GRIEK TEGEN BARBAAR Medea – thema 1. THEMATISCHE LES BIJ MEDEA Griek tegen barbaar.
-
Upload
christa-adam -
Category
Documents
-
view
212 -
download
0
Transcript of GRIEK TEGEN BARBAAR Medea – thema 1. THEMATISCHE LES BIJ MEDEA Griek tegen barbaar.
GRIEK TEGEN BARBAAR
Medea – thema 1
THEMATISCHE LES BIJ MEDEA
Griek tegen barbaar
Waar komt ‘barbaar’ vandaan?
Homerus, Ilias 2.867:‘En Nastes was de aanvoerder van de barbaars- klinkende Kariërs...’
taal als belangrijkste criterium
Homerus: geen moreel onderscheid
Trojanen geen ‘barbaren’ in ethische zin
Achilles offert twaalf jongens op de brandstapel van Patroclus (Darius schilder, c. 330 v.C.)
Grieken niet militair superieur
Aan beide kanten ‘laffe’ boogschuttersStrijd gaat gelijk opTrojanen kunnen alleen door een list
verliezen
Scène uit Troy (Warner 2004)
De archaïsche Ander
Mythische monsters symboliseren alles wat cultureel en moreel ‘fout’ is
Monsters later symbool voor historische Ander
Herakles verslaat de Stier van Kreta (links) en krijgt de Appels van de Hesperiden
Ontstaan van de barbaar
Groeiende Grieksheid in archaïsche tijd door• kolonisatie• Griekse taal• Panhelleense gedichten• Panhelleense festivals en instellingen
De Olympische Spelen brachten de Griekse Wereld bijeen!
De Perzische Oorlogen
499-94 Ionische Opstand492 Eerste Perzische Oorlog490 Tweede Perzische Oorlog (Marathon)480-479 Derde Perzische Oorlog
(Thermopylae, Salamis, Plataeae)
De Slag bij Thermopylae (480)
GriekenGrieken PerzenPerzen
weinig grondstoffenhard en grimmig
volkweinig inmenging
van de staatgiften en diefstalstabiliteit door
tevredenheid
rijke omgevingvolk zacht en
verwendveel
staatsbemoeienis en belasting
markten en handelexpansiedrift door
gierigheid
Polarisatie in Herodotus
Athene, het èchte Griekenland
De Grieken hakken de Perzen in de pan in de Slag bij Marathon.De democratie zegeviert!
Tragedie en de barbaar
Eerste echte barbaren in tragedieAeschylus’ Perzen (472)Grote Dionysia als podium voor uitdragen
Atheense ideologie
Op het hoogtepunt van de Zeebond maakten alle roze gebieden op deze kaart deel uit van het bondgenootschap.
Aeschylus’ Perzen
Perzen
onderworpen aan hiërarchisch systeem
mateloos luxueusongeremd emotioneel
Grieken
vrij en democratischgeremd en gematigd
door wettengedisciplineerd
PerzenPerzen GriekenGrieken
amathiadeilia
akolasiaadikia
sophiaandreia
sophrosynedikaiosyne
Een blijvende tegenstelling
Buig voor de koning!
Voor de Assyrische koning Shalmanezar (ca. 850 v.C.)
Voor Macbeth (ca. 1030) Voor Darth Vader
(lang, lang geleden... etc.)
Nomos is koning
De Griekse wetgevers Solon links) en Lycurgus werden in hun respectievelijke stadstaten Athene en Sparta als helden en beschermers van de beschaving beschouwd
De zegeningen van de democratie
Grieken gehoorzamen door logos en peitho aan hun wetten
Alleen in de democratie kan ware philia bestaan
De Atheense Pnyx waar de volksvergadering bijeenkwam
Iasons rede
Medea vergriekst
Iason als barbaar?
Medea• wordt begrijpelijk en sympathiek voor het
publiek• is een waardige opponent voor Iason• morele winnaar eerste confrontatie
Iason wordt gebarbariseerd!
Wat betekent dat?Wat betekent dat?
Euripides is misschien wel pro-Medea. Maar:Euripides is misschien wel pro-Medea. Maar:
a)a)Euripides is misschien wel contra-KorintheEuripides is misschien wel contra-Korinthe
b)b)Medea bedriegt ook de Atheense Medea bedriegt ook de Atheense good guygood guy AigeusAigeus
c)c)Medea als uitzondering die de regel Medea als uitzondering die de regel bevestigt?bevestigt?
De immer stralende Dageraad met haar steeds ouder wordende Tithonos
prijs bij onderlinge spelen buit in tijden van oorlog mannen mogen slapen met slavinnen
Agamemnon haalt Chryseïs weg bij Achilles (J.-L. David, 1819)
Kirke (Waterhouse 1891)
Greta Scacchi als Penelope in de tv-film The Odyssey (1997)
Vrouwen afhankelijk van mannelijke familie
Vrouwen alleen in economische moeilijkheden
Lage levensverwachting Infanticide (?)
1) Zeug (smerig)2) Vos (sluw)3) Hond
(nieuwsgierig)4) Sukkel5) Zee (grillig)
6) Ezel (koppig)7) Wezel (amoreel)8) Merrie (ijdel)9) Aap (lelijk)10) Bij (perfect)
De kroon op de opvoeding: een Spartaanse moeder geeft een schild aan haar zoon (Le Barbier, 1805)
Dionysustheater, klassieke periode
De helden uit de bronstijd
De helden uit de bronstijd
Taak: productie van wettige kinderen Voortdurend onder mannelijk toezicht Nauwelijks recht op zelfbeschikking Nauwelijks bezit Huwbare leeftijd: 14 jaar Huwelijken gearrangeerd Bruidsschat-systeem
Geen participatie in staatszaken of militaire aangelegenheden
Religieuze rol beperkt
Het Thesmoforiënfeest was alleen voor vrouwen toegankelijk. Het feest duurde drie dagen en werd begonnen met het offeren van een big.
Ideale vrouw werpt kinderen, loopt niet in de weg en doet niet te veel fout
Twee vrouwen bij een weefgetouw, Attische lekythos (ca. 540 v.C.)
Klytaimnestra (Collier 1882)
Attische roodfigurige krater, ca. 460
Rebelleren tegen gevestigde normen en regels
´Mannelijk´ sterk
Antigone versus Kreon in de beroemde tekening van Cocteau
vrouwen zijn een bron van verdriet (Orestes)
vrouwen zijn wel mooi maar richten een man te gronde (Hippolytus)
stiefmoeders zijn slechte wezens (Alkestis) vrouwen zijn vaak met hekserij bezig (Ion) vrouwen zijn de beste bedenkers van
kwaad (Medea)
Vrouwen zijn intelligent en daadkrachtig
Aristoteles: vrouw moet niet te deinè of andreia zijn
Aristophanes: Euripides’ vrouwen te los en vrij
Hekabe neemt wraak voor de moord op haar zoon en verblindt de dader Polymnestor (G.M. Crespi, ca. 1720)
Medea gebruikt de vooroordelen over de vrouw in haar eigen voordeel
• ‘... ik heb er nu beter over nagedacht’• ‘... ik was dom en boos’• ‘... natuurlijk weet mijn man het beter’• ‘... ik ben ook maar een vrouw’
Een schilderij van de modernekunstenares Jaimee Todd.
Medea – thema 3Medea – thema 3Held tegen heks
Held tegen heksHeld tegen heksThematische les bij Medea
Het belang van de HeldHet belang van de HeldMythische tijd beschreven door
twee epici, Homeros en HesiodosHeroïsch ideaal uit heldenepos
nog steeds leidend voor klassieke Griek
Iedere Griek in de Oudheid wilde Achilles zijn!
De Griekse De Griekse hèrooshèroosFiguur uit mythische tijd(Bijna altijd) van adelUitzonderlijk door prestatiesOverledenVereerd in chthonische cultusGeenszins moreel
perfect
De tombe van Achilles bij Troje, op dit schilderij bezocht door Alexander de Grote – ongetwijfeld om inspiratie op te doen.
Helden: de eerste Helden: de eerste generatiegeneratie
Theseus
Perseus
Herakles
1. De 1. De shame-cultureshame-culture
VS.
Voorbeeld: AchillesVoorbeeld: Achilles‘Jij, Pelide, houd op met de koning te
twisten en ga geenstrijd met hem aan. Een
skepterdragende koning krijgt immers niet dezelfde eer (ou... homoiês timês),
omdat Zeus hem roem heeft gegeven. Als jij al
sterker (krateros) dan hij bent, - jou schonk een godlijke moeder het leven.
Hij heeft een grotere macht (pherteros esti), want heerst over heel wat meer mensen.’ (Il. 2.277-281)
Wat is goed?Wat is goed?‘Goed’ is het halen van je doelenDoel zelf is niet goed of slechtIntenties zijn onbelangrijk
Agamemnon beledigt Achilles (Tischbein, 1776). Later verklaarde de generaal verblind te zijn geweest door de godin Ate.
De focus van de heldDe focus van de held
‘Goed’ zijn vooral de competitieve deugden, dus
- prestaties op het slagveld- prestaties als spreker
Achilles kreeg van huis uit de opdracht mee boven alle anderen uit te steken in ‘het doen van daden en het spreken van woorden’.
Help Friends Harm Help Friends Harm EnemiesEnemiesGedragscode wordt norm van
dikè‘Lex talionis’: oog om oog, tand
om tand
De lex talionis levert genoeg stof voor tragedie: Atreus doodt de zoon van Thyestes, Thyestes’ zoon Aigisthos doodt Atreus’ zoon Agamemnon, Agamemnons zoon Orestes doodt Aigisthos (zie vaasschildering)...
Vrienden en VijandenVrienden en VijandenPhilia: meer dan vriendschapVijanden: krijgen, erven of
overnemenVrienschap kan omslaan in
vijandschapWie begint is erg belangrijk!
Wanneer de Trojaan Glaukos en de Griek Diomedes elkaar willen aanvallen, komen ze er plotseling achter dat hun vaders philoi zijn. Ze stoppen meteen met vechten en wisselen in plaats daarvan geschenken uit.
Iason, een andere heldIason, een andere heldAtypisch:
◦geen godenzoon◦geen krachtpatser◦geen enkeling
Maar:◦spreker en organisator◦aanvoerder van een groep◦afhankelijk van een vrouw
De charmeur Iason(Jason & The Argonauts,
1963)
Medea, een geval apartMedea, een geval apartGeen traditionele helper maidenGroot aandeel in overwinning
IasonClaimt door gedrag heroïsche
status
Zonder Ariadne was Theseus nooit levend uit het labyrint gekomen (scène uit de korte film Ariadnes draad, Attila Bertóti 2010).
De woede van MedeaDe woede van MedeaKlaagt over oneer en onrechtKoestert hevige ‘wrok’Vrees voor verlies van status en
respect (‘uitgelachen worden’)Geen gebroken hart maar
gekrenkte trots
Dezelfde redenen voor Achilles om te stoppen met vechten!
Van vriend tot vijandVan vriend tot vijandMedea altijd goede philè geweestIason is ‘begonnen’Wraak Medea volledig
gerechtvaardigdWrekende Medea schiet
‘heroïsch’ door
Ook Achilles ging in zijn wraakzucht te ver!
Medea, overwinnaarMedea, overwinnaar