Duurzame ideeën om af te studeren.

Grenzeloos

� �

VOORWOORD>Beste lezer,

Steeds meer mensen zijn zich ervan bewust dat een duurzame kijk op de toekomst geen luxe is maar pure noodzaak. De politiek, het bedrijfsleven en de individuele burger willen aan de slag om ervoor te zorgen dat de toekomst van de volgende generaties veilig is ge-steld. De arbeidsmarkt vraagt dan ook om mensen die in staat zijn om over grenzen heen te kijken: mensen met een duurzame visie. Hiervoor is bewustwording nodig, evenals samenwerking en oog voor internationale belangen. Onderwijsinstellingen spelen een centrale rol om studen-ten op deze markt voor te bereiden. De ideale starter van vandaag heeft een gezonde dosis levenservaring, is actief geweest naast de studie én is betrokken bij maatschappelijke vraagstukken. Al tij-dens je studie maak je keuzes die van invloed zijn op je toekomsti-ge werkveld. Door de juiste keuzes te maken kun je ervoor zorgen dat het resultaat van je afstuderen een directe bijdrage levert aan duurzame ontwikkeling. Meer en meer studenten kiezen er bijvoor-beeld voor om hun stage of onderzoek toe te spitsen op thema’s als maatschappelijk verantwoord ondernemen of sociaal-economische ontwikkeling in de praktijk. De tien personen die in deze uitgave aan het woord komen hebben een bijdrage geleverd aan het teweegbrengen van duurza-me verandering, vooral in ontwikkelingslanden. Deze praktijkvoor-beelden maken op een mooie manier duidelijk dat kleinschalige initiatieven met aandacht voor de lange termijn succesvol kunnen zijn voor duurzame ontwikkeling. Ik ben er van overtuigd dat het lezen van de beschreven ervaringen je zal inspireren in het maken van duurzame keuzes bij het afstuderen. Het laat onderzoeksmogelijkheden zien, maar ook de voordelen voor je carrière. Het gaat om ondernemend zijn, visie ontwikkelen, lef hebben en bewust in het leven staan. Ik hoop van ganser harte dat deze informatie vele studen-ten ertoe zal bewegen hun studie te voltooien in het belang van een duurzamere wereld.

Ton Boon von OchsséeAmbassadeur Duurzame OntwikkelingMinisterie van Buitenlandse Zaken

� �

Als je gaat afstuderen merk je dat er tal van mogelijkhe-den zijn. Je neemt je eigen toekomstmogelijkheden in overweging, je kiest de richting die je interessant vindt en bedenkt waar je naar toe wilt in je carrière. Je hebt keuze genoeg aan onderwerpen in binnen- en buitenland. Ook van een stage of onderzoek in bijvoorbeeld Afrika kun je heel veel leren. In ieder geval vinden veel studenten het geen prettig idee dat hun scriptie alleen eindigt als een mooi boekwerk in de boekenkast. En dat hoeft ook niet. We willen laten zien dat je naast je diploma halen ook ver-anderingen in gang kunt zetten met je afstudeertraject. Als je gaat afstuderen, kun je jezelf direct nuttig maken! Dit boekje is bedoeld om je op duurzame ideeën te brengen die je kunnen helpen bij het maken van keuzes tijdens je afstuderen. Verantwoord ondernemenBedrijven, organisaties en overheden worden steeds meer aange-sproken op hun maatschappelijke verantwoordelijkheden. Ze wor-den gevraagd inzicht te geven in hun ketens, productieprocessen en milieuprestaties in binnen- en buitenland. Veel instanties, onge-acht de grootte, hebben te maken met internationale relaties in de dagelijkse praktijk; vanuit leveranciers, partners, netwerk, politieke relaties of vanuit productieketens. Dichter bij huis kun je bijvoor-beeld te maken hebben met culturele achtergronden van collega’s. Verantwoord ondernemen houdt niet op bij landsgrenzen. Werkgevers vragen dan ook steeds vaker om medewerkers die kennis en vaardigheden hebben op het gebied van duurzaam-heid. Voor veel banen wordt je geacht buiten je eigen kaders te kunnen denken, zowel cultureel, disciplinair, als in tijd. Het is dus niet onverstandig om een afstudeeronderwerp te kiezen waarmee je intercultureel werkt, waar je zowel kijkt naar sociale, economi-sche als milieu aspecten of waar je uitgedaagd wordt innovatief te zijn. Duurzaamheid heeft betrekking op een breed scala aan onderwerpen, waarvan we een aantal in dit boekje zullen laten zien. De voorbeelden die we presenteren, laten zien dat duurzame onderwerpen allang niet meer alleen het terrein zijn van sociale of milieugerichte studies. Of je nou in techniek, toerisme, landbouw, verpleegkunde of bedrijfskunde zit, je kunt altijd een duurzame

draai geven aan je onderzoek of stage. Hierdoor leer je over de grenzen te kijken van je eigen discipline, omdat je met verschillen-de, ook voor jouw studie minder gebruikelijke, elementen rekening houdt. Dit is zeer waardevol voor je toekomstige carrière, waar je ongetwijfeld ook te maken krijgt met verschillende belangen, ach-tergronden van mensen en keuzes met elk eigen gevolgen. Ook in de communicatie met anderen moet je bijvoorbeeld weten waar je het over hebt als het gaat over consequenties op langere termijn.

Persoonlijke ontwikkeling Als je net afgestudeerd bent heb je vaak nog weinig werkervaring. Bedrijven en organisaties weten dat ook en kijken daarom ook sterk naar de activiteiten die je naast je studie hebt gedaan. Daar kun je je door onderscheiden. Des te meer is het van belang om aandacht te besteden aan het opdoen van „levenservaring”. Een stage of onderzoek doen in een ander land is hiervoor een prima methode en getuigt van een ondernemende houding. Je laat je vertrouwde omgeving achter en je ontmoet andere culturen, ande-re mensen, andere strategieën, andere visies. Je leert anders te denken, om te gaan met onzekerheden, flexibel te zijn en andere strategieën te waarderen. Je creëert feeling met een internatio-naal werkveld en ontwikkelt je eigen vaardigheden op een span-nende en boeiende manier. Kortom, een stage of onderzoek in een ontwikkelingsland is vaak enorm leerzaam. Daarnaast is er een trend gaande dat werk ‘zin’ moet heb-ben. Meer en meer mensen zoeken voldoening in hun werk. Een mooie leaseauto is vaak niet meer genoeg om het ergens lang vol te houden. Reden te meer om te zoeken naar iets waar je zoveel mogelijk voor jezelf (en voor anderen) uit kunt halen. Door nieuwe uitdagingen aan te gaan ontdek je waar je passie ligt, waar jij ener-gie uit haalt. Als je ernaar streeft iets voor anderen te betekenen in of na je onderzoeksperiode, bijvoorbeeld door een project of een eigen bedrijfje, kun je op kleine schaal voor jezelf en voor een an-der zinnig werk verrichten.

Tien voorbeeldenWe stellen in dit boekje tien mensen aan je voor die op verschil-lende thema’s zijn afgestudeerd. Hun praktijkervaringen zullen als voorbeeld worden gebruikt om te laten zien welke mogelijkheden er zijn voor internationale en toekomstgerichte afstudeeropdrach-ten. Ze zijn bijna allemaal in het buitenland geweest en ze hebben iets duurzaams in gang gezet. Sommige van hen zijn voor zichzelf begonnen, anderen zijn verder gaan studeren en weer anderen hebben een baan gevonden. Ze vertellen over hun passie, hun mo-tivatie en de drempels die ze tegen zijn gekomen. Hun motto blijkt in veel gevallen; wees flexibel, zoek goede samenwerking en als je je hart volgt haal je de energie die je er in stopt er ook dubbel en dwars weer uit. De internationale en inter-culturele leerervaring is zeer waardevol en zal je zeker in je verde-re loopbaan kunnen gebruiken. Werken aan duurzame ontwikke-ling blijkt voor deze mensen iets waar ze energie van krijgen, hard voor willen werken en trots op zijn. En terecht!

We wensen je veel plezier bij het lezen en veel succes bij het afstuderen!

1WAAROM DIT BOEKJE?

LeeswijzerWat kun je in dit boekje verwachten?

> Een introductie van de tien afgestu-deerden: wie ze zijn, wat ze studeer-den, wat ze gedaan hebben en wat ze nu doen

> Wat de afstudeerprojecten hebben opgeleverd, zowel voor de mensen met wie ze werkten als voor henzelf

> Een overzicht van praktische tips die deze mensen gaven over afstudeerop-drachten in duurzame ontwikkeling en het vervolg daarop

> De verhalen achter hun keuzes en de inhoud van hun afstudeertraject.

� �

2OVER WIE GAAT HET?

We stellen tien mensen kort aan je voor die bezig zijn geweest rond hun afstuderen met duurzame ontwikke-ling. De meeste van hen zijn hiervoor in een ontwikkelingsland geweest. Zij hebben nagedacht over economische, sociale en milieuaspecten, over de consequenties voor de toekomst en de relatie met andere landen. Zij hebben dingen duurzaam in beweging gezet door hun afstudeertraject, of zijn daar hard mee bezig. Een uitgebreidere versie van hun verhalen is te lezen in hoofdstuk �.

Kim Janssen, �� jaarKim heeft als student aan de NHTV onder-zoek gedaan naar duurzaam toerisme in Chili. Haar onderzoek, geformuleerd in sa-menwerking met de Enviu Foundation, was gericht op het beter en duurzamer structu-reren van toerisme door lokale aanbieders en het aanpassen van voorzieningen aan de behoeften van de toeristen. Zij heeft door workshops en onderzoek inzicht geboden in de lokale situatie en hierdoor is meer samenwerking ontstaan. Kim is verder gaan studeren in Wageningen.

Studie> September 2006 begonnen met Masters Environmental Sciences aan de Wageningen Universiteit en Researchcentrum (WUR)> NHTV Internationale Hogeschool Breda, International Tourism Management and Consultancy. Afgestudeerd Bachelors in juli 2006

Annouk Post, �� jaarAnnouk heeft na haar studie Mode, Vorm-geving & Strategie YOI opgericht. YOI is een platform waar het verhaal wordt verteld van ‘hiphonest’ mode; hippe mode die verant-woord en goed geproduceerd is. Ze heeft de YOI store opgestart en doet veel creatief promotiewerk voor het uitdragen van eigen identiteit, verantwoorde en eerlijke mode. Annouk zal uiteindelijk alleen met het YOI platform verder gaan.

Studie> Post HBO, ArtEZ Arnhem, Mode, Vormge-ving & Strategie, afgestudeerd in april 2004 > Hogeschool van Amsterdam, AMFI, Styling and Design, afgestudeerd in 2002

Esther Koskamp, �� jaarEsther heeft deelgenomen aan een program-ma dat Hogeschool Windesheim aanbiedt met als doel een achterstandswijk in Parma-ribo te ontwikkelen. Door haar onderzoek zijn scholen meer met elkaar gaan samenwerken om de milieu- en gezondheidssituatie van de basisscholen te verbeteren. Voor haar afstuderen is zij gevraagd terug te gaan om het programma te evalueren.

Studie> Cultureel Maatschappelijke Vorming (CMV), Hogeschool Windesheim. Esther studeert af januari 2008

� �

Cathelijne Lania, �1 jaarCathelijne kwam na haar studie Bedrijfs-kunde in contact met een eigenaar van een zilverfabriek in Nepal. Zijn verhaal over afzet-markt en zijn bedrijf bleef haar bij waardoor ze uiteindelijk gekozen heeft ‘iets’ te willen doen voor hen. Ze heeft haar eigen bedrijf LINK opgezet, waarin zij in Nederland de marketing van sieraden en modeaccessoires van kleine talentvolle ondernemers uit Azië verzorgt. Met sales- en marketing activiteiten worden verbindingen tot stand gebracht die nodig zijn om ondernemers te doen groeien; bijvoorbeeld door de ontwerpen geschikt maken voor de westerse markt, het bewerken van verkoopkanalen en de juiste expertise bijeenbrengen.

Studie> Bedrijfskunde in Groningen, richting Marketing en psychologie, afgestudeerd in 2000> Gewerkt bij Sara Lee en Utz Kapeh

Wouter Egas, �� jaarWouter is voor zijn onderzoek in Nederland gebleven. Hij heeft voor een lobby organi-satie onderzoek gedaan naar verantwoord walvis en dolfijn spotten. Hij heeft er mede voor gezorgd dat er meer zicht is op hoe verantwoord omgegaan wordt met walvis en dolfijn spotten in Europa. Er zijn beleidsdis-cussies op dit thema ontstaan, die gevolgd zijn door strengere regelgeving.

Studie> Sociale Geografie aan de Universiteit van Amsterdam, richting Milieugeografie. > Daarnaast verschillende vakken gevolgd in duurzame ontwikkeling. Afgestudeerd in 2003.

Maarten van der Wiel, �� jaarMaarten heeft door zijn stage en een afstu-deeropdracht dat daarop volgde meege-werkt aan ontwikkelingsprojecten in Zuid-Afrika door het toepassen en verbeteren van de Ram Pomp” voor irrigatiedoeleinden. Momenteel werkt hij bij ingenieursbureau Witteveen+ Bos en keert hij nog regelmatig terug naar Zuid-Afrika om de resultaten van de projecten in de gaten te houden en nieuwe projecten uit te voeren. Verder is hij betrokken bij het enthousiasmeren van en het verstrekken van informatie voor studen-ten die ook dergelijke projecten in Zuid-Afrika willen uitvoeren.

Studie> Werktuigbouwkunde, Energietechniek, Technische Hogeschool Rijswijk, januari 2006

Helga van Kampen, �0 jaarHelga heeft in Zuid-Afrika en later ook in Europa meegewerkt aan het op de kaart zetten van het belang van sport bij ontwik-kelings- en integratieprocessen. Helga werkt nu bij NCDO aan het Sport en Ontwikkeling programma.

Studie> Culturele Antropologie, richting Ontwik-kelingsvraagstukken, Universiteit Utrecht, deeltijd, afgestudeerd in 1998 > Academie voor Lichamelijke Opvoeding, afgestudeerd in 1989

10 11

Patrick Faasse, �� jaarPatrick heeft naast zijn afstudeeronderzoek over toerisme in Tanzania met veel mensen gesproken over hun behoeften in ICT. Hij startte een eigen bedrijf in ICT toepassin-gen, waardoor ook een directe relatie tussen Nederlandse toeristen en touroperators uit Tanzania en Oeganda mogelijk wordt.

Studie> NHTV Breda, International Tourism Management and ConsultancyAfgestudeerd in November 2005; ‘Tourism, information communication technology & least developed countries’.

Pepijn Steemers, �� jaarPepijn raakte geïnteresseerd in economi-sche ontwikkelingen in Afrika door viskweek projecten. Hij werkt sinds mei 2006 in Tanzania bij Umeme Jua, een organisatie die zonne-energie bereikbaar maakt voor mensen op het platteland. Hij heeft zelf het adviesbureau KiungO opgericht, waaronder ook zijn viskweek project FishForward in Kenia valt.

Studie> Pepijn studeert Duurzame landbouw en plattelandsontwikkeling, University of London, deeltijd, distance learning> International Business Management, HES Amsterdam, afgestudeerd in 2003> Middelbare Agrarische School, afgestu-deerd in 1998

SymbeyondAnnica Blok, Jochem Bokhorst, Didi van Dijk, Lukas Hoex, Thomas van de Loo, Julia Quaed-vlieg, Jaap Rothuizen, Joeri Scholtens, Bertus Tulleners, allen 23 – 26 jaarDe oprichters van Symbeyond zijn tijdens hun onderzoeksproject in India geïnspi-reerd geraakt om iets te gaan doen aan de verbetering van de situatie in ontwikkelings-landen. Daarom hebben zij het onderzoeks- en adviesbureau Symbeyond opgericht met negen studenten. Symbeyond richt zich op thema’s binnen Maatschappelijk Verant-woord Ondernemen, waarbij de leefomge-ving van bedrijven centraal staat. Zij runnen Symbeyond nu nog naast hun studie en werken momenteel aan hun portfolio.

Studie> Sociale Geografie, Bèta–Gamma (met richtingen Biologie en Sociale Geografie), Sociologie/Economie aan de Universiteit van Amsterdam en Universiteit Utrecht.

1� 1�

WAT HEEFT HET AFSTUDEREN OPGELEVERD? 3

Als je mogelijkheden ziet zoek je naar de juiste spelers in het veld om te betrekken bij je onderzoek.

> Betrek de mensen nauw bij je onderzoek; doe het zoveel mogelijk samen met hen.

■ Kim heeft onderzoek gedaan naar duur-zaam toerisme in een dorp in Chili en hier-over ter plekke workshops gegeven: „De men-sen kregen meer inzicht in hoe zij langdurig voordeel kunnen halen uit het toerisme. Voor de toeristen is het overzichtelijker en duide-lijker wat er te doen is. Voor de omgeving is het beter omdat er nu echt wordt nagedacht over de instandhouding van het natuurpark, de cultuur en de stad ondanks het grote aan-tal toeristen.” Symbeyond Research Group is een stichting die een bijdrage levert aan het ontwikkelen van een bedrijfsplan dat sociale, ecologische en economische vooruitgang combineert. „Door onze unieke benadering van het uitvoeren van lokaal diepteonder-zoek, bieden we bedrijven inzicht in de com-plexiteit en dynamiek van hun bedrijfsom-geving. Daarmee bieden we mogelijkheden voor het creëren van een wederzijds voorde-lige situatie voor het bedrijf en de betrokken lokale gemeenschap.” ■

BeleidsveranderingHet lijkt misschien wat ambitieus, maar je hoeft niet bij de overheid te werken om be-leidsveranderingen in gang te zetten. Door aandacht te vragen voor een belangrijk on-derwerp of aan te tonen dat iets in praktijk werkt inspireer je mensen om ergens mee aan de slag te gaan of kan er discussie ont-staan over de huidige gang van zaken.

> Zoek publiciteit, geef bekendheid aan je onderzoeksresultaten of aan je werk. Alleen als mensen weten wat je doet kun je ze bewegen.

■ De resultaten van Wouter’s onderzoek kwamen op de site van de Kustvereniging te staan waardoor discussie ontstond over walvis spotten. Door deze discussie zijn be-leidsveranderingen ingevoerd: „Doordat de resultaten van de verschillende organisa-ties openbaar zijn gemaakt, kregen ze meer aandacht voor een verantwoorde manier van

walvis spotten.” Sinds 2002 zijn er ook re-gels in wetgeving van verschillende landen vastgelegd. „EUCC the Coastal Union heeft gelobbyd voor deze veranderingen. Wat precies het aandeel is geweest van dit on-derzoek is moeilijk te zeggen, maar het heeft zeker ondersteunend gewerkt.” Helga’s bezigheden op gebied van sport in Zuid-Afrika hadden een voorbeeldfunctie voor de regio: „Het was mooi om te zien dat dit rurale project grote impact heeft gehad op omliggende provincies. Ik kreeg steeds meer verzoeken om eenzelfde project ook in andere provincies op te starten. Ik gaf licha-melijke opvoedingscursussen aan docenten, schreef handleidingen en trainde vrijwil-ligers in het geven van cursussen. Al deze activiteiten hebben er toe bijgedragen dat sport nu een grotere plaats in neemt in het integratieproces en in de ontwikkeling van de regio.”■

KennisGedegen opleiding, onderzoek en voorberei-ding zorgt ervoor dat je (nieuwe) kennis en informatie in huis hebt. Jouw nieuw verwor-ven kennis kan bijdragen aan een duurzame ontwikkeling op locatie.

> Houd rekening met de context waarin je werkt en kijk daarbij naar sociale, economi-sche en ecologische aspecten. Neem daarbij ook de lange termijn en internationale rela-ties in overweging. Wees bereid om je eigen kennis daaraan aan te koppelen.

> Toets je kennis op waarde voor de lokale bevolking.

■ Maarten heeft zich verdiept in de metho-de van de Ram Pomp. „Er is inmiddels een grote vraag naar de pompen en ik heb con-tact met een lokaal fabriekje voor de produc-tie er van. Vanuit de Technische Hogeschool Rijswijk (tegenwoordig Haagse Hogeschool, red.) en ook uit Amerika (de ‘engineers wit-hout borders’) komen nog steeds studenten het bedrijfje in Zuid-Afrika ondersteunen.” De proefboerderij van Pepijn voor kar-perteelt in de Hooglanden van Kenia zorgt voor lokale economische ontwikkeling door haar kennis- en adviesfunctie voor lokale mensen.■

Met een onderzoek of stage in een ontwikkelingsland kun je een bijdra-ge aan leveren aan het in gang zetten van ontwikkelingen of daar een eerste concrete stap zetten ter voorbereiding van je toekomstige carrière. De belangrijkste resultaten van-uit de voorbeelden zijn hier op een rij gezet. Ten eerste worden de prakti-sche resultaat van de onderzoeken of stages op de plek van bestemming beschreven. Daarna schetsen we een beeld van wat het voor jezelf op kan leveren. De belangrijkste tips van je voorgangers zijn eruit gelicht.

�.1 OP DE PLEK VAN BESTEMMING

InzichtJouw rol kan verhelderend zijn als je nieuw binnen komt in een gemeenschap en met een frisse blik kijkt naar de omgeving, het onderwerp en de spelers in het veld. Jouw visie op de gang van zaken biedt misschien inzichten die nodig zijn om de situatie te ver-beteren. Ook kun je mensen aan het denken zetten over hoe de situatie zich op langere termijn zal ontwikkelen.

> Probeer er achter te komen of mensen van-uit hun positie volgens jou voldoende zicht op hebben op de mogelijkheden binnen de huidige en toekomstige situatie op sociaal, economisch en milieugebied. Breng je eigen visie in, bespreek deze met de betrokkenen.

> Denk na over wat nodig is om te komen tot wat lokale mensen willen bereiken en welke sociale, politieke, economische en omge-vingsvoorwaarden daarvoor nodig zijn.

Leeswijzer> Tips worden aangeduid met >

> Voorbeelden worden aangeduid met ■

1� 1�

> Natuurlijk is er ook op eigen bodem nog veel te leren en is je kennis ook in Nederland in te zetten voor een bewustere en duurza-mere leefomgeving.

■ Maarten: „Aan de Saxion hogeschool heb ik een lezing gegeven over de Ram Pomp voor tweedejaars studenten Technische Bedrijfskunde. Zij hebben een project uit-gevoerd waarbij ze een fictief business plan geschreven hebben voor een organisatie die Ram Pomp projecten op grotere schaal in een zelf te kiezen land zou uitvoeren.” Ook Annouk zet vooral haar energie in voor kennis en bewustzijn van de Neder-landse consument; „In Nederland krijgt YOI steeds meer bekendheid. We maken door al onze promotieactiviteiten, onder andere op Lowlands, steeds meer mensen bewust van het bestaan van hiphonest kleding. We varen mee op de grotere aandacht die er aan het komen is voor MVO en duurzame ontwikkeling.”■

BruggenbouwersEén van de redenen voor armoede is dat de handelspositie van ontwikkelingslanden niet erg gunstig is en nog vaak ongunstig wordt gehouden in het voordeel van het Westen. Aan deze handelspositie zal je niet veel kun-nen doen, maar je kunt wel op microniveau een brug vormen tussen twee markten. De brug hoeft niet alleen tussen markten te zijn, maar kan ook op partner-, op visie- of kennis-niveau worden geslagen.

> Probeer uit te zoeken of het gebrek aan contact tussen twee werelden ontwikkelin-gen belemmert. Kijk tijdens je verblijf of er kansen liggen om op dat moment of later mensen met elkaar in contact te brengen.

■ Patrick heeft een duidelijke brugfunctie voor touroperators in Tanzania. „Kleinere aanbieders in Tanzania hebben vaak niet de mogelijkheid om direct contact te leggen met de Europese markt. Ze hebben er geen tijd voor en geen feeling voor. Doordat Patrick hun visitekaartje in Nederland is, is voor deze ondernemers in Tanzania een nieuwe markt toegankelijk geworden.” Annouk heeft een nog directere link met mensen in ontwikkelingslanden. Ze doet haar inkopen bij (kleine) producenten:

„We hebben kleine initiatieven, zoals JUX, een mode atelier in Nepal, aan werk gehol-pen door bij hen kleding in te kopen.” ■

Trots en zelfvertrouwenVertrouwen in de eigen capaciteit om om-standigheden te verbeteren is een goede, duurzame basis voor verandering. Deze ver-andering komt van binnenuit en dat werkt op lange termijn vaak het beste.

> Kijk of je oplossingsmogelijkheden aan kunt reiken, waardoor mensen weer kansen zien. Bijvoorbeeld door ontwikkelingsproces-sen te bespreken (projectmatig werken, ge-faseerde aanpak, monitoring), marktkansen te creëren, sociale, politieke of economische randvoorwaarden te verbeteren, partijen bij elkaar te brengen of mensen te laten zien dat je achter ze staat en voor ze aan de slag gaat.

■ Cathelijne zet haar marketingvaardighe-den in voor ondernemers in Azië; „Het doel van LINK is markten te vinden voor de pro-ducten (sierraden en modeaccessoires) van ondernemers in ontwikkelingslanden. Als ik de omstandigheden voor hen kan verbe-teren kunnen ze meer uit hun talent halen en met trots de dingen doen waar ze goed in zijn. De mensen in Nepal zijn er van over-tuigd geraakt dat ze hun eigen lot in handen hebben.” Eenzelfde ervaring heeft Esther in Suriname gehad: „De staf van de scholen hebben weinig vertrouwen in de overheid en in zichzelf. Door dit project hebben mensen meer zelfvertrouwen gekregen in hun eigen vermogen doelen te bereiken. Dit hebben we onder andere bereikt door een workshop te geven over projectmatig werken; hoe zet je ontwikkelingen in gang. Het resultaat is dat er vier scholen met haalbare doelen aan de slag zijn om hun problemen aan te pakken en niet blijven wachten op de overheid.”■

SamenwerkingGoede samenwerking betekent bundeling van krachten. Toch is vaak niet vanzelfspre-kend om met de juiste partners samenwer-king te zoeken. Dat is zonde, want daardoor blijven kansen onbenut.

> Je spreekt veel verschillende mensen waardoor je een beeld krijgt van wie waar mee bezig is en waar het aan schort. Leg dit voor aan de mensen waar je mee werkt.

> Houd rekening met sociale gevoeligheden, er kan meer spelen dan er aan de opper-vlakte te zien is. Probeer daar in gesprekken achter te komen, bijvoorbeeld door te vragen hoe je iemand kunt benaderen of waar je re-kening mee moet houden.

> Zie er op toe dat mensen zich gezamenlijk probleemeigenaar maken, zodat je resultaat ook door blijft werken als je weer weg gaat. Doe dit bijvoorbeeld door ze in een work-shop of bijeenkomst bij elkaar te halen en samen te laten werken.

■ Kim heeft dit in Chili als volgt ervaren: „Toerisme in Puerto Natales was ongestruc-tureerd en chaotisch en daarmee ook inef-ficiënt. Men is zich na de workshop meer bewust geworden van het belang van sa-menwerking om toerisme in de toekomst meer structuur te geven. De gemeente, de touroperators, de hoteleigenaren en consul-tants zijn gezamenlijk aan het kijken hoe ze de toeristenstroom beter kunnen organise-ren en optimaliseren.” Esther zegt hierover: „Uiteindelijk zal dit project leiden tot meer samenwerking tussen de scholen in deze wijk in Paramari-bo. Niet alleen in het vinden van sponsoring voor de uitvoering van de plannen, maar ook breder in het bieden van een gezonde en vei-lige omgeving voor de kinderen.”■

Werk> Door marktkansen te creëren door een brugfunctie met Europa, of op de lokale markt help je mensen aan werk. Ook door mogelijkheden aan te kaarten voor nieuwe inkomensgenererende activiteiten kan er een verschuiving in arbeid plaats vinden. Probeer hierbij ook de sociale en ecologi-sche gevolgen van economische verande-ring in te schatten en mee te nemen.

■ Pepijn heeft met zijn viskweek project mensen aan werk geholpen. „Tot nu toe zijn er vooral mensen aan het werk gezet. Maar als het project wat verder gevorderd is, is het uiteraard de bedoeling dat vele boeren als

extra activiteit vissen gaan kweken op hun boerderij. Vanuit deze karperkweek proef-boerderij worden boeren in de regio gesti-muleerd en geadviseerd.”■

Platform of kennisnetwerkKennisdelen in een platform en zo de krach-ten van partijen te bundelen is een bekende strategie en is zeer bruikbaar om veranderin-gen op gang te brengen.

> Bekijk of er gelijkgestemden zijn of men-sen die samen sterker zouden staan op een relevant thema. Probeer de krachten te ver-enigen om zo een basis te leggen om tot op-lossingen te komen of iets in gang te zetten.

■ Annouk heeft er voor gekozen om zelf een platform op te richten om krachten van ver-antwoorde producenten te bundelen; „Stichting YOI is een platform waarop ik het verhaal willen vertellen van hiphonest, be-wuste, eerlijke en hippe mode. Ik zoek zoveel mogelijk kledinglabels en merken bij elkaar die eerlijk mode produceren.” Helga heeft binnen NCDO geïnvesteerd in een kennisnetwerk: „We hebben het plat-form Sport en Ontwikkelingssamenwerking opgericht, waarin inmiddels 35 actieve sport en ontwikkelingsorganisaties kennis en erva-ring met elkaar delen.”■

KwaliteitskeurmerkDit is een bijzonder geval, maar we willen het wel even noemen. Ook in Nederland wordt er steeds meer met keurmerken gewerkt omdat het inzicht biedt in de kwaliteit of bepaalde eigenschappen van een product. Misschien zie je zelf ergens kansen om iets soortgelijks te onderzoeken.

■ De proefboerderij van Pepijn geeft ook een keurmerk uit dat de kwaliteit van de vis garandeert. Dit project houdt hier-door rekening met de lange termijn. Zoals Pepijn het zelf uitlegt: „Uiteindelijk, als het allemaal loopt is Fish Forward de naam waar-onder deze boeren na het betalen van con-tributie hun vis kunnen verkopen, advies kunnen krijgen en betere distributie moge-lijkheden hebben. Het zal werken als een marketing kwaliteitskeurmerk waardoor de boeren ook aan de lokale supermarkten kun-nen verkopen. Veel boeren in de buurt zijn geïnteresseerd.”■

1� 1�

�.� MEERWAARDE VOOR JEZELFNatuurlijk studeer je af voor je diploma, je eigen ontwikkeling en je eigen toekomst. Afstuderen op een duurzaam onderwerp in een ontwikkelingsland heeft directe voorde-len, want werkgevers vragen steeds vaker om medewerkers die buiten de eigen kaders kunnen denken, zowel cultureel, disciplinair, als in tijd. Werkgevers geven aan dat ze vaak mensen zoeken die flexibel, kritisch en inno-vatief zijn, die hebben aangetoond tijdens de studie ondernemend te zijn. Door een duur-zaam thema te kiezen vergroot je je kansen op een baan. Daarnaast is het ook een groot voordeel dat je zin kunt geven aan je afstu-deren en je toekomstige werk.

Persoonlijke ontwikkelingAls je een paar maanden ergens verblijft, is dat lang genoeg om de cultuur en de men-sen beter te leren kennen. Je kunt ervoor kiezen om op te gaan in het leven in een af-gelegen dorp, of in een grotere stad te gaan wonen, waar je meer (vertrouwde) voorzie-ningen zult hebben. Je doet vaardigheden op als: aanpassingsvermogen, flexibiliteit, omgaan met cultuurverschillen, creativiteit, geduld, doorzetten, duidelijk zijn, een dui-delijke rol innemen en je geleerde kennis toepassen in de praktijk. Je kunt veel leren van andere visies, van andere oplossings-richtingen, omgaan met beperkte middelen, gesprekken met mensen, en over de inhoud van je onderzoek natuurlijk.

Kim: „Ik heb inzicht gekregen in het belang van duurzame ontwikkeling, hoe duurzaam toerisme vorm kan krijgen, maar ik heb ook persoonlijk veel ervaring opgedaan. Ik heb veel van deze mensen geleerd waar ik nog vaak profijt van heb.” Esther: „Ik heb geleerd structureel en oplossingsgericht te werken. Ik was niet erg gestructureerd voor ik ging. Ik heb alles dat ik daar gedaan heb duidelijk uitgewerkt zodat het voor mijzelf helder was waar ik naar toe werkte en dat ook duidelijk over kon brengen aan de mensen daar. Daarnaast heb ik geleerd flexibel te zijn doordat de dingen niet zo gingen zoals ik gepland had. Een andere aanpak was nodig en dat werkte wel.”

Helga: „Ik heb heel veel interessante men-sen ontmoet waar ik heel veel van geleerd heb. President Nelson Mandela, ministers, Gro Harlem Brundtland, Koningin Beatrix, Herman van Veen, Michael Jordan, maar ook docenten, moeders, mensen van sportclubs en de National Sports Council. Het is een fantastische tijd geweest, waarin ik culturele antropologische kennis kon toepassen in het diverse Zuid-Afrikaanse leven.” Annouk: „Ik ben wel regelmatig onderuit gegaan. Ik vertrouwde mensen in situaties waarin ik dat niet had moeten doen. Maar gelukkig leer je daar weer van en is het ook altijd wel weer goed gekomen.” Maarten: „Het interessante aan mijn tijd in Durban is dat ik zowel het plattelandsgevoel in Afrika heb meegemaakt als het leven in de miljoenenstad Durban. In de Valley of a Thousand Hills heb ik veel tijd doorgebracht in een prachtige groene omgeving en con-tacten gelegd met de locale bevolking, de Zulus. Deze twee compleet verschillende samenlevingen bevinden zich slechts op een uur rijden van elkaar. Los van de leerervaring is het gene wat mij het meeste is bijgebleven van mijn werkzaamheden de sociale kant van het werk. Dat de kleine kinderen niet meer met emmers water hoeven te sjouwen, maar weer naar school kunnen.” Cathelijne: „Ik realiseerde me tijdens een stage in China dat ik ook zonder ervaring in ontwikkelingssamenwerking wel wat kon betekenen voor mensen. Juist door ken-nis en ervaring in de handel en marketing kan ik een rol spelen voor ondernemers in ontwikkelingslanden.”

Goede baanJe bent gaan studeren om je eigen toekomst en carrière richting te geven. Denk je bij je keuzes vooral aan je eigen carrière of wil je iets betekenen voor een ander? Waarom ei-genlijk niet allebei? Pepijn heeft „…enorm veel ervaring opge-daan met het aanvragen van financiering en natuurlijk inhoudelijke kennis op het gebied van visteelt. Ik werk sinds eind mei 2006 in Tanzania bij Umeme Jua, een organisatie zonne-energie bereikbaar maakt voor men-

sen op het platteland.” Zijn werkervaring op het platteland in Afrika heeft werken voor deze organisatie mogelijk gemaakt. Helga is na twee jaar uit Zuid-Afrika vertrokken om de Nederlandse kant van ontwikkelingssamenwerking van binnenuit proberen te verbeteren. „Ik heb verder veel geleerd over het functioneren van een niet-gouvernementele organisatie binnen ont-wikkelingssamenwerking en de scheve ver-houdingen tussen donor- en ontvangende landen. Dit besef is uiteindelijk ook de reden geweest waarom ik terug naar Nederland wilde. Ik wilde proberen een bijdrage te leve-ren vanuit een nederlandse organisatie met mijn ervaring vanuit de ontvangende partij. In mijn geval is dat NCDO geworden.” Maarten heeft zich op eigen initiatief verdiept in materie dat niet aan de orde kwam tijdens zijn studie. Hij legt uit: „De Ram Pomp werkt op basis van waterslag. Dit heeft te maken met de samendrukbaarheid van water en de voortplanting van drukgol-ven in een vloeistof. De kennis die ik met dit project heb verworven is een van de rede-nen waarom ik voor mijn huidige functie bij het ingenieursbureau Witteveen+Bos als projectingenieur in de sector water ben aangenomen. Daarnaast biedt dit bedrijf mij de mogelijkheid om naast mijn werk als projectingenieur ontwikkelingswerk met de Ram Pomp in Zuid-Afrika voort te zetten. Het project wat ik recentelijk heb uitgevoerd is mede mogelijk gemaakt door steun van Witteveen+Bos.”

1� 1�

�.� DUURZAAM ONDERNEMEN VANUIT HET (EIGEN) BEDRIJFEr komen steeds meer geluiden uit Afrika dat men toch vooral een serieuze en eerlijke samenwerking verkiest boven ontwikkelings-samenwerking. Dit heeft te maken met ei-gen waarde, continuïteit, keuzevrijheid en marktkansen. Internationale bedrijven kunnen vanuit hun kernactiviteiten bijdragen aan de ont-wikkeling van de lokale economieën. De ‘bottom of the pyramid’ gedachte bijvoor-beeld is groeiende; bedrijven zien markt-kansen bij arme bevolkingsgroepen. Dit houdt in: aangepaste goedkope producten leveren aan vaak grote groepen mensen. Inlevingsvermogen en technologische aan-passingen zijn hiervoor onmisbaar. Ben je van plan om een eigen onderne-ming te starten, dan ligt er een misschien wel een markt voor je open. De beginnende ondernemers vertellen dat het wel enige creativiteit vergt om tot een bloeiende onder-neming te komen. De opstartfase is, zoals bij vele startende ondernemers, financieel vaak onzeker en kost veel tijd en energie. Voordeel is dat je precies bezig kunt zijn met datgene dat jij interessant vindt. En tegelijkertijd kun je ook nog iets betekenen voor je medemens buiten Europa. Door het opzetten van je bedrijf ontdek je waar je kwaliteiten liggen, wat je leuk vindt, waar je mee verder wilt en wat je niet meer zou moeten doen. Ben je zakelijk inge-steld of meer creatief? Ben je een netwerker of een marketeer? Heb je een partner no-dig of werk je liever alleen? Allemaal vragen waar je gaandeweg meer inzicht in krijgt. Juist omdat voor starters de financiën in het begin nog een onzekere factor zijn, wordt je soms gedwongen om creatief te zijn. Cathelijne bijvoorbeeld gaf certificaten uit aan mensen van wie ze particulier geld leent en Annouk combineert haar winkel met freelance werk.

Misschien brengen de volgende voor-beelden je op ideeën om voor jezelf te beginnen.

Patrick is vanaf januari 2007 full time zelf-standig ondernemer. „Ik heb de relatie tus-sen ICT en toerisme, mijn twee grootste interesses, kunnen samenbrengen in mijn

bedrijf. Ik ondersteun kleine lokale aanbie-ders van safari’s met ICT, kennis en marke-tingervaring. De lokale aanbieders betalen alleen als er een safari via deze site geboekt wordt, dus op basis van commissie. De site www.safari-planner.com is beschikbaar voor boekingen van safari’s in Tanzania en Oeganda.” Hij heeft deze insteek gecombi-neerd met twee andere bedrijfsvoeringen, waarvan er een al financiële zekerheid biedt. „Mijn andere twee bedrijfsvoeringen van mijn onderneming zijn Tourism Web Ser-vices, waarmee ik websites bouw voor met name toerisme gerelateerde instanties, en Rhino safari’s, een onderdeel dat nog in de steigers staat. Ik wil mijn bedrijf ontwikkelen richting marketing en toerisme consultancy voor overheden en lokale tour operators in ontwikkelingslanden, zodat kleine bedrijfjes groter kunnen worden.”

Cathelijne heeft met LINK een bedrijf opge-zet waarin ze een tussenpersoon is voor on-der andere Nepalese sieradenmaker en de Nederlandse markt. „Ik kan in LINK alles kwijt wat ik interes-sant vind en waar ik goed in ben. Ik hier een heel goed gevoel bij. Het is fantastisch om bezig te zijn met de dingen die je echt drij-ven. Je hebt mensen gezien en gesproken en je kunt echt iets voor ze betekenen door je talenten in te zetten. Ik werk met verschil-lende mensen en culturen, ik kan af en toe op reis en ik kan mensen helpen bij hun ont-wikkeling. Je hebt alle vrijheid om je eigen plannen te maken en precies de keuzes te maken die je wilt. En natuurlijk hoop ik dat dit op termijn ook echt voor mijzelf rendabel wordt.” Ze is hier net mee begonnen, dus het is hard werken en geen vetpot. „Ik heb sinds een paar weken een eigen kantoor. Het moet zich dit jaar gaan bewijzen. De samples van de zilverfabriek zijn goed ontvangen en ik heb een aantal verkooppunten bereid gevon-den om mijn producten neer te mogen leg-gen. Ik ben ook bezig met de opstart van een website www.linkmyworld.nl.”

Annouk is begonnen met allerlei freelance projecten in Nederland en in het buitenland om creativiteit te stimuleren en tegelijkertijd mensen bewuster te maken van de achter-grond van mode en de keuze die er is in hip-

honest kleding. Zo is zij laatst in Azerbeid-jaan geweest voor een training voor jonge modeontwerpers over hoe je ‘eerlijke mode’ communiceert; hoe zet je een merk op de markt? Daarnaast vaart ze mee op een klanten-bestand van de Bijenkorf. „Ik heb de YOI store opgezet, waar we hiphonest kleding verkopen. Deze winkel heeft geen vaste loca-tie, maar we gebruiken leegstaande panden en bestaande winkels om de YOI-store een plek te geven. Op dit moment is het onder-gebracht bij de Chill Out van de Bijenkorf. Hier heet het ‘Hiphonest Lab by YOI’. Het voordeel hiervan is dat je mee kunt liften op de klanten van een bestaande winkel en dat het personeel van de Chill Out goed is en het werk voor YOI er bij doet. Nadeel is van deze constructie dat je niet je eigen sfeer kunt creëren.”

Tips voor als je voor jezelf wilt beginnen vind je in het volgende hoofdstuk.

�0 �1

Als je wilt dat je scriptie ‘iets’ in bewe-ging zet helpt het als je goed voorbe-reid vertrekt, flexibel bent, samenwer-king zoekt en ervoor zorgt dat het niet stil komt te liggen als je vertrekt. De belangrijkste doorslaggevende pun-ten komen van de oud-studenten zelf en hebben wij voor je op een rijtje ge-zet. Een aantal van onze voorbeelden gaan over ondernemen. Van hen heb-ben we de belangrijkste tips samen ge-vat in de volgende paragraaf.

�.1 TIPS EN TRUCS VOOR ONDERZOEK OF STAGE

Goede voorbereidingJe ziet een andere cultuur, een andere men-taliteit, ervaart andere leefomstandigheden, andere visies en andere regels. Het is van belang dat je je daar goed op voorbereidt. Als je weet waar je naar toe gaat en wat je zo’n beetje kunt verwachten kan je dat een hoop frustratie en tijd schelen. Ook als het gaat om de inhoud van je onderzoek of stage is het goed om in te kunnen schatten hoe het er lokaal aan toe gaat. Helga plaatst hierbij wel een kanttekening: „Zonder dat je een duidelijk idee hebt waar je naar toe wilt werken kun je ook starten en zien wat er gebeurt. Ik wist van tevoren niet dat de mo-gelijkheden in Zuid-Afrika zo groot waren omtrent Sport en Ontwikkeling. Wel was ik bekend met en bewust van de politieke situa-tie en verschillende belangen die speelden.”

> Probeer erachter te komen welke cultuur-verschillen je tegen kunt komen, hoe je men-sen kunt benaderen, wat je vooral niet moet doen. Zoek voor vetrek mensen die het land

kennen (via internet, organisaties, vrienden en kennissen) en praat hierover met hen. Vraag ook naar sociale regels aan lokale mensen in het begin van je verblijf.

> Als je wilt proberen iets in gang te zetten zoals de mensen uit de voorbeelden hebben gedaan, bekijk dan waar je al mee kunt be-ginnen tijdens je verblijf.

> Als je in een ontwikkelingsland technolo-gisch onderzoek doet loop je tegen heel an-dere problemen aan dan in Nederland. Het is bijvoorbeeld van belang dat materiaal ter plaatse te verkrijgen is, als iets gerepareerd moet worden.

■ Voor Patrick heeft het cultuurverschil aan twee kanten gewerkt. „Cultuur is een grote kans en tegelijkertijd een valkuil. Je moet weten hoe men daar werkt. Daarnaast kun je de mensen daar informeren over hoe de Ne-derlandse cultuur en markt werkt. Je moet flexibel zijn in je manier van zaken doen. In Nederland loop je gemakkelijk met nieuwe ontwikkelingen mee, en daar hebben Afri-kaanse landen vaak de kansen, financiën of tijd niet voor. Om de positie te vervullen tussen de Nederlandse markt en toerisme in Tanzania moet je weten wat er in beide lan-den speelt.” Voor hem heeft het cultuurverschil juist een mogelijkheid geboden om een brug-functie te kunnen vervullen voor het toeris-me in Tanzania.■

Kijk naar je voorgangersElk jaar doen enorm veel studenten onder-zoek in ontwikkelingslanden. Maak gebruik van de ervaringen die zij hebben opgedaan.

> Neem contact op met mensen die op die plaats zijn geweest waar jij heen wilt of over hetzelfde onderwerp onderzoek hebben gedaan. Van hen kun je nuttige informatie verkrijgen. Zoek deze mensen via internet, via docenten van je studie, andere studies, je werk, je vrienden, bibliotheek etc.

> Zoek naar mogelijkheden om door te gaan op aanbevelingen van voorgaande onderzoe-ken. Duik hiervoor eens een scriptie data-bank in en zoek contact met de auteurs.

■ Maartens beschrijving laat echter zien dat het voortborduren op een voorgaand onderzoek niet altijd de sleutel is tot succes; „Tijdens mijn stage ging ik naar Zuid-Afrika met de opdracht het lopende project van de THRijswijk een vervolg te geven. Dit project ging over windenergie en drinkwater voorzie-ning voor lokale gemeenschappen. Na ana-lyse van de resultaten van het voorgaand on-derzoek bleek echter dat de kans van slagen voor dit project zeer klein was. Er was onvol-doende wind en er waren vanuit de overheid al plannen om het gebied binnen een jaar aan te sluiten om het drinkwaternetwerk.”■

Wees flexibel en pas je aanSoms moet je je plannen aanpassen aan de situatie; Als de wegen onbegaanbaar zijn in je onderzoeksgebied, als je als jonge blanke vrouw niet op gesprek mag bij het hoofd van een gemeenschap of als mensen niet mee willen werken aan de plannen die je bedacht hebt. Kortom als de situatie anders is dan je dacht, zul je op dat moment iets anders moe-ten bedenken.

> Maak je planning niet te krap. Realiseer je voor je weggaat dat de plannen die je be-dacht hebt misschien niet volgens je plan-ning uitgevoerd kunnen gaan worden.

> Accepteer cultuurverschillen. Probeer niet koste wat het kost je zin te krijgen. Verander je strategie, je onderwerp, je doelgroep waar dat nodig blijkt.

Zoek opdrachten bij maatschappelijke of lobby organisaties Kijk eens naar de mogelijkheden om onder-zoek te doen naar vraagstukken waar maat-schappelijke organisaties mee bezig zijn. Op deze manier heeft een partij direct voor-deel van je onderzoeksresultaten en is de kans groter dat ze in praktijk gebruikt gaat worden.

> De samenwerking met een organisatie in je onderzoek kan ervoor zorgen dat mensen je serieuzer nemen. Mensen krijgen minder snel het idee dat je alleen komt om af te stu-deren, en er blijft dan een aanspreekpunt en een continue factor die met je resultaat aan de slag kan.

HOE PAK JE DIT AAN?4

�� ��

> Kijk of je eigen instelling contacten heeft met lokale partners (hogescholen universi-teiten, organisaties, bedrijven). Zoek deze niet alleen binnen je eigen studie, maar kijk ook op andere faculteiten en academies. Vaak zijn er bestaande contacten die je kunt gebruiken.

> Kijk ook eens naar lobbyclubs als je over je onderzoek na aan het denken bent. Zij kunnen vaak onderzoekers gebruiken en het kan ook direct ondersteunend zijn bij hun activiteiten.

Je hoeft niet ver en lang wegHet kost tijd om te acclimatiseren in een ander land. Daarom nemen studenten vaak langer de tijd om hun onderzoek uit te voe-ren. Als je hier geen tijd voor hebt is het voorbeeld van Wouter misschien interes-sant. Hij laat zien dat je niet per se een half jaar weg hoeft om iets te bereiken: „Het on-derzoek dat ik voor EUCC gedaan heb was redelijk pragmatisch. Dit traject liet zien dat je met een relatief klein onderzoek (3 maan-den) in Nederland ook echt wat kunt berei-ken. Ik ben trots dat mijn onderzoek bij heeft kunnen dragen aan een betere regelgeving en meer bewustwording in Europa rond-om verantwoord whale watchen en dolfijn spotten.”

Denk in stappenDe meeste verbeteringen worden stap voor stap bereikt. Als je geïnspireerd bent om na je onderzoek of stage verder te gaan met het onderwerp of met de opgedane contacten wil dat niet zeggen dat je direct na je afstu-deren hier werk van hoeft te maken. Vaak heeft een idee even tijd nodig om te gedijen. Ook als je eenmaal bezig bent denk je nog na over hoe het verder zal gaan. Cathelijne: „Ik ben nu vooral aan het kijken naar het sociale aspect van de productie. Ik wil op termijn ook wel meer aandacht geven aan milieuaspecten die tijdens de productie van de sieraden spelen. Dat komt uiteraard ook ten goede aan de lokale bevolking.”

Continuïteit Juist doordat veranderingen tijd nodig heb-ben is het van belang om te kijken naar mo-gelijkheden waardoor je onderzoek continu-iteit krijgt.

> Zoals je zelf in de voorbereiding kunt kijken naar de aanbevelingen voor nader onderzoek in geschreven scripties, kun jij ook aanbeve-lingen doen en vervolgonderzoekers zoeken.

> Continuïteit is ook te bereiken door samen te werken met (lokale) partners. Deze blijven aanwezig en bezig met het onderwerp als je weer terug naar huis gaat.

> Vaak zijn er meerdere randvoorwaarden nodig om een verandering op gang te krijgen of iets tot stand te brengen. Zoek uit welke randvoorwaarden verschillende belangheb-benden definieren en welke economische, sociale, politieke, geografische en ecologi-sche elementen daarin naar voren komen. Kom pas na analyse van dit geheel tot je conclusies.

> Als je meerdere mensen in beweging hoopt te krijgen is het een idee om met een kleine groep enthousiaste mensen te starten. Ga met hen aan de slag en laat hen in hun eigen omgeving verder lobbyen om anderen mee te krijgen. Een kleine groep sneller stap-pen kan maken en draagvlak van binnen-uit kan creëren. Het laatste zorgt voor meer continuïteit.

■ Wouter heeft gewerkt voor een organisatie die doorgaat met de resultaten en ze zelf up to date houdt. „De site waar de ranking van deze aanbieders op staat wordt nog steeds zo’n 500 keer per dag bezocht. Doordat de resultaten van mijn onderzoek op de site zijn gekomen is er discussie ontstaan. Er is veel feedback op de inhoud van de evaluatie gekomen. EUCC heeft in december 2006 weer een soortgelijke enquête uitgezet om te kijken hoe organisaties er nu voor staan. De uitslagen zijn nog niet helemaal bekend, maar het is wel al zeker dat er een hoop ver-beterd is. Deze resultaten zijn ook handig voor andere lobbyclubs in Europa die strijden voor betere leefomstandigheden voor dolfij-nen en walvissen.” ■

Zoek betrouwbare partners Als je een economisch project op wilt zetten in een ander land is een goede samenwer-king met betrouwbare partners nodig. Pepijn gaat nu vier tot zes keer per jaar naar Kenia om te kijken hoe het loopt. In Kenia werkt hij samen met G.R.A.C.E. (Grassroots Allience for Community Education), een Amerikaan-se organisatie die voor dit project faciliteiten biedt, bijvoorbeeld het land ter beschikking stelt. Er is een projectleider voor zijn project via G.R.A.C.E. aangesteld.

> Lokale organisaties kunnen ondersteu-nend werken voor je onderzoek met kennis van zaken en in begeleiding.

> Laat je resultaat meeliften op de bekend-heid van een organisatie, zoals Wouter heeft gedaan.

■ Kim had de zekerheid van de organisatie Enviu achter zich in Puerto Natales. Enviu heeft daar een kantoor en zullen op het thema duurzame ontwikkeling actief blijven in het stadje. Haar resultaat wordt ingezet en verder uitgediept door Enviu en nieuwe onderzoekers. ■

�� ��

�.� TIPS EN TRUCS VOOR STARTERS

Hier vind je tips over het idee om voor jezelf te beginnen.

Zoek een of meerdere coaches Als je je eigen bedrijf wilt beginnen is het een goed idee om een betrouwbare coach te zoeken. Liefst een ouder iemand die privé en zakelijk los staat van jou, iemand die gelooft in je project of plan, maar je ook realistisch advies kan geven. Meer en meer jongeren beginnen voor zichzelf. Veel jonge ondernemers zijn aan het netwerken: „Wat ik mooi vond om te zien is dat het ondernemersklimaat snel groeit. Ik ben met veel mensen koffie gaan drinken en dit werkt als een soort naturel netwerken. Ik heb veel inspirerende mensen gesproken, op zakelijk gebied en op creatief en verant-woord gebied. Deze manier van netwerken is enorm aan het groeien.”

> In het voortraject van het starten van je eigen onderneming is het goed met veel mensen te praten omdat je daar erg veel van leert en wellicht sponsoring kunt krijgen. Je kunt mensen aan je verbinden waar je op terug kunt vallen, samen mee kunt werken, naar kunt refereren, advies aan kunt vragen, om een gunst kunt vragen, etc. In een wat formele vorm kan dit een Comite van Aan-beveling of een Raad van Advies zijn.

Wees realistischHet is goed om een duidelijk businessplan te hebben en om realistische doelen te stellen. De leden van Symbeyond zijn nog student en zij vertellen het volgende. „We zijn er van overtuigd dat we nu alles goed in de steigers hebben gezet de afgelopen maanden om nu van start te gaan. Ons doel is om dit jaar twee onderzoeken uit te voeren. We hebben nu een eerste opdracht binnen van Cordaid voor evaluatie van de tsunamihulp. Verder zijn we in onderhandeling voor een onder-zoek in India, in de katoen, aloe vera en/of koffie-sector.”

Zoek publiciteit en bekendheidAls je financiën moet zoeken voor de uitvoe-ring van je plannen moet je mensen ervan kunnen overtuigen dat het een goed plan is. Hiervoor is het noodzakelijk dat je in ie-der geval zelf in je plan gelooft. Daarnaast is publiciteit nuttig voor de status van je plan-nen, voor je bekendheid en voor sponsoren. Publiciteit kun je zelf zoeken in bestaande kanalen of je kunt zorgen dat journalisten op je af komen. Pepijn: „Door Business in Development groeide mijn netwerk en kwam er iemand op mij af die een soortgelijk pro-ject in Madagaskar had gedaan. Met zijn hulp is mijn plan verbeterd.”

Zet door‘Volhouden’. ‘Lef hebben’. ‘Het is niet gemak-kelijk, er gaat altijd wel weer iets anders dan gedacht’. Dit zijn veel gehoorde uitspraken.Gelukkig worden ze regelmatig gevolgd door; „Als je er in gelooft dan komt het wel goed” en „Blijf je droom volgen”. Patrick is één van de mensen die voor zichzelf begonnen is en hij legt uit: „In de twee en een half jaar dat ik nu terug ben sinds mijn stage heb ik langzaam aan alle puzzelstukjes bij elkaar gekregen. Gelukkig zijn er genoeg plekken waar je advies kunt vinden over het starten van een eigen onder-neming.” Dit kan bijvoorbeeld bij de Kamer van Koophandel. Als je naast je werk je eigen onderne-ming op wilt zetten kom je op een gegeven moment op een punt dat je het niet meer kunt combineren. „Dan moet je de sprong in het diepe wa-gen. Dit is vooral een mentaal proces. Als je het echt wilt en je hebt vertrouwen in dat je het kunt, dan lukt het ook. Het is niet gemak-kelijk om zo te starten, maar laat je droom niet los!” aldus Cathelijne.

> Volgens Annouk is het van belang om je-zelf constant te vernieuwen. Ook dit kan de continuïteit van je onderneming bevorderen.

> Schrijf ook een exit strategie. Kijk eens in het artikel in de Sprout te vinden op http://www.sprout.nl/artikel.jsp?id=682947

�� ��

De verhalen van…5Ben je geïnteresseerd geraakt in de personen achter deze initiatieven, ervaringen of bedrijven? En wil je weten hoe zij vanuit hun studie tot deze mooie resultaten zijn geko-men? Wij stellen ze graag wat uitgebreider aan je voor.

Kim Janssen„Mijn docent vertelde over Enviu, een Nederlandse organisa-tie die naast bewustwordingsactiviteiten in Nederland, ook onderzoek doet op het gebied van duurzame ontwikkeling, waaronder duurzaam toerisme in Chili en Argentinië. Ik ben via hen van januari tot mei 2006 in Puerto Natales geweest. Dit is een plaatsje in het Zuiden van Chili, in Patagonie, waar zo’n 19.000 mensen wonen. Ik heb onderzoek gedaan naar de toekomst van duurzaam toerisme ter plaatse. In 2005 kwa-men er 100.000 toeristen naar dit stadje toe en dit aantal stijgt elk jaar. Het toerisme is niet goed gestructureerd en verloopt nogal chaotisch. Verschillende touroperators bieden hetzelf-de aan. Mijn onderzoek was gericht op het beter en duurza-mer structureren van toerisme en activiteiten voor voorzienin-gen aanpassen aan de behoeften van de toeristen en de lo-kale aanbieders. Men is zich meer bewust geworden van het belang van samenwerking om toerisme in de toekomst meer structuur te geven. De gemeente, de touroperators, de hote-leigenaren en consultants zijn meer samen gaan kijken hoe ze de toeristenstroom beter en duurzamer kunnen organise-ren en optimaliseren. Opvallend was dat uit de interviews met toeristen bleek dat de helft van de geïnterviewden geïnteresseerd was om het gebied in de winter te bezoeken. Dit gaf een heftige reactie van de lokale ondernemers, omdat tot nu toe in de winter bijna alle toeristische bedrijven hun deuren sluiten. De organisaties die bij de workshops waren (variërend van hoteleigenaren tot adviseur en de directeur van de lokale kamer van toerisme en de grootste touroperator daar) hebben de handen ineen geslagen.”

www.enviu.org

Chili

�� ��

Helga van Kampen„Tijdens een wereldreis na mijn eerste studie realiseerde ik me dat sport in iedere samenleving een belangrijke rol speelt. Overal ter wereld sporten mensen ongeacht de economische achtergrond. Ik besloot na deze reis culturele antropologie te gaan studeren in Utrecht. Mijn afstudeeronderzoek ging over de rol van sport in ontwikkelingsprocessen. Dit voorstel werd me door studiebegeleiders sterk afgeraden. Sport had in de eerste plaats niets te maken met armoedebestrijding en ten tweede kon je straks geen droog brood verdienen met dit onderwerp. Met steun van een aantal mensen, onder wie Wouter van Beek (docent) en Jan Berteling (destijds direc-teur van Stichting Nederlandse Vrijwilligers), heb ik toch voor dit afstudeeronderwerp gekozen. In Onze Wereld las ik een artikel over sport en ontwikkeling en toen wist ik het zeker dat ik hiermee door wilde gaan. Ik ging voor 5 maanden naar Zuid-Afrika om daar voor de organisatie SCORE (Sports Coa-ches OutReach) een onderzoek te doen over de rol van sport in een veranderende samenleving. SCORE is een non-profit Zuid-Afrikaanse NGO (niet gouvernementele organisatie), die internationale en Zuid-Afrikaanse vrijwilligers inschakelt om lichamelijke opvoeding en sportvaardigheden aan te bieden aan kinderen en die instructeurs traint in onderontwikkelde gebieden. Mijn eerste voet op Zuid-Afrikaanse bodem was een paar weken nadat Nelson Mandela gekozen werd tot presi-dent van Zuid-Afrika. Het was een roerige tijd. Opvallend was vooral de voelbare positieve energie. De bevolking voelde de ruimte en kans op verandering en verbetering in beleid en structuur. Vanuit SCORE was het mogelijk om een bijdrage te leveren aan deze verandering. Toen ik terug kwam in Nederland wilde ik graag weer opnieuw vertrekken. Er kwam een vacature bij SCORE en zo ben ik in juli 1995 voor 2 jaar naar Zuid-Afrika vertrokken. Sa-men met de directeur bepaalde ik de inhoud van de program-ma’s. Daarnaast heb ik de rurale component van het SCORE project, dat tot dan toe alleen in Kaapstad liep, opgezet. Van-uit dit stedelijk programma wordt door middel van sportpro-jecten integratie, zelfvertrouwen en gezondheid bevorderd met name in de townships.”

www.sportdevelopment.org

Cathelijne Lania„Ik ben tijdens mijn studie in Zuid-Afrika geweest waar ik een stage heb gelopen bij een lokale bakkerij. Later heb ik in China onderzoek gedaan voor Foster Parents. Beide stages waren georganiseerd door AIESEC. In China heb ik mij ge-realiseerd dat ik ook zonder ervaring in ontwikkelingssamen-werking wel wat kan betekenen voor mensen. Ik was na mijn studie in 2000 op zoek naar een project en kwam in aanraking met de oprichtster van Stichting Studentenproject Nepal. Zij zocht iemand die computeronderwijs op kon zetten in Ne-pal. Ik heb dat toen gedaan en kwam in die tijd in aanraking met Danbar, de eigenaar van een zilverfabriek. Hij kon moei-lijk markt vinden voor zijn zilveren sieraden. Deze man en zijn verhaal zijn me bij gebleven in de tijd dat ik bij Sara Lee (van Douwe Egberts) ging werken en daarna bij Utz Kapeh. In bei-de banen had ik het erg goed naar mijn zin. Toch heeft het altijd in mijn hoofd gespeeld dat ik nog iets met deze mensen in Nepal wilde doen. Mijn moeder was in Nepal en kwam Dan-bar weer tegen. Er kwam een noodkreet vanuit Nepal dat het niet goed ging met de verkoop van de sieraden. Toen besloot ik om iets voor deze mensen te gaan doen. Ik ben begonnen met de oprichting van mijn eigen bedrijf LINK. Het doel van LINK is markten te vinden voor de producten (sierraden en mode accessoires) van getalenteer-de ondernemers in ontwikkelingslanden. Mijn idee is dat geta-lenteerde mensen in ontwikkelingslanden erg beperkt worden in hun kunnen door omstandigheden. Als ik deze omstandig-heden voor hen kan verbeteren kunnen ze meer uit hun talent halen en met trots de dingen doen waar ze goed in zijn. Het hele idee heeft zich in de afgelopen 2 jaar ontwik-keld. Ik heb een bedrijfsplan geschreven en meegedaan met de BiD challenge. Daar heb ik de finale gehaald. Ik heb nu ook een tweede partner gevonden in Nepal; Beads for Life. Daarnaast ben ik bezig met een andere part-ner in India; de Indiase organisatie St. Lamp ondersteunt een grote groep handwerkers. Ook met hen wil ik kijken naar de mogelijkheden om het borduurwerk in Nederland te verkopen.”

www.linkmyworld.nl

Zuid-AfrikaZuid-Afrika

�0 �1

Patrick Faasse„Ik heb in 2004 zeven maanden stage gelopen bij het Minis-terie van Toerisme in Tanzania. Ik heb voor hen een database ontwikkeld waarin zij gegevens over lokaal toerisme kunnen opslaan. Mijn afstudeerscriptie ging over hoe ICT en toeris-me in ontwikkelingslanden de lokale economie te versterken. Hiervoor heb ik een ICT sector analyse gemaakt en een toe-risme analyse met Tanzania als case. Ik heb een theoretisch en een praktisch model uitgewerkt in mijn scriptie die zeer goed ontvangen zijn. Ik ben tijdens deze periode aan het netwerken ge-weest vanuit het idee om een eigen bedrijfje te starten. Ik heb gevraagd waar behoefte aan was en er bleek in de toe-ristische sector vraag te zijn naar ICT ondersteuning. Na mijn stage in Tanzania ben ik al tijdens het afstu-deren begonnen met het opzetten van mijn eigen bedrijf. Mijn interesse ligt ook bij ICT, dus de relatie tussen ICT en toerisme was snel gemaakt. Ik ben een jaar aan het werk geweest bij de NHTV als projectmedewerker accountmanagement en heb een nieuwe afstudeer richting gecoördineerd. Tijdens dit jaar ben ik al opdrachten gaan doen voor verschillende mensen in het bou-wen van websites en de opzet van www.safari-planner.com. Deze site moet het mogelijk maken voor Nederlandse toeri-sten om direct met touroperators in Tanzania een safari op maat te boeken. Ik ondersteun dus lokale aanbieders van sa-fari’s met ICT, kennis en marketingervaring. Ik adviseer hen in hoe de Nederlandse markt werkt; wat wel en niet aanspreekt. De lokale aanbieders betalen alleen als er een safari via deze site geboekt wordt, dus op basis van commissie. We werken dus zonder tussenpersonen, dus zonder verdere bijkomende kosten. Ik ben begin 2007 echt van start als full time zelfstan-dig ondernemer. De site safari-planner.com is begin april 2007 beschikbaar voor boekingen van safari’s in Tanzania en Oeganda. Mijn andere twee bedrijfsvoeringen van mijn onderneming zijn Tourism Web Services, waarmee ik websi-tes bouw voor met name toerisme gerelateerde instanties, en Rhino safari’s, een onderdeel dat nog in de steigers staat.”

www.safari-planner.com www.tourismwebservices.com

Maarten van der Wiel„Ik ben 8 maanden in Durban geweest; vier maanden voor mijn stage en later vier maanden voor mijn afstuderen. Dur-ban ligt in KwaZulu-Natal, aan de oostkust van Zuid-Afrika. De THRijswijk heeft hier contact met UNSA, een organisatie die stage en onderzoeksplaatsen organiseert voor studenten. Toen ik hoorde dat mijn hogeschool een project in Zuid-Afrika had lopen deed de kans zich voor om een tijd naar het buiten-land te gaan, iets dat ik altijd al heb willen doen. Ik heb bijgedragen aan het ontwerpen van verbete-ringen aan de Ram Pomp. Een waterpomp die werkt op ba-sis van waterkracht, voor de voorziening van irrigatiewater voor de plattelandsbevolking van KwaZulu-Natal. Het lokale bedrijfje, Biogas Technology waarmee de pomp was geïnstal-leerd was zo enthousiast over mijn werk tijdens mijn stage dat ze vroegen of ik terug wilde komen. Mijn hogeschool bood me deze mogelijkheid en ik heb deze kans gelijk aangegrepen. Met Biogas Technology en mijn afstudeerbegeleider heb ik toen een opdracht vastgesteld: het ontwerpen van techni-sche verbeteringen aan de Ram Pomp. Het project betrof de voorziening van irrigatiewater voor een lokale Zulu gemeen-schap die ernstig getroffen is door Aids. Deze gemeenschap bestaat uit een tiental grootmoeders die elke voor 10 kleinkin-deren zorgen. De grootmoeders proberen de weeskinderen te voeden met behulp van een moestuintje. Het is echter zwaar werk voor de oude vrouwen om het water vanaf het dichtstbij-zijnde riviertje in grote emmers op hun hoofd naar de tuin te tillen. De kleine kinderen moeten vaak ook helpen. Toen ik het tuintje voor de eerste keer zag kon ik nauwelijks geloven dat dit tuintje überhaupt voedsel op zou gaan leveren, zo droog en dor was het. De Ram Pomp kon hier een heel goed hulpmiddel zijn, aangezien de vrouwen geen brandstof voor deze pomp hoeven aan te schaffen. Tijdens mijn afstuderen heb ik onder andere een computersimulatie gemaakt van de fysische wer-king van de pomp en een testopstelling gebouwd en gebruikt om de onderdelen van de pomp te herontwerpen voor een efficiënter resultaat. Deze verbetering is ook aangebracht op de pomp van het eerste project, die ook daadwerkelijk meer water ging verpompen.”

www.unsa.nl

TanzaniaZuid-Afrika

�� ��

Symbeyond„Een aantal studenten bij Sociale Geografie wilden graag onderzoek doen in een ontwikkelingsland. Vanuit deze studie viel op een gegeven moment de mogelijkheid hiervoor weg. Er werd wel een cursus aangeboden in India: Introductory Course to Field Work in Fisheries in Tamil Nadu. We hebben ons hiervoor opgegeven en zijn met een groep van 11 uitein-delijk begin 2006 naar India geweest. Voor aanvang van deze cursus kwam er na eigen initiatief en hulp van een docent toch een mogelijkheid om onderzoek te doen ter plaatse, gerelateerd aan visserijproblematiek. Dat hebben we op ver-schillende locaties gedaan. We waren allemaal erg enthousiast geworden van het onderzoek doen en besloten hiermee verder te gaan. Hoewel onze onderzoeken in India zeer interessant, leerzaam en in principe ook relevant waren, is de uiteindelijke impact mi-niem. Dit hebben we ons snel gerealiseerd en we zijn toen op zoek gegaan naar een manier waarop we onze kennis, talent en enthousiasme op een relevante manier konden inzetten. Na een periode van verdieping en orientatie kwamen we uit op maatschappelijk verantwoord ondernemen en zagen we in dat hier nog veel ontwikkeling/ vooruitgang valt te behalen. Na vele uren hierover praten kwamen we tot het idee van Symbeyond Research Group. Symbeyond is een onder-zoeks- en adviesbureau waar we een aanbod hebben van on-derzoek, evaluaties, lokaal relevante projecten, ketenanalyse en productontwikkeling. Wat we bijvoorbeeld willen doen is het in kaart bren-gen van lokale stakeholders: behoeften, prioriteiten, proble-men en mogelijkheden van lokale gemeenschappen om zo een betere relatie tot stand te kunnen brengen tussen bedrijf en haar sociale omgeving. Daarnaast willen we inzicht bieden in mogelijkheden voor lokaal relevante projecten waardoor bedrijven bij kunnen dragen aan de ontwikkeling van de leefomstandigheden van lokale gemeenschappen. Ook voeren we ketenanalyses uit om de productieketen van bedrijven duurzamer te maken. Tenslotte willen we inzicht bieden in mogelijkheden voor lokaal relevante productontwikkeling vanuit het Base of the Pyramid concept.”

www.symbeyond.org

Pepijn Steemers„Ik heb in 1997 stage gelopen in Kenia op een boerderij / kin-dertehuis en heb na mijn afstuderen twee jaar in Kenia als vrijwilliger gewerkt. Toen ik terug kwam in 2000 wilde ik een HBO opleiding gaan doen. Mijn oud leraar visteelt van de Agrarische opleiding waar ik nog contact mee had, vroeg me of ik niet met vis aan de gang wilde gaan. Hij heeft mij een opleiding gegeven in visteelt, ik mocht aansluiten bij zijn cur-riculum bij de vakken die ik interessant vond. Voor mijn afstuderen heb ik een plan geschreven voor viskweek in Oost Afrika. Voedsel in deze regio is vaak eenzij-dig, vis is schaars en vis uit de Hooglanden is vaak te duur. Ik heb een plan geschreven waarin het idee is uitgewerkt om in Kenia een proefboerderij te beginnen met karperteelt in de Hooglanden. Vanuit deze boerderij kunnen boeren in de buurt gestimuleerd en geadviseerd worden in eigen visteelt op hun boerderij. Enerzijds moeten er vermeerderaars komen (die zorgen voor reproductie) en daarnaast opfokkers (die de vissen opfokken voor consumptie). Ik heb uitgerekend dat met een kleine extra inzet (ca 1 uur per dag) op een bestaande boerderij een boer met viskweek zijn maandinkomen kan ver-dubbelen. Het is een duurzaam gesloten systeem, waarbij de mest van het land gebruikt wordt in de vijvers voor algengroei waar de vissen van eten. Het slib uit de vijvers is vruchtbaar en kan weer op het land gebruikt worden. Dit plan heb ik via Kiungo ingediend bij BiD en ik heb in 2005 de BiD Student Challenge gewonnen. Kiungo is mijn organisatie, projectma-nagement en adviesbureau waarmee ik lokale ondernemers-initiatieven en projecten ondersteun en initieer. Hiervan heb ik een lokale projectleider aangenomen en zijn er in januari 2007 een heel aantal mensen daar begonnen met het aanleg-gen van de eerste vijver. We moeten kijken hoe het gaat met de kweek van de karper op deze hoogte en dit klimaat. Er zijn meerdere voorbeelden dat karpers zich wel zullen voortplan-ten in dit klimaat. Binnen 5 jaar zouden er 48 reproductiebedrijven kun-nen draaien en 480 vis opkweekbedrijven. Totaal kunnen dan 15.000 mensen van 100 gram vis per week worden voorzien.”

www.kiungo.com www.fishforward.org www.umemejua.com

IndiaKenia

�� ��

Wouter Egas„Ik heb geen veldonderzoek gedaan in het buitenland, maar wel een internationaal onderzoek voor EUCC, de Kustver-eniging, in Leiden. EUCC is een Europese organisatie ter behoud en ontwikkeling van kust en zee. Ze heeft zo’n 3000 leden uit 12 landen. 2002 was het Internationaal VN Jaar van het Ecotoerisme. EUCC wilde daar via hun eigen websites ook aandacht aan besteden door verantwoord toerisme onder de aandacht te brengen. Op hun website staat voornamelijk informatie over kustzaken en kustbescherming in Europa. Ik heb met mijn onderzoek gekeken naar Whale watch tour aan-bieders in Europa (dolfijnen en walvis spotten). Er waren in 1998 1,4 miljoen mensen die in Europa walvissen of dolfij-nen gaan kijken via een georganiseerde tour. Dat aantal zal alleen nog maar gegroeid zijn. Door deze grote aantallen is het zaak dat het goed geregeld is zodat het de habitat van de walvissen niet verstoort. Ik heb gekeken welke richtlijnen er zijn voor een ver-antwoorde vaart en hoe daar mee omgegaan wordt. Er bleken verschillende richtlijnen te bestaan, bij instanties als Green-peace, WDCS en IWC. Ik heb deze verschillende richtlijnen bij elkaar gebracht tot een overzicht van 15 richtlijnen*. Met deze 15 heb ik 50 aanbieders in Europa getoetst, door middel van een zelfevaluatie. Deze respons heb ik getoetst aan er-varingen van experts en toeristen. Van dit onderzoek is een overzicht gemaakt waar de aanbieders in gecategoriseerd zijn op hoe verantwoord ze tours aanbieden. Deze resultaten zijn op de website van Kustvereniging terug te vinden; www.kustgids.nl/walvisspotten/index2.html”

*Bijvoorbeeld 1. Ga niet dichterbij dan 100 m,

2. Benader walvissen en dolfijnen langzaam van achteren en van opzij, niet van voren of direct achterop,

3. Voer geen walvisachtigen,

4. Door het ontwerp van de boot moet het risico van verwonding van walvisachtigen worden geminimaliseerd, bijv. door het af-dekken van scheepsschroeven

Nederland

Wouters kaart met door hem onderzochte whalewatch locaties in Europa.

�� ��

Esther Koskamp„Ik ben altijd geïnteresseerd geweest in mensen helpen. Ik ben er achter gekomen dat CMV projecten in Nederland toch vaak tege-moet komen aan voor mij ‘luxe’ problemen. Ik houd me liever bezig met basisbehoeften van mensen. Vandaar dat ik ontwikkelingssa-menwerking erg interessant vind. Ik wilde graag een stage in een ontwikkelingsland lopen. Er was hiervoor een goede mogelijkheid bij ons in Zwolle; Hogeschool Windesheim heeft een project opge-zet in samenwerking met Stichting Protestants Christelijk Onder-wijs Suriname (PCOS). PCOS is een NGO die verschillende projec-ten uitvoert ten behoeve van de verbetering en ondersteuning van het Surinaamse (basis)onderwijs. Dit project wordt gesponsord door Novib. Dit project, het gemeenschapsontwikkelingsproject, wordt uitgevoerd in de achterstandswijk Marowijne Flora; er zijn daar 7 basisscholen gevestigd, enkele buurthuizen en crèches. Doel van het project is het opzetten van een brede school om deze achterstandswijk verder te ontwikkelen. Het leidende idee hierach-ter is „It takes a whole village to raise a child”. Een deelproject hier-van was het Milieu en Gezondheidproject waar ik een aandeel in heb gehad. De vraag vanuit PCOS was het tot stand brengen van schoolplannen in het kader van Milieu en veiligheid. Dit hield in het motiveren van mensen deel te nemen, workshops geven en het op-stellen van de plannen samen met de schoolteams. De organisatie PAHO (Pan American Health Organization) had in 2004 al een onderzoek gedaan naar aspecten van milieu en gezondheid in de wijk. PAHO heeft 8 onderdelen in het kader van milieu en gezondheid waar zij onderzoek naar doen. We hebben de scholen laten kiezen om 1 of 2 onderdelen te behalen om het overzichtelijk en realistisch te houden. Na een moeizaam traject van het organiseren van vergaderingen (op 1 school gelukt) en workshops (weinig gemotiveerde docenten) liggen er uiteindelijk 4 schoolplannen. In deze plannen hebben scholen bijvoorbeeld ideeën over renovatie, schoolontbijt en veiligheid tegen inbraak opgenomen. Deze scholen zijn nu bezig, met ondersteuning van een nieuwe student CMV, om de plannen tot uitvoer te brengen. Dit doen ze onder andere door sponsoring te zoeken. Het mooie is dat de scholen nu een samenwerking zijn aangegaan om gezamenlijk grotere bedrijven aan te spreken voor sponsoring.”

www.sdgs.sr.org/smartcms/default.asp

SurinameAnnouk Post„Ik heb tijdens mijn studie in Amsterdam gezocht naar maatschap-pelijke thema’s in de modewereld. Ik haalde inspiratie uit thema’s als islamisering. In de Styling en Design studie bij de AMFI kwam ik met deze zoektocht toentertijd niet veel verder, de maatschappe-lijke thema’s uit de modewereld bleven oppervlakkig. In Arnhem heb ik een post-HBO opleiding gedaan waar dit meer tot zijn recht kwam. Pierre Hupperts is daar hard bezig met het thema Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO) in de opleiding. Mede door hem heb ik allerlei rapporten gelezen van Fair Wear, Clean Clothes Campaign, etc. Voor mijn afstuderen heb ik het idee om mode te gebruiken als een soort brug uitgewerkt; Door mode aandacht vragen voor de situatie in ontwikkelingslan-den. Dit onderzoek was gericht op de markt voor ‘bewuste en eer-lijke’ mode. Ik ben naar New York en Londen gegaan om mensen op straat, en in kleine modewinkels te vragen of ze weten waar hun kleding vandaan komt en of ze interesse zouden hebben in hippe, eerlijke en goed gemaakte kleding. In New York kenden veel men-sen Fair Trade als concept niet. Ik heb toen hiphonest bedacht om uit te leggen wat ik bedoelde. Hip om aan te geven dat het trend-setting is, en honest dat het geproduceerd is met respect voor onze wereld en de mensen. Die hiphonest merken vinden we overal ter wereld. Achter elk merk steekt een verhaal over gepassioneerde mensen die geven om wat leeft en groeit, mensen die niet achte-loos zijn als het gaat over toekomstige generaties. Door het samen-brengen van hipeerlijke merken willen we mensen inspireren om na te denken over het verband tussen mode, identiteit en globali-sering. Iedereen kan immers bijdragen aan een schone en eerlijke wereld, maar soms hebben mensen nu eenmaal een duwtje nodig! De mensen die ik sprak waren erg enthousiast hierover. Als er eer-lijke en mooie kleding te koop is zullen ze het zeker overwegen te kopen. Dat was voor mij het startpunt voor YOI. YOI staat voor Your Own Identity en het betekent ook nog ‘goed’ in het Chinees, in de zin van je goed voelen als je goed doet. Na mijn studie heb ik samen met mijn vriendin Kim een bedrijfs-plan geschreven voor YOI. Ik ben ook in Parijs en Berlijn de straat op gegaan om het onderzoek dat ik voor mijn afstuderen gedaan had uit te breiden, om YOI tot een goed plan te kunnen maken en nieuwe merken te traceren. Stichting YOI is een platform waarop ik het verhaal willen vertellen van hiphonest, bewuste, eerlijke en hippe mode. Onze doelgroep zijn de ‘cultural creatives’. Dat zijn jongeren die kosmopolitisch denken, die naar buiten kijken, en die bovendien genieten van het leven, van kleding en van cultuur. En die toe zijn aan iets nieuws. Je kunt ze ook ‘urban zappers’ noe-men, jongeren die wonen in grote steden verspreid over de hele wereld: Rotterdam, Amsterdam, Londen, New York, Sidney en Kaapstad. Zij zappen van het ene idee naar het andere. Van de ene stijl naar de volgende, meestal zonder te weten hoe trendset-tend ze zijn. We willen hipeerlijke mode juist in de lifestyle van die trendsetting jongeren laten integreren, omdat hiphonest dan een vanzelfsprekendheid wordt en niet een kort overwaaiend modever-schijnsel. We willen met YOI een mentaliteitsverandering teweeg brengen. In YOI zit van alles waar ik voor sta. Hierdoor is het echt mijn passie geworden.”

www.yoi.nu www.yoistore.nl

VS

Engeland

�� ��

Deze uitgave is te bestellen via:DHONieuwe Achtergracht 1��, B�.1�101� WV Amsterdam0�0 ��� ����info@dho.nlwww.dho.nl

Praktische links

OnderwerpenMeestal beginnen studenten bij de eigen docenten, docenten van andere disciplines, vakbladen, de scriptie database van de univer-siteit of hbo, of bij anderen in hun omgeving. Je kunt ook de vol-gende links eens proberen;

www.oneworld.nlwww.fondsen.orgwww.btsf.nlwww.enviu.orgwww.eucc.nlwww.amaidi.orgwww.unsa.nlwww.ontmoetafrika.nlwww.lhump.nlwww.noord-zuid.nlwww.commundo.euwww.moveyourworld.nl/networkwww.global-connections.nlwww.dprn.nlwww.mvoscripties.nlwww.dgroups.org

Fondsenwww.beursopener.nlElseviers fondsendiskwww.noord-zuid.nlwww.xplore.nl

Praktische tipswww.joho.nlwww.wilweg.nl

Eigen bedrijfEr zijn veel sites op internet te vinden waar je informatie kunt krij-gen over het starten van een eigen bedrijfje. Hieronder een greep hieruit:

www.kamervankoophandel.nlwww.startendeondernemers.nlhttp://www.leren.nl/rubriek/economie_financien/ondernemen/starten/www.sprout.nl (voor de exitstrategie) http://www.sprout.nl/artikel.jsp?id=682947)www.startersinformatiecentrum.nlhttp://www.leren.nl/rubriek/zakelijk/ondernemen/starten/www.bidnetwork.orgwww.dobfoundation.nl

ColofonDit is een uitgave van het landelijk netwerk DHO (Duurzaam Hoger Onderwijs). Het doel van DHO is integratie van duurzame ontwik-keling in het onderwijs van universiteiten en hogescholen. Alle afgestudeerden van het hoger onderwijs in Nederland dienen com-petenties te bezitten om vanuit hun eigen discipline en in samenhang met andere dis-ciplines bij te dragen aan duurzame ontwik-keling. In het netwerk zijn het HBO en WO vertegenwoordigd, evenals bedrijven, NGOs, studenten(verenigingen) en ministeries.

Deze uitgave is financieel mede mogelijk gemaakt door NCDO.

RedactieLyanne WoltjerIris van der Cingel

Met dank aan Annouk PostCathelijne LaniaEsther KoskampHelga van KampenKim JanssenMaarten van der Wiel Patrick FaassePepijn SteemersSymbeyondWouter EgasHubertine RoessinghMax HavelaarBusiness in Development Network

Ontwerp en VormgevingOurlab | Thomas Cleverwww.ourlab.nl

DrukwerkVerhaag Grafische Dienstverlening

PapierDeze uitgave is gedrukt met milieuvriende-lijke inkten op Biotop houtvrij offset. Minder milieubelastend door een chloorvrije pro-ductie en zonder toevoegingen van optische witmakers of kleurpigmenten

Juli 2007, eerste drukOplage 5000 exemplaren

Dit boekje is geschikt voor hergebruik: gooi ’m niet weg maar geef ’m door

>