

Alblasserwaard-Vijf Heerenlanden

RhedenKrimpenerwaard

Drechtsteden

Westelijke Mijnstreek

KoploperPelotonAchterblijver

Noord-Kennemerland zuid

Capelle a/d IJssel

Friesland

Boce

Zeeland

Salland

Achterhoek

Rijnland

Winnet

Twents Waternet

AS50+Meijerij

Reest en Wieden

Vallei en Eem

Noordkop

Groningen & Noord Drenthe

Rivierenland

Oost Veluwe

AfvalwaterketenFlevoland

Venlo-Venray

Limburgse Peelen

Noord Veluwe

Waterkring west

Regio Arnhem-Nijmegen

Peelgemeenten

Hart van Brabant

Amstel Gooi en Vecht

Delfland-Kortenoord

Waterkring Baronie

Waterportaal Zuidoost Brabant

Roterdam

Alm en Biesbosch

West Friesland

Parkstad

Land van Cuijck

Zaanstreek-Waterland

Hoeksche Waard

Maas en Mergelland

Voorne Putten

Goeree Overflakkeea

Noord-Kennemerland noord

Alblasserwaard-Vijf Heerenlanden

RhedenKrimpenerwaard

Drechtsteden

Westelijke Mijnstreek

KoploperPelotonAchterblijver

Noord-Kennemerland zuid

Capelle a/d IJssel

Totaalbeeld regio’s

Vitens

WML

PWN

Brabant Water

Drenthe

Evides

Groningen

Oasen

Dunea

Waternet

KoploperPeloton

Vitens

WML

PWN

Brabant Water

Drenthe

Evides

Groningen

Oasen

Dunea

Waternet

KoploperPeloton

Totaalbeeld drinkwaterbedrijven

7

NR2 / FEBRUARI 2014

Karla Peijs (69) was in de jaren tachtig lid van Provinciale Staten van Utrecht voor het CDA en van 1989 tot 2003 voor dezelfde partij lid van het Europees Parlement. Ze was minister van Verkeer en Waterstaat in de kabinetten- Balkenende II en III (2003-2006). Daarna was ze tot 2013 commis-saris van de Koningin in Zeeland.

UW COMMISSIE HEEFT GEEN ‘BATTERIJ

ACCOUNTANTS’ TOT HAAR BESCHIKKING,

ZOALS U DAT ZELF UITDRUKT. KUNT U UW WERK DAN WEL GOED

DOEN?

U WILT ZICH NIET OM DE TUIN LATEN

LEIDEN DOOR ‘FOEFJES EN SMOESJES’; WAT

BEDOELT U DAARMEE?

UW COMMISSIE FOCUST OP SAMENWERKING

TUSSEN PARTIJEN. DE MANIER WAAROP WE HET IN NEDERLAND

GEORGANISEERD HEBBEN, HOORT NIET

TOT UW TAKEN. ALS U DIE STRUCTUUR

ZOU MOGEN BEOOR-DELEN, ZIET U DAN NOG MEER KANSEN

VOOR EFFICIENCY-VERBETERING?

allemaal efficiënt geregeld is met onderhoud? Ik denk dat we daar niet zoveel idee van heb-ben.” “Het is ook goed te kijken naar het bedrijfsleven, waar men meer de tucht van de markt ervaart. De machines van Dow Chemical moesten in het verleden regelmatig een paar dagen stilgelegd worden voor onderhoud. Dat kost veel geld. Daarvoor hebben ze iets bedacht. Ze monitoren de samenstelling van de olie die machines gebruiken en bevat deze ijzerdeeltjes, al zijn het maar nano-hoeveelheden, dan is sprake van slijtage en krijgt de machine een onderhoudsbeurt. Daar kun je wat van leren.”

>“We gaan veel op bezoek bij regio’s en drinkwaterbedrijven. In 2014 gaan we eerst alle achterblijvers bezoeken, want die hebben de meest tijd nodig om het been bij te trekken. Het uitgangspunt is dat we moeten kunnen vertrouwen op de plannen die ons worden voorge-legd, maar we stellen daarbij wel vragen: waarom zijn jullie een achterblijver, wat hindert jullie bij samenwerking en innovatie? Dan gaan we naar de koplopers en het peloton; daar moeten ze door hun klassering niet achterover gaan leunen. Want ook daar kan het heel vaak nog beter.”“Ik moedig organisaties ook aan om elkaar te helpen; daar is echt niets mis mee. De sector heeft de verantwoordelijkheid voor die 450 miljoen gezamenlijk op zich genomen, dus moet ze ook gezamenlijk leveren.”

>“We vergelijken de huidige plannen met eerdere voornemens en beoordelen dan of echte efficiencywinst wordt bereikt. Een foefje kan bijvoorbeeld zijn het uitstellen van investeringen. Dat levert ook geld op, maar dat is in het algemeen slechts een tijdelijk voordeel en geen echte efficiencywinst. Wel kan het verstandig zijn bij het doen van investeringen veel meer samen te werken, maar dat is iets anders. Een andere truc kan zijn het overhevelen van heffingen naar de algemene onroerende-zaakbelasting of zo. Het is niet zo makkelijk om daar de vinger achter te krijgen, maar we proberen het wel te weten te komen.”

> (Karla Peijs lacht en laat een stilte vallen) “Als- vragen beantwoord ik natuurlijk niet. Maar laat ik toch één ding zeggen: het is mijn vaste overtuiging dat de operatie waar we nu mee bezig zijn met gemak moet lukken. Lukt het niet, halen we die 450 miljoen niet binnen, dan zullen zulke discussies zeker weer oplaaien. Daar wilde ik het maar bij laten.” |

8

Het lijkt een normaal viaduct als je met de auto over de Zandvoortselaan tussen Bloemendaal en Zandvoort rijdt. Maar dat is het niet. Het is een ‘natuurbrug’, de eerste van drie viaducten die twee natuurgebieden met elkaar moeten verbinden: het Nationaal Park Zuid-Kennemerland (wingebied van drinkwaterbedrijf PWN) en de Amsterdamse Waterleidingduinen (wingebied van Waternet).

RUIM BAAN VOOR HET WILD IN TWEE WATER-WINGEBIEDEN

OH2

HOOGSTANDJE

Tekst Roel Smit | Fotografie Marcel Molle

Ruimte voor wild, maar ook voor fietsers en wandelaars

Een aaneengesloten natuurgebied van 7.000 hectare

NR2 / FEBRUARI 2014

9

Eind vorig jaar werd de Natuurbrug Zandpoort, waar-van de aanleg inclusief grondverwerving 9 miljoen euro heeft gekost, officieel opgeleverd. Door deze en twee nog aan te leggen bruggen moet weer een aaneengesloten natuurgebied van meer dan 7.000 hectare ontstaan. Planten en dieren, zoals ree, wezel, hazelworm, zandhagedis, rugstreeppad, duinroos en allerlei vlindersoorten krijgen meer mogelijkheden om zich te verspreiden en voort te planten. De ecologische zone – de passage waarvan alleen dieren gebruik kunnen maken – is 40 meter breed. Onderzoeksinstituut Alterra heeft berekend dat dit mini-maal noodzakelijk is voor het goed functioneren van een ecologische verbinding. Het complete viaduct is 53 meter breed; ook fietsers, wandelaars, ruiters en rolstoelgebrui-kers kunnen er gebruik van maken.

Damherten voorlopig niet. Hun aantal is de laatste jaren in de Amsterdamse Waterleidingduinen zo sterk toege-nomen en ze veroorzaken zoveel overlast dat de gemeente Amsterdam toestemming heeft gegeven een flink aantal af te schieten. De partijen die bij de natuurbrug betrokken zijn, hebben besloten tijdelijk schrikdraad te plaatsen om te voorkomen dat de damherten zich via het viaduct over een groter deel van de regio gaan verspreiden.

De natuurbrug is gerealiseerd door het Nationaal Park Zuid-Kennemerland, de provincie Noord-Holland, de ge-meenten Zandvoort en Bloemendaal, Prorail, Natuur-monumenten en de beide drinkwaterbedrijven PWN en Waternet. De Europese Unie leverde een financiële bijdrage, want de brug is onderdeel van de zogeheten ecologische hoofdstructuur, een netwerk van natuurgebieden.De komende tijd wordt onderzocht of de brug zijn functie zal vervullen: gewoon door te tellen welke dieren er gebruik van maken. Daarover wordt wel eens lacherig gedaan. Concre-te onderzoeksgegevens over de meerwaarde van dit soort projecten zouden ontbreken; het zou meer een dure lief-hebberij van natuurfreaks zijn. De initiatiefnemers van de natuurbrug Zandpoort zien dat anders: een eerdere natuur-brug (Zanderij Crailoo in ’t Gooi) blijkt volgens onderzoek van Alterra boven verwachting goed te werken.

Maar misschien moet je het ook wat ruimer zien, zoals Piet Veel (natuurbeheerder bij PWN) het kort geleden ver-woordde in het blad van Landschap Noord-Holland: “In het buitenland begroten ze bij de aanleg van wegen 1 of 2 pro-cent van het budget voor dit soort compensatiemaatregelen. Daar verblikt of verbloost niemand van. Hier gebeurt het naderhand en dan lijkt het heel wat, maar het is slechts een fractie van de kosten van de infrastructuur.”www.natuurbrugzandpoort.nl

Damherten mogen de Amsterdamse Waterleidingduinen niet uit

xylemwatersolutions.com/nl | xylemwatersolutionsnl@xyleminc.com | +31 (78) 654 84 00

Een open SCADA systeem dat exact is afgestemd op uw behoefte. Aquaview++ optimaliseert het beheer en de besturing van afvalwater- en waterbehandelingsinstallaties. Het programma heeft een moderne gebruiksvriendelijke user interface en is ontwikkeld om vanaf iedere gewenste locatie de gegevens van meerdere pompstations te kunnen verzamelen, te bekijken en te bewerken. Hierdoor maakt Aquaview++ het mogelijk om ook realtime control het overzicht te houden in het functioneren van alle pompstations. Het systeem kan volledig aangepast worden aan uw specifieke eisen.

Benieuwd wat Aquaview++ voor u kan betekenen? Wij adviseren u graag over de meest geschikte oplossing.

Naamloos-10 1 06-02-14 11:16

WATERNETWERKNIEUWS UIT HET NETWERK VAN WATERPROFESSIONALS

11

NR2 / FEBRUARI 2014

KORTNIEUWSNieuw laboratorium van zes waterschappenOp vrijdag 10 januari onthulden mede-werkers en bestuurders de naam van het nieuwe laboratorium van de waterschap-pen Groot Salland, Vechtstromen, Reest & Wieden, Rijn & IJssel, Vallei & Veluwe en Zuiderzeeland. Die naam luidt Aqualysis. Door de samenvoeging van de verschillen-de laboratoria kan Aqualysis de water-schappen beter bedienen en delen alle waterschappen in het kostenvoordeel dat wordt behaald. De directeur van Aqualysis is Herman van den Berg, voormalig labora-toriummanager van het laboratorium van Groot Salland in Zwolle.www.aqualysis.nl

Watertrainees zoeken werkplekDe werving van jong watertalent voor de achtste ronde van het Nationaal Watertraineeship is van start gegaan. Het Nationaal Watertraineeship is een traineeship voor pas afgestudeerde hbo- en wo- talenten in de watersector. Tijdens een 2-jarig programma werken de jonge professionals vier dagen per week bij een organisatie. De vijfde dag werken zij gezamenlijk aan waterprojecten, inge-bracht door de deelnemende organisaties, en volgen zij een persoonlijk leiderschaps-programma. Voor de lichting die start in april 2014 worden nog traineewerkplekken gezocht. Kijk voor meer informatie op de site of bel 070-3319949.www.nationaalwatertraineeship.nl

VOORJAARSCONGRES KNW OVER WATERBEHEER IN DE TOEKOMSTHoe gaan we ons water de komende vijftig jaar beheren? Het Voorjaarscongres van Koninklijk Nederlands Waternetwerk (KNW) op donderdag 10 april heeft als thema het waterbeheer van de toekomst. Aanleiding is de verschijning van een rapport van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) in maart van dit jaar.

De OESO heeft in opdracht van de Nederlandse overheid onderzoek gedaan naar de vraag of waterbeheer en waterbestuur (‘water governance’) in Nederland klaar zijn voor de toe-komst. In het onderzoeksrapport staan aanbevelingen voor de organisatie van het water-beheer voor de komende 50 jaar. Deze aanbevelingen vormen een belangrijke basis voor de discussies in Nederland over de toekomst van het waterbeheer. Tijdens de middag laten we ons op TEDx-achtige wijze inspireren door diverse sprekers. Keynote speaker is Ruud Veltenaar, filosoof en trendwatcher, met zijn presentatie Shift Happens: een wervelende en boeiende multimediale presentatie over de belangrijkste trends en ontwikkelingen die de wereld in sneltreinvaart transformeren. Ook hier staat de vraag centraal: hoe maken we de volgende stap, op weg Waterbeheer 3.0?

Programma8.45 uur Algemene ledenvergadering KNW9.00 uur Inloop met koffie en thee voor congresgangers9.30 uur Welkom (dagvoorzitter Herman Havekes, Unie van Waterschappen/KNW)9.35 uur Wat staat in het OESO-rapport? (Rob Uijterlinde, Unie van Waterschappen)9.55 uur Wat doet het kabinet met het rapport? (Roel Feringa, ministerie van I&M)10.10 uur Wetenschappelijke beoordeling (Remco Nehmelman, Universiteit van Utrecht/ Raad voor openbaar bestuur Moet onze financiering anders? (Robert van Cleef, Sterk Consulting)10.40 uur Vragen aan sprekers10.50 uur Pauze11.10 uur Reactie van stakeholders op rapport Peter Glas (Unie van Waterschappen), Renée Bergkamp (Vewin), Roy Tummers (VEMW), Carla Alma (Water Natuurlijk/DB Waterschap Noorderzijlvest), Ina Adema (burgemeester Veghel, VNG)12.00 uur Discussie12.45 uur Uitreiking H2O-prijs13.00 uur Lunch14.00 uur Welkom (middagvoorzitter Elgard van Leeuwen) Inspiratie en de Leerlijnen in de watersector (Henk Ardesch, Oasen) Jaffar Al Alani (voormalig jeugddijkgraaf)15.00 uur Keynote speech: Shift happens - megatrends met impact (Ruud Veltenaar, filosoof en trendwatcher)16.25 uur Netwerkborrel

De locatie is conferentiehotel Kontakt der Kontinenten, Amersfoortsestraat 20 in Soesterberg. Voor meer informatie of aanmelden, zie de website.www.waternetwerk.nl

Bestuursvoorzitter Lida Schelwald en labo ratoriumdirecteur Herman van den Berg hebben zojuist de nieuwe naam van het laboratorium voor de zes waterschappen onthuld: Aqualysis

pompen en meet- en regeltechniek. Tijdens de vakbeurs kan men in een sfeervolle ambiance netwerken, kennismaken en zaken doen. Gelijktijdig vinden de Rioleringsvakdagen plaats, waar bedrijven die gericht zijn op installatie, inspectie en beheer van rioleringsystemen en afvalwater zich presenteren. Organisatie: Evenementenhal Gorinchem.www.evenementenhal.nl/gorinchem

20 MAART, LEEUWARDENWereld Water Dag 2014Jaarlijks evenement om aandacht te vestigen op het belang van zoetwater. Thema in 2014 is water en energie. In Leeuwaarden wordt een dagvullend programma georganiseerd, met onder meer een keynote speech van ex-staatssecretaris Ben Knapen. Organi-satie: Aqua for All, Netherlands Water Partnership, Wetsus, CEW, Water Alliance en Vitens-Evides International.www.aquaforall.nl

20 MAART, GORINCHEMMinicursus Mechanical SealsTijdens Aqua Nederland Vakbeurs, congreszaal 2, vindt deze mini-cursus plaats. U kunt kennismaken met de laatste stand van de techniek en de toepassingen van mechanical seals in afval- en drinkwaterzuiveringen en de industrie.Organisatie: Koninklijk Nederlands Waternetwerk (KNW) in samenwerking met Vos Rotating BV en Delfluent Services.www.waternetwerk.nl

20 MAART, ARNHEMKennisdag Inspectie Waterkeringen 2014Aandacht voor enkele recente calamiteiten met hoogwater in het buitenland. Daarnaast wordt behandeld hoe men van deze nood een deugd kan maken, zoals de inzet van noodmaatregelen en adequaat omgaan met noodsituaties. Ook een aantal concre-te oplossingen komt aan bod. Organisatie: Stichting Toegepast Onderzoek Waterbeheer (STOWA). www.stowa.nl

27 MAART, BOXTELSamenwerking met NicaraguaDiscussiebijeenkomst over Nicaragua bij Waterschap De Dommel in Boxtel. Diverse Nederlandse waterschappen, drinkwaterbedrij-ven en gemeenten/steden zijn een langdurige samenwerkings-relatie aangegaan met Nicaragua. Tijdens de bijeenkomst wordt gekeken naar de fouten en successen van verschillende projecten en wordt gekeken naar de toekomst. Wat gaat er goed, en wat kan er beter? Organisatie: Koninklijk Nederlands Waternetwerk (KNW). www.waternetwerk.nl

12

AGENDA5 MAART, ZWOLLEDoorbraakvrije dijken: wensdroom of maakbaar?Tijdens deze studiedag wordt de laatst ontwikkelde kennis gepresenteerd en vindt een discussie plaats over de toekomst van doorbraakvrije dijken. Organisatie: STOWA/Deltaproof en Kennis voor Klimaat. www.stowa.nl

6 MAART, UTRECHTAZURE 1.0Informatiemiddag voor modelleurs over grondwatermodel AZURE 1.0. Modelleurs die geïnteresseerd zijn in werken met AZURE kunnen bovendien op woensdag 12 maart en op dinsdag 18 maart (van 13.00 tot 16.00 uur) eveneens terecht op een vrij toegankelij-ke trainingsmiddag bij Deltares in Utrecht. Organisatie: Deltares.www.deltares.nl

13 MAART, EINDHOVENBomen en grondwaterBijeenkomst van de Werkgroep Stedelijk Grondwater. Ook bomen kunnen last hebben van te veel of te weinig grondwater. Hoe zit het precies met deze relatie en hoe kun je omgaan met dergelijke problemen? Organisatie: Werkgroep Stedelijk Grondwaterwww.werkgroepstedelijkgrondwater.nl

13 MAART, UTRECHTMini- en maxicursussenCursussen van een dagdeel of een dag met praktijkinformatie voor rioleringsmedewerkers. Keuze uit 21 cursussen op het gebied van techniek, beheer, beleid en regelgeving. Organisatie: Stichting Rioned. www.riool.net

13 MAART, UTRECHTEmissiesymposiumJaarlijks symposium. Organisatie: Deltares, Stichting Toege-past Onderzoek Waterbeheer (STOWA), Koninklijk Nederlands Waternetwerk (KNW) en Rijkswaterstaat Waterdienst. Meer informatie binnenkort beschikbaar. www.stowa.nl

17 MAART, DEN HAAGWaterschapsdag 2014Thema: ‘Waterschappen internationaal: brengen en halen’. Gastsprekers zijn onder anderen Yves Leterme, oud-premier van België en plaatsvervangend secretaris-generaal van de OESO, en Melanie Schultz van Haegen, minister van Infrastructuur en Milieu. Organisatie: Unie van Waterschappen. www.uvw.nl

18-20 MAART, GORINCHEMAqua Nederland VakbeursTijdens Aqua Nederland Vakbeurs presenteren zich bedrijven gericht op waterbehandeling, legionellapreventie, desinfectie,

Organiseert u een evenement voor waterprofessionals dat vermelding verdient in de rubriek Agenda? Meld het dan aan de redactie van maandblad H2O: redactie@vakbladh2o.nl

WATERNETWERKNIEUWS UIT HET NETWERK VAN WATERPROFESSIONALS

13

Frans van der Meché leidt het programma ‘Het Brein in de Waterketen’

NR2 / FEBRUARI 2014

27 MAART, HOUTENBijeenkomst VrouwenwaternetwerkRenée Bergkamp, de nieuwe directeur van Vewin (brancheorgani-satie van de drinkwaterorganisaties), deelt haar eerste ervaringen en indrukken. Organisatie: Koninklijk Nederlands Waternetwerk (KNW).www.waternetwerk.nl

8-9 APRIL, WAGENINGENCursus New Sanitation – The Resource Recovery ApproachTweedaagse cursus ‘New Sanitation – The Resource Recovery Approach’. De cursus gaat over concrete stappen naar nieuwe sanitatie (ook bekend als sustainable sanitation of ecosanitation) in de bebouwde omgeving. Aanmelden kan tot en met 3 maart. Organisatie: LeaF. www.leaf-wageningen.nl

8-10 APRIL, ROTTERDAMEmergency Expo 2014Platform voor rampenbestrijding en crisisbeheersing. Alle partijen die betrokken zijn bij rampenbestrijding, risicomanagement en crisisbeheersing komen samen op Emergency Expo om kennis en ervaring uit te wisselen. Doel is om gezamenlijk zo goed mogelijk voorbereid te zijn op noodsituaties. Organisatie: Ahoy Rotterdam. www.emergencyexpo.nl

10 APRIL, SOESTERBERGWaterbeheer van de toekomst – KNW-voorjaarscongres Het KNW-Voorjaarscongres gaat over het waterbeheer van de toekomst, naar aanleiding van het verschijnen van het OESO- rapport in maart 2014. Aansluitend vindt de Inspiratiemiddag ‘Wie durft?!’ plaats. Organisatie: Koninklijk Nederlands Waternetwerk (KNW).www.waternetwerk.nl

10-11 APRIL, LIMBURGStudiereis zuiveringenTweedaagse studiereis naar zuiveringen in Limburg. Op het programma staan onder andere een bezoek aan papierfabriek Van Houtum, cementfabriek ENCI en het waterproductiebedrijf Heel van WML. Organisatie: Koninklijk Nederlands Waternetwerk.www.waternetwerk.nl

17 APRIL, BOXTELWat zijn uw data waard?Ontwikkelingen in monitoring en dataverzameling gaan hard. Data hebben een belangrijke rol in de communicatie met betrokkenen en in de samenwerking tussen partijen. Tijdens de bijeenkomst wordt ingegaan op de vraag: wat zijn uw data waard? Organisatie: Koninklijk Nederlands Waternetwerk.www.waternetwerk.nl

EXECUTIVE PROGRAM ‘HET BREIN IN DE WATERKETEN’

De Erasmus Universiteit Rotterdam-ESAA organiseert exclusief voor Koninklijk Nederlands Waternetwerk (KNW) het programma ‘Het Brein in de Waterketen’.

Deze leergang wordt gegeven in de tweede helft van 2014 en bestaat uit zes dagdelen in blokken van twee dagen. Het programma heeft de volgende doelen:• Kennismaken met bestuurders en hoger management van de

Nederlandse waterketenpartijen• Inhoudelijke verdieping over de werking van ons brein en de

invloed hiervan op ons handelen• Informele verkenning van samenwerkingsmogelijkheden

Het verdiepende Erasmus Executive Program ‘Het Brein in de Wa-terketen’ is bedoeld voor ervaren en nieuwsgierige bestuurders. Het geeft inzicht in de invloed van het brein én de onbewuste pro-cessen op ons gedrag. Inzicht in de werking van ons brein kan, naast vakinhoudelijk bewustzijn, eveneens een bijdrage leveren aan het tot stand brengen van succesvolle samenwerkingsverbanden.Aan het woord komen niet alleen neurowetenschappers, maar ook psychologen, filosofen, theologen en economen. Het programma staat onder leiding van professor dr Frans van der Meché, voormalig hoofd afdeling neurologie en bestuurder/CFO van het Erasmus MC. Meer informatie is te vinden op de website van Koninklijk Nederlands Waternetwerk (KNW).www.waternetwerk.nl

Flow meten zonder in – en uitloop stukken? Nu is dit mogelijk met de WATERFLUX van KROHNE.WATERFLUX – de nieuwe elektromagnetische watermeter – elimineert de vraag naar stromings- richters en filters door zijn unieke flowprofiel geoptimaliseerde meetbuis ontwerp zonder bewegende delen. Zelfs in- en uitloop stukken zijn overbodig. Hierdoor worden complexe leiding-constructies rond het meetpunt tot een absoluut minimum beperkt.

In bedrijf, overtuigt de WATERFLUX door het te verwaarlozen drukverlies. In het proces, wordt zowel de grote als de kleine bi-directionele water- hoeveelheid gemeten – ongeacht de installatie positie en de stromingssnelheid. Maak gebruik van de WATERFLUX, de meter reduceert de kosten gedurende de gehele levenscyclus in vergelijking met mechanische oplossingen.

Uiteindelijk, minder is meer.

KROHNE – Water is onze wereld.

Voor meer informatie www.krohne.com/waterflux-series

Minder is meer

2002

5

JUMO ecoLine O-DO - optische sensor voor opgelost zuurstof met aanwijsinstrument JUMO AQUIS 500 RS

duurzaam en onderhoudsvrij

smart sensor gebaseerd op luminescentie methode

voor toepassing in water-zuiveringsinstallaties, bij drinkwater bewaking, bij watervervuiling en in viskwekerijen

Excellent innovatief.

OO2

Welkom bij JUMO.

www.jumo.netBezoekt u ons van 18-21 maart in de Evenementenhal Gorinchem

Foto

: AM

RE

F Fl

yin

g D

oct

ors

Toegang tot water en sanitatie voor de allerarmsten in lage-inkomenslanden? Daar investeert u pas in zodra u weet dat het een slimme investering is. Financieel en/of vanuit het oogpunt van maatschappelijk verantwoord ondernemen. Logisch. Alleen: hoe komt u daar achter?

Vergroot uw succes via Aqua for All

Aqua for All:* adviseert u welke bestaande projecten voor veilig water en sanitatie een investering verdienen en bij uw doelen passen;

* brengt u via haar uitgebreide lokale netwerken in contact met de organisaties achter die projecten;

* helpt u uw eigen project op te zetten;

* vindt extra financiering voor uw project;

* bewaakt de voortgang van het project;

* verzorgt de monitoring en evaluatie;

* vergroot de impact van uw investering.

Het resultaat? Win-win! Want u bereikt uw financiële en/of mvo-doelen. En ’s werelds allerarmsten hebben veilig water en goede sanitatie.

Koningskade 40 Den Haag / +31 (0)70 3519 725 / info@aquaforall.nl

www.aquaforall.nl

WATERNETWERKNIEUWS UIT HET NETWERK VAN WATERPROFESSIONALS

15

NR2 / FEBRUARI 2014

VAKANTIECURSUS OVER DE SPANNING VAN K3De watersector moet kosten besparen. Daardoor groeit de span-ning tussen kosten, kwaliteit en kwetsbaarheid. Niet vreemd dus dat deze 3 K’s op vrijdag 10 januari het thema waren van de 66ste Vakantiecursus aan de TU Delft. Ofwel: K3 in de watertechno-logie. Het was een dag met veel inhoudelijke bijdragen en volop ruimte voor ontmoeting en discussie.

Besparingen kunnen goed worden behaald door hechter samen te werken, betoogde Ria Doedel (Watermaatschappij Limburg). Door samen te werken met Waterschapsbedrijf Limburg (WBL) kunnen terreinbeheer, onderhoudsdienst en wachtdienst gecom-bineerd worden. Uit dezelfde hoek komt ook de ontwikkeling van een modulair zuiveringsconcept: Verdygo, dat op de Vakantiecursus werd gepresenteerd door Guus Pelzer (WBL). De onderhouds-kosten zijn lager, en de flexibiliteit (korte bouwtijd, verplaatsbaar) staat toe effectief in te spelen op demografische ontwikkelingen, klimaatverandering en nieuwe zuiveringstechnieken. De verande-rende plek van de afvalwaterzuivering in de keten zou best wel eens bij kunnen dragen aan kostenvermindering betoogde Gerrit Jan van de Pol (GMB), echter we moeten hierin wel realisme betrachten.Volgens Doeke Schippers (Vitens) kan verlaging van de kwets-baarheid prima hand in hand gaan met verlaging van kosten. Door eenvoudige online metingen te koppelen aan voorspellingsmo-dellen kunnen zuiveringsprocessen geoptimaliseerd worden en normoverschrijdingen worden verminderd.Ook op het gebied van riolering zijn aanpassingen nodig, aldus Patrick Willems (KU Leuven), die zijn visie gaf op hoe we met de

riolering moeten omgaan in het licht van de klimaatverandering. Onzekerheid in klimaatmodellen mag geen reden zijn om geen maatregelen te nemen om overstroming te voorkomen, omdat de consequenties nu eenmaal groot zijn. De kwetsbare afhankelijkheid van waterbronnen kan volgens Geert-Jan Witkamp (TU Delft) verminderd worden door bij het verven van textiel een ander medium dan water te gebruiken, na-melijk CO2 onder druk.“Kwaliteit heeft echter zijn prijs”, betoogde ook Fred de Bruijn (Witteveen & Bos). Men mag trots zijn op ons drinkwater, maar het is niet gratis. Harmen van der Laan (Oasen) legde uit dat de kwali-teit gewaarborgd kan worden met RO (reverse osmosis) als abso-lute barrière voor vervuilingen. Maar ook asset management is dé plek waar de 3 K’s in de wa-terketen samenkomen, betoogde René Hoeijmakers van Arcadis. Het garanderen van kwaliteit op lange termijn vraagt om gedegen beleid, en niet alleen binnen de eigen organisatie. Ook bij het inrichten van steden is een integrale aanpak van waterbeheer noodzakelijk waarbij de ‘best practices’ verenigd worden, vertelde Kees van Leeuwen (KWR). In het onderwijs is kwaliteit ook essentieel. TU Delft is in 2013 begonnen met de Massive Open Online Courses (MOOC). Dit gaat verder dan het eenrichtingverkeer van de online colleges en kan op de examens na, geheel online gratis gevolgd kan worden. Wereld-wijd schreven 30.000 studenten zich in voor het vak, 1.500 deden daadwerkelijk mee en 500 mensen rondden het vak succesvol af.

Bij voldoende belangstelling vanuit de watersector willen Netherlands Water Partnership (NWP), Water Alliance, VLM en Aqua Nederland een collectief Holland Pavilion organiseren tijdens de WETEX Dubai, van 14 tot en met 16 april 2014.WETEX is gericht op water, energie en milieutechnologie. Parallel aan de beurs worden verschillende bedrijfsbezoeken en field trips gepland, naar gelang de wensen van de deelnemende bedrijven. Wie belangstelling heeft om deel te nemen, kan contact opnemen met NWP, Suzanne Tietema, s.tietema@nwp.nl, telefoon: 070 - 3043707. Meer informatie over de WETEX is te vinden op de website (www.wetex.ae). Daarnaast is er een Nederlands paviljoen tijdens de IWA Exhibi-tion & Conference in Lissabon, van 21 tot en met 26 september. Tijdens deze IWA Conference worden negen verschillende thema’s behandeld, waaronder ‘Cities and basins of the future’, ‘Innovative water supply and wastewater treatment technologies and proces-ses’ en ‘Information and communication technology for water’. Meer informatie is te vinden op de website (www.iwa2014lisbon.org). Wie meer informatie wil of belangstelling heeft om deel te nemen, kan contact opnemen met NWP, Sandra Borst (NWP), s.borst@nwp.nl, telefoon: 070-3043711.

MINISTER START RIVIERVERLAGING BIJ ARNHEMMinister Schultz van Haegen (Infrastructuur en Milieu) heeft vorige maand de eerste schop gezet in de uiterwaarden van de Nederrijn bij Arnhem. Hiermee heeft ze het startsein gegeven voor het project van Rijkswaterstaat waarmee de Rijn bij Arnhem meer ruimte krijgt bij extreem hoogwater. Er komen onder meer twee geulen en de zomerkade wordt verlaagd. De waterstand van de Nederrijn daalt hierdoor bij hoogwater met 7 centimeter en overtollig water kan sneller worden afgevoerd. De werkzaamhe-den zijn gereed in de loop van 2015.www.rws.nl/meinerswijkwww.ruimtevoorderivier.nl

NEDERLANDS PAVILJOEN OP INTERNATIONALE BEURZEN

Minister Schultz van Haegen aan de slag bij de Arnhemse Rijnkade

16

PERSONALIAThijs Weidenaar uit Dordrecht is door dijkgraaf Jan Geluk benoemd als tweede jeugdbestuurder van waterschap Hollandse Delta. Hij neemt het stokje over van de huidige jeugdbestuurder Rosanne Reijnen uit Nieuw-Beijerland. Het jeugdbestuur bestaat uit jongeren van 14 tot 17 jaar, die willen zorgen dat leeftijdgenoten meer betrokken worden bij water en waterbeheer.

Michael van der Valk is als eerste Nederlandse lid toegetreden tot de prestigieuze Franse Académie de l’eau. Deze academie heeft als doelstellingen: de waarde van het watererfgoed verhogen door het bevorderen van informatie-uitwisseling, bij te dragen aan het verbeteren van watermanage-ment, het verbeteren van de nationale

en internationale betrekkingen tussen waterbeheerders, en het verbeteren van het publieke bewustzijn over waterge-relateerde vraagstukken. De leden zijn veelal geselecteerd vanwege hun staat van dienst en significante bijdragen aan internationale samenwerking op het gebied van water. Michael van der Valk is adviseur voor de Nederlandse over-heid over de waterprogramma’s van de VN en bestuurslid van de Nederlandse Hydrologische Vereniging en de Inter-national Association of Hydrogeologists.www.academie-eau.org

Cornelis Dubbelman is toegetreden tot het alge-meen bestuur van water-schap Brabantse Delta. Daarnaast is Jacques van der Aa benoemd tot lid van het dagelijks

bestuur. Beide posities kwamen vrij na het vertrek van Anke Dielissen, die namens de CDA-fractie zowel lid was van het algemeen bestuur als van het dagelijks bestuur.

Karla Peijs, oud-minister van Verkeer en Waterstaat en voormalig commissaris van de Koningin in Zeeland, is per 1 januari benoemd als voorzitter van de raad van toezicht van het kennisinstituut Deltares. Luc Kohsiek, dijkgraaf van het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier, wordt lid van de raad van toezicht. Cees Veerman en Ton Nelissen hebben eind 2013 hebben afscheid genomen als voorzitter, respectievelijk lid van diezelfde raad van toezicht.

Wilt u in de rubriek Personalia aandacht voor de benoe-ming of functiewijziging van een waterprofessional? Meld het dan aan de redactie van maandblad H2O: redactie@vakbladh2o.nl

Michael van der Valk

Cornelis Dubbelman

Jacques van der Aa

TON KOOT (90) OVERLEDENOp 18 december is op 90-jarige leeftijd in zijn slaap overleden Ton Koot, ofwel prof. ir. A.C.J. Koot, want als ‘Ton Koot’ zullen weinigen uit onze kring hem aan-gesproken hebben. Zo waren de verhoudingen.

Koot was een van de grote mensen uit de Nederlandse watersector in de tweede helft van de vorige eeuw. Een man die gelijktijdig vak-specialist, hoogleraar, manager, adviseur en bestuurder is geweest.In 1923 geboren in Gouda, in 1947 afgestudeerd civiele techniek in Delft, werkte Koot eerst bij de gemeente Amsterdam. Nadat hij al vanaf 1960 de functie van buitengewoon lector had vervuld, werd hij hoogleraar Civiele Gezondheidstechniek in Delft, een functie die hij van 1968 tot 1988 met veel liefde en groot gezag bekleedde. Zijn boeken ‘Inzameling en transport van afvalwater’ en ‘Afvalwaterbehandeling en waterverontreiniging’ werden voor veel studenten de basis van hun kennis. Intussen bekleedde Koot al verschillende bestuurlijke functies en adviesrollen.Van 1983 tot 1988 was hij dijkgraaf van het Hoogheemraadschap Amstelland. Hij was lid van de redactieraad van H2O, voorzitter van de onderzoeksadviescommissies van STORA en Rioned, docent op cursussen, spreker op congressen en gaf leiding aan bijeenkom-sten. Een wat stugge, technische man, was de eerste indruk die Koot soms maakte. Toen artikelen met formules en sommen uit H2O verdwenen, nam zijn waardering voor het blad af. Maar hij was veelzijdig: hij schilderde kleurrijke doeken met primitieve figuren, en hij had pony’s, IJslanders om precies te zijn.Zijn aandacht voor de ontwikkeling van mensen heb ik (MG) zelf mogen ervaren. Begin 1974 werkte ik bij DHV, hij was daar adviseur. Koot vroeg mij bij hem te komen en zei: “Er is een baan bij Uitwaterende Sluizen vrij, die me echt wat voor jou lijkt”. Ik had net een boerderijtje in Nijkerkerveen gekocht, waar de reeën over het erf liepen, en dacht niet aan vertrekken. Maar Koot liet me niet los en een paar maanden later begon ik in Edam en was ik verhuisd naar Middelie. Dat is het essentiële duwtje, waarvoor je iemand je leven lang dankbaar bent. Na zijn 65e verdiepte Koot zich in literatuur, in Byzantijnse zaken, in Grieks-orthodoxe kloosters, en maakte hij met zijn vrouw grote reizen. In de fotografie kon hij technisch vakmanschap en kunstzinnigheid combineren. De ontwikkelingen in de watersector volgde hij van steeds grotere afstand. Toch heerst in die watersector nu algemeen het gevoel dat zij haar nestor heeft verloren.

Namens velen,Maarten GastJan Kop

Ton Koot in 2007 tijdens een laatste interview met H2O

Foto Michelle M

uus

WATERNETWERKNIEUWS UIT HET NETWERK VAN WATERPROFESSIONALS

17

NR2 / FEBRUARI 2014

Eind januari bracht minister Melanie Schultz van Haegen (Infra-structuur en Milieu) een werkbezoek aan waterkring de Baronie. Dit is één van de vier werkeenheden van het Samenwerkingsver-band Water Midden- en West-Brabant (SWWB). Tot de waterkring behoren de gemeenten Alphen-Chaam, Baarle-Nassau, Breda, Etten-Leur, Rucphen, Zundert en waterschap Brabantse Delta.

Doel van dit werkbezoek was een indruk te krijgen van de ‘Bra-bantse manier van samenwerken’. Feitelijk komt het erop neer dat wordt samengewerkt door te doen. Geen energie verspillen aan het optuigen van juridische werkvormen en bloedgroependiscussies, maar bottom-up met de hand aan de ploeg. Een werkwijze die vol-gens oud-minister Karla Peijs, voorzitter van de Visitatiecommissie Waterketen, duidelijk verschilt van het wat meer zakelijke westen. Diezelfde ochtend werd namelijk ook de ‘Voortgangsrapportage visitatiecommissie waterketen’ door de commissie aangeboden aan minister Schultz van Haegen.Het gezelschap verplaatste zich die ochtend van het Stadskantoor van Breda, via een ondergronds bezoekje aan een bergbezinkbassin naar de rioolwaterzuivering Nieuwveer van waterschap Brabantse Delta. Op het Stadskantoor brachten wethouder Bob Bergkamp ( gemeente Breda) en directeur van Brabant Water Guïljo van Nuland het en-thousiasme waarmee wordt samengewerkt over op de minister. Gelet op het succes van de in 2012 en 2013 gehouden Week van het Water in Breda stelde hij voor deze activiteit uit te breiden naar de waterkring de Baronie. Het bestuurlijk duo van de waterkring,

bestaande uit Johan de Beer (wethouder gemeente Zundert) en Huub Hieltjes (dagelijks bestuurslid waterschap Brabantse Delta), onderstreepten dit enthousiasme. Zaken worden vanaf de werk-vloer opgepakt en er worden geen oeverloze discussies gevoerd.Vervolgens verruilde de minister haar schoenen voor een paar rub-ber laarzen en daalde ze af in een 3.000 kubieke meter groot berg-bezinkbassin aan de Hertog Janlaan in Breda. In deze onderaardse ruimte werd door adviseur Stedelijk Water Bas Hoefeijzers uit de doeken gedaan wat de samenwerking tot nu toe heeft opgeleverd.Kostenbesparingen zijn mogelijk door onder andere het gezamen-lijk exploiteren van een grondwatermeetnet, gezamenlijke inkoop, flexibele uitwisseling van personeel en gezamenlijke planvorming en heroverweging van maatregelen. Door te streven naar unifor-miteit zijn partijen beter in staat om elkaars taken (tijdelijk) over te nemen. Dit is een belangrijke stap op weg naar vermindering van de kwetsbaarheid, zeker bij de kleine(re) gemeenten.Tijdens het middagprogramma op rioolwaterzuivering Nieuwveer benadrukte Carla Moonen, dijkgraaf van waterschap Brabantse Delta, de waarde van onze waterkennis als potentieel exportpro-duct. Op de rioolwaterzuivering wordt biogas omgezet in elektriciteit en warmte. De elektriciteit wordt ingezet voor de beluchting in de waterzuivering, de warmte om de slibvergisting op temperatuur te houden. De restwarmte wordt benut in het lokale stadsverwar-mingsnet en voorziet circa 450 huishoudens van warmte.

Meer informatie over het rapport van de Visitatiecommissie Waterketen in het artikel op pagina 4

WATERKRING DE BARONIE WEKT INTERESSE MINISTER

Melanie Schultz van Haegen daalt af onder de Hertog Janlaan in Breda

KWR Watercycle Research Institute is officieel partner geworden van de wereldgezondheidsorganisatie van de Verenigde Naties, de World Health Organisation (WHO). Dat is bekend gemaakt door de WHO-directie. Bestaande en nieuwe activiteiten die bijdragen aan de doelen van de WHO, en daarmee aan de wereldgezondheid, voert KWR nu uit onder de vlag van WHO Collaborating Centre on Water Quality and Health. KWR helpt hierdoor actief mee aan het

terugdringen van kindersterfte door diarree. Het nieuwe centrum is gehuisvest bij de kennisgroep Waterkwaliteit en Gezondheid van KWR; Gert Jan Medema heeft de leiding.De benoeming tot Collaborating Centre is een bestendiging van de samenwerkingsrelatie die al bestond tussen KWR en WHO op het gebied van de microbiologische en chemische veiligheid van water en sanitatie. De duur van het partnership is vier jaar.

KWR NU PARTNER WHO

NIEUWS UIT HET NETWERK VAN WATERPROFESSIONALSWATERNETWERK

In de rubriek ‘Mijn mening’ in H2O van januari geeft Erik Eggers zijn mening over het artikel ‘Zuid-Afrika vormt waterschappen naar Nederlandse snit’ (H2O december 2013). Zijn oproep om de middelen en de energie uit het Kingfisher programma op andere ‘werkelijke’ problemen in te zetten gaat Rob Uijterlinde, projectleider Kingfisher bij de Unie van Waterschappen te ver.

Als je in het veelal erg droge Zuid-Afrika bent en je laat de schaal van het land en de problemen op je inwerken, dan past bescheidenheid. Het eerste dat je als waterbeheerder opvalt zijn de problemen van de bevolking met drinkwater en sanitaire voorzieningen, en de onevenwichtige verdeling van water en welvaart in dat immense land. Inderdaad, Zuid-Afrika staat voor opgaven waar onze economische crisis bij in het niet valt.In het aanpakken van die opgaven heeft de minister van Water Affairs de Nederlandse waterschappen gevraagd om assistentie. Niet om het waterschapsmodel te kopiëren naar Zuid-Afrika, maar wel om de in de Water Act opgenomen Catchment Management Agencies in de benen te helpen bij het oppakken van taken die nu veelal nog door het Department of Water Affairs worden uitgevoerd, voor het merendeel met eigen financiering. In dat opzicht is het belangrijk om vast te stellen dat de CMA’s eigen besturen hebben, waarin de voornaamste stakeholders zitten. Daarmee zijn het geen agentschappen, maar zelfstandige publieke organisaties met een stevige juri-dische basis in de SA Water Act. Het ministerie heeft onlangs besloten haar heffingsbevoegdheid, die in de praktijk overigens tot dusver mager uit de verf komt, over te dragen aan de CMA’s.

Zo beschikken de CMA’s dus over enkele belangrijke eigen-schappen van hun Nederlandse counterparts.De samenwerking is er een tussen overheden, op verschillende terreinen van water governance. De Zuid-Afrikaanse context staat hierin centraal. De samenwerking laat zich het best om-schrijven als ‘drops of inspiration’: kennis en inzichten delen in twee richtingen, en er zo beiden je voordeel mee proberen te doen. Zuid-Afrika komt juist op dit onderwerp naar Nederland, omdat in de organisatie, financiering en bestuur de water-schappen als een duurzame factor gezien worden.Natuurlijk doen waterschappen dat niet in splendid isolation. De praktijk van het waterbeheer wordt in Kingfisher gekoppeld aan organisatie en financiering. Met VNG en gemeenten wordt de verbinding gelegd naar sanitatie en locale economie. En dat het Kingfisher-project als vliegwiel kan werken naar het bedrijfsleven, blijkt uit in het artikel genoemde samenwer-kingsprojecten.

Verschillende stromen leiden naar duurzaam waterbeheer. Niet het oprichten van waterschappen naar Nederlandse snit is het doel. In dat opzicht dekt de kop boven het decemberartikel inderdaad de lading niet. Wat helpt is de hier, bij waterschappen, opgedane kennis en ervaring te delen. De aandacht voor water governance is daarin onontbeerlijk en voor de Unie van Water-schappen een rode draad in internationale samenwerking.

Rob UijterlindeProjectleiderUnie van Waterschappen

18

ZUID-AFRIKAANSE CMA’S HEBBEN KENMERKEN VAN WATERSCHAPPEN

Mijn mening

Rob Uijterlinde

De Stichting Kennisuitwisseling Industriële Watertechnologie heeft een nieuwe website. De vormgeving is veranderd en de site is meer overzichtelijk geworden. Volgens SKIW-voorzitter Johan van Mourik was de aanpassing nodig omdat de oude site “gedateerd en weinig aansprekend” was.“Een van de doelstellingen van SKIW is een bijdrage leveren aan het toegankelijk maken van kennis op het gebied van industriële watertechnologie. Dit doen we onder andere door onze bijeenkomsten, maar ook de website speelt hierbij een belangrijke rol. Met de nieuwe website, en de nieuwe flyer die we ook hebben laten maken, leggen we de focus meer op het delen van kennis en kunnen we onze doelgroep beter bedienen.”www.skiw.nl

KORTNIEUWS

NIEUWE WEBSITE SKIW

Energie besparen met de KSB SuPremE®- motor.

Pompen ■ Afsluiters ■ Service

KSB Nederland BV . infonl@ksb.com . www.ksb.nl

1303

05

Met de nieuwe generatie KSB SuPremE®motoren bespaart u maar liefst 70% energiekosten. De motor voldoet nu reeds aan het toekomstige effi ciëntieniveau IE4* en bevat geen magneetmate-rialen. Daardoor heeft de motor een positievere milieubalans dan vergelijkbare permanentmagneet-synchroonmotoren en asynchroonmotoren. De robuustheid van de gebruikte materalen en de uiterst betrouwbare bouw staan garant voor een lange levensduur. Investeer daarom nu reeds in de meest effi ciënte aandrijving van morgen.

De SuPremE®is nu geschikt voor gebruik met o.a. Etanorm, Etabloc, Etaline, Sewabloc en Sewatec.

Etaline Etanorm

Al 25 jaardé leverancier in innovatieve leklokalisering- en drukbeproevings-apparatuur voor waterleidingen.

Esders ontwikkelt,produceert en verkoopt:

Voor meer informatie kijk op www.esders.nl

» Correlerende ruisloggers

» Hydrostatische drukbeproevingspompen

» Drukloggers

» Digitale schrijvende meters

Esders ontwikkelt,produceert en verkoopt:

Bezoek onze stand opde Aqua Nederland Vakbeurs.Standnummer: 277

18, 19 en 20 maart te Gorinchem.

20

HOE TRAINEN WATERSCHAPPEN OP CALAMITEITEN?

Waterschappen krijgen regelmatig met – ernstige en minder ernstige – calamiteiten te maken. Van bedreigend hoogwater tot kapotte zuiveringsinstallaties. Hoe trainen zij op zulke onverwachte gebeurtenissen? En wat kunnen ze daarbij van elkaar leren?

NÉT ECHT!OEFENEN IS GEEN SPELLETJE

Tekst Marloes HooimeijerBeeld Waterschap Groot Salland

T

THEMA 21

NR2 / FEBRUARI 2014

oensdag 30 oktober. Er vliegt een F-16 laag over het gebied tussen Zwolle en Kampen. Het water in de IJssel blijft maar stijgen. De uiterwaarden staan inmiddels blank en de dijken raken steeds ernstiger beschadigd door piping (zandmeevoerend kwelwater). Na calamiteitenoverleg tussen Waterschap

Groot Salland, het ministerie van Defensie en de Veiligheidsregio IJsselland is besloten de F-16 luchtbeelden te laten maken om de schade aan de dijken beter te kunnen beoordelen. Op de grond schiet de Nationale Reserve het leger van vrijwillige dijkwachters te hulp bij 24/7-dijkinspecties. Wellen worden afgedicht, dijken verzwaard, waterkeringen gesloten en sluizen verstevigd.

HOOGWATEROEFENING CONECTOHet is nét echt, maar het is allemaal onderdeel van de gezamenlijke hoogwateroefening Conecto, die waterschap, ministerie en veiligheidsregio eind vorig jaar hielden. Vier weken lang – uniek in Nederland – was de calamiteitenorganisatie van het Waterschap Groot Salland er zoet mee en daarmee ook calamiteitencoördinator Auke de Ridder. Hoogwater is een reëel risico in de Veiligheidsregio IJsselland: bijna jaarlijks is er sprake van een hoog-watersituatie op de IJssel. Reden te meer voor ‘multidisciplinaire oefening’. De Ridder kijkt tevreden terug: “Een oefening die maar één dag duurt kan een soort acteerlesje lijken, maar met zo’n grote, langdurige oefening gaat het scenario, de calamiteit echt leven. De deelne-mers ondervinden wat de uitwerking van hun handelen is. Zo gaat de leercurve door de hele oefening heen. Ze kunnen ook leren uit eerder falen tijdens de oefening.”Aan Conecto ging volgens De Ridder een jaar voorbereidingstijd vooraf. “We werkten het scenario in het geheim uit. Voorafgaand aan de oefening hebben deelnemers op zowel bestuurlijk als ambtelijk niveau ook al met elkaar kennisgemaakt en bij elkaar in de keuken gekeken. Ze werken normaal in verschillende ‘bestuurlijke’ werkelijkheden, maar zijn wel van elkaar afhankelijk. Samenwerken is dus een must, wat tijdens een realistische oefening als Conecto duidelijk naar voren komt.”

VERPLICHTING WATERWETHoogwater spreekt tot de verbeelding, maar ook andere gebeurtenissen vallen onder de ca-lamiteitenplannen van waterschappen. Zoals vervuiling van het water, vissterfte, (dreigende) scheuren in dijken, kapotte zuiveringsinstallaties, persleidingen of waterkeringen. Maar ook problemen in informatievoorziening, door een aanval van hackers op de database bijvoor-beeld, of personele onderbezetting, bijvoorbeeld door een epidemie. >

W

T

22

Om dit soort problemen het hoofd te bieden hebben water-schappen een calamiteitenorganisatie. Daarin kunnen me-dewerkers andere dan hun reguliere taken vervullen. Zo is er bij calamiteiten een operationeel leider (vaak een directeur), die advies krijgt van verschillende sectiehoofden. Maar er is ook sprake van actieteams, scenariodenkers (wat kan er gebeuren en wat doen we dan?), situatierapporteurs en informatiemanagers. Stressbestendigheid en daadkracht in crisissituaties zijn belangrijke selectiecriteria voor een plek in de calamiteitenorganisatie.

VERPLICHTING Artikel 5.29 lid 1 van de Waterwet verplicht waterschappen zorg te dragen voor ‘het houden van oefeningen in doeltref-fend optreden bij gevaar’. In hun jaar- of meerjarenprogram-ma opleiden, trainen, oefenen (OTO) leggen zij vast hoe vaak en waarop getraind wordt door hun calamiteitenorganisatie. Afhankelijk van de (sleutel)rol moeten deelnemers hiervoor minstens twee of drie dagen per jaar beschikbaar zijn.Die trainingen zijn afwisselend: van een halve dag tot meer-dere weken, individueel of als team, al dan niet samen met andere organisaties (zoals defensie en veiligheidsregio), theoretische of praktijkoefening, gericht op rolspecifieke of algemene ‘crisiscompetenties’, zoals crisiscommunicatie en crisisoverleg. Het aantal opleidingsactiviteiten verschilt per waterschap: bij het Waterschap Groot Salland zijn dit er tien à vijftien per jaar, in Delfland waren dit er afgelopen jaar ruim vijftig. Naast die geplande opleidingsmomenten is er volgens De Ridder ook sprake van ‘training in de calamiteit’. Zoals af-gelopen december, toen de rioolwaterzuiveringsinstallatie in Kampen meer vervuild water te verwerken kreeg dan waarvoor zij gemaakt is. “Na het calamiteitenoverleg bleven betrokkenen nog even zitten om te bespreken wat ze uit de gekozen aanpak tot dan toe geleerd hadden en wat er beter zou kunnen voor een volgende keer.” Vier waterschappen in Zuid-Holland (Rijnland, Hollandse

Delta, Delfland en Hoogheemraadschap Schieland en de Krimpenerwaard) werken al sinds 2009 samen op OTO-ge-bied. Robin van der Valk, calamiteitenadviseur van het Hoogheemraadschap van Delfland: “We hebben samen een basiscursus crisisbeheersing ontwikkeld voor alle nieuwe mensen binnen onze calamiteitenorganisaties. Die bestaat uit een e-learningmodule plus een gezamenlijke praktijk-dag. We verzorgen ook gezamenlijke trainingen voor mensen in dezelfde functies, zoals de scenariodenkers, communica-tiemensen of juristen. Op die manier zijn ze ook uitwissel-baar bij calamiteiten – door pools te vormen. Stel dat er in vakantietijd een zware calamiteit is, en er veel mensen weg zijn, dan kunnen we bij elkaar inspringen.”Arno van Loon, senior beleidsadviseur crisisbeheersing van Hoogheemraadschap Schieland en Krimpenerwaard (HHSK), voegt toe: “De gezamenlijke trainingen zijn compe-tentiegericht. Die behoefte komt ook steeds vaker uit eva-luaties naar voren. Vroeger wilden ze vooral váker oefenen, inmiddels zitten die algemene crisisvaardigheden er wel in en willen ze bijvoorbeeld een nog betere voorzitter van het actieteam of situatierapporteur worden. Vier waterschap-pen samen maken ook meer en verschillende crisissituaties mee dan één. Dit biedt meer mogelijkheden om van elkaars kennis en ervaringen te leren. Het maakt trainingen uitda-gender en voorkomt oefenmoeheid.”

OVER DE GRENZENAls het aan Van Loon en Van der Valk ligt, wordt deze manier van werken, die over de grenzen van waterschappen heen gaat, nog verder doorgevoerd. Er zijn al diverse initiatie-ven in die richting. Zo komen alle calamiteitencoördinato-ren een aantal keer per jaar bijeen om ervaringen (óók met opleiden) uit te wisselen en heeft de Unie van Waterschap-pen als ambitie om richting 2020 te komen tot een gedeeld leerprogramma, onder meer met pools van oefenleiders en evaluatoren, en een gedeeld expertiseprogramma voor het opbouwen van een kennisnetwerk en expertteams. Van Loon: “De bedoeling is dat er meer samenwerkingsverban-

Vier weken duurde hoogwateroefening Conecto rond de IJssel

THEMA 23

den als de onze komen en ook meer verbindingen tussen die verbanden; daar zijn er nog niet zo gek veel van. Terwijl dat juist kansen biedt om leerpunten met elkaar te bespreken, zoals van grote oefeningen als Conecto en Samen Sterker (zie kader Samen sterker, red.).”

CRISISCOMMUNICATIEDe drie calamiteitentrainers zijn het erover eens dat als het in de praktijk érgens op misgaat, het vaak te maken heeft met informatiemanagement. Reden te meer om elkaar goed te kennen en andere partijen in het ‘tegenspel’ tijdens de oefening te betrekken. Dat kan niet altijd, maar als je er een echte brandweer-, politieman of gemeenteambtenaar

bij kan halen, wordt de situatie alleen maar waarheidsge-trouwer. Pas dan leren partijen elkaars taal en terminologie kennen. Van Loon: “Als wij het hier bijvoorbeeld over een waterpeil van 3 meter hebben, moet je aan de gemeente uitleggen dat dit betekent dat er 10 centimeter water op straat staat.” Ook extern is het belang van adequate crisis-communicatie groter dan ooit. “Vroeger was vooral de tech-nische kant van calamiteiten reden om op te schalen,” zegt De Ridder, “maar nu kunnen uitvoerige aandacht voor de calamiteit in de (sociale) media en toenemende ongerust-heid onder burgers al reden genoeg zijn, ook al is de situatie technisch niet echt verslechterd.” Van der Valk: “Het voorbeeld van de brand bij Chemie-Pack in Moerdijk komt regelmatig in de trainingen terug. Daar zei de burgemeester direct dat er geen gevaarlijke stoffen waren vrijgekomen, wat hij nog helemaal niet kon weten en wat ook niet aannemelijk was. Bij ons krijgen de commu-nicatiemensen in trainingen mee: als je dingen niet weet, geef dat ook aan. En we hebben de afspraak dat feitelijke informatie op ieder moment – zonder toestemming van de dijkgraaf – getwitterd mag worden.”

SPIELEREI“Om een realistisch crisisscenario te oefenen, moet het waterschap ook realistisch zijn in de tijd die het ervoor uittrekt”, vindt De Ridder. Een grootschalige oefening als Conecto moet tot ‘in de hoogste regionen’ gedragen wor-den. “Secretaris-directeur en dijkgraaf moeten bereid zijn de agenda’s van de deelnemers en die van henzelf ervoor vrij te maken. Natuurlijk reageren andere waterschappen ook wel terughoudend als ze horen dat Conecto vier we-ken duurde. Soms wordt oefenen toch nog een beetje als Spielerei gezien. Maar wij hebben dat weten om te buigen: iedereen is er hier van overtuigd dat goede calamiteitenzorg betekent dat je steeds opnieuw toetst of je je zaken in de ‘lijn’ goed voor elkaar hebt. Doordrongen van die urgentie, zijn de medewerkers zich ervan bewust dat herhaaldelijk oefenen een wezenlijk onderdeel van het normale werk is.” |

NR2 / FEBRUARI 2014

SAMEN STERKER: ZUID-HOLLANDSE WATERSCHAPPEN OP OEFENING MET VEILIGHEIDSREGIO’SHet project Samen Sterker was een twee weken durende oefening afgelopen najaar van de verschillende Zuid- Hollandse veiligheidsregio’s en Defensie, waaraan ook de waterschappen deelnamen. In het scenario werd de provincie geteisterd door onophou-delijke regenval, gecombineerd met springvloed. Van der Valk (Delfland): “Zo’n oefening met meerdere vei-ligheidsregio’s zou van mij jaarlijks mogen. Waterschappen zijn een beetje een vreemde eend in de bijt: omdat we niet dagelijks met calamiteiten te maken hebben, dreigen we soms door andere partijen in de veiligheidsregio over het hoofd te worden gezien.” Maar niet in deze oefening, zegt Van Loon (HHSK): “De waterschappen hebben enerzijds met elkaar de inzet van defensie geoefend: noodbruggen aanleggen, nooddijken bouwen, inspecties uitvoeren. Anderzijds was het een table­top systeemoefening voor de regionale en interregionale teams van de veiligheidsregio’s, waarin onze dijkgraaf na-mens de waterschappen met de burgemeesters om tafel zat om de dilemma’s te bespreken en knopen door te hakken.”

Dé nationale vakbeurs voor waterbehandeling, watermanagement & watertechnologie

Evenementen

HALHARDENBERG

GORINCHEM VENRAY Ons evenement. UW MOMENT.

Dé nationale vakbeurs voor waterbehandeling, watermanagement & watertechnologieDé nationale vakbeurs voor waterbehandeling, watermanagement & watertechnologie

Gorinchem 18, 19 en 20 maart 2014

Openingstijden:12.00 - 20.00 uur

Tijdens Aqua Nederland Vakbeurs

vindt tegelijkertijd RioleringsVakdagen

plaats.

Kennis delen, netwerken en zaken doenTijdens Aqua Nederland Vakbeurs presenteren zich

bedrijven gericht op waterbehandeling, legionella,

preventie, desinfectie, pompen en meet- en

regeltechniek. Dit is voor u als bezoeker hét moment

om in een sfeervolle ambiance te netwerken

en zaken te doen.

KennisprogrammaOok dit jaar verzorgt branchevereniging Aqua

Nederland een interessant kennisprogramma.

Het thema voor het kennisprogramma is dit jaar

Water & Energie, gerelateerd aan de World Water Day 2014.

Kijk voor de onderwerpen op

www.evenementenhal.nl/gorinchem.

Bezoek Aqua Nederland Vakbeurs!Registreer u nu via www.evenementenhal.nl/aquario-go

met onderstaande code en ontvang

twee gratis entreebewijzen.

Evenementenhal GorinchemFranklinweg 2 4207 HZ GorinchemT 0183 - 68 06 80I www.evenementenhal.nlE gorinchem@evenementenhal.nl

@Aqua_Rio_EH

7140005708

Naamloos-2 1 07-02-14 09:44

Kiwa

goedgekeurd

Watts Industries Netherlands B.V. is onderdeel van Watts Industries Europe B.V.

Sinds medio 2011 maakt de fi rma Socla deel uit van de Watts groep. Hiermee kan Watts Industries u nu een extra breed producten-pakket aanbieden, zoals balkeerkleppen en vlinderkleppen met bijbehorende aandrijvingen.

Deze vlinderkleppen worden door Socla al vele jaren ontwikkeld en geproduceerd voor een breed toepassingsgebied. Zo produceert men

kleppen met een grote diversiteit in bouw-vormen, afmetingen, materialen en bedienings-mogelijkheden. De vlinderkleppen worden o.a. toegepast in CV- en klimaatinstallaties, in de voedingsmiddelen- en procesindustrie, de automotive en de scheepvaart.

Watts Industries Netherlands B.V. Kollergang 14, 6961 LZ Eerbeek, Postbus 98, 6960 AB Eerbeek, NederlandTel. +31 (0)313 67 37 50 Fax. +31 (0)313 65 20 73 E-mail info@wattsindustries.nl Internet www.wattsindustries.nl

Vloeistoffen leidt u met Watts in goede banen

Omdat water nietvanzelfsprekend water is.

Door middel van het ISA-systeem van GO System-

elektronik bent u in staat om uw waterkwaliteit in

situ te monitoren op b.v. CZV, TOC, Nitraat en SAK.

Ook is het mogelijk om een zogenaamde

“fingerprint” van water te bewaken.

Dit alles “real-time” zonder verbruik van reagens

en toepasbaar voor o.a. drinkwater, proceswater,

oppervlaktewater, grondwater en afvalwater.

Wilt u meer weten over dit meetsysteem neem

dan contact met ons op, wij vertellen u er graag

meer over zodat u precies weet wat voor eh…

water u in de kuip heeft.

Pro Water B.V. | Lansinkesweg 4 | 7553AE Hengelo | 074-2915150 | www.prowater.nl | info@prowater.nl

26

WAAROMMET KRAANWATER DE MARKT OP

Tekst Petra Pronk | Beeld Getty Images

TPR-CAMPAGNES VOOR EERSTE LEVENSBEHOEFTE

NIEUW! MAAR TOCH ZO

VERTROUWD

THEMA

Water is een gegarandeerde markt. Niemand kan immers zonder. Toch zijn praktisch alle drinkwaterbedrijven actief bezig om hun kraanwater ‘in de markt te zetten’. Pr-campagnes voor een eerste levensbehoefte? “Onze klanten verwachten dit van ons.”

27

NR2 / FEBRUARI 2014

ratis watertappunten op Pinkpop. Sponsoring van grote sportevenementen. Shirt-reclame voor PEC Zwolle. Drinkwaterbedrijven begeven zich sinds een paar jaar actief op de consumentenmarkt. Onder het motto ‘goedkoper, gezonder en duur-zamer’ venten ze actief de positieve kanten van kraanwater uit en laten ze zich

voorstaan op het ‘ontzorgen’ van mensen. Dat klinkt nogal marketing-achtig. Niet echt taal voor een nutsbedrijf… Is de waterwereld in de greep van het grote geld?

Daar moet Koen Augustijn, voorlichter bij het Limburgse waterleidingbedrijf WML, hartelijk om lachen. “Het draait niet om geld”, verzekert Augustijn. “Als elke Limburger ineens twee keer zoveel water zou gaan drinken, dan merken wij dat nauwelijks in de omzet. In het rijtje douchen, toiletgebruik en wasmachines komt drinkwaterconsumptie door de particulier ergens helemaal achteraan. Dat zet uit financieel oogpunt echt geen zoden aan de dijk.”De campagne is dan ook niet bedoeld om mensen meer te laten drinken, maar vooral anders. “Wij vinden het belangrijk om te laten zien dat kraanwater een duurzaam, gezond en goed-koop alternatief is voor flessenwater en frisdrank. Vooral de jeugd grijpt veel naar frisdrank. Wij willen mensen ervan bewustmaken dat er gezonde alternatieven bestaan die ook nog eens beter zijn voor het milieu.”

MAATSCHAPPELIJKE VERANTWOORDELIJKHEIDMet hun campagnes voor kraanwater zeggen de drinkwaterbedrijven hun maatschappelij-ke verantwoordelijkheid te nemen. “Wij zijn primair waterleverancier, maar we hebben ook een maatschappelijke rol”, zegt Kim van Gameren, communicatieadviseur bij Vitens. “Veel mensen realiseren zich niet dat kraanwater in Nederland van zo’n goede kwaliteit is dat het drinken van flessenwater helemaal niet nodig is. Wij willen mensen bewust maken van al het goede van kraanwater. Enerzijds door erover te vertellen. Anderzijds heel concreet door het beter beschikbaar te maken, bijvoorbeeld in de openbare ruimte. Als we vinden dat we kraanwater moeten promoten, moet het wel beschikbaar zijn, anders grijpen mensen als-nog naar een flesje.” Daarom werkt Vitens samen met gemeenten, scholen, consumenten- en sportorganisaties en vervoerders aan watertappunten. Zo werden er dit jaar tappunten geplaatst op de NS-stations Almere Centrum en Amersfoort. Als die succes hebben, zal volgend jaar ook op andere stations kraanwater verkrijgbaar zijn. De Limburgse WML zit op dezelfde lijn. “Onze promotieactiviteiten passen in een brede maatschappelijke trend”, stelt Koen Augustijn. “Gezondheid en duurzaamheid zijn de laatste jaren belangrijke thema’s geworden. Mensen verwachten gewoon van ons dat wij daar iets mee doen.” Dus heeft WML in Limburg in dit eerste ‘ tapjaar’ veertien watertappunten geplaatst ver-spreid over de provincie, van parken tot zwembaden. Ook zorgt het bedrijf voor gratis water op festivals, zoals Pinkpop en grote sportevenementen: sponsoring in natura. >

TG

Met hun campagnes voor kraanwater zeggen de drinkwater-bedrijvenhun maat-schappelijke verantwoor-delijkheid te nemen

28

Daarnaast richten de bedrijven hun pijlen ook op meer uitdagend terrein: middelbare scho-len (waar flesjes bijdragen aan een cool imago) en de horeca (waar klanten nog geregeld te horen krijgen dat er geen kraanwater geserveerd kan worden). Uit onderzoek van Vitens blijkt dat een derde van de Nederlanders zich schaamt om in de horeca om kraanwater te vragen, omdat ze regelmatig ‘nee’ te horen krijgen. Dat vraagt dus om creatieve oplossingen. Kim van Gameren van Vitens: “Restauranthouders hoeven van ons niet te stoppen met de verkoop van flessenwater, maar wij vinden wel dat ze hun klanten een laagdrempelig alternatief moeten bieden. Dus hebben we dit jaar op de horecavakbeurs Horecava gestaan met een voorstel voor een betaalmodel voor kraanwater waarbij een horecaondernemer een bescheiden bedrag vraagt voor kraanwater, terwijl een deel daarvan naar waterprojecten in ontwikkelingslanden gaat. Zo houdt de ondernemer marge, krijgt de klant wat hij wil en hebben mensen in ontwikkelingslanden er ook wat aan. Dan snijdt het mes aan verschillen-de kanten.”

KLANTTEVREDENHEIDDe drinkwaterbedrijven doen de promotieactiviteiten niet alleen omdat zij het zelf belangrijk vinden, maar ook omdat de klanten erom vragen. “Uit klanttevredenheidsonderzoek blijkt dat onze klanten willen dat wij actief kraanwater onder de aandacht brengen, en dat ze daar-voor ook waardering hebben”, vertelt Koen Augustijn. “Gezondheid en duurzaamheid zijn hot en dat zullen ze nog wel even blijven. Of kraanwater ooit zo ‘sexy’ wordt als flessenwater weet ik niet, want wij hebben niet de marketingbudgetten van frisdrankproducenten. Maar wat wij wel kunnen doen, is vanuit de inhoud en via bestaande communicatiekanalen aan-dacht vragen voor onze boodschap: dat kraanwater minstens zo gezond is als flessenwater en veel duurzamer. Als je dat besef kunt laten landen, is het aan de mensen zelf om de keuze te maken voor het een of het ander.”Pikant detail: er blijkt in de publieke opinie een dunne lijn tussen ‘je maatschappelijke ver-

Op middel-bare scholen dragen flesjes water bij aan een cool imago

De bronwaterindustrie doet goede zaken. Flessenwater wordt neergezet als puur natuur en goed voor de gezondheid. Als je de reclames mag geloven is het in veel opzichten beter dan water uit de kraan. Maar is dat ook echt zo? Flessenwater tegen het licht.

Mineraalwater en bronwater mogen pas zo genoemd worden als ze voldoen aan de eisen die de wet stelt. Dat betekent dat ze afkomstig moeten zijn uit een door de overheid erkende bron. Mineraalwater moet bovendien aan de bron gebotteld worden. Tot zover alles duidelijk. Maar het verschil met kraanwater is minder groot dan de producenten van flessenwater ons willen doen geloven. De gezondheidsclaim? Een paar feiten. Bronwater en kraanwater bevatten beide in kleine hoeveelheden mineralen zoals fluor, calcium, magnesium, natrium en kalium. Als het gaat om vervuiling, worden aan kraanwater hogere eisen gesteld dan aan bronwater, bijvoorbeeld voor de toegestane hoeveelheid zware metalen. Van alle levensmiddelen wordt kraanwater het strengst gecontroleerd. Het aantal wettelijke eisen voor kraanwater ligt meer dan twee keer zo hoog als voor bronwater. De smaak dan? Daarvoor moet je een fijnproever zijn, want de meeste mensen erva-ren water als reuk- en smaakloos. Voor smaak geldt natuurlijk wel dat daarover niet te twisten valt.Eigenlijk is er maar een echt serieus verschil: de kosten!

KRAANVERSUSFLES

THEMA 29

NR2 / FEBRUARI 2014

antwoordelijkheid nemen’ en platte commercie. Dat merkte Vitens toen het in zee ging met PEC Zwolle voor shirtspon-soring. Dat viel niet bij iedereen even goed. Veel mensen vonden het vreemd dat een nutsbedrijf gemeenschapsgeld gebruikt om een profvoetbalclub te sponsoren. Maar dat ligt genuanceerder, verzekert Kim van Gameren. “We zijn een samenwerking aangegaan met PEC Zwolle United, de MVO-tak van PEC, om kraanwater onder de aandacht te brengen. Dat is nadrukkelijk het doel. Op de shirts staat ook ‘Kraanwater graag!’ en niet ‘Vitens’. Als ons doel commercieel was geweest, hadden we onze bedrijfs-naam er wel op gezet. Bovendien is die samenwerking veel breder dan alleen shirtreclame. We hebben bijvoorbeeld ook een spaaractie voor sportclubs waarmee ze kunnen sparen voor watertappunten. PEC Zwolle United werkt sa-men met 25 voetbalverenigingen. Dat biedt ons een unieke kans om onze boodschap van gezond kraanwater breed te verspreiden onder jongeren die we anders nooit zouden kunnen bereiken.”

RESULTAATDe campagnes draaien nog niet lang genoeg om te kunnen zeggen wat ze precies opleveren. Maar WML spreekt al wel van ‘een goed begin’. Koen Augustijn: “Het enthousiasme bij gemeenten en organisaties voor de watertap is groot. En het publiek pakt het op: na de eerste maanden is al 50 pro-

cent van de Limburgers bekend met het initiatief. Dat is opvallend in zo’n korte tijd. Wij gaan komende tijd de voor-delen van kraanwater nog nadrukkelijker onder de aandacht brengen. Op dit moment zegt 60 procent van de mensen bij voorkeur kraanwater te drinken. Laten we proberen daar de komende paar jaar nog eens 10 procent bij te krijgen.”

Ook Vitens is tevreden. De samenwerking met scholen en sportverenigingen staat nog in de kinderschoenen, maar de eerste resultaten zijn bemoedigend. Er zijn bijna 100 tap-punten geplaatst, en dat is volgens de verwachting. Om op de ingeslagen weg door te kunnen gaan is en blijft samen-werking met andere maatschappelijke partijen noodzakelijk, benadrukt Kim van Gameren. “Wij zien onszelf vooral als motor achter de bewustwording en niet als partij die het allemaal in z’n eentje moet realiseren. Die bewustwording werkt ook pas als we gezamenlijk optrekken.” |

Kraan en fles hoeven elkaar niet altijd te bijten, zo blijkt. Zo is Waterleidingmaatschappij Drenthe (WMD) net als andere drinkwaterbedrijven actief met de promotie van kraanwater, bijvoorbeeld in de vorm van watertappunten of waterbars. Daarnaast neemt het bedrijf voor specifieke doeleinden ook flessenwater af van bottelarij Het Hunze - dal: Anl’eau. Zo waren bijvoorbeeld de 5-literflessen water die WMD na de storm van 28 oktober 2013 gratis verspreidde als noodrantsoen, afkomstig van Het Hunze-dal en geproduceerd in opdracht van WMD. De naam Anl’eau plus afnamerechten uit de bron te Anloo werden enige jaren geleden door WMD verkocht aan Willem van Kooten, beter bekend als oud-diskjockey Joost den Draaijer, nog steeds één van de aandeelhouders. We hadden de logica achter dit tweesporenbeleid (kraan- naast flessenwater) graag nader uit de doeken willen doen, maar WMD wilde hierover – ondanks het verzoek van H2O - geen mededelingen over doen.

LOGICA?

De milieubelasting van de productie en distributie van drinkwater van Waternet (het Amsterdamse watercy-clusbedrijf) bedraagt 0,24 kilogram CO2-equivalenten per kubieke meter drinkwater. Als we het drinkwater-verbruik van een Amsterdammer uitdrukken in een aantal autokilometers, is de milieubelasting van een heel jaar waterverbruik gelijk aan 66 kilometer autorij-den. Dat is iets meer dan twee rondjes Amsterdam over de ring A10. De CO2-belasting van flessenwater is ongeveer 30 tot 1.000 keer groter dan kraanwater en is afhankelijk van het type materiaal (karton is minder belastend dan PET en PET is minder be-lastend dan glas) en de transportafstand (flessenwater uit Nederland is minder be-lastend dan uit bijvoorbeeld Frankrijk of uit Fiji). De transportafstand is van deze twee overigens de factor die het meeste gewicht in de schaal legt. Het drinkwater van Waternet kost de consument € 1,68 per kubieke meter, ofwel ongeveer 0,2 cent per liter. De prijs van flessenwater varieert van ongeveer 30 cent voor een liter in de supermarkt tot 2,20 euro voor een halve liter in de kiosk op het station. Dat betekent dat flessenwater ongeveer 150 tot ruim 2.000 keer duurder is dan kraanwater. Met het vullen van je eigen drinkfles onder de kraan bespaar je dus al snel heel wat euro’s.(Met dank aan Alex van der Helm, adviseur Watertechnologie Waternet)

MILIEU

Procestechnologie Engineering Project realisatie Service

Drinkwater Proceswater

Afvalwater Digestaat

www.rwbalmelo.nl Bespaar tot 30%

MACHEREY-NAGELUw sterke partner in Wateranalyses

vrie

ndelijk competent

behulpzaam snel

MACHEREY-NAGELGmbH & Co. KGNeumann-Neander-Str. 6–852355 Düren · Duitslandinfo@mn-net.comUw contactpersoon in NL:Peter ClaessensTel./Fax: +31 47 85 61 200pclaessens@mn-net.comwww.mn-net.com

Hoogwaardige nodulair giet-ijzeren buizen en appendages.

De nieuwe generatieelektrische kraansleutels.

Innovatieve aanbooramaturen, water-meterbeugels en watermeterputten.

De revolutie in buizen zagen.

Bezoek ons op standnummer 103.

Verder B.V.

Tel.: +31 (0) 50 549 59 70

info@verder.nl www.verder.nl

Hoog rendement Zeer bestendig tegen

slijtage Verstoppingsvrije doorlaat Energiezuinig ATEX gecertificeerd

Verderhus SchroefkanaalwaaierpompFlow: tot 1100 m3/hVaste-stofgehalte: tot 13%Viscositeit: tot 3000 cP

AQUA NL vakbeurs

Gorinchem

18-20 maart 2014

Stand 126

Verderhus: efficiënt verpompen van dikkere vloeistoffen

BEURSSPECIAL 31

NR2 / FEBRUARI 2014

AQUA NEDERLAND VAKBEURS & RIOLERINGSVAKDAGEN 2014

18–20 MAART 2014EVENEMENTENHALFRANKLINWEG 2GORINCHEM

Van dinsdag 18 tot en met donderdag 20 maart staat Evenementenhal Gorinchem geheel in het teken van water. Tijdens Aqua Nederland Vakbeurs presenteren zich bedrijven gericht op waterbehandeling, legionellapreventie, desinfectie, pompen en meet- en regeltechniek. Tijdens de vakbeurs kan men in een sfeervolle ambiance netwerken, kennismaken en zaken doen.Gelijktijdig vindt Rioleringsvakdagen plaats, de vakbeurs voor de totale rioleringsbranche. Hier presenteren zich de bedrijven die gericht zijn op installatie, inspectie en beheer van rioleringsystemen en afvalwater.De beurzen zijn dagelijks geopend van 12.00 tot 20.00 uur; in de ochtenduren en op donderdagmiddag worden niet-commerciële kennisprogramma’s gehouden.

Zoals u gewend bent, ontbreekt het u aan niets in Evenementenhal Gorinchem. Onze medewerkers staan voor u klaar om u te voorzien van een lekker hapje en drankje, zodat u zich als bezoeker volledig kunt richten op netwerken, zaken doen en kennis delen! Een bezoek aan Evenementenhal Gorinchem is voor waterprofessionals een must.

Op onze website vindt u de meest actuele informatie over beide evenementen. Daar kunt u zich ook inschrijven als bezoeker: www.evenementenhal.nl/gorinchem

Linda BlijlevenBeursorganisator

In deze beursspecial besteedt maandblad H2O aandacht aan de water- en rioleringsmarkt en aan beide vakbeurzen. Deze special is mogelijk gemaakt door een groot aantal van de beursdeelnemers.

Honderden exposanten staan van 18 tot en met 20 maart op Aqua Nederland Vakbeurs en op Rioleringsvakdagen in Gorinchem. Hoezo crisis? Welke invloed heeft de economische recessie gehad op de watersector? Hoe stabiel is de ‘watermarkt’ in Nederland? Een overzicht.

WATERMARKT DOORSTAAT CRISIS (GROTENDEELS) MET GLANS

32

T

Tekst Marloes Hooimeijer en Roel Smit | Beeld Getty Images / iStockphoto

BEURSSPECIAL 33

Terste conclusie: dé watermarkt bestaat niet. Waterbouw is iets anders dan watertechnologie. En rioleringszorg is weer wat anders. Elke deel-markt heeft zijn eigen vragers en aanbieders, die

te maken hebben met verschillende dynamiek. In de ene hoek vielen stevige klappen, in de andere veel minder. Ook de kansen op herstel lopen uiteen.

Neem de waterbouwers. Het afgelopen jaar zagen zij hun markt met 5,5 procent krimpen, naar 2.650 miljoen euro in 2013. Zo blijkt uit het rapport Waterbouw en waterschappen tot 2020, in opdracht van de Unie van Waterschappen uit-gevoerd door het Economisch Instituut voor de Bouw (EIB). Die afname had volgens de onderzoekers te maken met het afronden van grote projecten zoals de Tweede Maas-vlakte, maar ook met vertraging van uitgaven bij belang-rijke opdrachtgevers.Hoewel de onderzoekers ook de rijksoverheid noemen, herkent het ministerie van Infrastructuur en Milieu zich niet in dat beeld. Ja, de jaarlijkse investeringen in de watersector ‘fluctueerden’ weliswaar volgens een woord-voerder, maar dit had niets te maken met een bezui-nigingsopgave of uitstel van investeringen vanwege de crisis. “Nee,” zegt de woordvoerder, “dat komt gewoon doordat de projecten in verschillende fasen van voorbe-reiding en uitvoering verkeren.” Hierdoor staan er het ene jaar dus wat grotere investeringsbedragen in de jaarcijfers dan het andere. Maar overall investeerde het ministerie de afgelopen jaren gemiddeld 1 miljard euro per jaar in het hoofdwatersys-teem (gericht op ‘droge voeten’ en zoetwatervoorziening). Daarvan werd 700 miljoen uitgegevens aan investeringen in de grote waterveiligheidsprogramma’s, zoals het Twee-de Hoogwaterbeschermingsprogramma, Ruimte voor de Rivier en het programma Maaswerken. De overige (circa) 300 miljoen kwam terecht bij kleinere projecten, beheer

en onderhoud, vervanging en renovatie. Ook de komende jaren zegt het ministerie van Infrastruc-tuur en Milieu jaarlijks circa 1 miljard euro in het hoofd-watersysteem te blijven investeren, bekostigd vanuit het Deltafonds. Daarnaast wordt in deze kabinetsperiode jaar-lijks circa 800 miljoen euro geïnvesteerd in onderhoud en uitbreiding van capaciteit op de hoofdvaarwegen, zoals het opknappen en verbreden van sluizen en het uitdiepen en verbreden van kanalen. Deze investeringen vallen onder het Infrastructuurfonds. Kortom, van het Rijk hebben de waterbouwers weinig te vrezen. Zeker onze gezamenlijke opgave op het gebied van waterveiligheid is te groot om een streep te zetten door investeringsprogramma’s op dit gebied.

IMPULS VOOR WATERBOUWOok het EIB is optimistisch en verwacht na de krimp van afgelopen jaar juist een ‘impuls’ voor de waterbouwers de komende jaren: een groei van 2.650 miljoen in 2013 naar 2.825 miljoen in 2016. De grote waterbouwprogramma’s van het Rijk zijn daarin heel belangrijk, maar ook de waterschappen dragen vol-gens de onderzoekers hun steentje bij. In totaal zal de waterbouwproductie in opdracht van waterschappen naar verwachting stijgen van ruim 1 miljard in 2012 naar circa 1.150 miljoen in 2016. Ook hier speelt waterveiligheid een voorname rol in de investeringskeuze, want met name investeringen van waterschappen in waterkeringen zullen flink toenemen: met 60  procent ten opzichte van het niveau in 2011. Tegelijkertijd staan de investeringen van waterschappen in watersystemen (al het oppervlaktewater in beheer van waterschappen) en waterzuivering onder druk. Vanwege sterke druk op de financiële middelen kijken waterschappen volgens de EIB-onderzoekers “naar nut en noodzaak van projecten”. >

E

NR2 / FEBRUARI 2014

34

DRINKWATERBEDRIJVENDie noodzaak zagen de drinkwaterbedrijven juist toenemen als het ging om investeringen in productiemiddelen, zoals waterzuiveringsinstallaties. Volgens een benchmark van brancheorganisatie Vewin investeerden de gezamenlijke drinkwaterbedrijven in 2012 ongeveer 424 miljoen euro; daarvan ging een kleine 40 procent naar waterzuivering en ruim 50 procent naar distributie en infrastructuur. Arjen Frentz, plaatsvervangend directeur van Vewin, ver-klaart: “We zien dat de laatste jaren steeds meer geïnves-teerd moest worden in innovatieve, hightech zuiverings-technologieën en nieuwe zuiveringsstations vanwege de toegenomen vervuiling van de drinkwaterbronnen – met geneesmiddelen, chemische bestrijdingsmiddelen en in-dustriële vervuilingen.” De Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) bepaalt dat de kwaliteit van de bronnen in 2015 verbeterd moet zijn, zodat minder zuiveringsinspanning nodig is. Maar voorlopig zien de drinkwaterbedrijven die vervuiling alleen maar toenemen en zijn er juist extra veel zuiveringsinspanningen nodig om het drinkwater van ‘onberispelijke kwaliteit’ te houden. En dus is er werk aan de winkel voor zuiveringsexperts. Daarnaast verwacht Frentz voor de komende decennia ‘extra investeringen’ in de Nederlandse drinkwaterinfrastructuur. “Die is grotendeels aangelegd vanaf de jaren vijftig. Op ter-mijn moeten deze leidingen vervangen worden.”

RIOLERINGMaar dat niet alles wat in principe nodig is aan investeringen, ook daadwerkelijk gebeurt, heeft de rioleringsbranche kun-nen merken aan de investeringsbereidheid van gemeenten. De taak van gemeenten betreft vooral de afvoer van water. Volgens de benchmark ‘Riolering in Beeld 2013’, gemaakt in opdracht van de Vereniging van Nederlandse Gemeen-ten (VNG), zijn de investeringen in riolering de afgelopen jaren gedaald. In 2012 investeerden de gemeenten in totaal 720 miljoen euro in verbetering, vervanging en renovatie van riolering, terwijl in prognoses werd uitgegaan van 800 mil-joen euro.Die trend is al wat langer gaande. In de periode 2010-2012 is in drie jaar tijd 2,1 miljard euro geïnvesteerd in riolering. Dat is circa 20 procent minder dan in de drie jaren daarvoor (2007-2009).

De onderzoekers zijn glashelder over de achterliggende oorzaak: de investeringen in verbetering van de riolering zijn gehalveerd. Tegelijkertijd zijn de investeringen in ver-vanging en renovatie wel gelijk gebleven. De gedachte daar-achter laat zich raden: verbetering van het riool had voor gemeentebesturen, die toch al zoveel nieuwe taken op zich

zien afkomen, even geen financiële prioriteit. Of de investeringen van gemeenten weer aantrekken is nog de vraag. De prognose voor 2013 ging in ieder geval uit van ruim 900 miljoen aan investeringen, maar de realisatie is nog niet bekend. En de komende jaren liggen de voorgenomen investeringen volgens de gemeenten in de benchmark iets hoger dan eerdere prognoses, maar de onderzoekers lijken daar niet gerust op en wijzen de gemeentebestuurders op

WATERSECTOR OPTIMISTISCH OVER EXPORTDe export van de Nederlandse watersector (deltatech-nologie én watertechnologie) is gestegen van 7,1 miljard euro in 2012 naar bijna 7,4 miljard in 2013. Dit blijkt uit een onderzoek van het Netherlands Water Partnership (NWP). Het gaat hierbij om voorlopige cijfers uit een enquête onder vijftig bedrijven, die is uitgevoerd door onderzoeksbureau Panteia/EIM.De export van de watersector zit structureel nog altijd in de lift, constateren de onderzoekers. In de periode 2005 tot en met 2008 nam de export van de sector relatief sneller toe dan de binnenlandse activiteiten. Deze zogeheten export-quote kwam aan het eind van deze periode zelfs ruim boven de 40 procent uit. Daarna kwam een lichte terugval van het exportaandeel, maar sinds 2010 zitten we weer in de lift; op grond van de verwachte omzetontwikkeling, komt de exportquote in 2013 uit op bijna 45 procent. Ook minder goede binnenlandse ontwikkelingen spelen hierbij een rol.Volgens de onderzoekers is de stemming onder de onder-vraagde bedrijven vergeleken met de zomer van 2013 intus-sen een stuk optimistischer geworden. Bijna driekwart van de ondervraagde bedrijven beoordeelt de huidige situatie op de buitenlandse markt als gunstig of zeer gunstig. Een kwart geeft aan dat de situatie vergeleken met vier maan-den geleden is verbeterd en ongeveer 70 procent voorziet dat de buitenlandse omzet van wateractiviteiten in 2013 toeneemt (vier maanden geleden 61 procent).De Water Export Index (WEX), het door de onderzoekers ontwikkelde indexcijfer voor de Nederlandse waterexport, staat intussen op 179 (in 2000 was dit nog 100).Het indexcijfer voor de watertechnologie is al een tijd hoger dan dat van de deltatechnologie. In 2012 heeft de sector watertechnologie zich heel gunstig ontwikkeld, ook in 2013 zal dit naar verwachting het geval zijn. Overigens is het exportaandeel in de omzet van bedrijven op het gebied van deltatechnologie (ruim 50 procent) nog wel altijd aanmer-kelijk hoger dan dat van bedrijven in de watertechnologie (rond 30 procent).

35

NR2 / FEBRUARI 2014

het “risico dat bezuinigingen doorslaan”. Iets waar de riole-ringsbranche dus ook op berekend moet zijn.

TARIEVEN ONDER DRUKVoor de advies- en ingenieursbureaus werd het de afgelo-pen jaren niet makkelijker op de Nederlandse watermarkt. Royal HaskoningDHV bijvoorbeeld zag de omzet dalen van 342 miljoen euro de eerste helft van 2012 naar 308 miljoen de eerste helft van 2013. En de omzet van Arcadis Nederland daalde van 335 miljoen euro in 2011 naar 311 miljoen in 2012.

De tarieven staan onder druk, zo liet directeur Rob Mooren in december via Cobouw weten. Hij uitte kritiek op overheden en andere grote opdrachtgevers die voor een dubbeltje op de eerste rij willen zitten. “Rijkswaterstaat heeft ons als toe-leveranciers een brief gestuurd met de boodschap dat geen indexatie zal plaatsvinden en de prijzen eigenlijk 5 procent omlaag zouden moeten.” De vrager staat gewoon sterker in de huidige markt. Maar volgens waterdirecteur Peter de Jong van ingenieursbureau Witteveen+Bos is het aanbod te groot voor de “magere pro-jectenpap”, zo zei hij in mei 2013 in maandblad H2O. “Er is overcapaciteit, ingenieursbureaus slanken af en bie-den soms wanhopig lage prijzen aan.” Businessline-direc-teur Katheleen Poels van Royal HaskoningDHV zei het zo (H2O maart 2013): “De concurrentie is enorm toegenomen, ook door kleine bedrijven, nichespelers, die soms heel goed zijn. Iedereen is in deze tijd voorzichtig met geld uitgeven.”Niet voor niets dus dat de advies- en ingenieursbureaus proberen om internationale kansen te grijpen in de strijd tegen dalende omzetten. Zo wist Royal HaskoningDHV zijn Nereda-technologie voor duurzame afvalwaterzuivering in Brazilië aan de man te brengen. En Witteveen+Bos liet vo-rige maand in een persbericht weten dit jaar nóg meer in te zetten op internationalisering, aangezien het “de Neder-landse markt verder ziet teruglopen”.

AARZELENDE INDUSTRIEIn Kazachstan bijvoorbeeld werkt Witteveen+Bos in op-dracht van de olie-industrie onder meer aan zuivering van afvalwater, terwijl juist de investeringsbereidheid van de Nederlandse industrie momenteel wat aarzelend is.

Ja, de Mars-chocoladefabriek in Veghel startte in september 2013 de bouw van een nieuwe waterzuiveringsinstallatie (3 miljoen euro), waarin het afvalwater met Memthane-tech-nologie van Veolia Water Solutions wordt omgezet in biogas. En ja, een consortium van vier Brabantse bedrijven (Agristo, Coca Cola, Fuji en IFF) investeert momenteel gezamenlijk

in afvalwaterzuivering. Maar het is in tijden van crisis niet eenvoudig om de bedrijfstop te overtuigen om in dure water-technologie te investeren, zei waterprofessional Antoine van Hoorn van Tata Steel al in het vorige nummer van H2O: “Om-dat zeer korte terugverdientijden worden geëist zijn investe-ringen vaak niet haalbaar.” Roy Tummers, directeur Water van de Vereniging voor Ener-gie, Milieu en Water VEMW, de industriële watergebruikers, herkent dit beeld wel en zegt dat het ook van toepassing is op andere waterafhankelijke bedrijven, al verdient het volgens hem wel enige nuance. “Uiteraard wordt er nog wel geïn-vesteerd, met name in verduurzaming van het energie- en watergebruik. Bedrijven zijn continu op zoek naar manieren om te besparen op energie en water, maar ze zijn absoluut kritischer op de terugverdientijd van projecten. De overheid werkt helaas ook niet altijd mee. Ik ken veel bedrijven die zich door de nieuwe regels voor belasting op leidingwater per 1 juli 2014 (geen vrijstelling meer voor watergebruik boven 300 kubieke meter, red.) genoodzaakt zien om duurzame investeringen in bijvoorbeeld waterhergebruik te skippen of uit te stellen, simpelweg omdat de business case onderuitgaat.” |

BEURSSPECIAL

In tijden van crisis is het niet eenvoudig om de bedrijfstop te overtuigen om in dure water-technologie te investeren’

‘

• WaterstandendraadloosbeschikbaarperemailenFTP

• Compatiblemetglobalenetwerkfrequenties

• Tot5sensorenpermodem(grondwaterversie)

• SMSAlarmfunctionaliteit

• Geïntegreerderealtimeluchtdrukcompensatie

• Batterijlevensduurtot10jaar

• Volledigopafstandherprogrammeerbaar

• Uitstekendedatazekerheid

• DataopslaginuweigenSQLdatabase(geenhosting)

• Automatischeberekeningen(o.a.overstort,stijghoogte)

• Automatischeexportnaardiversebestandsformaten

GSM2Modemlogger

Live demonstratieop Aqua Nederland 2014

STAND 181

grondwater en riooloverstort data draadloos beschikbaar

KELLER

KELLERMeettechniekBVPostbus592810ABREEUWIJK-HOLLAND

Tel+31182399840Fax+31182399841

Esales@keller-holland.nl

WWW.KELLER-HOLLAND.NL

subsidiaryofKELLERAGfürDruckmesstechnik

Nivosensoren - Grondwater Dataloggers - Riooloverstort Dataloggers - Telemetrie

Naamloos-2 1 10-02-14 12:02

NR2 / FEBRUARI 2014

37BEURSSPECIAL

Dinsdag 18 maartEnergie & Grondstoffen uit afvalwater; is de cirkel rond? 9.45 uur • Welkom door dagvoorzitter • De grondstoffenfabriek met aansluitend

praktijkvoorbeeld (Jacqueline Danschutter, Waternet)

• RWZI als logistiek centrum (Anna Veldhoen, Witteveen + Bos)

• Hoog rendement door intensieve voorscheiding en thermofiele vergisting (Fokko Borre, RWB Water Services)

• Nieuwe sanitatie Apeldoorn 2 (Bert Palsma, STOWA)

11.00 uurPauze• Duurzaam en efficiënt innoveren met

zuiveringsslib (Martin Wilschut, GMB)• Resource Recovery in de watersector

(KWR samenwerking IWA)• Bioplastics uit afvalwater (Evert

Bluemink, Witteveen & Bos) • Het oogsten van cellulose uit afvalwater

(Marit van Veen, BWA) • Afzetmarkt grondstoffen (Wouter de

Buck, Nutriëntenplatform) 12.30 uurAfsluiting

Woensdag 19 maartAgro, tuinbouw en industrie; slim(mer) gebruik van water en energie

9.30 uur• Welkom door dagvoorzitter Alex Berhitu,

coördinator Business Development, Water Alliance

• Kalvermestverwerking waterkwali-teitsmetingen bij de zuivering van de

dunne fractie (Jos van den Langenberg, Kamplan Bedrijfsautomatisering)

• Waterkwaliteit in de glas- en tuinbouw, korte en middellange termijn (Ellen Beerling, WUR)

• Natuurlijke desinfectie bij VWS MOL technology door middel van high per-formance katalysatormateriaal (Gert Snijders, Veolia Water Solutions & Technologies)

• Effluent polishing met behulp van algen; ervaringen van AF&F met het polishen van afvalwater met behulp van algen. Wat zijn de mogelijkheden en onmoge-lijkheden van de toepassing (Arnout van Diem, AF&F)

11.15 uurPauze• Recycling in de industrie: van AWZI-

effluent naar stoom en van product naar biogas (Danny Zwakhals, Croda)

• Hergebruik van mestwater uit de veehouderij (Oscar Schoumans, Alterra Wageningen UR)

• Waterkwaliteitsmetingen in agro, tuin-bouw en industrie (Peter-Jan van Oene, Hach Lange)

12.55 uurAfsluiting

Donderdagochtend 20 maartEnergie en leidingsystemen; schoon en vuil water meten, beheren en optimali-seren

9.30 uur• Welkom door dagvoorzitter (Hans van

der Kolk, RoyalHaskoningDHV)• Waterkwaliteitsmetingen in leidingsys-

temen – schoon en vuil water (Bas Leysen, Hach Lange)

• Van gemeentelijk rioleringsplan naar duurzaamheid (Pascal Baan, gemeente Hardenberg/Fernando Padmos, Xylem)

• Verstoring warmtewisselaars door struviet; effecten en beheersing (Roland Dekker, Solis/Wim Moerman, Nuresys)

10.55 uurPauze• Aquasuite : Intelligente oplossingen

voor drink- en afvalwaterzuiverings-installaties (Jasper Wuister, Royal HaskoningDHV)

• Riothermie – warm afvalwater in het riool biedt interessante mogelijkheden voor warmtewinning (Emil Hartmann, Royal HaskoningDHV)

12.05 uurAfsluiting

Donderdagmiddag 20 maartAlternatieve technieken legionellapre-ventie; afstemming tussen installateur en leverancier

14.55 uur• Opening Herk-Jan Lenting/Uneto-VNI• Welkom door dagvoorzitter Egbert

Leiting/Kalsbeek• Toepassing in (nieuw)bouw (Kevin

Kanters, Hydroscope) • Afweging en keuze (Hans Schoon,

Omegam Water)• Afstemming tussen installateur en

leverancier, praktijkdiscussie (onder leiding van Eric van der Blom en Nicole Janssen/Uneto-VNI)

17.15 uurAfsluiting door dagvoorzitter17.30 uurAfsluiting

4 KENNISPROGRAMMA’S OP AQUA NEDERLAND VAKBEURSOp dinsdag 18 tot en met donderdag 20 maart presenteren circa driehonderd exposanten zich op Aqua Nederland Vakbeurs en Rioleringsvakdagen in Evenementenhal Gorinchem. De beurs, die elke dag vanaf 12.00 uur geopend is, biedt professionals in de water- en rioleringsbranche mogelijkheden om te onderne-men, te netwerken en te ontdekken welke producten en noviteiten er op hun vakgebied zoal zijn. Daarnaast kunnen zij deelnemen aan een kennisprogramma dat gebaseerd is op Wereldwaterdag, die in het teken staat van ‘water en energie’. De kennisprogramma’s zijn elke ochtend tijdens de beursdagen en op de donderdagmiddag parallel aan de beurs. De ochtendbijeenkomsten worden georganiseerd door Aqua Nederland, Netherlands Water Partnership (NWP), Vereniging van Leveranciers van Milieutechnologie (VLM) en Water Alliance. De middagbijeenkomst op 20 maart door Uneto-VNI en Aqua Nederland.

U kunt zich aanmelden voor deze kennisprogramma’s op www.aquanederland.nl

Ook dit jaar presenteert Royal HaskoningDHV op de Aqua Nederland vakbeurs de nieuwste technologische ontwikkelingen op watergebied. Samen met partners werken wij aan een vijftigtal innovatieve trajecten op het gebied van afvalwater, industriële waterbehandeling, drinkwater, waterbeheer en water in de stad. Innovaties waar we trots op zijn.

royalhaskoningdhv.com

Trots op onze innovaties

Themista™ en Ephyra™ De innovatieve gistingstechnologieën Themista en Ephyra onderscheiden zich door hoge efficiency, robuustheid en lage exploitatiekosten. Ze kunnen als voorbehandeling bij bestaande vergisters, maar ook zelfstandig worden ingezet. De in 2012 en 2013 uitgevoerde lab-testen op slib van communale zuiveringen maken de verwachtingen hooggespannen.

CODE™Met het CODE concept - Centrale Opwerking tot Duurzame Eindproducten - werkt Royal HaskoningDHV aan het optimaal omzetten van rest- of afvalstromen zoals dunne fracties van mest en digestaat in waardevolle bruikbare eindproducten. Naast biogas en water dat geschikt is om te lozen of hergebruiken, komen de verschillende meststoffen afzonderlijk en in hoge concentraties beschikbaar. Hierbij is de samenstelling van de verschillende stromen te sturen. We kijken met CODE naar de hele keten en combineren op een slimme manier moderne technologieën als de Crystalactor®, Nereda®, Themista en Ephyra, maar ook de AiRO (KWR & Evides) of Ultra Filtratie. De voordelen van de individuele technologieën zoals het zeer geringe energieverbruik van Nereda worden in dit samenspel nog eens versterkt door de schaalgrootte.

Alginaat uit Nereda slibDuurzaam afvalwater zuiveren met Nereda en tegelijkertijd de grondstof alginaat produceren is een combinatie waar de wereld om staat te springen. Alginaat is na fosfor en cellulose (wc-papier) de derde waardevolle grondstof die uit afvalwater kan worden geproduceerd. Dit brengt het ideaal van een afvalwaterzuivering als ‘grondstoffenfabriek’ weer een stuk dichterbij. Samen met TU Delft, STOWA en waterschappen wonnen we voor deze vinding de Waterinnovatieprijs 2013.

Fosfaatverwijdering met Crystalactor®Het is bekend dat de Crystalactor technologie kan worden gebruikt voor het verwijderen van hardheid, fosfaat en zware metalen uit afvalwater. Omdat verschillende industrieën aan steeds strengere effluenteisen moeten voldoen, hebben we een geoptimaliseerde kristallisatie van fosfaat ontwikkeld.

The Human SensorThe Human Sensor is een geavanceerde software-tool waarmee waterbedrijven direct inzicht krijgen in de relaties tussen storingen, brand, festivals, voetbalwedstrijden, etc. Via een softwareplatform met een grafische interface wordt alle beschikbare (klant- en bedrijfs)data gebruikt voor het bepalen van de locatie van een lek of besmetting in het drinkwaterdistributienet. Dit betekent een besparing van tijd en geld, minder ongemak voor de klant en minder vervolgschades.

Riooloctopus®Om de toepassing van DTS (Distributed Temperature Sensing) in riolering eenvoudiger te maken hebben we de Riooloctopus ontwikkeld. De Riooloctopus bevat een DTS computer die gedurende 1 maand in het riool hangt, en waarmee met 2 km kabel elke minuut, elke meter de temperatuur kan worden gemonitord. Meetcontainer, elektriciteitsaansluiting en graafwerk zijn niet meer nodig.

Aquasuite®Onder de noemer Aquasuite werken we aan intelligente oplossingen voor het monitoren, controleren en optimaliseren van watersystemen. Met producten als OPIR®, CarCON™, iWATT™, Dashboard en de Nereda Controller realiseren we toonaangevende energiebesparingen, efficiencyslagen en kostenbesparingen.

Meer weten? Bezoek Royal HaskoningDHV op 18, 19 & 20 maart in Gorinchem, stand 192

NR2 / FEBRUARI 2014

39BEURSSPECIAL

Vlak voor het openen van de deuren van Aqua Nederland Vakbeurs en Rioleringsvak-dagen wordt op dinsdag 18 maart en op woensdag 19 maart de workshop ‘Buitenlandse markten: een schot in de roos voor het mkb’ gehouden. De workshop duurt op beide dagen van 10.00 tot 11.30 uur.

Aan het definitieve programma van de workshop wordt nog gewerkt, maar het is de bedoe-ling dat ervaren internationale actieve ondernemers uit het midden- en kleinbedrijf vertel-len over hun ervaringen en dat men een beeld krijgt van de nieuwe buitenlandse markten die zich openen voor het midden- en kleinbedrijf. Daarnaast wordt uit de doeken gedaan welke ondersteuning en exportinstrumenten beschikbaar zijn.Informatie en aanmelding: www.nwp.nl

WORKSHOP VOOR MKB OVER BUITENLANDSE MARKTEN

ORGANISATOREN

Tijdens Aqua Nederland Vakbeurs organiseren NWP, Water Alliance, Aqua Nederland en VLM onder het motto ‘Op wie richt u uw (internationale) pijlen’ de eerste editie van de ‘Aqua Nederland Darts League’. Wie meedoet met de dartscompetitie, maakt kans op een iPad (standnummer 209).

Wie internationaal wil ondernemen heeft veel kansen en mogelijkheden. Een mkb-bedrijf moet dus keuzes maken. Richt je de pijlen overzee, of zoek je het meer in Europa? Welke landen zijn voor u interessant? De partijen die de Aqua Nederland Darts League organiseren, werken samen onder de noemer ‘WaterCoalitieNL’ als het gaat om het ondersteunen van het midden- en kleinbedrijf bij innovatie en export, collectieve activiteiten. Ze vormen bovendien één gesprekspartner voor overheden en sectorpartijen.Om het midden- en kleinbedrijf in de toekomst beter van dienst te kunnen zijn, hoort Water-CoalitieNL graag wat zich volgens u afspeelt in de mondiale waterwereld anno 2014/2015. Daarom zetten we tijdens de beurs partijen letterlijk om de tafel. En nu eens niet aan de zo bekende vergader-, overleg-, lunch- of eettafel, maar aan een tafelvoetbaltafel.Bezoek de stand van WaterCoalitieNL partijen NWP, Water Alliance, Aqua Nederland en VLM, doe mee aan de Aqua Nederland Darts League, ga voor een potje tafelvoetbal en maak de internationale ambities van uw organisatie kenbaar op onze wereldkaart.

DOE MEE AAN DE DARTS LEAGUE

OP WIE RICHT U UW (INTERNATIONALE) PIJLEN?

Het Netherlands Water Partnership (NWP) is een publiek-private netwerkorganisatie die optreedt als onafhankelijk coördinatie- en informatiepunt voor de Nederlandse watersector. Doel is het organiseren van een stevig Nederlands waternetwerk.Aqua Nederland is de branchevereniging voor de waterbehandelingssector en richt zich op ‘waterzorg’. Aqua Nederland is een platform voor en door de waterbehande-lingsbranche, dat zich sterk maakt voor hoogwaardige collectieve belangenbehar-tiging, informatie uitwisseling en contacten met marktpartijen en gebruikers.De Vereniging van Leveranciers van Mili-eutechnologie (VLM) behartigt de econo-mische en technische belangen van haar leden daarmee dus van bedrijven die zich bezighouden met het vervaardigen en op de markt brengen van milieutechnologie in de breedste zin van het woord.Water Alliance is een samenwerkings-verband van overheid, kennisinstel-lingen én bedrijfsleven op het gebied van watertechno-logie in Nederland. De Water Alliance, gevestigd op de WaterCampus Leeuwarden, richt zich op het stimuleren van de bedrijvigheid en de werk-gelegenheid in innovatieve en duurzame watertech-nologie.

iStockphoto

40

ENTREE AQUA NEDERLAND VAKBEURSRIOLERINGSVAKDAGEN

OVERZICHT AQUA NEDERLAND VAKBEURS EN RIOLERINGSVAKDAGEN

NR2 / FEBRUARI 2014

41DEELNEMERSLIJST

BEURSSPECIAL

OVERZICHT DEELNEMERS AQUA NEDERLAND VAKBEURS

118 AALP Benelux B.V.195 ActivWater171 Advanced Waste Water Solutions221 Aerzen Nederland B.V.144 Akatherm B.V.153 Alewijnse Industrie B.V.255 Alltech Dosieranlagen GmbH268 Altop Kunststoftechniek121 Ambi Smeersystemen B.V.172 APT209 Aqua Nederland305 Aqua Vision120 Aquador B.V.

301 Aqualab Zuid B.V. Postbus 147 4250 DC Werkendam Tel: 0183 305 500 Email: info@aqualabzuid.nl Website: www.aqualabzuid.nl

Aqualab Zuid is een waterlaboratorium in de Brabantse Biesbosch. Drinkwaterbedrijven, industriële bedrijven, (zorg)instellingen, zwembaden en tal van andere opdrachtgevers ondersteunen wij bij de bewaking van de waterkwaliteit. Drinkwater, zwembadwater of industriewater: Aqualab Zuid zorgt ervoor dat het voldoet aan de normen. We zijn een ministe-rieel erkend en geaccrediteerd laboratorium.

281 Aquanize131 Aquarama268 Arveon160 Ashland Industries Nederland B.V.255 ATB Nederland134 Auma Benelux B.V.138 BAR Instruments186 Bedu Pompen B.V.

280 Bermad Holland Advies & Voorlichting, Transport & Distributie, Waterbehandeling Postbus 5130 3295 ZG ’S-GRAVENDEEL Tel: 078-6734761 Fax: 078-6737087 Email: info@bermad.nl Website: www.bermad.nl

BERMAD biedt oplossingen op maat voor beheer en beheersing van waterdistributie in de drink-water, utiliteit, brandpreventie en tuinbouw.Het BERMAD programma bestaat hoofdzakelijk uit medium-gestuurde afsluiters, met een of

meerdere regelfuncties. De afsluiters zijn uitge-voerd in kunststof, messing, brons, gietijzer- en staal-gecoat of in speciale roestvaste legeringen verkrijgbaar. Van klein tot groot (3/4”- 32”)

274 Berson UV-Techniek B.V.176 Bertfelt Teknik AB177 BEST Instruments226 Bioclear B.V.102 Biothane Systems International B.V.210 Boeg B.V.127 Bosman Watermanagement B.V.228 Brenntag Nederland B.V.269 Buytenhek Pumps Int. B.V.149 BWA B.V.159 Carmeuse259 Clearwaterequipment212 C-Mark B.V.308 Cofely Zuid Nederland B.V.197 Colasit Holland B.V.236 Colsen B.V.135 Control Techniques B.V.001 Dagblad de Telegraaf B.V.182 Danfoss VLT Drives196 De Nooij Pompinstallaties B.V.201 Duijvelaar Pompen219 Dutch Spiral B.V.137 E. Bielefeld GmbH163 Ebora Process Automation206 Econosto Nederland B.V.251 Econvert Water & Energy B.V.272 Efcon Water B.V.287 Eijkelkamp152 Elscolab B.V.142 EMEC Benelux B.V.140 Endress+Hauser B.V.

174 EnviroChemie B.V. Waarderweg 52 c 2031 BP Haarlem Tel: 023 5345405 Fax: 023 5345741 Email: info@enviro-chemie.nl Website:www.envirochemie.com Contactpersoon: Hr. Sicco Hilarius

EnviroChemie is een leidende Europese instal-latiebouwer op het gebied van industriële afval-waterzuivering, proceswaterbereiding en ener-giewinning uit industrieel afvalwater. Gedurende jarenlang onderzoek en ontwikkeling hebben wij onze eigen technologie lijn ontworpen, welke wij in veelvoud wereldwijd hebben geleverd. Enkele bekende merken die wij voeren zijn: Split-O-Mat, Lugan, Envochem, Flomar, Biomar en Envopur.

309 Epimid Vorrink Kunststoffen B.V.

277 Esders B.V. Dr. Paul Janssenweg 144 Postbus 10131 5000JC Tilburg Tel: +31(0)13-4680856 Fax: +31(0)13-4686075 Email: info@esders.nl Website: www.esders.nl

Esders ontwikkelt en produceert meetappara-tuur voor de aardgas en waterleidingbranche. Het uitgebreid productenpakket biedt lekdetectie en drukbeproeving oplossingen. Van correle-rende ruisloggers en digitale drukmeetkoffers tot aan perspompen en compleet ingerichte aanhangers. Met de Esders meettechniek wordt voldaan aan de specifieke eisen gesteld door de landelijke normen. 212 Eurofins Analytico104 Eurowater B.V.125 Excellent Ozone Solutions114 Feralco Nederland B.V.

164 FerroTech B.V. Paulus Potterlaan 1 1231 AH Loosdrecht Tel: 035-6720507 www.FerroTech.nl

FerroTech “onbetwist de elektrische kraansleu-tel specialist!”De Wero elektrische spindelsleutels zijn stan-daard leverbaar van 0 t/m 5000 Nm, specials ook leverbaar. Nu beurs primeur: De WERO GMS 750 accu-spindelsleutel, 750 Nm koppel.

335 Festo B.V.315 Filcom / Sibelco Europe244 Filtratec Mobile Slibontwatering B.V.106 FlexxCon B.V.332 Flowserve B.V.262 GEA Westfalia Separator211 Georg Fischer N.V.205 GMB290 Grontmij Nederland B.V.257 Grünbeck255 Grupo Tefsa SA237 H2O323 Hach Lange266 Hanna Instruments B.V.230 HAUS Centrifuge Technologies123 Heatsavr Benelux B.V.117 Hellebrekers Technieken244 Heros Sluiskil B.V.232 Hollandia Systems146 Hoppenbrouwers Elektrotechniek B.V.

42

279 Hubert Stavoren B.V.236 HydroBusiness B.V.213 Hydrochemie-Conhag B.V.128 HydroThane312 IA Groep B.V.115 IBG-Praher B.V.194 ICL Water Solutions299 ICT Automatisering B.V.319 IFM Electronic B.V.

324 Imbema Denso B.V. Nijverheidsweg 5-7 Postbus 160 NL-2000 AD Haarlem Tel.: +31 (0)23-517 24 24 Fax: +31 (0)23-531 74 33 E-mail: info@imbemadenso.nl Website: www.imbemadenso.nl

Een onderneming van de Imbema Groep.Imbema Denso B.V. uit Haarlem al meer dan 65 jaar hét adres voor de waterindustrie.U kunt bij ons terecht voor oplossingen op het gebied van waterfiltratie, waterzuivering, leidingbescherming, afsluiters, leidinghulpstuk-ken, leidingtoebehoren, kunststof verbindings-stukken en nog veel meer!U kunt op ons rekenen. Klanttevredenheid is voor ons de kern van het bestaan.

199 Imtech Traffic & Infra B.V.178 Indaver Impex B.V.278 Innovative Membrane Technologies B.V.339 Inter Act B.V.264 Interline Systems B.V.

238 I-Real B.V. Postbus 593 7000 AN Doetinchem Tel:+31 (0)314 366 600 Email: info@i-real.nl Website: www.i-real.nl

I-Real is gespecialiseerd in de ontwikkeling en realisatie van webbased software en besturings-programma’s voor diverse toepassingen bij (semi-)overheden en private marktpartijen. De oplossingen van I-Real maken het operationeel beheer van technisch complexe systemen op het gebied van watervoorziening en energieverbruik makkelijker toegankelijk, intelligent koppelbaar, beter beheersbaar, veiliger en duurzamer.

330 ISS Tanks B.V.173 Iwaki Europe Branch NL256 JMF Projects B.V.169 John Guest GmbH246 Jongia Mixing Technology

255 Josef Emmerich Pumpenfabrik GmbH313 Jotem Waterbehandeling215 Judo Wasseraufbreitung GmbH288 JUMO Meet- en Regeltechniek B.V.185 Kampen Mechanical Group247 KBBL Wijhe B.V.189 KEG Kanalreinigungstechnik GmbH

181 Keller Meettechniek B.V. Leeghwaterstraat 25 2811 DT Reeuwijk Tel: +31 182 399840 Fax: +31 182 399841 Email: sales@keller-holland.nl Website: www.keller-holland.nl

KELLER Meettechniek BV behartigt de verkoop, advies en support van alle KELLER producten voor de BeNeLux landen. Onze producten zijn gebaseerd op capacitieve- of piëzo-resistieve meetcellen. KELLER is de grootste fabrikant ter wereld van piezo-resistieve OEM-druksensoren. In Nederland en België is Keller tevens een primaire speler op in de watermarkt. Voor deze maarkt heeft Keller een aantal specifieke pro-ducten en systemen zoals analoge- en digitale nivosensoren, grondwater- en riooloverstort dataloggers en GPRS Modemlogger.

265 Kemeling Kunststoffen223 Kemira Rotterdam B.V.113 Kersten Kunststofcoating B.V.153 KIM Apparatenbouw bv338 Kin Pompentechniek B.V.187 Knol Ingenieursbureau283 Koenders Instruments B.V.253 Kremer Speciaal Zand & Grind B.V.162 KROHNE Nederland B.V.263 Kruse Technische Handel B.V.183 KSB Nederland B.V.179 Kuipers Electronic Engineering B.V.282 Kurstjens B.V.311 Kuypers Kunststoftechniek B.V.175 KWB B.V.316 KWR252 L. van Raak Milieutechniek320 Landustrie Sneek B.V.318 Lenntech B.V.

284 Lhoist Nederland B.V. Galvanistraat 1 6716 AE Ede Tel: +31 (0)318 754166 Email: verkoop@lhoist.com Website: www.lhoist.com

De Lhoist groep is een wereldwijd, toonaange-vend bedrijf in kalk, dolomiet en andere mine-

ralen. Lhoist is aanwezig in 25 landen met meer dan 90 vestigingen. Wij onderscheiden ons door dicht bij onze klanten te staan. Wij begrijpen de behoeften en voorzien onze klanten van hoog-waardige oplossingen voor diverse industriële toepassingen.

154 Logisticon Water Treatment B.V. en Logisticon Verhuur B.V. Energieweg 2 294 LE Groot-Ammers, Nederland Tel: 0184-608260 Fax: 0184-608280 Website: www.logisticon.com

Logisticon Waterbehandeling ontwerpt en bouwt ruim 25 jaar in eigen fabriek kwalitatief hoog-staande waterzuiveringsinstallaties. De toepas-singen zijn o.a. drinkwaterbereiding, proces- en afvalwaterbehandeling, grondwaterzuivering en waterhergebruik. Dit zijn zowel kleine systemen op een frame of in een container tot complete turnkey-projecten.Naast verkoop hebben wij ook de grootste ver-huurvloot van Europa.

143 Lubron220 Lutz-Jesco Nederland B.V.132 M.F. Bosker & Zonen B.V.

156 MACHEREY-NAGEL GmbH & Co. KG Neumann-Neander Str. 6-8 D-52355 Düren, Duitsland Tel: +49 24 21 969-0 Fax: +49 24 21 969-199 Email: csc@mn-net.com Website: www.mn-net.com

MACHEREY-NAGEL is uw specialist voor filtratie, sneltesten, water-analyse, chromato-grafie en bioanalyse. Wij hebben meer dan 7000 verschillende producten voor filtratie en een groot aanbod aan testpapieren uiteenlopend van pH-papier tot dip & read teststrips.Ons NANOCOLOR®-systeem voor fotometrische wateranalyse bestaat o.a. uit fotometers, blokthermostaten, kuvettentests en analytische kwaliteitsborgings pakketten.

307 Makronyl B.V.260 Max Frank Nederland B.V.222 Melotte Pumptechnology B.V.

NR2 / FEBRUARI 2014

43DEELNEMERSLIJST

BEURSSPECIAL

218 Melspring International B.V. P.O. Box 268 6880 AG Velp Tel: +31 26 3842040 Fax: +31 26 3842041 E-mail: hagen@melspring.com Website: www.watermelspring.com

Duurzame fosfaatrecycling in optima forma!Melspring international en Waterstromen slaan de handen ineen om teruggewonnen fosfaat uit aardappelproceswater op te waarderen tot een direct inzetbaar en vermarktbare fosfaat-meststof. Zij zijn er als enige in Nederland in geslaagd struviet op duurzame wijze te be-handelen en legaal af te zetten als ecologische fosfaatmeststof.

158 Metrohm Applikon

116 Milder Holland B.V. Nijverheidstraat 28 6681 LN BEMMEL Tel: 026-3259103 Fax: 026-3256602 Email: info@milder.nl Website: www.milder.nl

Al meer dan 35 jaar is Milder Holland producent en importeur van leidingsystemen met vesti-gingen in Bemmel en Rotterdam. Door onze uitgebreide voorraad en eigen vervoerdienst beleveren wij onze klanten razendsnel. Vandaag besteld… morgen in huis! Beide locaties beschikken ook over een afhaalbalie waar de producten kunnen worden afgehaald.

198 MJK Automation145 Modderkolk Projects & Maintenance B.V.285 Monostore B.V.151 Morselt Borne B.V.

329 Mosman Installatie & Kunststoftechniek David Ricardostraat 10 7559 SH Hengelo Tel: +31 74 8510 510 Email: info@mosman.eu Website: www.mosman.eu

Mosman Installatie & Kunststoftechniek ontwerpt, levert, monteert en onderhoudt duurzame, hoogwaardige en uiterst innovatieve maatwerk-kunststofsystemen ter verbetering van specifieke bedrijfsprocessen. Daarbij gaat het om installaties variërend van opslag- en doseersystemen voor chemicaliën,boven- en ondergrondse leidingsystemen, koel-, drink- en afvalwaterinstallaties en waterzuiverings-instal-

laties tot ventilatoren, luchtzuiverings-installa-ties, opslagtanks en baden.

157 MTOF Milieutechniek B.V.

261 Multivis Waterbehandeling B.V. J P Santeeweg 1 9312 PB Nietap Tel: 06-53237632 Email: j.meindersma@multivis.nl Website: www.multivis.nl

Multivis houdt zich al meer dan 20 jaar bezig met het filtreren van vaste stof en het indikken van slib d.m.v. trommelzeven en bandzeven. Verder leveren we filterpakketten, pallringen beluchtingsappartuur, tricklingfilters en mbbr’s. De toegepaste technieken hebben zich in de praktijk bewezen en onderscheiden zich door een hoog rendement op het geinvesteerde vermogen.

254 Necarbo B.V.303 Netzsch Pompen Nederland B.V.306 NKI Neede124 Nordic Water Benelux B.V.107 Novochem Water Treatment B.V.

225 NuReSys bvba Nutrients Recovery Systems – NuReSys Franklin Rooseveltlaan 108 B-8790 Waregem (B) Website: www.nuresys.com Tel: +32 475 62 73 33

Met de NuReSys –P technologie kan vrij fosfaat uit een vloeibare afvalstroom omgezet worden naar struviet dat door de afmetingen van de korrels makkelijk kan afgescheiden worden van het effluent en teruggewonnen voor hergebruik. De techniek kan toegepast worden op centraat én digestaat van RWZI’s en op industriële afval-stromen.

209 NWP

214 Omegam Laboratoria H.J.E. Wenckebachweg 120 1114 AD Amsterdam-Duivendrecht Tel: +31 (0)20 5976 769 Email: klantenservice@omegam.nl Website: www.omegam.nl

Omegam Laboratoria is een NEN-EN-ISO/IEC 17025 geaccrediteerd milieulaboratorium en biedt een breed pakket aan chemische, fysische

en biologische analyses. Wij zijn gespecialiseerd in analyses van microverontreinigingen van onder meer medicijnresten, bestrijdingsmidde-len en de prioritaire stoffen van de Kaderrichtlijn Water. Daarnaast kunt u bij ons terecht voor analyses in het kader van AS3000 en AP04.

132 Ovivo Holland B.V.310 Pantarein BVBA

129 Paques B.V. T. de Boerstraat 24 8561 EL Balk Nederland Tel: +31 (0)514 60 85 00 Email: info@paques.nl Website: www.paques.nl

Biogas productie | Proces- en Afvalwater zuivering | Terugwinning van grondstoffen Paques ontwerpt en realiseert systemen die water en biogas zuiveren. Alle technologieën van Paques zijn erop gericht om te zuiveren bij zo laag mogelijke operationele kosten en tegelijk grondstoffen of energie terug te winnen. Zo produceren de anaerobe waterzuiveringssyste-men van Paques groene energie uit afvalwater en zuiveren tegelijkertijd het water.

112 Phoenix Contact B.V.110 Plasticon Composites300 Pleuger Water Solutions

231 PMT Benelux N.V. Haachtsesteenweg 378 B – 1910 Kampenhout Tel: +32/16 65 92 92 Fax: +32/16 65 22 05 Email: info@pmtbenelux.com Website: www.pmtbenelux.com

Exclusieve verdeling, verkoop en dienst na-verkoop van volgende hoog-technologische meetapparatuur TOC-analysers van GE/Sievers, deeltjestellers van TSI en PMS, testapparatuur voor tabletten/poeders en dissolutieapparatuur van Sotax en lucht- en waterbemonsterings-toestellen van TSI, VAI en iBioscan. PMT verdeelt eveneens steriele desinfectantia en CIP-deter-genten van VAI en valideert cleanrooms en laminaire flowbanken.

314 Poly Products B.V.271 Polytraicon122 Prime Water BVBA184 Primix B.V.193 Prince Kunststofbouw216 Pro Water B.V.

44DEELNEMERSLIJSTBEURSSPECIAL

333 Profilplast B.V.200 ProMinent Verder B.V.180 PumpCare Benelux

105 RB Instrument - Kenners van het zuiverste water Weteringpad 58, 3762 EN Soest, Tel: 035 543 1511 Fax: 035 543 1448 Email: info@zwem.nl Website: www.zwem.nl

BioSenseSensortechnologie tegen biofilmMet de BioSense sensor kunnen schadelijke biofilms vroegtijdig gedetecteerd en bestreden worden. Biofilm groeit bij voorkeur op de Bio-Sense sensor door elektrische stimulering. De BioSense is een essentieel instrument bij het bestrijden van biofilm in een breed scala van toepassingen zoals in koeltorens, ziekenhuizen, grote recreatieve voorzieningen, zwembaden en spa’s.

245 RealSense188 Redox Water Technology B.V.191 REKO Industrial Equipment B.V.244 Remondis244 REMONDIS Argentia B.V.234 Rietland BVBA112 Rittal B.V.148 RLC Roosterreiniger B.V.190 Robuschi Benelux B.V.250 Rookpijpleidingbouw B.V. / Q-Flow B.V.105 Roozeboom & Van den Bos B.V.239 Roxtec B.V.

192 Royal Haskoning DHV Laan 1914 no 35 3818 EX Amersfoort Nederland Tel: (088) 348 20 00 E-mail: info@rhdhv.com Website: royalhaskoningdhv.com

Royal HaskoningDHV is een onafhankelijk, internationaal ingenieursbureau en technologie leverancier met meer dan 130 jaar ervaring. Met goed partnerschap willen wij bijdragen aan de ambities van onze klanten. Thema’s waarop we focussen zijn: Waterhergebruik, Energie & Grondstoffen, Asset Management Services, Innovatieve Technologieën en Samenwerking in de Waterketen.

321 RWB Water Services B.V. Ambachtstraat 20 7609 RA Almelo Tel: 0546-545020 Email: www.rwbalmelo.nl

RWB is er voor ú. Zowel op het gebied van drink- en proceswater bereiding als op het gebied van afvalwaterzuivering en -hergebruik. Om u optimaal van dienst te kunnen zijn, leveren we “maatwerk in water”. Dit kunnen klantspecifieke systemen, maar ook standaard installaties zijn. Uiteraard verlenen wij u daarbij de service die u van ons mag verwachten.

267 Saia Burgess Controls249 Saint Gobain Pipe Systems119 Samson Appendages B.V.286 Schipper Technisch Serviceburo

161 Schlumberger Water Services (Netherlands) B.V.

Postbus 553 2600 AN Delft The Netherlands Delftechpark 20 2628 XH Delft The Netherlands Tel: +31 15 2755000Fax +31 15 2755055 Email: sws-sales@slb.comWebsite: www.swstechnology.com

Schlumberger Water Services (Netherlands) B.V. levert een totaaloplossing voor al uw wensen met betrekking tot uw grondwatermeetnet. De werkzaamheden variëren van het leveren van Diver dataloggers en telemetrie tot het plaatsen van peilbuizen en het beheer en onderhoud van het gehele grondwatermeetnet.

103 Schmidt Watertechniek B.V. Tools – Materials – Services Stoofweg 18-20 NL-3253 MA Ouddorp Tel: +31-(0)187 – 605200 Fax: +31-(0)187 – 605171 Email: info@schmidt.nl” Website: www.schmidt.nl

Schmidt Watertechniek B.V. is een technische handelsonderneming en gespecialiseerde dienstverlener. Het leveringsprogramma bestaat onder andere uit machines, materialen, gereedschappen en meetapparatuur voor alle soorten leidingsystemen. Daarnaast bevat het bedrijf een gespecialiseerd dienstenprogramma dat bestaat uit lekdetectieonderzoek, leiding-detectie, capaciteits-, flow- en drukmetingen en afsluiterbediening.

217 Schneider Electric Postbus 1318 – 2130 EK Hoofddorp Taurusavenue 133 – 2132 LS Hoofddorp Tel.: (31) 23 – 5 124 124 Website: www.schneider-electric.com/nl

Schneider Electric is de enige wereldwijde specialist die EcoStruxure levert, een geinte-greerde systeem architectuur dat process management, energiemanagement en security management voor drink- en afvalwater met elkaar verenigd. EcoStruxure maakt drink- en afvalwatermanagement efficient, productief, en groen van het kleinste pompstation tot aan de meest complexe waterinstallaties.

203 Seepex GmbH276 SEM Waterbehandeling B.V.

224 Service in Separation B.V. Postbus 47, 4420 AA KAPELLE, Tel: +31 113 572523, Website: www.servis.nu Email: info@servis.nu

Service in Separation bv is dé dienstverlener voor slibindikking en slibontwatering met mobiele zeefbandpersen, decanteer centrifuges en indikbanden. Ook voor inzet van tijdelijke roostergoedverwijdering, mobiele zandschei-dingsinstallaties en reiniging van AT’s en slibgistingtanks. Daarnaast ook het adres voor totaal onderhoud van rotating equipment van decanteer centrifuges.

165 Shimadzu328 Sika Nederland B.V.326 Snoek Technology N.V.

225 SOLIS Projects B.V. Zuiveringweg 90-92 8243PE Lelystad The Netherlands Tel: (+31) 320 292020 Fax: (+31) 320 292029 Email: info@solis.nl Website: www.solis.nl

SOLIS is gespecialiseerd in het ontwerpen, bouwen, in bedrijfstellen en onderhouden van slibindikkingsinstallaties en slibontwaterings-installaties. SOLIS heeft op alle disciplines een vakspecialist en beschikt over veel kennis met betrekking tot afvalwater- en slibbehandeling.Onze afdeling SOLIS Service is gericht op snelle service en gedegen onderhoud van de geleverde installaties.

Multivis bandzeven, chicanen, slibdrempels, PE aanmaakunits, mixers, flocculatietanks, etc; de juiste keus zorgt voor een besparing op PE verbruik tot 50%.

Multivis trommelzeven 10-1000 micron

www.multivis.nl. j.meindersma@multivis.nl, 0653237632, Stand 254

Melspring ziet water als een bron die vraagt om een meer dan

zorgvuldige behandeling. Onze jarenlange kennis en ervaring

hebben geleid tot een compleet programma chemicaliën voor

o.a. rioolwaterzuivering, drinkwaterbereiding, industriële (afval)

waterbehandeling en slibverwerking.

•Poly-electrolietenNieuwe generatie structuurgemodificeerde poly-electrolieten.

•MetaalzoutenIJzerchlorides / IJzer(chloride)sulfaten / (Poly)aluminiumchlorides& Blends / Natriumaluminaten (alkalische Al-oplossing).

•Koolstofbronnen

•Verkoop en verhuurInstallaties voor aanmaak, opslag en dosering van chemicaliën,zowel permanent als tijdelijk.

Methanol / Ethanol / Azijnzuur / Suikerwaters / Alkalische glycerines / Organische zuren / Blends.

Melspring International B.V. Telefoon: +31 26 3842040, Fax: +31 26 3842041E-mail: hagen@melspring.com, Website: www.watermelspring.com

Melspring ziet water als een resource die vraagt om een meer dan

zorgvuldige behandeling. Onze jarenlange kennis en ervaring

hebben niet voor niets geleid tot specialisatie in oplossingen voor

onder andere het toepassingsgebied afvalwater.

Melspring International B.V., Postbus 143, 6800 AC Arnhem, Telefoon: +31 (0)26 4451251, Website: www.melspring.com

Resource, research, result.

•Nalco® Poly-electrolietenNieuwe generatie structuurgemodificeerde poly-electrolieten.

•MetaalzoutenIJzerchlorides / IJzer(chloride)sulfaten / (Poly)aluminiumchlorides

(PAC) / Natriumaluminaten (alkalische Al-oplossing).

•KoolstofbronnenMethanol / Ethanol / Azijnzuur / Suikerwaters / Alkalische

glycerines / Organische zuren / Blends.

•Polymeer aanmaak- en doseersystemen

•Proces automatiseringVolledig geautomatiseerde dosering van poly-electrolieten op

basis van uniek en gepatenteerd procédé.

•Drogestof- / troebelheidmeetapparatuur

E E N B E T R O U W B A R E WA A R D E

Contact H.J.E. Wenckebachweg 120 1114 AD Amsterdam-Duivendrecht T +31 (0)20 5976 769 E k lantenserv ice@omegam.nl I www.omegam.nl

Omegam Laboratoria is een geaccrediteerd, onafhankelijk milieulaboratorium. U kunt bij Omegam Laboratoria terecht voor een breed scala aan chemische analyses van verontreinigingen in (water)bodems en water (o.a. oppervlakte-, drink-, grond-, afval- en zwemwater).Hierbij kunt u denken aan verontreinigingen in de vorm van medicijnresten, prioritaire stoffen van de KRW, bestrijdingsmiddelen en hormonen. Ook als het om microverontreinigingen gaat leveren wij snel, nauwkeurige en betrouwbare resultaten.Naast chemische analyses biedt Omegam Laboratoria hydrobiologisch- en bacteriologisch kwaliteitsonderzoek door middel van klassieke- en moderne (DNA) technieken.

46DEELNEMERSLIJSTBEURSSPECIAL

136 Sondex B.V.317 Spirac B.V.109 SPX Flow Technology Assen B.V.202 Staka Schakelkasten243 Sulteq Pompen & Revisie168 ThyssenKrupp Stokvis Plastics101 TopSpin International147 Trojan UV275 TSE302 Turbin B.V.255 TURBO-Mixer GmbH322 Twin Filter B.V.

280 UVAR holland bv Transport & Distributie Postbus 5169 3295 ZH ’S-GRAVENDEEL Tel: 078-6731477 Fax: 078-6734557 Email: info@uvar.nl Website: www.uvar.nl

UVAR holland biedt het UDI filter-programma welke zijn toepassing vindt in tal van water-systemen. Waterfilters ter verwijdering van vaste stoffen en als voorfiltratie van water-behandeling; zeeffilters, zand-/mediafilters en automatische filters worden toegepast in saneringsprojecten, waterinname en distributie, irrigatie en re-circulatiesystemen.

242 Van den Borne167 Van den Heuvel Watertechnologie B.V.179 Van der Arend Installaties B.V.233 Van der Ende Groep111 Van Remmen UV Techniek B.V.325 Vandezande BVBA139 VEGA102 Veolia Water Solutions & Technologies

126 Verder B.V. Postbus 95 9700 AB Groningen Nederland Tel: +31 (0)50 549 59 00 Fax: +31 (0)50 549 59 01 Email: info@verder.nl Website: www.verder.nl

VERDER BV: Passie voor pompen!Pompen zijn zeer belangrijke schakels in bedrijfsprocessen. Daarom denken en handelen we bij Verder B.V. vanuit de pompapplicaties, het proces en de specifieke klantwens. Op basis van die applicaties en behoeftes bieden we een hoogwaardig en breed assortiment pompen. We doen echter méér. Ook door technische en

logistieke dienstverlening en door uitgebreide kennis van processen en applicaties onderschei-den we ons als toonaangevende en onafhankelij-ke pompleverancier in Nederland.

155 Verhoeve Milieu & Water B.V.327 VINK Kunststoffen334 Vitens179 Vlaar Techniek209 VLM130 VMB Besturingstechniek B.V.150 VOPO Pompen B.V.133 VTA Austria GmbH240 WAM Holland209 WaterAlliance207 Watercampus170 WaterForum Media229 Waterslag B.V.141 Watson Marlow B.V.166 Watts Industries Netherlands B.V.208 WEG

108 Weir Minerals Netherlands b.v. Postbus 249, 5900 AE Venlo Tel: +31 77 3895239, Email: h.gansewinkel@weirminerals.com Website: www.weirminerals.com/ netherlands

Sommigen moeten het van de service hebbenUw centrifugaalpompen bijvoorbeeld. Voor hun betrouwbaarheid, levensduur en energiever-bruik is het essentieel dat zij het best mogelijke onderhoud krijgen. Weir Minerals biedt daarvoor ‘Total Pump Care’: hoogwaardig onderhoud aan de befaamde Weir centrifugaalpompen van GEHO, BEGEMANN, LEWIS, GABBIONETA, ROTO-JET en ieder ander merk.

340 Wemeco Nederland B.V. Lansinkesweg 4 7553 AE Hengelo (Ov) Postbus 960 7550 AZ Hengelo (Ov) Nederland Tel: +31 74 250 47 81 Fax: +31 74 250 47 88 Email: info@wemeco.com Website: www.wemdeck.com

wemDeck afdekluiken, vloerluiken en toebe-horen worden in talloze industrieën verwerkt waaronder: Waterzuiveringen en gemalen, Pompputten en inspectieputten, Bluswaterkel-ders, Grond-, Weg- en Waterbouw, Utiliteitsbouw en civiele bouw. Wemeco produceert alle vloer-luiken en toebehoren zelf waardoor wij 100%

grip hebben op de kwaliteit van het eindproduct en een uitstekende prijs/kwaliteitsverhouding kunnen bieden.

336 Wiefferink B.V.270 Wilo Nederland337 Wilpro198 Xylem Water Solutions Nederland B.V.331 Zilvold B.V.

OVERZICHT DEELNEMERS RIOLERINGSVAKDAGEN 430 Aannemings- en Installatiebedrijf Kwakernaak B.V.

407 Albers Alligator Projekten B.V. Postbus 44 6700 AA WAGENINGEN Tel: 0317 419 144 Website: www@albersalligator.com Email: info@albersalligator.com Nude 37B 6702 DK WAGENINGEN

Albers Alligator in 50 woorden: ? Gewoon weg briljant die flexibele en duurzame oplossingen voor tijdelijke en permanente opslag van gas, water en slib. in de vorm van Domes, Bagtanks, Winbags, L-tanks met capaciteiten van 1- 7000 m3. Tevens leverancier van maatwerk voor het afdekken en bekleden van uw ronde en of rechthoekige tanks, kelders en bassins. 427 AQA HydraSep B.V.416 AquaRaad B.V.

424 Avedko B.V. Nijverheidstraat 8 3316 AP Dordrecht Tel: +31 (0)78 - 6333444 Fax: +31 (0)78 - 6147061 Email: info@avedko.nl Website: www.avedko.nl

Avedko is een van de belangrijkste producenten van roestvaststalen (buiten-)behuizingen in Nederland. De behuizingen bieden hoog-waardige bescherming aan de vaak gevoelige elektronica en zijn te leveren in elke gewenste IP-klasse. Avedko behuizingen worden onder-meer toegepast in kabel- en telecomnetwerken, spoorinfrastructuren, verkeersregelinstallaties, openbare verlichting, toegangsystemen, gas-meterinstallaties, pompunits, drukrioleringen, elektrotechnische installaties en ondergrondse afvalcontainers.

Tel.: +31 78 673 4761 - Fax: +31 78 673 7087 - info@bermad.nl

www.bermad.nlTel.: +31 78 673 1477 - Fax: +31 78 673 4557 - info@uvar.nl

www.uvar.nl

Zelfreinigende filtersUDI zelfreinigend (water-)filter. De verkorte AZEZ-R met automatische omkeer unit, zonder eind of omkeer schakelaars en een continue service.

Alle uitvoeringen van 2” - 14” met een RVS Super Screen filterelement en een filterperforatie van 10-800 micron.

RegelafsluitersBERMAD’s medium gestuurde regelafsluiter voor: drukreductie, overdrukbeveiliging, flowregeling etc. Hoge kwaliteits standaard met uitstekende cavitatie resistentie (12 - 1) voor een breed flow- en druk-gebied.

Vanaf 1,5” - 32”. Standaard Ductile gietijzer met epoxy coating. Op aanvraag in NAB, RVS, Duplex, Monel en titanium.

Ont- en BeluchtersBERMAD’s nieuwe generatie Ont- en Beluchters voor een optimaal water-distributiesysteem. In automatische en kinetische uitvoeringen. Hoge capaciteit met ingebouwde waterslagbescherming.

Betrouwbaar design, breed toepasbaar, gemakkelijk te installeren. Van ¾“ - 2” in kunststof en 2” - 8” in metaal, resp. PN10/PN16.

Media filterketelsUDI Media filterketels van staal met polyester coating voor werkdrukken tot 8 bar. Standaard uit voorraad voor 12” - 60” en een media inhoud van 30 - 1500 liter.

Zie ons compleet programma van de standaard producten. Aanpassing en materiaalkeuzes op aanvraag.

NIEUW

vERNIEUWd

R

BERMAd holland

BEZOEKSTAND 280

Naamloos-3 1 14-02-14 10:14

48DEELNEMERSLIJSTBEURSSPECIAL

412 AVK Nederland B.V.

448 Busch B.V. Pompmolenlaan 2 3447GK Woerden Nederland Tel: 0348 - 46 23 00 Fax: 0348 - 42 29 39 Website: www.busch.nl

Kennis en ervaringAl meer dan 50 jaar houdt Busch zich intensief bezig met vacuüm- en druktechniek. Een voort-durende ontwikkeling van nieuwe en verbetering van bestaande producten is daarvan het gevolg. Wij kijken naar de behoeften van onze klanten en markten. Samen met onze opdrachtgevers zoeken wij naar de beste oplossing.

442 Buveco Gasdetection B.V.428 Camtronics B.V.447 DDV Media434 Dusseldorp Rioolservice B.V.406 Entec Holland B.V.414 Gorman-Rupp Europe B.V.403 Groeneveld Riooltechniek B.V.411 Grundfos425 Homa Pompen B.V.404 InRIO advies- en ingenieursbureau B.V.420 IROTS B.V.433 Kennis van Pompen B.V.432 KZ

431 Leitec443 MJK - Xylem Analytics410 Moons Ingenieurs405 Opticon Benelux Naarden B.V.441 Pentair Fairbanks Nijhuis418 Rioolabc415 Steinzeug - Keramo B.V.402 Sulzer Pumps Wastewater Netherlands B.V.408 Swietelsky-Faber Nederland Relining B.V.413 Teeuwissen Rioolreiniging Huizen B.V.429 Van den Akker B.V. CIS445 Van der Linden Pomptechniek B.V.

431 vandervalk+degroot Postbus 62 2685 ZH Poeldijk (0174) 24 74 74 (0174) 24 53 03 info@valkdegroot.nl www.valkdegroot.nl

Vandervalk+degroot is in 1962 gestart in Poeldijk en uitgegroeid tot specialist op het gebied van rioleringsbeheer (o.a. rioolreiniging, rioolreno-vatie, rioolinspectie en advisering). Vandervalk+degroot onderscheidt zich door de ontwikkeling van hoogwaardige technieken, zoals de Waterjet renovatierobot. Vandervalk+degroot telt ruim 420 medewerkers, verspreid over 18 vestigingen in Nederland, België en Engeland.

401 YP Telemetrie B.V.

417 Zandrecycling Nederland B.V. ABC Westland 227 2685 DC Poeldijk Tel: 0174 - 24 39 50 Fax: 0174 - 29 11 48 Email: info@zandrecycling.nl Website: www.zandrecycling.nl

Zandrecycling Nederland is het enige bedrijf in Nederland dat zich heeft gespeciali-seerd in de recycling van rioolslib, kolkslib, gemaalslib en veegzand, ofwel RKGV. Bij Zandrecycling Nederland hanteren we de best denkbare aanpak (gebaseerd op extractieve reinigingsmethodes), met als resultaat dat maar liefst 100% van het RKG en veegvuil goed terechtkomt.

Al meer dan 50 jaar een vertrouwd gezicht

abc-westland 231, poeldijk • tel. 0174-247474 • www.valkdegroot.nl • info@valkdegroot.nl

stand431

Wero WMS 800 Elektrische Spindelsleutel.De meest verkochte, ook leverbaar met koppel >2400 Nm.

www.FerroTech.nl

Wageningen, T 0317 419 144, www.albersalligator.com

Alligator wateropslagAlbers Alligator levert al meer dan 30 jaar kwaliteitsproducten voor (tijdelijke) opslag van WATER, AFVALWATER, BIOGAS en industriële vloeistoffen. Degelijk, duurzaam en bedrijfszeker. Kortom, zorgeloze producten.

Opslag biogas

Opslagafvalwater

NIEUW Dr Baer Electrofl otatie

NIEUW Dr Baer Electrofl otatie

De leverancier van uw water- en/of afvalwaterzuiveringsinstallatie

www.envirochemie.comEnviroChemie BV - Waarderweg 52c - 2031 BP - Haarlem - tel: +31 (0)23 5345405 - info@enviro-chemie.nl

Benieuwd naar de communicatiemogelijkheden?Bel met:Shahin HabbahT 026-750 18 51E shahin.habbah@pshmediasales.nlI www.pshmediasales.nl

Waterprofessionals in Nederland bereiken?Communiceer via H2O magazine!

De veiligste verwerking van RKG-slib en veegzand.

ABC Westland 227, 2685 DC Poeldijk • T 0174-243950 • www.zandrecycling.nl • info@zandrecycling.nl

• Nul % terug in het milieu • Gecertifi ceerd transport • Gratis afvalstroomnummer • Landelijke dekking locatiesStand 417

Sommigen moeten het van de service hebbenSommigen moeten het van de Sommigen moeten het van de

SERVICES

Weir Minerals Netherlands b.v. Email: weir@weirminerals.com www.weirminerals.com/netherlands

Je zou Mosman Installatie & Kunststoftechniek een installateur kunnen noemen – “Maar dan wel in een breder licht bezien”, zoals directeur en oprichter Peter Mosman het zelf omschrijft. “Onze specialisatie is kunststof: het verzorgen van installaties in kunststoftechniek, in leidingsystemen en apparatenbouw, in zogeheten thermoplasten. Deze specialisatie hanteren wij al vanaf het allereerste begin; we hebben er inmiddels al meer dan 25 jaar ervaring in.”

Specifiek en hoogwaardigMosman Installatie & Kunststoftechniek ontwerpt, levert, monteert en onderhoudt duurzame, hoog- waardige en uiterst innovatieve maatwerk-kunststofsys-temen ter verbetering van specifieke bedrijfsprocessen. Een team van circa dertig specialisten heeft de beschik-king over een transparante en omvangrijke productie-ruimte van 1000 vierkante meter, waar alle installaties en kunststof onderdelen worden geproduceerd. Daarbij gaat het om installaties variërend van opslag- en doseer-systemen voor chemicaliën (zoals zoutzuur, zwavelzuur, natronloog en ijzerchloride), boven- en ondergrondse leidingsystemen, koel-, drink- en afvalwaterinstallaties en waterzuiveringsinstallaties tot ventilatoren, lucht- zuiverings-installaties, opslagtanks en baden. In het geval van kunststof installatiesystemen worden zowel totale systemen als specifieke gewenste onderdelen verzorgd. “Wij leveren bijvoorbeeld kunststof koel- waterleidingen ten behoeve van technologisch hoog-waardige koelwatersystemen met worldwide keycontrac-ten in Nederland, Engeland, Frankrijk en de Verenigde Staten” vertelt Peter Mosman. “Bovendien leveren wij industriële afzuigsystemen. Zo hebben wij op de UT Enschede de complete afzuiging mogen verzorgen voor de Hightech Factory – de ‘nano-fabriek’. Mosman levert hoogwaardige kunststof producten. En de eisen zijn hoog in deze markt; niet alleen de juiste kwalificering van de producten is een vereiste, maar ook die van het bedrijf, de mensen en de engineering en montage – zowel natio-naal als internationaal.”

Van engineering tot turnkeyVooraf wordt, aan de hand van overleg met de klant, door de specialisten van Mosman een nauwkeurig beeld van installatie en bedrijfsproces geschetst. Vervolgens brengen zij het geheel van meting, schakelingen en benodigde materialen in kaart middels geavanceerde computergestuurde technieken en de benodigde actuele technische vakkennis. Peter Mosman: “Ons werkgebied is de chemische markt, op industrieel niveau. Waterlei-dingbedrijven bijvoorbeeld hebben om goed drinkwater te produceren chemicaliën nodig. Voor dergelijke klanten produceren wij opslag- en doseersystemen voor chemica-liën, maar ook voor waterschappen, rioolwaterzuiverin-gen en algemene industriële toepassingen. Samengevat is

wat wij daar doen: engineeren, produceren, monteren en in bedrijf stellen –turnkey.”De benodigde kunststof producten en onderdelen worden prefab geleverd en in overleg met de klant gemonteerd. De betreffende tanks en doseer- en leidingsystemen worden in Nederland en door heel Europa geplaatst. “Op het gebied van veiligheidseisen beschikken wij over het VCA** certificaat en zijn we vanzelfsprekend ook ISO-9001:2008 gecertificeerd” licht hij toe. “Daarnaast heb je om in die markt van de chemie te mogen leveren een BRL-K903 certificaat nodig; uiteraard heeft Mosman dat ook. Bovendien hebben wij een WHG certificering, Wasser Haushalts Gesetz, en zijn we TüV gecertificeerd in lastechniek, beide vereist om op de Duitse markt te mogen opereren. Kwaliteit begint immers al bij veilig-heid – die staat bovenaan en gaat over al de planningen heen.” Meer informatie: Tel +31 748510510 Email info@mosman.eu Website www.mosman.eu

De kunst van totaaloplossingen in kunststof

Mosman.indd 1 30-01-14 16:29

51

SOMMIGEN MOETEN HET VAN DE SERVICE HEBBENUw centrifugaalpompen bijvoor-beeld. Voor hun betrouwbaarheid, levensduur en energieverbruik is het essentieel dat zij het best mogelijke onderhoud krijgen. Weir Minerals biedt daarvoor ‘Total Pump Care’: hoogwaardig onderhoud aan de befaamde Weir centrifugaalpompen van GEHO, BEGEMANN, LEWIS, GABBIONETA, ROTO-JET en ieder ander merk.Onder ‘Total Pump Care’ verstaat Weir Minerals een breed scala aan werkzaamheden: van ontwerp-adviezen, installatie en turnkey projectrealisatie tot onderhouds-contracten en totale kostenbe-heersing. Maar ook reparatie op locatie of in de werkplaats en hoogstaande technische onder-steuning bij storingen en fabrieks-stops. Zelfs de onderhoudsoplei-dingen verzorgen de specialisten van Weir Minerals. Bezoek Weir tijdens de Aqua Nederland Vak-beurs op standnr. 108

IMBEMA DENSO B.V. INTRODU­CEERT DE NIEUWSTE UITVOERING VERBINDINGEN VAN HAWLE, NL. DE HAWLE SYNO2000! Deze unieke koppeling, tevens overschuifmof, combineert de uitstekende eigenschappen van de HAWLE-Synoflex groot bereik koppeling aan één zijde en het trekvaste HAWLE Systeem 2000 aan de andere zijde. Dé ideale koppeling voor het repa-

reren of uitbreiden van leidingnet-ten, van verschillende leiding-materialen, zoals grijs gietijzer, nodulair gietijzer, asbestcement, staal naar PE of PVC.Door het toepassen van de HAWLE SYNO2000 spaart u ook nog eens een extra verbinding uit! Benieuwd waarom?Bezoek ons op de Aqua Nederland Vakbeurs, standnummer 324 en maak kennis met de nieuwe HAWLE SYNO2000!

SO CONFORME CZV­ KUVETTEN­TESTEN VOOR EEN EERLIJKE PRIJSVijf van de standaard NANOCOLOR® CZV-kuvetten-testen voldoen aan de specifieke eisen van ISO 15705. Deze CZV - kuvettentesten zijn ISO conform ontwikkeld en zijn zonder meer-prijs verkrijgbaar. Dit betekend dat de resultaten worden erkend door de controle-rende autoriteiten.MACHEREY-NAGEL garandeert dat elk component van de NANOCO-LOR® analysesysteem voldoet aan de verschillende eisen van ISO 15705 betreffende reagentia, mon-stervolume, ontsluitings voorwaar-den en fotometrische analyse. Fotometrisch bepalingen m.b.v. NANOCOLOR® fotometers zorgen, door hun gebruikersvriendelijk, betrouwbare en herleidbare meetresultaten, voor een snelle en foutlose analyse.Bezoek ons op de Aqua Nederland Vakbeurs, standnummer 156

STRUXUREWARE FOR WATERBeheer, bedien en optimaliseer uw drink- en afvalwaterinfrastruc-tuur van pomstation tot complexe installatie. StruxureWare for Water is een management software suite dat volledig inzicht geeft in de complete watervoorziening,

-opslag en -behandeling in combinatie met proces control en energie efficency van veld tot enterprise. Bereik een optimale voorziening in de waterketen terwijl energiekosten en total cost of ownership worden verlaagd. Bezoek onze stand en ervaar hoe u grote waternetwerken kunt beheren met Telemetry & Remote SCADA oplossingen of hoe u uw waternetwerkbeheer kunt optima-liseren met online hydraulische modellen. Bezoek ons op de Aqua Nederland Vakbeurs, standnummer 217

WATERLEIDING BEPROEVINGS­APPARATUUR Esders introduceert de MPP pers-pomp met de digitale druklogger DTmemo voor het beproeven van drinkwater distributieleidingen. Dit complete systeem is inzetbaar voor het op druk brengen van metalen en AC leidingen alsmede voor contractietests aan kunststof-leidingen volgens de NEN-EN-805 en VEWIN richttlijnen. De testdruk

is instelbaar in de MPP waarbij de DTmemo de druk registreert in het geheugen. De meetgegevens worden door de Esders software verwerkt en in pdf formaat over-legd aan de opdrachtgever. De apparatuur heeft zich in Duitsland al jaren bewezen en is nu voor de Nederlandse normen verder geop-timaliseerd. Naast de benodigde aansluittoebehoren biedt Esders compleet ingerichte beproeving-aanhangers. Bezoek onze stand 277 op de Aqua Nederland Vakbeurs.

SCHMIDT WATERTECHNIEK B.V. INTRODUCEERT DE NIEUWE GE­NERATIE ELEKTRISCHE KRAAN­SLEUTELS OP ACCUVOEDING! De AccuPanther onderscheidt zich vanwege de veilige bediening door een veiligheids-slipkoppeling, die tijdens het draaien kan worden

versteld. De AccuPanther is met 6 kg. een lichte machine voor de snelle en eenvoudige bediening van alle soorten afsluiters, brand-kranen en vlinderkleppen. De elektrische kraansleutel werkt op krachtige 20V accu’s en kan ca. 20 afsluiters (DN 100) met één volle accu bedienen (3 accu’s standaard meegeleverd). De veiligheids-slip-koppeling heeft bij de AccuPanther een koppel van ca. 50 Nm - 400 Nm en is trapsgewijs instelbaar. Kijk voor meer informatie op www.schmidt.nl Bezoek onze stand 103 op de Aqua Nederland Vakbeurs.

MILDER HOLLAND B.V. IS AL 37 JAAR “VEELZIJDIG IN LEI­DINGSYSTEMEN”. Wij leveren PVC, PE en PP (druk)leidingen en een zeer uitgebreid pakket hulpstukken zoals knieën, bochten, verlopen, T-stukken, afsluiters enz. Als importeur van Plasson hebben wij grote voorra-den klemfittingen en electrolas-fittingen maar ook Plasson PVC drukfittingen en PVC kogelkranen leveren wij bijna altijd binnen één werkdag. Daarnaast voeren we een uitgebreid pakket gietijzeren af-sluiters en koppelingen met, waar van toepassing, Kiwa-keur. Ook alle toebehoren hiervoor leveren wij uit voorraad. Kijkt u maar eens op onze website www.milder.nl en laat u overtuigen hoe compleet en veelzijdig Milder Holland in leidingsystemen is. Bezoek onze stand 116 op de Aqua Nederland Vakbeurs.

NR2 / FEBRUARI 2014

AQUA NEDERLAND VAKBEURS PRODUCTNIEUWSBEURSSPECIAL

Paques anaerobe waterzuiveringen produceren biogas, winnen waardevolle grondstoffen terug en maken het hergebruik van het water mogelijk.

Alle systemen komen van één betrouwbare leverancier met meer dan 50 jaar ervaring.

Benieuwd naar wat wij voor u kunnen betekenen? Spreek ons aan op stand 129. Op de AquaNederland Vakbeurs verzorgen wij elke dag om 16.00 uur een presentatie over onze technologieën. We ontmoeten u graag!

“ Afvalwater” bestaat niet. Het is een bron van energie en grondstoffen.

Haal eruit wat erin zit!AFVALWATER?

www.paques.nl

Draadloze grondwater monitoringDiver-NETZ Static is een draadloze oplossing voor het monitoren van grond-water. Dagelijks heeft u inzicht in de grondwaterstanden, -temperatuur en geleidbaarheid. Daarnaast verstuurt Diver-NETZ Static informatie omtrent het functioneren van de apparatuur in het veld. Dit resulteert in kwalitatief hoogwaardige grondwaterstanden.

Belangrijkste voordelen

• Dagelijks inzicht in alle grondwaterstanden en functioneren meetapparatuur• Nauwkeurige en betrouwbare data verzamelen van grondwaterstanden, temperatuur en geleidbaarheid • Minimaal energieverbruik door innovatief ontwerp• Kosten-effectieve oplossing door het combineren van één gateway voor meerdere meetpunten

Belangrijkste kenmerken

• Volledig compatibel met alle bestaande Diver data- loggers welke zijn gefabriceerd sinds 2002• De Diver-Gate(S) en Diver-DXT hebben een batterij levensduur van respectievelijk 2 en 5 jaar, afhankelijk van het gebruik• Snel en eenvoudig te installeren in een 1 inch peilbuis• Antenne met een bereik van 500 m LOS (Line ofSight), afhankelijk van obstakels en weersomstandigheden • Herprogrammeren van dataloggers in het veld direct vanaf kantoorwww.swstechnology.com

Copyright © 2013 Schlumberger. All rights reserved.

Bezoek ons op de

Aqua Nederland

vakbeurs in

Gorinchem

18-20 maart 2014

53

NEUTRALAC® SLS45 IS ONZE INNOVATIEVE, KRACHTIGE KALK­MELK SPECIAAL ONTWIKKELD VOOR ZUIVERING VAN AFVAL­WATER. Doordat het veilig, veelzij-dig en financieel aantrekkelijk is, vormt ons product een uitstekend alternatief voor natronloog in uw waterzuivering.Wij begrijpen uw behoeften zeer goed en hebben meer dan 20 jaar ervaring met de verwerking van proces- en afvalwater in de industrie. Dit vormt voor ons de basis voor een totaalpakket aan diensten en ondersteuning, zodat ingebruiks-name van Neutralac® SLS45 kalkmelk probleemloos bij u in het proces wordt ingevoerd.Zo bespaart u tijd, arbeid en kosten terwijl u blijft voldoen aan de eisen die worden gesteld aan afvalwaterzuivering. Bezoek onze stand 284 op de Aqua Nederland Vakbeurs.

WEMECO ONTWIKKELT EN PRODUCEERT ONDER DE NAAM WEMDECK® HOOGWAARDIGE AFDEKLUIKEN, VLOERLUIKEN, (ZWAAR)VERKEERSLUIKEN, VEILIGHEIDSROOSTERS EN PUTLADDERS, IN STAAL, ALU­MINIUM EN RVS. De materialen die wij toepassen in combinatie met onze jarenlange ervaring verzekeren onze klanten van een kwalitatief uitstekend product tegen zeer concurrerende voor-waarden.Het standaard wemDeck® programma geeft u de moge-lijkheid om voor elke situatie een gebruiksvriendelijk luik te

selecteren die voldoet aan zowel de ARBO-richtlijnen en de vereiste verkeersklasse volgens NEN-EN 124.Naast standaard afdekluiken en putroosters vervaardigt Wemeco ook luiken op klantspecificatie. Tevens produceren wij private label luiken in elke mogelijke uitvoering. Zo wordt uw standaard onze standaard! Bezoek onze stand 340 op de Aqua Nederland Vakbeurs.

HAAL MEERWAARDE UIT DIGESTAAT!Bij de (co-)vergisting van biomassa ontstaat een reststroom van niet of moeilijk biologisch afbreekbaar materiaal, digestaat. Samen met M.T.I. Engineering heeft RWB een proces ontwikkeld om het digestaat te scheiden in 4 fracties; compost, bacteriën, mineralen en water. Het proces bestaat uit 3 stappen en heeft een extreem laag energieverbruik. Bezoek de RWB stand voor meer informatie.Bezoek onze stand 321 op de Aqua Nederland Vakbeurs.

ANALYSES PFOS EN PFOAOmegam Laboratoria voert reeds jaren analyses uit in het kader van monitoringsprogramma’s. De zeer schadelijke verbindingen PFOS en PFOA vormen steeds vaker onderdeel van het te analyseren pakket. Schiphol en Moerdijk

(Chemiepack) zijn voorbeelden van omvangrijke verontreinigingen in Nederland waarbij Omegam Laboratoria betrokken was voor laboratoriumanalyses. We meten de verbindingen met behulp van (online SPE) LC-MS-MS technie-ken met zeer lage rapportage-grenzen. Analyses kunnen worden uitgevoerd in de matrices opper-vlaktewater, grondwater, drinkwa-ter, afvalwater, zwemwater, grond en slib. Onze accountmanagers vertellen u graag meer over de vele analysemogelijkheden.Bezoek Omegam Laboratoria tijdens Aqua Nederland, op standnr. 214.

NIEUW: ENVIROCHEMIE BREIDT LEVERINGSPROGRAMMA UIT MET DE E­FLO­DR. BAER ELEC­TROFLOTATIE.De Dr. Baer electroflotatie is bijzonder geschikt voor het ver-wijderen van olieachtige stoffen, zoals vrijkomen bij walserijen, en de verwijdering van zwevende stoffen- en vezels uit dispersies vanuit de productie van glasvezels en non-woven vliesstoffen. Met deze speciale electroflotatie wordt de beproefde reeks Lugan en Flomar DAF installaties uitgebreid. De Dr. Baer installatie functioneert uitstekend bij watertemperaturen tot 80 °C en voorkomt schuimvor-ming. Een exacte scheiding van het flotaat garandeert een hoge reinigende werking zonder verdere filtratiestappen. Hierdoor is de electroflotatie techniek zeer goed toepasbaar voor de zuivering van water in recirculatiestromen. Bezoek onze stand 174 op de Aqua Nederland Vakbeurs.

BIOSENSESensortechnologie tegen biofilmBiofilm(slijm) kan zich op opper-vlakten vormen in een waterige

omgeving. Koelings- en verwar-mingssystemen, zwembaden en drinkwaterinstallaties zijn plaatsen waar biofilm zich zeer snel kan ontwikkelen. Biofilms herbergen schadelijke bacteriën zoals Legionella, veroorzaken corrosie en verminderen warmte-overdracht. Onze BioSense sensoren kunnen schadelijke biofilms vroegtijdig detecteren. Zij monitoren continu op biofilm. Zodra de omstandigheden de vorming van biofilm toelaten volgt een alarmmelding. De biofilm groeit bij voorkeur op de BioSense sensor door elektrostimulering. De BioSense is een essentieel instrument bij het bestrijden van biofilm in een breed scala van toepassingen zoals in koeltorens, ziekenhuizen, grote recreatieve voorzieningen, zwembaden en spa’s. Bezoek onze stand 105 op de Aqua Nederland Vakbeurs.

AQUALAB ZUID VERZORGT HET GEHELE TRAJECT: VAN MON­STERNEMING EN WATERANALY­SE (IN HET LABORATORIUM OF OP LOCATIE) TOT EN MET ADVIES EN RAPPORTAGE. Wilt u weten wat wij precies doen, dan kunt u onze interactieve Product-Dien-stenCatalogus raadplegen (www.aqualab.nl). U kunt op eenvoudige wijze zoeken, bij-voorbeeld op analyse, component of op matrix. Vervolgens krijgt u een beknopt overzicht van de meeste belangrijke kenmerken zoals: onderzoekmethode, de prestatiekenmerken en de prijs uitgedrukt in Water Analyse Pun-ten (WAP’s). Ook is aangegeven of het betreffende onderzoek RvA- geaccrediteerd is. Bezoek Aqualab Zuid tijdens de Aqua Nederland Vakbeurs op standnummer 301.

NR2 / FEBRUARI 2014

AQUA NEDERLAND VAKBEURS PRODUCTNIEUWSBEURSSPECIAL

LOGISTICON WATER TREATMENTDÉ SPECIALIST IN WATERBEHANDELING!

Proceswater

Koe

lwat

er

Logisticon Water Treatment b.v.Postbus 38, 2964 ZGGroot-Ammers, NederlandTelefoon: +31 (0) 184 - 60 82 60Website: www.logisticon.com

Afvalwater

Welke vorm van water behandeling u ook wenst, Logisticon levert u: Klant specifi eke installaties Ontwerpen in 3D Procesontwerp en Werktuigbouw/Elektrotechniek

in één hand Optie huur (pilot)installatie

Neem gerust contact met ons op voor gebruik van onze expertise in water.

Koe

lwat

er

Afvalwater

Proceswater

Dem

iwat

erD

emiw

ater

Een zuivere samenwerking

logisticon adv_februari_2012_210x297.indd 1 16-02-12 17:31Naamloos-2 1 30-01-14 15:33

55

MULTIVIS HEEFT EEN NIEUW SOORT BANDZEEF ONTWIKKELD WAARBIJ BANDHELLING, INLOOPHOOGTE, CHICANEN EN SLIBDREMPEL INSTELBAAR ZIJN. Door een juiste keuze van PE aanmaak/inmenging, flocculatie en bandreiniging wordt een ver-bruik van 3g emulsie(50%)/kg DS mogelijk.

De band- en trommelzeven kun-nen ingezet worden voor: de aan-maak van bedrijfswater, voedings- en kunststofindustrie, polijsten van effluent en voorfiltratie van mem-branen. De trommelzeven kunnen in 40 standaard maten geleverd worden met snel verwisselbare panelen van 10-1000 micron.De zeven onderscheiden zich door: de nagenoeg drukloze werking, eenvoud, innovativiteit, onder-houdsvriendelijkheid en betaal-baarheid. Meer weten: j.meindersma@multivis.nl, 0653237632, Stand 261.

KERAMISCH SIC­MEMBRAAN IDEAAL VOOR OLIE/WATER SCHEIDINGLogisticon Water Behandeling presenteert op de Aqua- Nederland beurs de resultaten van het gebruik van keramische SiC-mem-branen voor de verwijdering van olie uit water. Door de structuur en de samenstelling van keramische SiC-membranen kan men goede verwijderingen bereiken van stoffen als oliën, diverse vetzuren en DADPM aanwezig in water. Het oppervlak van het SiC-membraan is niet geladen in tegenstelling tot andere keramische membranen. Hiervoor is de verwijdering beter en daarnaast ook de reinigbaar-heid en bedrijfsvoering eenvou-diger. De SiC-membranen zijn

uitermate geschikt voor toepas-sing met agressieve vloeistoffen bij hoge temperaturen en hoge zout-gehalten. Bezoek onze stand 154 op de Aqua Nederland Vakbeurs.

20 JAAR SUCCESVOLLE BIOGAS­ONTZWAVELING!Een volwassen systeem dat biogas goedkoop en efficiënt ontzwavelt? Alstublieft: Paques THIOPAQ® technologie. Met ruim 20 jaar ervaring en meer dan 150 tevreden klanten wereldwijd, is het systeem van Paques dé manier van biolo-gische biogas ontzwaveling. Dit levert ook u enorme besparingen op! Zeer lage operationele kosten en bewezen betrouwbaarheid zijn maar twee van de vele voordelen van de THIOPAQ®. Benieuwd naar de mogelijkheden? Bezoek ons op de AquaNederland Vakbeurs op stand 129

MELSPRING INTERNATIONAL B.V. IS EEN LEVERANCIER VAN DIVERSE PRODUCTEN OP HET GEBIED VAN (AFVAL)WATERBE­HANDELING, SLIBONTWATERING EN GEURBESTRIJDING. Deze producten worden zowel op communale- en industriële (afval)waterzuiveringen ingezet.U kunt hierbij denken aan o.a.:-Metaalzouten (ijzerzouten, aluminiumzouten)-Poly electrolieten-KoolstofbronnenDoor gebruik te maken van de juiste producten dragen onze oplossingen niet alleen bij tot procesoptimalisatie maar ook tot

het terugdringen van kosten. Onze productspecialisten bekijken graag welke oplossing voor u het meest geschikt is. Een noviteit is onze samenwerking met de firma Waterstromen BV voor de ontwikkeling van struviet tot wettelijk toegestane duurzame, ecologische fosfaatmeststof. Melspring International BV – www.watermelspring.comBezoek onze stand 218 op de Aqua Nederland Vakbeurs.

GE ANALYTICAL INSTRUMENTS ONTWIERP DE SIEVERS INNOVOX ONLINE TOC­ANALYSER als antwoord op vraag vanuit de procesindustrie naar een robuuste TOC-analyser die complexe ma-trices aankan. De ultra-efficiënte ‘Supercritical Water Oxidation’ (SCWO) techniek laat dit toe met een minimum aan herkalibratie en onderhoud.Voordelen : beperkt chemicalïen-verbruik, ongevoelig voor zouten, geen katalysator, halogeen-scrubber, kwartsonderdelen of zuurstofgas nodig. Dit is echt een ‘Green Technology’.De InnovOx is uitermate geschikt voor Waste Water proces-monito-ring. Met standaard 2-stroomsca-paciteit kan influent/effluent van een waterzuivering gemeten wor-den. Bent u benieuwd naar onze mogelijkheden of hebt u vragen? Bezoek PMT Benelux tijdens de Aqua Nederland Vakbeurs, standnr. 231

H2GO IS VANAF HET BESTAAN VAN DE SMARTPHONE EN TABLET AL VIA DE WEBBROW­SER VAN DEZE DEVICES TE GEBRUIKEN. Maar nu is de H2gO app beschikbaar. De H2gO app is specifiek ontworpen om eenvou-diger beheer van de waterketen mogelijk te maken voor buiten-diensten/monteurs. Beschikbare functionaliteiten zijn o.a. lokali-seren en navigeren naar de juiste

locatie in Google maps, eenvoudige zoekfunctie, over-zichtelijke alarm-pagina’s, inzicht in huidige status en starten en blokkeren van pompen/instal-laties. Kortom, direct actueel inzicht in uw (afval)waterstelsel. Bespaar tijd, geld en energie. Met de H2gO app van I-Real heeft u een volledig be-heersysteem binnen handbereik! Bezoek I-Real tijdens de Aqua Ne-derland Vakbeurs op standnum-mer 238 en probeer de app zelf

DIVER­SUITE, SLIMME MONITO­RING­TECHNOLOGIEDe Diver-Suite biedt grondwater- en milieuprofessionals hoogstaan-de instrumentatietechnologie voor het monitoren van (grond)water-systemen. Deze robuuste lijn van Diver-dataloggers, bestaande uit diverse types, voert nauwkeurige, betrouwbare metingen uit en registreert fluctuaties van de (grond)waterstand, - temperatuur en -geleidbaarheid. Met een batterijlevensduur van 8-10 jaar zijn deze instrumenten uitermate geschikt voor een langdurige en ononderbroken werking. Diver-NETZ, meetnetbeheer via telemetrieDiver-NETZ is een compleet systeem van hoogwaardige tech-nologieën waarbij de Diver-Suite wordt gecombineerd met de laat-ste ontwikkelingen op het gebied van draadloze communicatie en datacollectie (telemetrie). Met Diver-NETZ kunnen project work-flows worden gestroomlijnd met als doel meetnetten effectiever en efficiënter te kunnen beheren. Bezoek Schlumberger voor meer informatie standnr. 161

NR2 / FEBRUARI 2014

AQUA NEDERLAND VAKBEURS PRODUCTNIEUWSBEURSSPECIAL

Voldoet uw installatie aan de normen?

Water is onmisbaar voor uw bedrijfsactiviteiten. Het water moet voldoen aan hoge kwaliteitseisen als u het in uw proces gebruikt. Ook het afvalwater dat u loost, moet aan strenge normen voldoen.

Vanzelfsprekend moeten de reagentia voor waterfiltratie en afvalwaterbehandeling aan hoge eisen voldoen.

Lhoist biedt een hoogwaardig gamma van waterreagentia voor optimale resultaten. Daarnaast adviseren wij u de beste oplossing voor de behandeling van uw proces- en afvalwater.

Het is tijd om uw installatie te evalueren. Analyseren we samen of u nog aan de normen voldoet?

Behandeling van drinkwater en proceswater

www.akdolit.com

Behandeling van afvalwater en slib voor biogasproductie

www.neutralac.com

Lhoist Nederland B.V.Tel.: +31(0)318 754166verkoop@lhoist.comwww.lhoist.com

Akdo

lit®

en

Neu

tral

ac®

zijn

mer

knam

en v

an L

hois

t Rec

herc

he e

t Dév

elop

pem

ent S

.A.

Weteringpad 58, 3762 EN Soest, tel. 035 543 1511, fax 035 543 1448, info@zwem.nl, www.zwem.nl

Sensortechnologie tegen biofilm

Biofilm(slijm) kan zich vrijwel op elk oppervlakvormen in een waterige omgeving. Het vormt

zich overal waar waterbronnen aanwezig zijn.Koelings- en verwarmingssystemen, zwembaden en

drinkwaterinstallaties zijn daarom bij uitstek plaatsen waarbiofilm zich snel kan ontwikkelen. Biofilms herbergen schade-

lijke bacteriën zoals Legionella, veroorzaken corrosie en vermin-deren warmteoverdracht. Met het plaatsen van onze nieuwsteBioSense sensor kunnen schadelijke biofilms vroegtijdig gedetec-teerd en bestreden worden. De BioSense biofilm sensoren zijn demeetinstrumenten met een beproefde technologie die continu devorming van biofilm monitoren.Zodra de omstandigheden de vor-ming van biofilm toelaten wordt ereen alarm gegenereerd. De bio-film groeit bij voorkeur op de Bio-Sense sensor door elektrischestimulering. De BioSense is een-voudig te onderhouden en te be-dienen en is een essentieelinstrument bij het bestrijden van biofilm in een breed scala van toe-passingen zoals in koeltorens, ziekenhuizen, grote recreatievevoorzieningen, zwembaden en spa's.

INSTRUMENTRB

K E N N E R S V A N H E T Z U I V E R S T E W A T E R

aangroei van biofilm

B I O S E N S E

www.imbemadenso.nl • T. 023 - 517 24 24

Aqua Nederland

Vakbeurs

standnr. 324!

HA

WLE

SYN

O2

00

0

Speciaal ontwikkeld voor het repareren en uitbreiden van het leidingstelsel met kunststofleidingen.

•Eénzijdegrootbereikkoppeling,éénzijdetrekvast d.m.v.HawleSysteem2000•Eenvoudigemontageendemontage.•Superieuremechanischeverbinding (geenlaswerkzaamheden,minimalemontage-en demontagekrachten)•DeSYNO2000kangebruiktwordenals overschuifmofdoordestopringteverwijderen!

SYNO2000

57

DE NIEUWSTE SLIB­INNOVATIESRoyal HaskoningDHV werkt samen met partners aan de nieuwste duurzame technologieën. In het CODE®-concept focussen we op het optimaal omzetten van rest- of afvalstromen in waardevolle, bruikbare eindproducten. We kijken hierbij naar de hele keten en combineren op een slim-me manier moderne water- en bioraffinage-technologieën. Onze innovatieve technologieën voor vergistingsoptimalisatie

- Themista™ , Ephyra™ - onder-scheiden zich door hoge efficiency, robuustheid en lage exploitatie-kosten. Ze kunnen als voorbehan-deling bij bestaande vergisters, maar ook zelfstandig worden ingezet. De in 2012 en 2013 uit-gevoerde lab-testen op slib van communale zuiveringen maken de verwachtingen hoog gespannen. Meer weten? Bezoek Royal Has-koningDHV op 18, 19 & 20 maart in Gorinchem, stand 192.

ER ZIJN 2 TYPEN WERO ELEK­TRISCHE SPINDELSLEUTELS :GMS 450 ­ 36V, WMS 800 – 220VPrincipe en de kwaliteit is voor beide uitvoeringen gelijk.De machine blinkt uit in degelijk-heid, eenvoud + bedieningsgemak, zo eenvoudig als deze er uit ziet,

zo werkt ze ook!Voorzien van digitale slagen teller. Totaal- gewicht slechts 10 kg, door 1 persoon te bedienen en geen reactie-krachten!Zeer Arbo vriendelijk.

Door deze machine in te zetten bij lastig te “schuren” afsluiters voorkomt men rugklachten en uitputting v/d bediener, waardoor men een veelvoud van afsluiting kan bedienen per dag.Bezoek onze stand 164 op de Aqua Nederland Vakbeurs.

“DE GSM­2 MODEMLOGGER heeft een geïntegreerde datalogger, email- en FTP client. Door op het GSM-2 één of meerdere* externe niveausensor(en) aan te sluiten ontstaat een compleet loggermo-dem voor grondwater metingen of overstorten. De data wordt draad-loos ontsloten middels Email of FTP. De baromatrische druksensor in het modem zorgt voor realtime luchtdrukcompensatie. Speciaal over riooloverstort metingen is een intelligente triggerfunctie be-schikbaar die het modem versneld laat meten tijdens een overstort. Uniek aan het GSM2 modem is geïntegreerde email en FTP client. Hierdoor heeft u de mogelijkheid om de gemeten data per email of op een FTP server te ontvangen.”Bezoek onze stand 181 op de Aqua Nederland Vakbeurs.

RVS SCHAKELKASTAvedko heeft een ruim aanbod schakelkasten binnen haar pakket voor uiteenlopende toepassingen, van de openbare verlichting tot de levensmiddelen industrie. Zowel voor een schakelkast in standaard uitvoering als in afwij-kende afmetingen kunt u bij ons terecht. Natuurlijk voldoen de RVS schakelkasten aan alle gestelde certificeringen en normen, dus bescherm uw apparatuur met een betrouwbare Avedko schakelkast.Doordat we het gehele productie-proces in eigen beheer hebben, kunnen we de schakelkasten snel leveren. Uw order is bij ons in goede handen, want voor vrijwel iedere situatie kunnen wij een betrouwbare RVS schakelkast leveren. Bezoek ons op stand-nummer 424

BUSCH VACUÜMPOMPEN EN –SYSTEMENBusch B.V. is dé specialist in vacuümtechniek. Door onze kennis en ervaring op het gebied van o.a. heveltoepassingen, slibgisting, waterontgassing, monsternamen en biogas upgrading zijn wij in

staat om u van het juiste advies te voorzien en u de beste oplossing voor uw probleem te bieden.Tijdens de rioleringsvakdagen staan onze Sales Engineers u graag te woord, u kunt ons vinden op standplek 448

BIJ ZANDRECYCLING NEDERLAND KOMT 100% VAN UW RKGV GOED TERECHT.Zandrecycling Nederland is als enige in Nederland volledig toegespitst op het verwerken van rioolslib, kolkslib, gemaalslib en veegzand, ofwel RKGV. Sinds de invoering van het Landelijk Afval-beheerplan (LAP) is dit gebonden aan strenge regels. Bij Zandrecy-cling Nederland worden extractie-ve reinigingstechnieken gecombi-neerd met een stipte naleving van

de Milieuwet. Zo wordt 70 tot 85% gerecycled tot (bouw)materialen voor onder andere de weg- en waterbouw. Overige bestanddelen worden ingezet voor energieop-wekking (verbranding) of verdere recycling. Een niet-reinigbare rest-fractie wordt afgevoerd naar offi-ciële stortlocaties. Meer weten? Bezoek stand 417 en kijk op www.zandrecycling.nl

ALBERS ALLIGATOR BESTAAT 111 JAAR en produceert sinds 35 jaar met veel succes duurzame afdekkingen, bassins en flexibele tanks voor de opslag van gas, water en slib. Ook maatwerk in het bekleden van uw bestaande tanks en kelders vormt geen enkel probleem voor de specialisten van het bedrijf. -Alligator Bagtanks, flexibele tanks voor permanente opslag van vloeistoffen en slib tot 7000 m3.-Alligator Winbags, flexibele tanks voor snel verplaatsbare opslag van vloeistoffen en slib tot 350 m3.-Alligator L-tanks, flexibele tanks voor opslag van vloeistoffen tot

2000 m3. -Gas- dome’s en -houders, voor de opslag van biogas.-Folie- en doek-bekledingen voor nieuwe en bestaande bassins, tanks en kelders. Standnr.407

VANDERVALK+DEGROOT: INNOVATIEF ONDERGRONDS.Nederland staat bekend om zijn goede hygiënische inrichting met een landelijk dekkend netwerk aan afvalwatersystemen. Dit kan alleen maar goed blijven functioneren als het ook goed wordt onderhouden. Reiniging, inspectie en renovatie zijn daarbij van essentieel belang. Vandervalk+degroot is specialist in rioleringsbeheer en in facilitair onderhoud van buitenterreinen. Ontzorging in de breedste zin van het woord en altijd met kwaliteit en duurzaamheid als uitgangs-punt. Wij zijn altijd op zoek naar nieuwe methoden en technieken, die het werk gemakkelijker maken en bijdragen aan een beter milieu. Wilt u meer weten daarover? Bezoek stand 431 en kijk op www.valkdegroot.nl.

NR2 / FEBRUARI 2014

RIOLERINGSVAKDAGEN PRODUCTNIEUWS

AQUA NEDERLAND VAKBEURS PRODUCTNIEUWSBEURSSPECIAL

MonostoreMonostore is een bedrijvengroep die zich gespecialiseerd heeft in het ontwerpen en bouwen van ronde constructies, zowel in gewapend beton als in gecoat staal. Monostore beschikt over een eigen uniek en gepatenteerd bouwsysteem waarmee de ontworpen tanks en silo’s worden gerealiseerd. En, misschien wel het belangrijkste, Monostore heeft eigen bouwteams die de werkzaamheden snel en effi ciënt op locatie uitvoeren. Deze werkwijze van ‘ontwerpen en bouwen’, ‘turnkey’, ‘design and construct’ maakt dat de opdrachtgever geen zorgen meer heeft over de anders vaak zo problematische verantwoordelijkheidsscheiding. Voor alles één verantwoordelijke, zo luidt ons motto.

MONOSTORE Carlsonstraat 17 8263 CA Kampen t. +31 (0)38 33 70 700 i. www.monostore.com

TANKS

SILO’S

AFDEKKINGEN

GASOPSLAG

FUNDATIE

ADVIES

ONTWERP

UITVOERING

Professionele Monostore tanks geven uw water alle ruimte!

>>>>>

Tankbouw in beton en staal

Tanks en silo’s type Gewapend betonnen tanks; monoliet gestort toepassing Drinkwater, afvalwater, slib, enz. afmeting Diameter onbeperkt, hoogte tot 40 m. situering Bovengronds of ingegraven; ook in grondwater bouwtijd Zeer korte bouwtijd (speciale bekisting) ervaring Al meer dan 60.000 tanks gebouwd

130415FC220x297.indd 1 15-04-13 14:48

Die vraag is niet altijd makkelijk te beantwoorden. Daarom helpen we je graag. Onze meetapparatuur signaleert en lokaliseert lekkages aan drinkwaterdistributieleidingen. Onze hoogwaardige software en een speciale app brengen het hele proces overzichtelijk in kaart. Een lek opsporen is nog nooit zo makkelijk geweest.

In Duitsland zijn we al 25 jaar marktleider in waterinstrumenten. Onze apparatuur heeft zich inmiddels bewezen. Nieuw is dat onze producten nu ook voldoen aan de Nederlandse norm.

Welkom in onze stand!

Esders B.V.Dr. Paul Janssenweg 144Postbus 101315000 JC TilburgT +31(0)13-4680856F +31(0)13-4686075E info@esders.nlW www.esders.nl

Wil je kennismaken met onze ruisloggers, drukloggers en lekdetectieapparatuur? Bezoek dan onze stand 277 op de Aqua Nederland Vakbeurs. Hier demonstreren we ook onze nieuwe perspomp. Onze specialisten beantwoorden graag je vragen. Tot zo!

Waar zit het lek?

Aqualab ZuidMONSTERNEMING ADVIESANALYSE

Waar je ook bent,

AQUA NEDERLAND VAKBEURS #301

wij zijn verbonden

+ 31 (0)78 633 34 44 | WWW.AVEDKO.NL

Avedko voor al uw behuizingen

DE GROESBEEKOPNIEUW INGERICHTWaterschap Rivierenland is in Groes-beek gestart met de herinrichting van de circa twee kilometer lange watergang ‘De Groesbeek’. Aan deze beek ontleend Groesbeek zijn naam. De voorheen rechte watergang wordt nu meanderend aan-gelegd en daarnaast komen stroken met bomen, struiken en ruig gras. Hierdoor ontstaat er in en om de Groesbeek een ecologische verbindingszone, is er meer ruimte voor waterberging en gaat de kwaliteit van het water vooruit. Dit is één van de maatregelen die voortkomen uit het Waterplan dat opgesteld is door het waterschap samen met de gemeente Groesbeek. De herinrichting wordt betaald door de gemeente Groesbeek en het waterschap en deels gesubsidieerd vanuit het Rijk.Het meanderen van de beek zorgt ervoor dat er binnen de watergang langzaam en snel stromende waterbewegingen ont-staan. Bij beiden hoort een eigen biodiver-siteit aan flora en fauna, waardoor je de natuur dus meer te bieden hebt en meer kansen geeft. Ook dit komt de waterkwa-liteit ten goede. Wat ook bijzonder aan de beek is dat tussen het begin- en eindpunt zeven meter verschil zit. Het begin van de watergang ligt op 19+ NAP en bij de Duitse grens ligt de beek op 11.70+ NAP.In de beek wordt tegelijkertijd de automa-tische klepstuw in de Groesbeek nabij de Ketelstraat visvriendelijk gemaakt. Het hoogteverschil dat middels een viertal drempels overbrugd moet worden is circa 32 centimeter. De stuw vormt één van de ‘op te lossen’ knelpunten om de beken bij Groesbeek te verbinden met het Meertje en uiteindelijk de Waal.Voor het verslag van een onderzoek aan een andere beek, die weer is gaan meanderen, zie de rubriek Waterwetenschap, pagina 76

60

Teelt in goten (in dit geval lelies). De goten zijn in de grond inge-graven, het drainwater wordt opgevangen. Met druppelslangen wordt water gegeven. Het substraat in de goot bestaat uit gestoomd zand. Met dit gesloten systeem kunnen bodemgebonden ziek-ten en plagen beter beheerst worden

Tuinbouw in de volle grond is mogelijk met een minimale emissie van meststof-fen en gewasbeschermingsmiddelen. Dit blijkt uit het onderzoeksprogramma ‘Teelt de grond uit’, waarvan eind 2013 de eerste fase is afgesloten. In het kader van dit programma zijn verschillende nieuwe teeltsystemen ontwikkeld en getest voor milieuvriendelijke tuinbouw in de volle grond, die bovendien rendabel kan zijn.Tuinbouw in de volle grond (in heel Nederland bijna 100.000 hectare) veroor-zaakt, vooral op zandgronden, een te grote emissie naar grond- en oppervlak-tewater. Het gaat dan om (vollegronds)groenten, bloembollen, bomen, fruit, zomerbloemen en vaste planten. Alle gewassen, waarvan er veel bestemd zijn voor de export, hebben te maken met ziekten en plagen en hebben een grote behoefte aan nutriënten. Het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen en mest-stoffen brengt Nederland in conflict met Europese normen.Nieuwe teeltsystemen gaan uit van het produceren van gewassen los van de grond. Op die manier kunnen emissies sterk geconcentreerd en gereduceerd wor-den. De systemen die in het onderzoek betrokken zijn (in totaal vijf verschillende typen), maken gebruik van technologie uit de glastuinbouw. Het gaat hierbij om substraatbedden (kunstmatige ondergrond) op zand, potten op een dichte bodem, goten met substraat, goten met weinig substraat en systemen waarbij gebruik gemaakt wordt van een diepe waterlaag. Alle systemen hebben te maken met een jaarrond neerslagoverschot. Dit overschot valt vooral in de wintermaanden – buiten het teeltseizoen. Het is vooral dit overschot dat kan leiden tot uitspoeling van nutriënten naar het oppervlaktewater.Systemen waarbij het regenwater niet in contact komt met het voedingswater hebben dit probleem niet. Dit is het geval in goten met weinig substraat. Voor

NIEUWE TEELTTECHNIEKEN KUNNEN EMISSIE TUINBOUW FORS BEPERKEN

de substraatsystemen geven kleinschalige proeven aan dat het mogelijk moet zijn om een eerste fractie regenwater (met voeding) op te vangen en later te hergebruiken om vervolgens nagenoeg schoon regenwater alsnog door te laten spoelen. Tijdens het groeiseizoen geeft heftige regenval echter teeltkundige knel-punten door de verlaging van de voedingsconcentratie rond de wortels. Bij hevige regenval zullen telers hun bemesting hierop moeten aanpassen. Gedurende het teeltseizoen zal daarom al het water moeten worden opgevangen en hergebruikt. De omvang van de waterbuffers op het bedrijf kan hierop worden afgestemd. Systemen met een diepe waterlaag tenslotte kunnen gedurende het teeltseizoen werken met een teeltbassin als regenbuffer. Het teeltbassin wordt in de periode voor de regenval niet bijgevuld, en tijdens de regen wordt steeds voeding aan het water toegevoegd. In de winterperiode valt er te veel neerslag. Dit regenwater moet buiten het systeem gehouden worden door het systeem af te dekken of het schone water vanaf de drijvers af te leiden. Een dergelijke wintervoorziening is nog niet ontwikkeld. Een alternatief zou zijn om het overtollige water te zuiveren met een RO-installatie (omgekeerde osmose), waarbij het zilte water wordt her-gebruikt en het schone water wordt geloosd. In het kader van het onderzoek is bekeken welke gewassen het beste op welke ma-nier via welk systeem geteeld kunnen worden. Experimenten werden uitgevoerd op proeflocaties en in de praktijk bij en door telers zelf. Het programma wordt uitgevoerd door onderzoekers van Wageningen UR (PPO en LEI) en Proeftuin Zwaagdijk, in nauwe samenwerking met telers en andere belanghebbenden uit de sectoren. De financiers van het onderzoek zijn het ministerie van Economische Zaken, het productschap Tuinbouw en diverse andere partijen.

Janjo de HaanTycho Vermeulen (Wageningen UR)

Een uitgebreid artikel over dit onderwerp is te lezen door gebruik te maken van de QR-code of te kijken op www.vakbladh2o.nl

TECHNISCHE INFORMATIE UIT DE WATERSECTORWATERTECHNIEK 61

Teelt op diepe water-laag (bladgewassen). Het systeem bestaat uit bassins met een laag voedingsoplos-sing van 10 tot 30 centimeter. Daarop drijven platen waarin de planten hangen. De planten wortelen direct in het water. Het water in het bassin wordt rondge-pompt. Met de instal-latie op de voorgrond kunnen de platen met de gewassen uit het bassin getild worden en via de watergoot naar de schuur ge-transporteerd worden

NR2 / FEBRUARI 2014

20 MAART:SYMPOSIUMOVER 3DIOp donderdag 20 maart wordt in Utrecht een symposium gehouden over het omgevingsmodel 3Di. ’s Ochtends worden bestuurders en managers bijgepraat over de betekenis die 3Di kan hebben voor hun organisatie, ’s middags krijgen specialisten op het gebied van water, beleid en ruimtelijke ordening alle achter-gronden en live demonstraties.Gebruikers kunnen in 3Di een gebiedsmo-del laten ontwikkelen en zelf toepassen. In een gebiedsmodel is het watersysteem in detail gemodelleerd, evenals de om-geving. De gebruikers kunnen hiermee interactief aan de slag om de effecten van overstromingen en hevige neerslag in beeld te brengen. 3Di omgevingsmo-dellen onderscheiden zich van bestaande modellen door het hoge detailniveau, de snelle rekentijden en de interactieve gebruikersinterface. Het gebiedsmodel kan worden ingezet in workshops, besluit-vormingstrajecten, calamiteitenoefeningen en inhoudelijke studies in stedelijke en landelijke gebieden. De 3Di-toepassingen en –ontwikkelingen vinden plaats onder supervisie van een stichting 3Di. Het 3Di ontwikkelteam wordt gevormd door specialisten van de TU Delft, Deltares en Nelen & Schuurmans. Na 1 april gaat de ontwikkeling van 3Di verder met de toevoeging van riolering.Meer informatie en aanmelding via de website.www.3di.nu

Begin februari heeft advies- en ingenieursbureau Grontmij samen met ge-meente Castricum en Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier de eerste ‘Vuilfuik’ van Nederland geplaatst aan de Schulpstet in Castricum.

De ‘Vuilfuik’ is een groot filter in de vorm van een reusachtige panty, die aan de rand van een rioolbuis hangt om rioolrestanten in sloten te voorkomen.Na hevige regenbuien lopen riolen soms over, waardoor allerlei rioolrestanten zoals papierrestanten, bladeren en ander zwerfvuil in sloten, singels en dergelijke terecht komen. In Nederland zijn circa 13.000 vervuilende overstor-ten in gemengde rioolstelsels. Daarvan hebben er zo’n 500 al een randvoorzie-ning die de emissie van vuil reduceert, in de vorm van een bergbezinkbassin of – leiding. Het gaat hierbij volgens Grontmij om voorzieningen die duur zijn, en vaak lastig in te passen.Daarom bedacht Grontmij de ‘Vuilfuik’, een filter dat aan de overstortrand wordt gehangen. De overtstortende straal rioolwater stort in het filter. Door het druk-verschil wordt het afvalwater door het filter geperst. Het afvalwater wordt op die manier gefilterd en door de filterstroom zal het achterblijvende afval zich in de teen van het filter verzamelen. Daardoor raakt het filter niet verstopt. Mocht het filter onverhoopt toch teveel weerstand geven, dan kan het afvalwater langs het filter stromen. De hydraulische weerstand zal daardoor nooit toenemen en daarmee geen risico vormen voor ‘water op straat’. Het onderhoud van het filter bestaat uit het – na enkele overstortingen – reinigen of vervangen van het filter.Na Castricum heeft ook de gemeente Rotterdam belangstelling getoond voor een proef met de ‘Vuilfuik’. De resultaten van de praktijkproef in Castricum zijn eind 2014 bekend.

62

De ‘Vuilfuik’ wordt in gebruik genomen door Rob Veenman, portefeuillehouder integraal waterbeheer stedelijk gebied van Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier

(links), en Bert Meijer wethouder van de gemeente Castricum (rechts)

PANTY’ MOET GEVOLGENOVERSTORT BEPERKEN‘

VLOTTERKERING GETEST IN HOEK VAN HOLLANDOp het terrein van de Slib- en Grondbank Waterweg in Hoek van Holland wordt een waterkering gebouwd die bij hoogwater automatisch omhoog komt. Het betreft een proefopstelling van de zogeheten ‘Vlotterkering’, die in maart moet leiden tot praktijkproef waarbij het systeem wordt getest. Bedenkers van het concept zijn Gerard Jansen (Den Hoorn) en Jan Vermond (Lopik) die zich hebben verenigd in het bedrijf Vlotterkering BV. Verantwoordelijk voor de realisatie van de proefopstelling is bouwconcern Dura Vermeer. Het Hoog-heemraadschap van Delfland draagt bij aan de proefopstelling in de vorm van een subsidie.De Vlotterkering is een flexibel en zelf-standig werkend systeem dat permanent is geïntegreerd in een dijk of kade. Belangrijk onderdeel in deze waterkering is een klep die bij hoog water automatisch omhoog komt. Naast toepassing voor calamiteiten- en waterberging kan de Vlotterkering worden ingezet in buitendijkse en stedelijke gebie-den voor de bescherming van bedrijven-terreinen en woningen, zowel individueel als per gebied. Ook kan de Vlotterkering bij ruimtegebrek in het kustgebied in boulevards worden geplaatst waar sprake is van springtij. Bovendien kan deze water kerende oplossing van betekenis zijn bij het kanaliseren van waterstromin-gen, stedelijke watergangen, opslag van hemelwater en het afsluiten van coupures in dijken en keringen. Tot slot kan de Vlot-terkering een dienst bewijzen ter verhin-dering van het wegvloeien van (gevaarlijke) stoffen en/of bluswater in het oppervlakte water bij calamiteiten bij de (petro)chemi-sche industrie. Met het concept van de Vlotterkering wonnen uitvinders Jansen en Vermond een door het Hoogheemraadschap van Delfland uitgeschreven Europese aanbe-steding in de vorm van een prijsvraag.

TECHNISCHE INFORMATIE UIT DE WATERSECTORWATERTECHNIEK

Waterbedrijf Groningen heeft productielocatie De Punt zo-danig aangepast dat spoelwater dat vrijkomt bij de water-zuivering opnieuw wordt gebruikt. Deze aanpassing viel samen met een algehele renovatie van één van de oudste waterzuiveringslocaties in Nederland.

Om natuur en milieu te sparen wordt bij De Punt minder grondwater opgepompt (4 miljoen in plaats van 8 miljoen kubieke meter per jaar) en meer oppervlaktewater uit de Drentsche Aa gebruikt (7 miljoen in plaats van 4 miljoen kubieke meter per jaar). Zowel bij oppervlaktewaterzuive-ring als bij grondwaterzuivering komt spoelwater vrij. Lo-zen op de Drentsche Aa was geen reële of duurzame optie, omdat het stroomgebied van deze rivier een beschermd natuur gebied is. Transport via een leiding naar elders zou duur en evenmin duurzaam zijn geweest.Daarom werd het idee uitgewerkt om het spoelwater, samen met het inloopwater van de nieuwe snel- en actievekoolfil-ters, voor hergebruik terug te voeren naar het innamepunt. Dit innamepunt is een mengbekken dat in de jaren negentig is aangelegd als laatste open water voor de zuivering. Het bekken is onderdeel van het drinkwaterproductieproces en valt niet onder het natuurgebied.Een kritische factor bij hergebruik van spoelwater is de con-centratie aan pathogenen (biologische ziekteverwekkers)

die met het spoelwater meekomen en weer in de zuive-ring worden gebracht. Uit onderzoek, geverifieerd door het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, blijkt echter dat er een maximale theoretische concentratieverhoging optreedt van 0,1 procent in het mengbekken. Dit is verwaar-loosbaar en betekent geen verhoogd risico. In overleg met de Inspectie Leefomgeving en Transport is daarom besloten de verschillende spoelwaterstromen terug te voeren naar het mengbekken.Het drinkwaterbedrijf zegt zich ervan bewust te zijn dat slib-deeltjes (met aangehechte organismen) het grootste risico vormen. Beheersing van deze deeltjes in het spoelwater is dus essentieel. Troebelheid van het spoelwater is een maat voor de zuiverheid ervan. Daarom wordt deze troebelheid continu gemonitord en wordt slib tijdig afgevoerd.

Anne HeeromaCarla Melessen(Waterbedrijf Groningen)Gerhard Wubbels(WLN)

Een uitgebreid artikel over dit onderwerp is te lezen door gebruik te maken van de QR-code of te kijken op www.vakbladh2o.nl

63

NR2 / FEBRUARI 2014

De bezoekers van de Rioned-dag op 6 februari in Utrecht hebben de Drainvoeg van het bedrijf Drainvast uitgeroepen tot rioleringsinnovatie van 2014. De Drainvoeg zorgt voor infiltrerende bestrating door waterdoorlatende voegen van stevige naaldviltstroken. Drainvoeg is ontwikkeld samen met de Noord-Hollandse gemeente Bergen om problemen met water op straat op te lossen. De winnaar is gekozen uit vijf genomineerden, die hun innovatie presenteerden op de Rioned-dag, een jaarlijks evenement voor de riolerings-sector met 700 deelnemers.

Jac van Ham (Drainvast) en Ilse Vegt (gemeente Bergen), de winnaars van de innovatieprijs van Rioned, met links

Hans Gaillard, voorzitter van de Stichting Rioned

DRAINVOEG WINT INNOVATIEPRIJS RIONEDFoto Stichting RION

ED/Michelle M

uus

WATERBEDRIJF GRONINGEN KIEST VOOR HERGEBRUIK SPOELWATER

64

Waterschap Noorderzijlvest heeft samen met een aantal Noordelijke partijen een efficiëntere manier van het zuiveren van rioolwater bedacht.

De nieuwe techniek wordt wereldwijd voor het eerst op praktijkschaal gereali-seerd en onderzocht op de rioolwaterzuivering in Ulrum. Onder de projectnaam CADoS wordt met behulp van een nieuwe zeeftechniek de grondstof cellulose – afkomstig van toiletpapier – uit het water gefilterd. De cellulose wordt vervol-gens ingezet om water uit het zuiveringsslib te halen. Het zeefgoed dat overblijft kan worden omgezet in groene energie of bioplastic. De verwachting is dat deze aangepaste wijze van zuiveren kosten bespaart en leidt tot een lagere milieu-belasting. Cellulose heeft de eigenschap dat het water aan zich bindt. Op de testlocatie in Ulrum wordt door middel van een fijnzeef cellulose afgescheiden en direct in het zuiveringsproces benut als natuurlijk filterhulpmiddel voor het ontwateren van zuiveringsslib. De nieuwe manier van zuiveren levert ten opzichte van de huidige manier van slibontwatering een grote besparing op in het verbruik van energie en chemi-caliën en maakt het zuiveringsproces eenvoudiger. Daarnaast is er veel minder slibtransport nodig, omdat het slib beter wordt ontwaterd met als uiteindelijk resultaat een kostenbesparing en een lagere belasting van het milieu. Het product dat overblijft na ontwatering (zeefgoed met een hoog cellulose-gehalte) is van grote waarde voor afvalverwerkers. Dit zeefgoed is te gebruiken voor de productie van biogas en biedt ook mogelijkheden voor verdere verwerking tot hoogwaardiger grondstoffen, zoals board of bioplastics. In het kader van het demonstratieproject ‘Cellulose Assisted Dewatering of Sludge’ (CADoS) werken zes partijen samen. Naast waterschap Noorderzijlvest zijn dit Brightwork, Attero, Rijksuniversiteit Groningen, Center of Expertise Watertech-nology en Wetterskip Fryslân. Het project wordt mede gefinancierd door het Samenwerkingsverband Noord-Nederland (SNN), Koers Noord en de provincies Groningen, Friesland en Drenthe.

NOORDERZIJLVEST ZET TOILETPAPIERIN VOOR ONTWATERING ZUIVERINGSLIB

iStockphoto

ONDERZOEK NAAR INVLOED VEGETATIE OP DE GOLVENBegin dit jaar is een nieuw Europees onderzoeksproject gestart waarbij de invloed van vegetatie op golven wordt onderzocht met behulp van satelliet-gegevens en veldmetingen. De bedoeling van het onderzoek genaamd FAST (Foreshore Assessment using Space Technology) is om uiteindelijk een softwaretool voor watermanagers en consultants te ontwikkelen, waaruit zij kunnen aflezen hoe sterk de invloed van vegetatie is op het remmen van golven in een bepaald gebied. Dit kan consequenties hebben voor be-nodigde dijkversterkingen. Als namelijk blijkt dat de invloed van vegetatie op het dempen van golven voor een stuk dijk groot is, kan wellicht worden bespaard op versterking van die dijk. Op dit moment wordt nog nergens ter wereld de invloed van vegetatie meegenomen bij het toetsen van een waterkering.Onderzoeksinstituut Deltares vervult de rol van de coördinator van dit Europese FP7 project dat vier jaar duurt en werkt samen met vier andere kennisinstituten: Universiteit van Cambridge (Verenigd Koninkrijk), GeoEcoMar (Roemenië), NIOZ (Nederland) en de universiteit van Cadíz (Spanje). Eindgebruikers worden al in een vroeg stadium betrokken om ervoor te zorgen dat de tool gebruiksvriendelijk is en in hun behoeften voorziet.

iStockphoto

TECHNISCHE INFORMATIE UIT DE WATERSECTOR

NR2 / FEBRUARI 2014

65WATERTECHNIEK

Brenntag Nederland B.V.Donker Duyvisweg 443316 BM Dordrecht

Tel: +31(0)78 654 4944

Fax: +31(0)78 654 4919

E-mail: friso.okken@brenntag.nl

Internet: www.brenntag.nl

Telefoonnummers verkoopkantoren uit de eigen regio:

Groningen +31(0) 50 368 2600

Enschede +31(0) 53 480 1818

Loosdrecht +31(0) 35 588 9251

Dordrecht +31(0) 78 654 4944

Aangesloten bij: VHCPCertificaat: ISO 9001, ISO 14001, OHSAS 18001, HACCP en GMP

Brenntag Nederland BVBrenntag Nederland BV is onderdeel van de Brenntag groep. Ons hoofdkantoor in Nederland bevind zich in Dordrecht. Wereldwijd is Brenntag de leidende distributeur van chemische producten met meer dan 450 vestigingen in 70 landen en bijna 13000 werknemers. Brenntag biedt u via een one-stop-shop formule een totaal pakket aan chemie voor alle industriële sectoren met een value-added service in de vorm van just-in-time levering, mixing & blending en uitgebreide technische ondersteuning.

Enkele sectoren waarin wij actief zijn:

petro-chemische industrie aardappel- en groenteverwerking verf- en lijmindustrie agrarische sector (pluim)vee- en vleesverwerking proces-, afval- en grondwaterbehandeling bodemwassing en –immobilisatie zwembaden

Specifieke producten voor water-, bodem- en luchtbehandeling zijn onder andere:

pH correctiemiddelen antischuim coagulanten (Fe en Al gebaseerd, organische coagulanten en blends) flocculanten (complete range polyacrylamide) (customer made) nutrienten gebaseerd op C, N en/of P koolstofbronnen (azijnzuur, methanol, Brenntaplus e.a.) filtratie producten (actief kool, anthraciet en andere) desinfectie producten (hypochloriet, chloordioxide e.a.) customer made blends op aanvraag oxidatieve producten voor bijvoorbeeld ISCO-sanering (waterstofperoxide, ijzer(II) en permanganaat) precipitatie producten tbv zware metalen voor bijvoorbeeld galvano, afvalverbranding en afvalverwerking specialiteiten voor formuleringen zoals bijv. biocides, enzymen,oppervlakte aktieve stoffen en chelating agents

Wij voorzien u graag van vrijblijvend advies omtrent een juiste keuze, dosering en toepassing van deze specifieke producten!

Een noviteit in ons portfolio voor water-, bodem- en luchtbehandeling is Clorious2. U bent op zoek naar een eenvoudige en veilige manier om chloordioxide toe te passen zonder grote investeringen en veiligheidsrisico’s? Dan bent u bij Brenntag aan het juiste adres! Anders dan alle conventionele chloordioxide concepten, is Clorious2 de enigste hoog geconcentreerde en kant en klare chloordioxide oplossing die ook nog eens stabiel en transporteerbaar is. Ervaar via dit unieke concept de eenvoud en kracht van dit product als ideaal desinfectant van proces-, koel- en drinkwater of als geurbestrijding.

CURSUS REKENENAAN WATERSTROMEN

TOOLBOX TEGEN EMISSIE GEWASBESCHERMING

Op 13 maart start de Stichting Wateropleidingen een driedaagse cursus Hydraulisch en hydrologisch rekenen.Om er achter te komen of bepaalde ingrepen aan het watersys-teem haalbaar zijn, voeren waterschappen hydrologische en hydraulische berekeningen uit. Voor het maken van deze bereke-ningen schakelen zij vaak de hulp in van ingenieursbureaus. Hierbij gaat het bijvoorbeeld om het bepalen van de afmetingen van watergangen, stuwen, duikers of de te verwachten wateraf-voer. Veel van deze berekeningen zijn volgens de Stichting Water-opleidingen heel goed zelf door het waterschap uit te voeren. Tijdens de driedaagse cursus oefenen de deelnemers met het rekenen aan verschillende praktijksituaties. Ook kunnen deel-nemers eigen casussen meenemen naar de les. Voor de meest voorkomende berekeningen zijn Excel-spreadsheets beschikbaar.Nadere informatie is te verkrijgen bij Stichting Wateropleidingen, Gijs Koning, telefoon: 06-57573313, e-mail: gijs.koning@wateropleidingen.nl.www.wateropleidingen.nl

De Unie van Watershappen heeft, samen met Nefyto, Agrodis en LTO Nederland, de toolbox ‘Emissiebeperking’ ontwikkeld. Dit is een set van 17 informatiekaarten met praktische maatre-gelen om emissie van gewasbeschermingsmiddelen naar het oppervlaktewater te verminderen. Distributeurs van gewasbe-schermingsmiddelen en toezichthouders van de waterschappen gaan deze kaarten tijdens hun bedrijfsbezoeken aan telers over-handigen.Een van de doelstellingen in de Tweede Nota Duurzame Gewas-bescherming is het terugbrengen van normoverschrijdingen met 50 procent in 2018 en 90 procent in 2023. Om deze doelstelling te kunnen halen en een effectief middelenpakket te behouden is actie nodig. Met de Toolbox willen de betrokken partijen telers bewust maken van emissieroutes op hun bedrijf en hen hande-lingsperspectief bieden om emissie te verminderen.Daarnaast biedt het Toolboxteam aan om presentaties te verzor-gen over het belang van een goede waterkwaliteit, zowel voor het waterleven als voor behoud van een effectief middelenpakket. De toolbox is voor iedereen beschikbaar.www.toolboxwater.nl

66

DELTAPROGRAMMEUR:DAAR ZIJN ER NIET VEEL VAN’

‘

OP PAD MET...

OH2

Henk Schobben (51) is Deltaprogrammeur bij Hoogheemraadschap Hollands Noorder-kwartier (HHNK). Lachend: “Nee, daar zijn er niet veel van!”. Hij is verantwoordelijk voor de regionale invulling van het landelijke Deltaprogramma, in samenwerking met alle bij het water betrokken partijen. “Mijn grote passie is verschillende belangen bij elkaar brengen. Dat is in onze netwerksamen leving de enige manier om iets voor elkaar te krijgen.”

HENK SCHOBBEN Tekst Barbara SchilperoortFotografie Joris Schaap

HOOGHEEMRAADSCHAP EN DE DELTAVISIE Het werkgebied van Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier omvat Noord-Holland boven het Noordzeekanaal inclusief Texel. Een ‘badkuip’: 90 procent van deze regio ligt onder zeeniveau. De bodem daalt, de zeespiegel stijgt, regenbuien worden zwaarder: daardoor neemt de kans op wateroverlast toe. Maar ook de kans op lange, droge periodes. In 2012 is voor de komende 50 tot 100 jaar een Deltavisie opgesteld, als regionale invulling van het Landelijk Deltaprogramma. De visie is de basis voor verder beleid en omvat drie thema’s: waterveiligheid, bestrijden van de toenemende wateroverlast (onder andere door het creëren van voldoende mogelijkheden voor waterberging) en zorgen voor voldoende schoon, zoet water. Natuurorganisaties, de provincie, het waterleidingbedrijf PWN, de land- en tuinbouworganisatie LTO, kennisinstituten, Rijkswaterstaat, gemeenten, belangenorganisaties, bedrijven en burgers praten mee tijdens ‘Watertafels’, workshops en debatten, maar ook via Twitter en Facebook.

Henk Schobben deed verschillende studies: biologie, aardrijkskunde, geschiedenis. Daarna leefde hij zich bij TNO in het ontwikkelen van modellen die de effecten van menselijk handelen op het zeemilieu kunnen voorspellen en dus verminderen. Daarna werkte bij de directie Noordzee van Rijkswaterstaat, en in 2000 maakte hij bij het Hoogheemraadschap Uitwaterende Sluizen (het huidige HHNK) de overstap naar de concrete werkpraktijk

67

O

MULTIFUNCTIONELE DIJKEN “Sterke dijken zijn het doel en de trots van het waterschap. Vanuit een blijf-van-mijn-dijk-houding waren dijken tot nu toe gevrijwaard van elke activiteit. Maar dijken zijn ook heel goed bruikbaar: bijvoorbeeld voor het leggen van leidingen en kabels. Daarom verkennen we de mogelijkheden om dat zó te doen dat de veiligheid van de dijk mini-maal gewaarborgd blijft. We onderzoeken de mogelijkheid om baggerstort te gebruiken voor het ophogen van dijken. Ook dat was tot nu toe onbespreekbaar.”“De vele lange dijken benadrukken de eindeloze weidsheid van dit landschap. Heerlijk om hier uit te waaien. Vandaar de wens om meer wandel- en fietspaden over dijken aan te leggen.”

WATER SPAREN VOOR DE BLOEMBOLLEN “Bij het uitwerken van de koers voor de lange ter-mijn inventariseren we gezamenlijk voor elke groep belanghebbenden alle kansen en bedreigingen. Vervolgens zoeken we samen naar oplossingen om die bedreigingen te verminderen. De recreatiesector is gebaat bij lange, droge periodes. Maar dat geldt natuurlijk niet voor agrariërs en de vele bloembol-lenboeren in de Kop van Noord-Holland. Samen met LTO en provincie pompen we bij deze bollenboer in Breezand – als proef – alle regen die nu valt in de grond. Als watervoorraad voor droge periodes.”

KLEINE ZWANEN De Wieringermeer én de Kleine zwanen, dat zijn andere passies van Henk Schobben. “Ik woon ‘op’ Wieringen, het oorspronkelijke eiland waarnaar de polder Wieringermeer is genoemd. Mijn huis staat op zeven meter boven zeeniveau. Droge voeten gegarandeerd”, grapt hij. Om ook polderbewoners droge voeten te laten houden, dient onder andere deze pas aangelegde waterberging. “Het is de favoriete slaapplaats van de Kleine zwanen. Zij broeden op de toendra’s in Siberië en over-winteren in Noordwest-Europa. In mijn jeugd deden ze dat in Ierland en Engeland. Dan zag je ze op hun terugreis naar Siberië op de Wadden-zee slapen. Vanwege klimaatveranderingen trekken ze minder ver én gaan eerder terug.”

NR2 / FEBRUARI 2014

Bollenboer Thijs Langeveld (rechts) toont waar het drainagewater van zijn perceel wordt opgevangen. Het water wordt in een diepe bodemlaag opgeslagen en opgepompt in droge periodes

Bij een grondwatermeetpunt op het proefperceel van Thijs Lan-geveld. Het project moet leiden tot minder vraag naar water van de landbouw en minder uitspoeling van nutriënten en gewasbeschermingsmiddelen

De Wieringermeerdijk ten noorden van Medemblik is kort geleden voorzien van een nieuwe stenen bekleding

68

Nederland was altijd een zoetwater-walhalla. Maar zelfs hier dreigt steeds vaker een tekort. Op bepaalde plekken althans. Hoe urgent is het probleem? Wat zijn de gevolgen van een krimpende hoeveelheid zoetwater voor het economische klimaat in ons land? En: wat kunnen we doen? “Garanties dat er altijd voldoende zoetwater zal zijn, bestaan niet.”

WATER, WATER, WATER!BEDRIJVEN KRIJGEN DORST

HOE LANG IS NEDERLAND NOG

AANTREKKELIJK?

T

NR2 / FEBRUARI 2014

69THEMA

aast de strijd tegen het zoute zeewater moet Nederland zich opmaken voor een strijd vóór het zoete water. Als we niet flink investeren, zal er voor de industrie te weinig zoetwater beschikbaar zijn. Lange tijd was het zoetwater er gewoon; daar hoefden we niet over na te denken. Maar die vanzelfsprekendheid is voorbij.”

Deze waarschuwende woorden sprak Johan Woltjer, hoogleraar planologie aan de Rijksuni-versiteit Groningen, in april 2012 in de plaatselijke universiteitskrant. Woltjer is bepaald niet de enige die de stormbal hijst. Kort geleden sprak ook Martin Pelle, central engineer bij veevoederproducent Cargill, op het congres Watervisie 2013 in Rotterdam zijn zorgen uit over de zoetwatervoorraad. Volgens hem ligt Nederland in de kritische zone. “De afnemende beschikbaarheid heeft niet zozeer gevolgen voor de gevestigde bedrijven, maar is wel een bepalende factor bij het doen van investeringen door internationale bedrij-ven”, aldus Pelle.

In dezelfde periode plaatste het Financieele Dagblad een column van de Indiase econoom Brahma Chellaney, die oproept tot innovatief waterbeheer op mondiale schaal en verduur-zaming door de ontwikkeling van niet-traditionele bronnen van aanbod. Ook Chellaney ziet zoetwater als strategisch middel voor de industrie. “In veel landen”, schrijft Chellaney, “beperkt de ontoereikende beschikbaarheid van water steeds vaker de mogelijkheden om nieuwe fabrieken en energiecentrales te bouwen.” (…) “Nu het tijdperk van goedkoop, overvloedig water voorbij is en de beperkingen van de voorraden en de kwaliteit toenemen, beginnen veel beleggers water als de nieuwe olie te zien.”

VERZILTINGWater de nieuwe olie? Dat loopt zo’n vaart niet, zegt Roy Tummers, directeur Water van de VEMW (Vereniging voor Energie, Milieu en Water). “Althans: voor dit deel van de wereld. In bijvoorbeeld het Midden-Oosten of Zuid-Europa is water veel schaarser. Daar ook heeft de discussie vaak een meer politieke lading. Maar het is duidelijk dat we ook in Nederland moeten nadenken over hoe we met zoetwater omgaan.” Tummers wijst er op dat er de voorbije tien jaar meerdere langdurige zeer warme periodes geweest zijn in Nederland. “In het voorjaar van 2011 en in de zomers van 2006 en 2003 daalde het zoetwaterpeil sterk. Gevolg: een aanzienlijke verzilting van het grond- en oppervlakte-water. Dat is echt een groot probleem voor veel industriële bedrijven en energiecentrales: zout water kan niet in het productieproces toegepast worden. Dat veroorzaakt – door corrosie – ernstige schade aan machines en installaties. Bovendien ontstaan er grote problemen met de lozing van warmte.” Wat Nederland vooral moet doen, zegt Tummers, is het zoetwater slim verdelen en bufferen. “Op sommige plaatsen is er altijd ruim voldoende, maar op andere plaatsen – zoals in Zuid-West-Nederland waar de verzilting het sterkst is – is behoefte aan meer zoetwater. >

“NTekst Sander Peters | Beeld iStockphoto

TJohan Woltjer:Als we niet flink investeren zal er voor de industrie te weinig zoetwater beschikbaar zijn’

‘

70

Hoog tijd om daar iets aan te doen, want water is een belangrijke vestigingsfactor voor be-drijven.”

BEPRIJZINGVooral over de investeringen van buitenlandse bedrijven of grote vaderlandse multinationals maakt Tummers zich zorgen. Zeker als de beschikbaarheid van zoetwater verder afneemt of als de prijs toeneemt. “Neem de recente belastingmaatregel: leidingwater wordt meer belast per 1 juli 2014. Ik snap dat de overheid inkomsten zoekt, maar dit is een totaal ondoor-dachte maatregel. Het gaat om een forse lastenverzwaring voor veel bedrijven, die bovendien in het geheel niet tot vergroening leidt. Bovendien vraag ik mij af waarom de ministeries van Infrastructuur & Milieu en Economische Zaken zich niet nadrukkelijker met deze discussie hebben bemoeid.”

Peter de Putter en Robert van Cleef zijn beiden adviseur bij Sterk Consulting. In opdracht van het nationale Deltaprogramma deden ze onderzoek naar de rol die beprijzing kan spe-len in het voorkomen van een toekomstig tekort aan zoetwater. De kritiek van Tummers op de belastingheffing op leidingwater vinden ze onterecht. Van Cleef: “De huidige manier van waterbekostiging is niet meer helemaal van deze tijd. Iedereen moet betalen voor het water dat hij of zij gebruikt. Momenteel zijn sommige bedrijven, met name de landbouw – die gratis grondwater onttrekt – en de industrie, die gratis oppervlaktewater onttrekt voor koeling, verdomd goedkoop uit. Zij profiteren nu van de overheidsdiensten die grotendeels door anderen worden betaald. Dat is onjuist; de gebruiker en vervuiler moet betalen. Wereldwijd is zoetwater schaars. Het is niet vanzelfsprekend dat het altijd en overal in de juiste kwaliteit beschikbaar is. Dat besef moet ook bij Nederlandse bedrijven doordringen.”

BANGMAKERIJSowieso hebben bedrijven een belangrijke taak de komende jaren, zegt Peter de Putter. Ze moeten de slag maken naar meer zelfvoorzienendheid, naar een duurzaam watergebruik. “Ik vind dat ook logisch; als ik ondernemer zou zijn, zou ik alle onzekere factoren willen elimineren. En zo min mogelijk afhankelijk willen zijn van anderen, van de overheid in dit geval. Voor het benodigde zoetwater zou ik dus liefst zelf de touwtjes in handen hebben. Sommige sectoren hebben al veel bereikt op dit vlak, door de kringloop te sluiten en het water zelf te zuiveren en opnieuw te gebruiken. Bijvoorbeeld de glastuinbouw, maar ook de energiecentrales en de hoogwaardige landbouw doen dat succesvol.”

DE WERELD EN ZOETWATER 1.385 miljoen kubieke kilometer. Dat is ongeveer de huidige mondiale hoeveelheid water. Daarvan is 97,5 procent zout water. Van de 2,5 procent zoet water dat door mensen gebruikt kan worden, is 90 procent niet beschikbaar, omdat het in de ijskappen van Antarctica zit. Kortom: slechts 0,26 procent van al het water is beschikbaar voor de mens. Dat komt neer op 93.000 kubieke kilometer. Daar staat tegenover dat de mondiale waterconsumptie iedere twintig jaar verdubbelt, een ontwikkeling die twee keer zo snel gaat als de groei van de wereldbevolking. Op dit moment ondervindt 40 procent van de wereldbevolking een tekort aan zoetwater, waardoor schade ont-staat aan landbouw, industrie én de persoonlijke gezondheid. Naar verwachting zullen in 2025 3 miljard mensen lijden onder waterstress. De belangrijkste reden hiervoor is niet zozeer een tekort aan zoetwater, maar het verkwistende en niet-duurzame gebruik van de beschikbare bronnen. Bron: Lenntech.nl

Robert van Cleef:Momenteel zijn sommige bedrijven verdomd goedkoop uit’

‘

THEMA

NR2 / FEBRUARI 2014

71

Toch waakt ook De Putter voor al teveel bangmakerij. “Nederland is nog steeds een zoet-water-walhalla, vergeleken met de rest van de wereld. Hier wordt in 90 procent van de tijd het zoetwater nog met bakken tegelijk ongebruikt weggegooid.” De adviseurs van Sterk Consulting adviseren in het rapport dat bedrijven die zich hier nieuw willen vestigen, goed kijken naar de verschillen in beschikbaarheid van zoetwater. “Kijk, hoogwaardige landbouw is niet erg grondgebonden. Zulke bedrijven kunnen ook in pak ‘m beet Drenthe of De Peel zitten. Maar als je bedrijf veel zoetwater nodig heeft, is een keuze voor een locatie in de na-bijheid van een rivier logisch. Maar de garantie dat er altijd genoeg zoetwater zal zijn, of een recht daarop, dat kan de overheid nooit geven”, aldus Van Cleef.

TWEE ACTIEPUNTEN“Garanties geven we inderdaad niet, maar we doen wat we kunnen. En wat we moeten doen.” Dat zegt Wim Kuijken, als Deltacommissaris de man die verantwoordelijk is voor zowel de waterveiligheid als de zoetwatervoorziening. Kuijken noemt de afnemende hoeveelheid zoet-water in ons land geen acuut probleem, maar wel ‘urgent’. “En dus is zoetwater naast veilig-heid het hoofdthema in de plannen van ons programma.” Het Deltaprogramma stelt ieder jaar een nieuw plan op. Op het vlak van zoetwater staan er twee actiepunten in die plannen, legt Kuijken uit. “In bepaalde cruciale regio’s gaan we inves-teringen plannen die moeten leiden tot een betere zoetwatervoorziening. Dat is bijvoorbeeld slim omgaan met het peil van het IJsselmeer, en dat water inzetten in tijden van droogte, maar ook bijvoorbeeld in en om Gouda ervoor zorgen dat er meer water uit het oosten wordt aangevoerd om de verzilting in Zuidwest-Nederland tegen te gaan.”De tweede weg die Kuijken en de zijnen bewandelen, is die van de duidelijke informatie-voorziening richting de diverse betrokken partijen. “We maken in diverse regio’s duidelijke afspraken, onder meer met industrie en landbouw, over het voorzieningenniveau dat wij kunnen leveren. Waar mogen bedrijven op rekenen? Zodra ze dat weten, kunnen ze ook investeringsplannen maken. Of besluiten zich te vestigen in een gebied waar zeker voldoende zoetwater beschikbaar is. Want die zijn er volop in Nederland.”

VEILIGHEID ÍS ECONOMIEDe samenwerking tussen rijksoverheid, provincies, waterschappen en gemeenten en de be-trokkenheid van maatschappelijke organisaties, bedrijven en kennisinstituten, is de reden waarom het Deltaprogramma losstaat van het ministerie. Kuijken: “Het is een nationaal programma. Uniek in zijn soort: ik ken geen land ter wereld dat zo intensief bezig is extra geld te besteden aan rendabele investeringen om de zoetwatervoorziening ook in de toe-komst op peil te houden. Er is een budget van 1 miljard beschikbaar in het Deltafonds. Dat is niet mis. Met dit geld kan de rijksoverheid investeren in maatregelen voor de waterveiligheid en zoetwatervoorziening.”

Dat nogal wat bedrijven zich boos maken over de verhoging van de belasting op het gebruik van leidingwater, daarover is Kuijken helder: “Ik kan niets met die kritiek. Natuurlijk over-leggen wij veel met Economische Zaken en met Financiën, maar mijn invloed is in die zin beperkt. Ik moet het doen met het budget uit het Deltafonds. Klaar.” Ook de kritiek die hij van industriële waterverbruikers (verenigd in VEMW) en andere vertegenwoordigers van land-bouw en industrie ontvangt dat de nadruk binnen het Deltaprogramma te veel op veiligheid ligt, legt hij naast zich neer. “Dat is onjuist. In Nederland strijden we al eeuwenlang tegen het water, en een van de belangrijkste achterliggende redenen daarvoor is economisch van aard. Het is niet los te zien van elkaar. Veiligheid is zekerheid en zekerheid is economie. Droge voeten leiden ook tot meer bedrijvigheid. Meer investeringen. Dus zowel zoetwater als veiligheid zijn vestigingsfactoren. En voor die twee doelen zetten wij ons maximaal in.” |

WAT GEVEN WE UIT AAN WATER IN NEDERLAND?Overall besteedt de Nederlandse overheid (Rijkswaterstaat, water-schappen, gemeenten en provincies) zo’n 4,7 miljard per jaar aan waterbeheer. Overheids-bedrijven en waterbe-drijven doen daar nog eens 1,3 miljard per jaar bovenop. Specifiek voor zoetwaterbeheer zijn minder duidelijke kosten te berekenen, maar geschat wordt dat de overheid tussen de 216 en 414 miljoen aan zoet-waterbeheer uitgeeft. Dat is ongeveer 5 tot 10 procent van de totale overheidsuitgaven.Bron: Sterk Consulting

72

In opdracht van InnovatieNetwerk zijn de ervaringen geïnventariseerd die in het buitenland zijn opgedaan met water zuiveren door middel van wilgen. Naast die inventarisatie, toont het gemaakte rapport Nieuwe kansen voor duurzame biomassa: afvalwater zuiveren met wilgen ook de mogelijkheden voor Nederland.

Een land dat waterzuivering door middel van wilgenplantages al op grote schaal toepast is Zweden; in 2011 was hiervoor al zo’n 13.000 hectare in gebruik. In Nederland hebben we maar 33 hectare wilgen en die worden niet gebruikt voor waterzuivering. Een bedrijf met een gemiddelde lozing zou aan 1.300 vierkante meter aan wilgen genoeg hebben om het afvalwater te behandelen. Wilgenzuivering is niet geschikt voor bedrijven met veel toxisch afval, maar voor afvalwater van bijvoorbeeld de voedselverwerkende industrie of de glastuinbouw is deze methode wel goed toepasbaar. Als deze bedrijven vervolgens ook de energie gebruiken die ze opwekken dankzij de biomassa, is sprake van een win-winsituatie. Overigens hoeven die bedrijven zo’n plantage niet zelf te beheren. Zij kunnen dit prima uitbe-steden aan een derde partij, bijvoorbeeld agrariërs of natuurbeheerorganisaties.

RIOOLZUIVERINGSINSTALLATIESOok rioolwaterzuiveringsinstallaties (rwzi’s) kunnen gebruik maken van het systeem. Grote rwzi’s liggen echter meestal aan de rand van stedelijk gebieden, waar het moeilijk is ruimte te maken voor plantages. Voor kleinere rwzi’s is het wel een interessant alternatief. Op dit moment zijn rietvelden het populairst in Nederland om (afval)water op een natuurlijke manier te zuiveren. Maar rietvelden leveren geen bruikbare biomassa op – en dus geen financieel rendement. Als wilgenplantages zowel voor zuivering als voor biomassa worden gebruikt, kunnen ze financieel rendabel zijn. Ze moeten dan dichtbij de afvalbron aan te leggen zijn en een bepaalde schaalgrootte hebben, om het gebruik van machines rendabel te maken. De op-brengst van de biomassa is verder afhankelijk van welke wilgensoort wordt gebruikt. Ook de locatie en het klimaat hebben invloed op de hoeveelheid opname en verwijdering van de nutriënten. Hoe droger het is, hoe meer de bomen verdampen. De zomers in Nederland zor-gen gemiddeld voor een goed resultaat. Globaal geldt dat van alle tot nu toe gebruikte groene

Water zuiveren: het kan ook met wilgen-plantages. Het voordeel is dubbel: de wilgen zuiveren het water en de opbrengst van de plantages is als brandstof te gebrui-ken. Dat betekent: minder exploitatie van fossiele brandstoffen met minder CO2-uit-stoot. Bovendien is een lozingsvergunning niet nodig. Dat wilgen-plantages ‘ecologische woestijnen’ zouden zijn berust op een misver-stand; ze vergroten juist de biodiversiteit.

WILGEN KUNNEN WATERGOED SCHOON MAKEN

Foto Leen Kuiper (Probos)

Wilgenplantage aan de IJsselmeerdijk in Flevoland

WATERWETENSCHAPTOEGEPASTE WETENSCHAP IN DE WATERSECTOR

73

SAMENVATTING

Dankzij de ervaring die landen als Zweden, Denemarken en Frankrijk met wilgenplantages als natuurlijke afvalwaterzuivering hebben, weten we dat er kansen liggen voor Nederland. De plantages blijken namelijk van alle groene zuiveringssystemen finan-cieel het aantrekkelijkst te zijn. Dat heeft te maken met de combinatie van zuiveren en energie leveren door biomassa. Met name voor rioolwaterzuiveringsinstal-laties, voor de voedselverwerkende industrie en voor de glastuinbouwindustrie is de wilgenzuivering een interessant alternatief. Voorwaarde is wel dat er in de buurt van het afvalwater ruimte beschikbaar is voor de bomen en voor wateropslag, aangezien de wilgen alleen in de zomer genoeg water verdampen.

waterzuiveringssystemen de wilgenzuivering financieel het aantrekkelijkst is.

HOE WERKT HET?De wilgen worden in het groeiseizoen geïrrigeerd met af-valwater. Het is mogelijk de plantages zo in te richten dat al het water verdampt. Er is daardoor geen lozing meer nodig. Verreweg de meeste plantages in Zweden, Denemarken en de VS zijn systemen zonder lozing. De bomen nemen voedingsstoffen op uit het water en slaan die op in hun bio-massa. Een plantage van een hectare bestaat uit 15.000 wilgenstoven, waar elke twee, drie of vier jaar de scheuten worden geoogst. Vervolgens groeien er weer nieuwe scheu-ten. Deze cyclus van oogst en hergroei is minimaal twintig jaar te herhalen. De teelt van de biomassa is volledig te mechaniseren. Door dubbele plantrijen aan te leggen, kan de plant- oogst of wiedmachine per werkgang twee rijen oogsten. De voordelen zijn duidelijk: geen verstoring van het eco-systeem en het is niet nodig de plantage in de buurt van oppervlaktewater aan te leggen. De plantage levert biomas-sa op, waarvan de prijs naar verwachting alleen maar toe zal nemen. Aangezien het om een monocultuur gaat – namelijk enkel wilgenbomen – was de verwachting dat dit ‘ecologi-sche woestijnen’ zou opleveren. Het tegendeel blijkt waar. Een wilgenplantage is zelfs goed voor de biodiversiteit: ze biedt diverse vogelsoorten, paddenstoelen en bladmossoor-ten een goede leefomgeving.

Het systeem heeft niet alleen maar voordelen. Zoals gezegd is niet overal ruimte voor een plantage. Bovendien is het niet mogelijk het hele jaar door te irrigeren: dat kan alleen in het groeiseizoen. Dat betekent dat enkele maanden per jaar

opslag voor water nodig is. In het groeiseizoen kunnen de bomen dat water dan alsnog opnemen. Als aan deze rand-voorwaarde wordt voldaan, zijn wilgenplantages een zowel financieel als landschappelijk interessante vorm van groene waterzuivering.

Adrie Otte (Bioniers) Martijn Boosten (Probos)Marleen van den Ham (InnovatieNetwerk)

Een uitgebreide versie van dit artikel is te lezen door gebruik te maken van de QR-code of te kijken op www.vakbladh2o.nl

NR2 / FEBRUARI 2014

74

De Friese veenweiden verschillen sterk van de westelijke: de ontwatering is dieper, de veensoort verschilt (veenmosveen) en het veenpakket is veel dunner. Als de stijging van de gemiddelde temperatuur doorzet (+2 graden Celsius in 2050, +4 graden Celsius in 2100, en drogere zomers) zal het maaiveld in veenweidegebieden in deze eeuw steeds sneller dalen. In veengebieden zonder kleidek gaat de bodemdaling van circa 1,5 naar 2,5 centimeter per jaar. Ook veenbodems met een kleidek gaan sneller dalen, met een halve centimeter extra per jaar.Als de huidige ontwatering gehandhaafd blijft, is het veen in Friesland ruim voor 2100 op veel plaatsen verdwenen. Eind deze eeuw zal van de huidige veengronden zonder kleidek nog maar 10 procent over zijn.

GRONDWATERSTAND LAGEROm de huidige drooglegging te handhaven, zullen de polderpeilen conform de maaiveld-daling omlaag moeten. Dit heeft gevolgen voor het grondwatersysteem in grote delen van Friesland. Met behulp van het grondwatermodel voor Noord-Nederland MIPWA heeft Wet-terskip Fryslân drie berekeningen uitgevoerd: één voor de huidige situatie, één voor 2050 en één voor 2100. In de berekeningen blijft de boezem op het huidige niveau (-0,52 meter NAP).De berekeningen laten zien dat de (freatische) grondwaterstand zal meedalen met de maai-velddaling en de peilaanpassingen, op sommige locaties zelfs met circa 2 meter. Net als bij de maaivelddaling verschillen de effecten in 2050 niet veel van die in 2100. Ter illustratie: het gebied waar het effect op de grondwaterstand meer dan 5 centimeter is, beslaat in 2050 een areaal van 133.500 hectare. Daar komt daarna tot 2100 nog geen 10.000 hectare bij. Als gevolg van de daling in het veengebied kan in de Friese Wouden de grondwaterstand maximaal ongeveer 1 meter dalen. Dit zandgebied maakt deel uit van het Drents Plateau en bevindt zich in het zuidoostelijk deel van de provincie.Ook in de diepere watervoerende pakketten zal het grondwater aanzienlijk dalen. Ook dit

De bodem in veenwei-degebieden daalt. Door ontwatering komt er lucht in, waardoor het veen oxideert. De con-tinue maaivelddaling maakt steeds diepere ontwatering nodig. Enkele jaren geleden is voor het westelijk veenweidegebied aangetoond dat een warmer klimaat leidt tot snellere afbraak van veenbodems. Nu zijn er ook gegevens over de Friese veenweiden. Als het echt opwarmt is in Friesland halverwege deze eeuw op veel plek-ken het veen praktisch verdwenen.

WARMER KLIMAAT SLECHT VOOR VEEN IN FRIESLAND

Foto Tim Oord/Buitenbeeld/H

ollandse Hoogte

WATERWETENSCHAPTOEGEPASTE WETENSCHAP IN DE WATERSECTOR

75

SAMENVATTING

In het Friese veenweidegebied zijn de landbouw-gebieden diep ontwaterd. Hierdoor oxideert het veen in hoog tempo, waardoor het maaiveld op veel plekken met 15 millimeter per jaar daalt. Bij een onveran-derde drooglegging zal het maaiveld als gevolg van klimaatverandering sneller gaan dalen, waardoor het veendek eind deze eeuw op veel plaatsen verdwenen zal zijn. Dat zal niet alleen een andere ondergrond opleveren voor de landbouw en andere functies, ook de (grond)waterhuishouding zal veranderen. In de dieper gelegen landbouwpolders zal de toestroom van grondwater aanzienlijk toenemen. In gebieden met een hoog waterpeil (natuur, bebouwing) zal het waterverlies extra groot worden. Dat geldt ook voor de zandgebieden van Friesland. Natuur zal meer last krijgen van verdroging, gebouwen kunnen funderings-schade oplopen.

zal uitstralen naar de Friese Wouden en bovendien naar het kleigebied van Friesland.In het veengebied komen de diepe polders zo laag te liggen dat de kwelstroom er zal toenemen. Daardoor neemt de toestroming van grondwater vanuit de Friese boezem en de Friese Wouden toe. Om bij droogte het boezemsysteem op peil te houden, zal meer zoet water nodig zijn.

ALLERLEI SCHADEDe gemalen in de diepe veenweidepolders zullen meer water moeten uitmalen. De capaciteit van de gemalen moet waarschijnlijk omhoog en ze moeten meer draaiuren maken. Hoewel de droogteschade voor de landbouw zal verminderen, zal de natschade toenemen. Daardoor zijn investeringen in drainage en greppels onvermijdelijk. Ook waterlopen zullen meer onderhoud vergen. Het risico op in-stabiliteit van de veenkades neemt toe.In de Friese Wouden zal de landbouw meer te lijden krijgen van droogteschade. In het Friese kleigebied kan een lagere grondwaterstand in de diepere watervoerende lagen leiden tot meer toestroming van zout grondwater. Mogelijk kan de zout/zoet-grens ondieper en meer landinwaarts komen te liggen. Nader onderzoek moet duidelijk maken wat de gevolgen zijn voor drinkwaterwinningen, zoals bij Garyp, Noard-Burgum en Oudega.Verder kan een lagere grondwaterstand leiden tot funde-ringsschade bij kwetsbare bebouwing (paalrot).In het veenweidegebied zullen natuurgebieden meer last krijgen van verdroging, door het hogere peilverschil met de naastliggende landbouwpolders. De wegzijging zal toe-nemen. In het zandgebied van de Friese Wouden zullen natuurgebieden eveneens verder verdrogen. De kwel in beekdalen zal afnemen.

VEENWEIDEVISIEOp dit moment wordt in de provincie Friesland gewerkt aan de Veenweidevisie, de lange termijnvisie voor het veenwei-degebied. Omdat in de Friese veenweidegebieden de groot-

Een uitgebreide versie van dit artikel is te lezen door gebruik te maken van de QR-code of te kijken op: www.vakbladh2o.nl

ste effecten van opwarming zich de komende 35 jaar zullen voordoen, met gevolgen voor de hele provincie, is het maken van goede en maatschappelijk aanvaardbare keuzes urgent.

Theunis OsingaWiebe Terwisscha van Scheltinga(Wetterskip Fryslân)Johan Medenblik(Provincie Fryslân)Peter JansenCees Kwakernaak (Alterra Wageningen UR)

NR2 / FEBRUARI 2014

76

Tot ongeveer 1850 was op boerderijen langs Nederlandse beken de benutting van akkers, beekdalen en heidevelden onlosmakelijk verbonden. Daarna werden akkers en graslanden geïntensiveerd, en heiden werden ontgonnen of werden natuur. Net als veel andere beken werd de Hagmolenbeek na 1950 ook nog eens vergroot en verdiept, om het omliggende land te draineren voor verdere intensivering van de landbouw.Op de overgang van de midden- naar de benedenloop van de beek, bij Beckum, ligt landgoed Twickel. Het landschap is hier kleinschalig, met een afwisseling van landbouw en natuur. Tot voor kort groeiden echte beekdalplanten als moeraszegge en bosbies hier alleen nog in het talud van de beek. Het nabijgelegen heidegebied het Beundersveld, van oorsprong veenmos-rijke vochtige heide, was sterk verdroogd.

SAMENWERKINGOp het landgoed ligt boerderij Erve Loninkwoner. In 2005 nam de Stichting Twickel het initiatief om ‘Boeren voor natuur’ op dit bedrijf in de praktijk te gaan brengen. Deze visie, ontwikkeld door Alterra, gaat over landbouw in samenhang met landschap, natuur en water. Samen met de boer, Stichting Twickel, Stichting Boeren voor Natuur Twente, overheden en kennisinstellingen heeft het waterschap vanaf 2008 gewerkt aan een plan voor een nieuw beeksysteem. Doelen voor het waterschap waren ecologische verbetering (Kaderrichtlijn Water, KRW) en waterberging (Waterbeheer 21ste eeuw). Men kwam uit op een 21e-eeuwse versie van de samenhang in het landschap van voor 1850. Het beekdal op het landgoed werd

HERSTEL OUDERWETSE BEEK IS WINST VOOR NATUUR EN BOER

In 2010 heeft de Hagmolenbeek op landgoed Twickel (Twente) een ‘ouder-wetse’ loop gekregen: ondiep en meanderend. Het waterschap wilde meer waterberging en een ecologisch rijker beeksysteem. Het agrarische bedrijf in het beekdal stemt de bedrijfsvoering af op landschap, natuur en water in het kader van de pilot ‘Boeren voor natuur’. De resultaten zijn verbluffend.

De Hagmolenbeek heeft zijn ‘ouderwetse’ loop weer terug

WATERWETENSCHAPTOEGEPASTE WETENSCHAP IN DE WATERSECTOR

77

SAMENVATTING

Om te voldoen aan de gebiedsopgave voor de Hagmolenbeek in Zuid-Twente liet waterschap Vecht-stromen samen met andere partners op landgoed Twickel bijna twee kilometer van de beek hermeande-ren binnen een in ere hersteld beekdal. Traditionele ontwerpnormen werden losgelaten: in het ontwerp stond het watersysteem centraal, landbouw en natuur waren volgend, net als vroeger. Ondanks de kleine schaal van het project zijn de eerste resultaten verrassend. Meer dan 60.000 kubieke meter water kan nu worden geborgen, er is natuurwinst en de pilot ‘Boeren voor natuur’ op het landgoed vaart er wel bij. In 2013 is direct bovenstrooms van dit traject nog eens zo’n vier kilometer beek beekdalbreed heringericht.

in 2009 en 2010 heringericht, waarna de boer verder kon omschakelen naar een natuurgericht landbouwbedrijf. Geld voor de voorbereiding en realisatie kwam onder andere van het innovatieprogramma KRW en van de provincie Overijssel.

ANDER BEEKSYSTEEMDe nieuwe beek ligt 1 tot 1,5 meter minder diep en mean-dert door het beekdal; de bedding is met 85 procent ver-kleind. Het heringerichte deel is nu bijna twee kilometer lang. Het oorspronkelijke beekdal werd hersteld door van de beekdalgronden de bovenste laag af te graven. Erosie en sedimentatie kregen vrij spel.De beek bevat nu altijd stromend water. De basisstroomsnel-heid is fors toegenomen, evenals de stromingsvariatie. Daardoor zwemmen er nu weer vissoorten die van stromend water houden: in 2007 bestond het visbestand voor 85 tot 90 procent uit de algemene soorten blankvoorn, baars en snoek, in 2012 zijn het vooral bermpje en riviergrondel (ruim 90 procent van het visbestand). Het beekdal loopt geregeld onder water, meestal in decem-ber en januari. Ook in de zomer treden inundaties op, zij het kortstondig. Voor de boer zijn de overstromingen waarde-vol omdat het water de hooilanden verrijkt. Er zijn vaker inundaties dan verwacht. Dat komt doordat de beek snel dichtgroeide, waarschijnlijk als gevolg van nalevering van meststoffen uit de beekdalbodem. Om de peilen beheers-baar te houden wordt de beek voorlopig twee keer per jaar geschoond. HERSTEL VAN FLORA EN VEGETATIEDoordat de beek veel minder draineert, kwelt er water op in het hele beekdal, getuige ijzerbacteriefilms en roestplek-ken op de bodem. De kwelminnende bosbies heeft zich in twee jaar tijd in het hele beekdal verspreid. Deze soort is een voorbode van dotterbloemhooiland.Op de overgang van de hoger gelegen dekzandrug van het Beundersveld naar het beekdal groeit nu de veldrus, verte-genwoordiger van een vochtig hooilandtype. Hier stroomde vóór de herinrichting het grondwater diep weg naar de beek. Nu stroomt het relatief oppervlakkig naar het beekdal.Het afplaggen van het Beundersveld had eerder al de terug-keer van pioniers als kleine zonnedauw en bruine snavelbies opgeleverd. Op de laagste delen is daar nu veelstengelige waterbies bijgekomen. Dit wijst op het mogelijke ontstaan van soortenrijke vennetjes. Op iets minder lage plekken ligt herstel van de veenmosrijke vochtige heide binnen handbe-

Een uitgebreide versie van dit artikel is te lezen door gebruik te maken van de QR-code of te kijken op: www.vakbladh2o.nl

reik. Door de vernatting zal het nu alom aanwezige pijpen-strootje het veld ruimen.

RESULTATEN BOVEN VERWACHTINGHet effect van de herinrichting is veel groter dan verwacht. Het water blijft veel langer in het gebied - een extra water-berging van ruim 60.000 kubieke meter – en het komt als kwel omhoog over de volle breedte van het beekdal; de heide is nu kletsnat. Het bergen van piekafvoeren is niet een last, maar een lust voor de boer in het beekdal, omdat de mineralen de hooiweide voeden. In de beek doen erosie en sedimentatie hun werk en zijn vissoorten van zwak stro-mende beken teruggekeerd.In 2013 heeft bovenstrooms nog eens vier kilometer beek een vergelijkbare inrichting gekregen.

Pieter Jelle DamstéFriso Koop(Waterschap Vechtstromen)Fons Eysink (Boeren voor Natuur Twente, Unie van Bosgroepen)

NR2 / FEBRUARI 2014

78

KENNIS GEBUNDELD IN NOORD-WEST-EUROPEES KLIMAATADAPTATIE- PROJECTHet Europese DROP-project (‘Benefit of governance in DROught adaPtation’) moet Noordwest-Europa beter voorbereiden op grotere watertekorten. De aanpak van droogteproblemen vraagt om een wissel-werking tussen technisch-inhoudelijke en ‘governance’ kennis. Joanne Vinke-de Kruijf (waterschap Vechtstromen, voorheen Regge en Dinkel), Hans Bressers (Universiteit Twente) en Roel Valkman (Tauw)

IN DE STARTBLOKKEN VOOR HET TWEE-DE STROOMGEBIEDSBEHEERPLAN KRWVoor waterschap Rivierenland stond het jaar 2013 in het teken van de aanloop naar het tweede Stroomgebiedsbeheerplan (SGBP). De belangrijkste mijlpalen: alle benodigde informatie uit verschillende geledingen van de organisatie is verzameld en toegankelijk gemaakt, en de ‘diagnoses’ voor de waterlichamen zijn gesteld. Hoe deed het waterschap dat?Gerben van Geest (Deltares), Ronald Gylstra, Jeroen Nijhuis, Sebastiaan Schep (waterschap Rivierenland)

BEWUSTE ROLKEUZE IN GEBIEDS-PROCESSENVeel waterorganisaties zijn betrokken bij complexe gebiedsprocessen. Die kenmer-ken zich door onderling samenhangende vraagstukken, een diversiteit aan actoren en divergerende belangen. Welke rol ver-vul je als waterorganisatie in een dergelijk complex krachtenveld?Chris Büscher & Miranda Pieron (KWR)

BEHANDELING VAN RO-CONCENTRAAT MET CONTINUE ZANDFILTERSDrinkwaterbedrijf Oasen gaat op verschil-lende locaties anaerobe reverse osmosis

(RO) toepassen in de drinkwaterproductie. Hoe kan de concentraatstroom die daarbij ontstaat duurzaam verwerkt worden? Continue zandfilters blijken vooral voor de nitrificatie van RO-concentraat van grond-waterzuivering veelbelovend te zijn.Sytze Terwisscha van Scheltinga (Witteveen+Bos), Weren de Vet (Oasen), Hans Wouters (Brightwork), Ronald van der Berg (Logisticon)

SCHROEFPERSEN: KANSRIJK ALTERNATIEF VOOR COMMUNALE SLIBONTWATERINGDe schroefpers is een veelbelovend alternatief voor de huidige slibontwate-ringstechnieken, zo blijkt uit testen. Het energieverbruik is slechts een fractie van dat van centrifuges en zeefbandpersen, het drogestofgehalte is gelijk of hoger, het polymeerverbruik gelijk of lager.Joost van den Bulk, Berend Reitsma (Tauw), Hans Kuipers (waterschap Zuiderzeeland)

NIEUWE STOFFEN EN BESTRIJDINGS-MIDDELEN IN BEELD VOOR HET MAASSTROOMGEBIEDDe schadelijkheid van bestrijdingsmid-delen en nieuwe stoffen zoals genees-middelen in het water krijgt steeds meer aandacht. Hoe groot is het probleem? En wat is de herkomst van de verontreiniging? Een overzicht voor het Maasstroomgebied.Floris Verhagen (Royal HaskoningDHV), Roel Kruijne (Alterra) en Janneke Klein (Deltares)

KROOS ZUIVERT EFFLUENT EFFECTIEFBij rwzi Eelde is geëxperimenteerd met het nabehandelen van het effluent met kroos. Het kroos verwijdert grofweg de helft van de stikstof en het fosfaat. Het gekweekte kroos (eiwitten) is bruikbaar voor industriële toepassingen.Adrie Otte (Bioniers) en Melissa van Hoorn (waterschap Noorderzijlvest)

SEDIMENTACCUMULATIE IN TRANSPORTLEIDINGEN VOORAL DICHT BIJ POMPSTATIONSIn drinkwatertransportleidingen hoopt zich sediment op, ondanks het feit dat de maximale stroomsnelheid hoger is dan de snelheid die zelfreinigend is voor distri-butieleidingen. Het sediment accumuleert vooral dicht bij het pomp station. Hendrik Beverloo (KWR), Jan H.G. Vreeburg (KWR/Wageningen UR), André Zwaga (Vitens)

WINST BEHALEN MET RISICOMANAGE-MENT IN DE DRINKWATERSECTOR Voor drinkwaterbedrijven is het van bovengemiddeld belang om incidenten in de bedrijfsvoering te voorkomen. De Nederlandse drinkwatersector is goed op weg maar werkt aan een beter risicoma-nagement. Een praktijkvoorbeeld (Oasen) geeft handvatten voor het succesvol implementeren van risicomanagement.Henk Ardesch, Peter van der Vlies (Oasen), Harmen Jansen (ConQuaestor)

Van elk nieuw artikel op H2O-Online een melding krijgen? Volg ons dan op Twitter:

@vakbladh2o.U kunt ook elke maand onze nieuwsbrief met attenderingen ontvangen. Meld u aan via de website, www.vakbladH2O.nl, pagina H2O-Online/recente artikelen.

Zelf een artikel schrijven voor H2O-Online? Kijk op onze website voor de auteursinstructies en/of neem contact op met de redactie via redactie@vakbladh2o.nl

VERDER OP H2O-ONLINEWie aan dit maandblad niet genoeg heeft en de verdie-ping zoekt, heeft altijd nog de website H2O-Online: www.vakbladh2o.nl. Daar vindt u onder andere vak - artikelen op het gebied van wetenschap en techniek. Op deze pagina enkele van de meest recente artikelen die op de site zijn verschenen.

MEER WETEN? KIJK OP DE SITE

VAN H2O!

• WaterstandendraadloosbeschikbaarperemailenFTP

• Compatiblemetglobalenetwerkfrequenties

• Tot5sensorenpermodem(grondwaterversie)

• SMSAlarmfunctionaliteit

• Geïntegreerderealtimeluchtdrukcompensatie

• Batterijlevensduurtot10jaar

• Volledigopafstandherprogrammeerbaar

• Uitstekendedatazekerheid

• DataopslaginuweigenSQLdatabase(geenhosting)

• Automatischeberekeningen(o.a.overstort,stijghoogte)

• Automatischeexportnaardiversebestandsformaten

GSM2Modemloggergrondwater en riooloverstort data draadloos beschikbaar

KELLER

KELLERMeettechniekBVPostbus592810ABREEUWIJK-HOLLAND

Tel+31182399840Fax+31182399841

Esales@keller-holland.nl

WWW.KELLER-HOLLAND.NL

subsidiaryofKELLERAGfürDruckmesstechnik

Nivosensoren - Grondwater Dataloggers - Riooloverstort Dataloggers - Telemetrie

Naamloos-8 1 11-02-14 15:08

Naamloos-7 1 10-02-14 15:43