Graan Oogst 2006 - AGRI Press · Yvan Lambrechts 011/74 26 91 - GSM 0473/83 70 13 - fax 011/74 26...

GRANEN

OOGST 2013

Landbouwcentrum Granen

Eiwitrijke gewassen - Oliehoudende zaden Kleine industrieteelten

Vlaanderen

LCG vzw

Landbouwcentrum Granen Vlaanderen (LCG) vzw

p/a Inagro vzw, afdeling Akkerbouw

Ieperseweg 87

B-8800 Roeselare (Rumbeke)

telefoon

ing. D. Wittouck: 051 / 27 32 41

ir. L. Willaert: 051 / 27 32 40

fax

051 / 240 020

E-mail

[email protected]

[email protected]

website

www.lcg.be

Overname uit deze publicatie is toegestaan mits volgende duidelijk aangebrachte

bronvermelding: “Landbouwcentrum Granen Vlaanderen - Granen Oogst 2013”.

Het Landbouwcentrum Granen Vlaanderen is niet aansprakelijk voor eventuele schadelijke

gevolgen die zouden kunnen ontstaan bij het gebruik van de gegevens uit deze publicatie.

- 3 -

Landbouwcentrum Granen Vlaanderen – Granen Oogst 2013

I N H O U D

blz.

VOORWOORD .............................................................................................................................. 5

LANDBOUWCENTRUM GRANEN VLAANDEREN (LCG) vzw

Ten dienste van de graanteler ............................................................................................ 6

TEELTOMSTANDIGHEDEN WINTERGRANEN 2012-2013 .............................................................. 10

DEEL I - WINTERGERST

1 RASSENONDERZOEK ZESRIJIGE WINTERGERST .................................................................. 14 1.1 Korrelopbrengst .............................................................................................................. 15

1.1.1 Korrelopbrengst wintergerst VLAAMS GEWEST 2013 ................................................... 16 1.1.2 Korrelopbrengst wintergerst VLAAMS GEWEST MEERDERE PROEFJAREN ........................ 17

1.2 Hectolitergewicht ............................................................................................................ 18 1.3 Strolengte ...................................................................................................................... 19 1.4 Legering ........................................................................................................................ 20 1.5 Samenvattend overzicht .................................................................................................. 21

2 BEMESTING WINTERGERST ................................................................................................. 22

3 GEBRUIK VAN HALMVERSTEVIGERS IN WINTERGERST ....................................................... 25

4 ZIEKTEBESTRIJDING WINTERGERST ................................................................................... 29 4.1 Proefresultaten ziektebestrijding wintergerst 2013 .............................................................. 29 4.2 Richtlijnen voor de ziektebestrijding in wintergerst .............................................................. 38

4.2.1 Behandeling in het stadium “eerste knoop” .............................................................. 39

4.2.2 Behandeling in het stadium “laatste blad volledig ontrold” .......................................... 41

5 ONKRUIDBESTRIJDING WINTERGERST ............................................................................... 44

DEEL II - WINTERTARWE

1 RASSENONDERZOEK WINTERTARWE .................................................................................. 48 1.1 Korrelopbrengst .............................................................................................................. 51

1.1.1 Korrelopbrengst wintertarwe LEEM- en ZANDLEEMGEBIED ......................................... 52 1.1.2 Korrelopbrengst wintertarwe WASE POLDER ............................................................. 54

1.1.3 Korrelopbrengst wintertarwe VLAAMS GEWEST 2013 ................................................. 55

1.2 Hectolitergewicht ............................................................................................................ 56 1.3 Vochtgehalte .................................................................................................................. 57 1.4 Blad- en aarziekten ......................................................................................................... 58 1.5 Strolengte ...................................................................................................................... 59 1.6 Legering ........................................................................................................................ 60

1.7 Samenvattend overzicht .................................................................................................. 61

1.8 Aandachtspunten bij het uitzaaien van kwaliteitstarwe (maalderijtarwe) ................................ 62

1.9 Rassenonderzoek wintertarwe voorjaarszaai kustpolder ....................................................... 63

2 BEMESTING WINTERTARWE ................................................................................................ 67

2.1 Stikstofbemesting in wintertarwe ...................................................................................... 67

2.2 Zwavelbemesting in de graanteelt ..................................................................................... 70

3 GEBRUIK VAN HALMVERSTEVIGERS IN WINTERTARWE ...................................................... 79

4 ZIEKTEBESTRIJDING WINTERTARWE .................................................................................. 86 4.1 Overzicht van de ziekte- en bladluisdruk in wintertarwe in 2013 ........................................... 86 4.2 Bladziektebestrijdingsproeven wintertarwe 2013 ................................................................. 89

4.3 Aarziektebestrijdingsproeven wintertarwe 2013 .................................................................. 94

4.4 Richtlijnen voor de ziektebestrijding in wintertarwe ............................................................. 99 4.4.1 Voetziektebestrijding ............................................................................................. 101 4.4.2 Bladbehandeling ................................................................................................... 102 4.4.3 Aarbehandeling ..................................................................................................... 109 4.4.4 Bestrijding van aarfusarium .................................................................................... 112

4.5 Perceelsspecifiek voorspellingsmodel om de graad van aarfusariumaantasting en het DON gehalte in

wintertarwe te voorspellen ............................................................................................... 117 4.6 LCG-waarschuwingsberichten en Epipre-adviessysteem ziekten en bladluizen in wintertarwe .... 119

- 4 -


5 ONKRUIDBESTRIJDING WINTERTARWE .............................................................................. 120 5.1 Najaarsbehandeling vóór de opkomst ................................................................................ 120 5.2 Najaarsbehandeling na de opkomst ................................................................................... 121 5.3 Voorjaarsbehandeling ...................................................................................................... 122

5.4 Behandeling vóór de oogst ............................................................................................... 129

5.5 Bestrijding van resistente duist in de polders ..................................................................... 129

5.6 Besluit ........................................................................................................................... 130

5.7 Gevoeligheid van wintertarwerassen aan chloortoluron ........................................................ 130

DEEL III - TRITICALE

1 RASSENONDERZOEK TRITICALE .......................................................................................... 132 1.1 Korrelopbrengst .............................................................................................................. 133 1.2 Hectolitergewicht ............................................................................................................ 134 1.3 Ziektegevoeligheid en legering ......................................................................................... 135 1.4 Besluit bij het rassenonderzoek ........................................................................................ 135

2 ONKRUIDBESTRIJDING TRITICALE ..................................................................................... 136

3 ZIEKTEBESTRIJDING TRITICALE ......................................................................................... 139

DEEL IV – ZOMERGRANEN

RASSENONDERZOEK ZOMERGRANEN KUSTPOLDER ............................................................. 142

DEEL V – INSECTENBESTRIJDING IN GRANEN

1 SMALLE GRAANVLIEG ......................................................................................................... 148

2 BLADLUIZEN, OVERDRAGERS VAN HET DWERGVERGELINGSVIRUS TIJDENS DE HERFST

EN HET VROEGE VOORJAAR IN WINTERGRANEN ................................................................. 154

3 BLADLUIZEN TIJDENS DE ZOMER IN WINTERTARWE .......................................................... 162

4 TARWEGALMUGGEN ............................................................................................................ 166

5 GRAANHAANTJES ................................................................................................................ 170

6 TARWESTENGELGALMUG ..................................................................................................... 171

DEEL VI – HALMDODER EN SLAKKEN IN GRANEN

1 HALMDODER ....................................................................................................................... 180

2 SLAKKEN ............................................................................................................................. 182

DEEL VII – GEINTEGREERDE GEWASBESCHERMING (IPM) ......................................................... 189

DEEL VIII – ECONOMISCHE BESCHOUWINGEN BIJ DE GRAANTEELT .......................................... 193

BIJLAGEN

BESCHRIJVING VAN DE ONTWIKKELINGSSTADIA BIJ GRANEN .................................................. 206

CHEMISCHE FAMILIES HERBICIDEN IN GRANEN ........................................................................ 207

CHEMISCHE FAMILIES FUNGICIDEN IN GRANEN ........................................................................ 208

CHEMISCHE FAMILIES INSECTICIDEN EN ACARICIDEN IN GRANEN ........................................... 209

ZAAIZAADBEHANDELINGSMIDDELEN ERKEND IN DE GRAANTEELT ............................................ 210

LIJST OPGEBRUIKTERMIJNEN VAN ERKENDE HANDELSPRODUCTEN IN DE GRAANTEELT ........... 212

- 5 -


VOORWOORD

In onderhavige publicatie worden alle proefveldresultaten bekomen op granen in Vlaanderen in

2013 bijeen gebracht. Doelstelling is, om per onderzoeksthema, alle resultaten op een

overzichtelijke manier samen voor te stellen en te commentariëren, en richtlijnen te formuleren

voor de praktijk.

Deze publicatie omvat alle onderzoeksresultaten bekomen op wintergerst, wintertarwe en triticale.

De coördinatie betreffende de onderzoeksresultaten op wintergerst en wintertarwe werd

waargenomen door Inagro vzw, afdeling Akkerbouw te Rumbeke-Beitem. Inzake de

onderzoeksresultaten op triticale werd de coördinatie waargenomen door de Universiteit Gent,

Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen, vakgroep toegepaste biowetenschappen, te Gent.

Vóór het teeltseizoen werden tussen alle deelnemende centra gemeenschappelijke afspraken

gemaakt omtrent de proefprogramma‟s en de proefaanleg. Dit maakt deze publicatie dan ook

waardevol.

Bij de interpretatie van de proefresultaten moet de nodige omzichtigheid in acht genomen worden.

Inzake teelten groeiomstandigheden kunnen er immers belangrijke verschillen optreden tussen

de proefplaatsen.

Wij willen hier ook speciaal wijzen op de verschillen in groeiomstandigheden die er normaal

bestaan tussen de kustzone en het binnenland. Verschillen in temperatuur, windsnelheid en

luchtvochtigheid creëren andere groeiomstandigheden, die niet noodzakelijk tot dezelfde besluiten

moeten leiden en dit zowel wat betreft rassenkeuze als bijvoorbeeld voor ziekten- of

insectenbestrijding. Het microklimaat in het gewas is duidelijk verschillend.

Alle opbrengstresultaten zijn omgerekend naar een uniform vochtgehalte van 15%. Voor een

aantal proeven werd een statistische verwerking uitgevoerd. De statistische verwerking heeft

betrekking op de variantie-analyse, de variatie-coëfficiënt, de kleinst wezenlijke verschillen en de

Duncan-toets. Binnen de Duncan-toets krijgen de objecten die niet wezenlijk verschillen voor

niveau P0,05 eenzelfde letter.

Vestigen we er tenslotte de aandacht op dat proefveldopbrengsten meestal deze van de

praktijkpercelen duidelijk overtreffen. De opbrengsten bekomen in de praktijk liggen vaak 10 à

20% lager dan de hier bekomen cijfers. Een verklaring hiervoor is te zoeken in het feit dat

proefvelden gunstiger teeltomstandigheden genieten en de verliezen beperkt zijn, ondermeer door

het ontbreken van spuitsporen.

Bart Naeyaert

Bestendig Afgevaardigde Provincie West-Vlaanderen

Voorzitter Landbouwcentrum Granen Vlaanderen

dr.ir. Mia Demeulemeester

afgevaardigd bestuurder Inagro

Secretaris Landbouwcentrum Granen Vlaanderen

Guy Depraetere

1e ondervoorzitter Landbouwcentrum Granen Vlaanderen

Gilbert Tyvaert

2e ondervoorzitter Landbouwcentrum Granen Vlaanderen

Realisatie van de brochure: Technisch Comité LCG

Coördinatie: ing. Daniël Wittouck

en ir. Lies Willaert

Inagro vzw, afdeling Akkerbouw

te Rumbeke-Beitem

Prof. Dr. ir. Geert Haesaert Universiteit Gent,

faculteit Bio-ingenieurswetenschappen,

vakgroep toegepaste biowetenschappen, te Gent

ir. Jean-Luc Lamont Vlaamse overheid, Departement Landbouw en Visserij,

Afdeling Duurzame Landbouwontwikkeling Granen

- 6 -



Ten dienste van de graanteler

Het Landbouwcentrum Granen, Eiwitrijke gewassen, Oliehoudende zaden, Kleine

industrieteelten Vlaanderen (LCG) vzw is een onafhankelijk voorlichtingscentrum, waarin alle

Vlaamse provincies participeren.

Een belangrijk accent binnen de werking ligt op de graanteelt. Daarnaast vormen ook vlas, hop,

tabak en graszaad een onderdeel binnen het takenpakket, deze laatst genoemde teelten komen

evenwel niet aan bod in deze publicatie.

Het LCG heeft zijn zetel in Inagro vzw te Rumbeke-Beitem.

Contactgegevens:


Adres: p/a Inagro vzw, afdeling Akkerbouw

Ieperseweg 87

B-8800 Roeselare (Rumbeke)

Telefoon: ing. Daniël Wittouck: 051 / 27 32 41

ir. Lies Willaert: 051 / 27 32 40

Fax: 051 / 240 020

E-mail: [email protected]

[email protected]

Website: www.lcg.be

Het Landbouwcentrum Granen Vlaanderen (LCG) vzw verstrekt een neutrale en actuele

voorlichting. Deze voorlichting steunt op een praktijkgerichte proefveldwerking, verspreid

over gans Vlaanderen.

LCG-PRAKTIJKGERICHTE PROEFVELDWERKING

In proeven onder lokale praktijkomstandigheden worden rassen, bemesting,

gewasbescherming en teelttechniek onderzocht.

mailto:lies.willaert#inagro.be

- 7 -


LCG-PARTNERS

Diverse instituten en onderzoekers, verspreid over gans Vlaanderen, verlenen hun medewerking:

de Vlaamse overheid, Departement Landbouw en Visserij, Afdeling Duurzame

Landbouwontwikkeling Granen

Burgemeester Van Gansberghelaan 115 a - 9820 Merelbeke

● Jean-Luc Lamont 09/272 23 03 - GSM 0473/83 70 57 - fax 09/272 23 01

e-mail: [email protected]

● Koningin Astridlaan 50/6 - 3500 Hasselt

Yvan Lambrechts 011/74 26 91 - GSM 0473/83 70 13 - fax 011/74 26 99


● VAC, Diestsepoort 6 bus 101 - 3000 Leuven

Annie Demeyere 016/66 61 21 - GSM 0473/83 70 45 - fax 016/66 61 01


Inagro vzw

● afdeling Akkerbouw

Ieperseweg 87 - 8800 Roeselare (Rumbeke) - fax 051/24 00 20

Daniël Wittouck 051/27 32 41 - e-mail: [email protected]

Lies Willaert 051/27 32 40 - e-mail: [email protected]

Jonas Claeys, Leen Vandewalle, Kristof Boone, Stefaan Bulcke, Stephanie Debosschere,

Carl Demeester, Kenneth Hosten, Alain Vandaele, Johan Vandenbulcke, Melvin Berten

en Mia Demeulemeester

● afdeling Biologische Productie

Ieperseweg 87 - 8800 Roeselare (Rumbeke) - fax 051/24 00 20

Lieven Delanote 051/27 32 50 - e-mail: [email protected]

Johan Rapol, Tom Decuypere en Annelies Beeckman

de Bodemkundige Dienst van België

Willem de Croylaan 48 - 3001 Leuven-Heverlee - e-mail: [email protected] - fax 016/22 42 06

Jan Bries, Wendy Odeurs en Nancy Vogels 016/31 09 22

Universiteit Gent, Faculteit Toegepaste Bio-ingenieurswetenschappen

en Hogeschool Gent, Faculteit Natuur en Techniek

● Diepestraat 1 - 9820 Bottelare 09/363 93 00 - fax 09/363 93 09

● Valentin Vaerwyckweg 1 - 9000 Gent 09/242 42 70 - fax 09/242 42 09

Geert Haesaert - e-mail: [email protected]

Veerle Derycke - e-mail: [email protected]

Kris Audenaert - e-mail: [email protected]

het Proef- en Vormingscentrum voor de Landbouw

Kaulillerweg 3 - 3950 Bocholt

Luc Martens 089/46 29 46 - GSM 0495/32 66 81 - e-mail: [email protected]

Toon Elsen - e-mail: [email protected]

de landbouwscholen:

- vzw PIBO Campus en het Provinciaal Instituut voor Biotechnisch Onderwijs (PIBO)

Sint-Truidersteenweg 323 - 3700 Tongeren - fax 012/39 80 49


Jos Fagard, Morgan Carlens 012/39 80 46

Dieter Cauffman, Nico Luyx en Koen Vrancken 012/39 80 55

- het Vrij Technisch Instituut, afdeling Land- en Tuinbouw

Boeschepestraat 44 - 8970 Poperinge - fax 057/34 65 60

Patrick Vermeulen 057/34 65 55 - e-mail: [email protected]

Dries Goethals en Stefan Vandeputte

mailto:[email protected]

- 8 -


- het Land- en Tuinbouwcentrum Waasland (LTCW), Technisch Instituut Sint-Isidorus

Weverstraat 23 - 9100 Sint-Niklaas - fax 03/760 10 95

Dirk Martens 03/760 10 99 - e-mail: [email protected]

Roel Van Avermaet 03/760 10 97 - e-mail: [email protected]

Alexander Cerpentier 03/760 10 97 - e-mail: [email protected]

- het Vrij Instituut voor Technisch Onderwijs

Gravin-Elisabethlaan 30 - 2320 Hoogstraten

Jef Verheyen 03/340 40 35 - e-mail: [email protected]

Charlie Dhaenens 03/340 40 33 - e-mail: [email protected]

LCG-VOORLICHTING

LCG-Graanberichten

Op geregelde tijdstippen ontvangen de leden het infoblad 'LCG-Graanberichten'. Dit blad brengt

actuele info omtrent rassen, bemesting, gewasbescherming en teelttechniek.

Tevens toont dit infoblad wekelijks de evolutie van de insectendruk (najaar, lente en zomer) en

ziektedruk (lente) in wintergranen.

Kort vóór de wintertarweoogst worden de leden geïnformeerd omtrent de Fusarium

mycotoxinedruk (DON).

Tenslotte wordt vóór de zaai van de wintertarwe, de toestand van de eileg van de smalle

graanvlieg in risicogebieden medegedeeld.

De LCG-Graanberichten worden verstuurd per E-mail of per post en zijn eveneens raadpleegbaar

op de LCG-website (www.lcg.be).

LCG-lijsten erkende gewasbeschermingsmiddelen in granen

LCG-leden hebben via de LCG-website (www.lcg.be) toegang tot de actuele lijsten van de

erkende gewasbeschermingsmiddelen in alle granen (worden periodiek bijgewerkt):

- Herbiciden

- Fungiciden

- Groeiregulatoren

- Insecticiden bladluizen, overdragers van het dwergvergelingsvirus

- Insecticiden bladluizen tijdens de zomer

- Insecticiden galmuggen

- Slakkenbestrijdingsmiddelen/mollusciciden

- Zaaizaadbehandeling

- Antischuimmiddelen

- Opslag en opslaglokalen

- Lijst opgebruiktermijnen

Op aanvraag kunnen deze lijsten ook per post verstuurd worden.

Het LCG nodigt uit en informeert

Het LCG organiseert diverse proefveldbezoeken en voorlichtingsvergaderingen (voor- en

najaar) over gans Vlaanderen, waarop de leden persoonlijk uitgenodigd worden.

In het voorjaar verschijnt de publicatie “Granen” op de LCG-website (www.lcg.be) met de

resultaten van alle graanproeven in Vlaanderen, aangevuld met richtlijnen voor de praktijk. Enkel

leden hebben via de LCG-website toegang tot deze publicatie. Op aanvraag kunnen zowel LCG-

leden als niet-leden een gedrukte versie bekomen tegen betaling.



http://www.lcg.be/

- 9 -


LCG-SERVICE

Waarschuwingsmodellen

Epipre-adviessysteem ziekten en bladluizen in wintertarwe (Bodemkundige

Dienst van België)

Het LCG biedt de mogelijkheid om op basis van een veldobservatie een perceelsspecifiek

bestrijdingsadvies (ziekten en bladluizen) aan te vragen aan de hand van het Epipre-

adviessysteem. Het eerste advies is gratis voor de LCG-leden.

Voor meer info: LCG-website (www.lcg.be) of Bodemkundige Dienst van België

016/31 09 22 (Wendy Odeurs).

Perceelsspecifiek voorspellingsmodel om de graad van aarfusariumaantasting en

het DON gehalte in wintertarwe te voorspellen

Dit voorspellingsmodel moet de landbouwer helpen om op het ideale tijdstip te behandelen

én de gepaste fungicidekeuze te maken in functie van de heersende aarfusariumdruk.

Voor meer info: LCG-website (www.lcg.be).

Analyses op bakkwaliteit (eiwit en zeleny) en Fusarium mycotoxinen (DON)

LCG-leden kunnen aan zeer democratische prijzen analyses laten uitvoeren op bakkwaliteit

(eiwit en Zeleny) en Fusarium mycotoxinen (DON).

Voor meer info: LCG-website (www.lcg.be) of LCG 051/27 32 40 (Lies Willaert).

LCG-LIDMAATSCHAP

LCG-lidmaatschap: verschillende formules

Het lidmaatschap is verschillend naargelang men de LCG-Graanberichten per E-mail of per post

wenst te ontvangen:

- LCG-lidmaatschap met LCG-Graanberichten per E-mail: 40 Euro

- LCG-lidmaatschap met LCG-Graanberichten per post: 60 Euro

Bedrijven hebben de mogelijkheid een bedrijfslidmaatschap aan te gaan:

- LCG-bedrijfslidmaatschap met LCG-Graanberichten per E-mail: 100 Euro voor 3 adressen

- LCG-bedrijfslidmaatschap met LCG-Graanberichten per post: 150 Euro voor 3 adressen

Wanneer geen gebruik gemaakt wordt van het LCG-bedrijfslidmaatschap, geldt het gewone LCG-

ledentarief.

Men kan lid worden door het bedrag te storten op rekeningnummer 380-0142683-67 van ING-

Bank: IBAN BE93 3800 1426 8367

BIC: BBRUBEBB

Het lidmaatschap loopt van september tot september.

Indien men de LCG-Graanberichten per E-mail wenst te ontvangen, dient het E-mailadres gemaild te

worden naar [email protected]

Persoonlijke login tot de LCG-website (www.lcg.be)

LCG-leden krijgen via een persoonlijke login toegang tot het gedeelte van de LCG-website

voorbehouden voor de leden. Aldus krijgt men toegang tot onder meer rasseninfo, teelttechniek,

waarschuwingsmodellen, de LCG-Graanberichten, de actuele LCG-lijsten van de erkende

gewasbeschermingsmiddelen in alle granen, de chemische families van de gewasbeschermings-

middelen in granen en de LCG-publicatie “Granen”.

LANDBOUWCENTRUM GRANEN

VLAANDEREN v.z.w.


VLAANDEREN v.z.w.


VLAANDEREN v.z.w.

http://www.lcg.be/

http://www.lcg.be/

http://www.lcg.be/

- 10 -


TEELTOMSTANDIGHEDEN WINTERGRANEN 2012-2013

D. Wittouck 1, J. Bries 2 en G. Haesaert 3

Tot 24 september bleef het globaal genomen droog tot zeer droog. Op 24 september kwam er

neerslag met zeer grote variaties tussen regio‟s, vooral in de Westhoek en in de regio Kieldrecht

was de neerslaghoeveelheid massaal.

De eerste wintergerst werd gezaaid tijdens de laatste week van september, en kwam volop op

gang de eerste dagen van oktober. Doch de zaai werd onderbroken door regen halfweg de eerste

week van oktober.

De maand oktober was veel natter dan normaal (Bron: KMI). Het aantal dagen dat de

omstandigheden gunstig waren om wintergranen te zaaien was hierdoor beperkt. Aldus viel de zaai

van de wintergerst later uit dan in het vorig seizoen.

De uitzaai van de wintertarwe verliep moeilijk, met grote verschillen tussen regio‟s. Zo verliep de

uitzaai van de wintertarwe in het oosten van het land vlotter dan in het westen van het land, waar

het door de natte weersomstandigheden zoeken was naar de droogste percelen. De provincie

West-Vlaanderen was het zwaarst getroffen, en meer bepaald nog de Westhoek en de kustpolder,

door de bijna dagelijkse regen.

Volgens het KMI was november abnormaal droog. Doch de regionale verschillen inzake neerslag

waren zeer groot, waarbij het uiterste zuidwesten van het land (de Westhoek) de meeste neerslag

te verwerken kreeg met alle gevolgen vandien voor het rooien van de herfstgewassen

(voornamelijk aardappelen) en inzaai van wintertarwe (Bron: naar KMI).

Begin november was er nog maar zeer weinig tarwe gezaaid in de Westhoek en in de kustpolder;

bovendien stonden heel wat van de vroeggezaaide tarwepercelen gedeeltelijk onder water. De

andere regio‟s in West-Vlaanderen waren minder erg getroffen, doch ook daar werd gewacht op

beter weer om wintertarwe in te zaaien. In de andere provincies werd minder hard aan de alarmbel

getrokken; naargelang de regio moest ook buiten West-Vlaanderen nog een groot deel van de

wintertarwe ingezaaid worden. (Bron: Boer en Tuinder, 9 november 2012)

In de loop van de tweede helft van november was in het oosten van het land de wintertarwe zo

goed als gezaaid, behalve op de percelen waar de voorvrucht (onder meer suikerbieten,

korrelmaïs) nog niet geoogst was. Daarentegen bleef in West-Vlaanderen de zaai het minst

gevorderd.

Het jaar werd afgesloten met de natste decembermaand ooit (er viel meer dan het dubbele van

de normale hoeveelheid neerslag); het was bovendien iets zachter dan normaal, zeer winderig en

er was minder zonneschijn dan normaal (Bron: KMI).

In het oosten van het land, tot aan de grens Kortrijk-Doornik, was tegen half december 90% van

alle percelen gezaaid; vanaf Ieper richting kust was op dat ogenblik het uitgezaaide aandeel

historisch laag: maximaal 40% (Bron: Boer en Tuinder 8 maart 2013). Ook in de kustpolder was

het uitgezaaide areaal wintertarwe bijzonder laag.

Met de inzet van het nieuwe jaar lagen de velden er verzopen bij.

Januari was somber en met veel sneeuwdagen; de eerste helft van de maand was relatief warm,

de tweede helft was koud (Bron: KMI).

Half januari deed de winter immers zijn intrede, de eerste sneeuw kwam en we kenden een

koudegolf. Waar mogelijk werd er wintertarwe gezaaid op de vorst.

Nog steeds bleef er naargelang de regio nog heel wat wintertarwe niet gezaaid.

De maand februari was abnormaal koud en relatief somber (Bron: KMI). In de loop van de tweede

helft van februari werd er van de korte vorstperiode gebruik gemaakt om nog tarwe en ook

zomergranen in te zaaien, doch er waren slechts enkele goede zaaidagen.

1 Inagro vzw, afdeling Akkerbouw, Rumbeke-Beitem

2 Bodemkundige Dienst van België vzw, Leuven-Heverlee

3 Universiteit Gent, faculteit Bio-ingenieurswetenschappen, vakgroep toegepaste biowetenschappen, Gent

- 11 -


Finaal was de winter (december, januari en februari) abnormaal nat, mede door de natte

decembermaand. De winter was ook koud, hier was het de maand februari die de doorslag gaf.

Tenslotte was de winter bovendien zeer somber (Bron: KMI).

Maart was zeer uitzonderlijk koud, de oorzaak van die lage temperaturen was de overheersende

noord-noordoostenwind. Eveneens uitzonderlijk was het hoge aantal sneeuwdagen. Tevens was

maart relatief somber (Bron: KMI).

Uit de bodemanalyses bleek dat de direct opneembare nitraatstikstofreserves van de tarwepercelen

gemiddeld vergelijkbaar waren met deze van 2012. Het advies voor de eerste fractie was

gemiddeld iets lager dan in 2012. Adviezen voor een zeer hoge eerste fractie kwamen net als in

2012 minder voor. In de loop van de eerste decade van maart werd de eerste stikstoffractie

toegediend in de granen, al waren nog lang niet alle percelen toegankelijk. Een tweetal weken

eerder had een beperkt aantal telers reeds de eerste stikstofgift toegediend.

Het merendeel van de percelen wintergerst stond er goed bij. Begin de tweede decade van maart

kwam er een late winterprik met sneeuwbuien gevolgd door vrieskou. Uiteindelijk werd er vooral in

West-Vlaanderen, en het meest in de kustpolder, tussen half februari en half maart nog veel tarwe

gezaaid.

Eind maart waren er nog steeds graanpercelen waar de eerste stikstofgift niet werd toegediend

omwille van de ongunstige velden weersomstandigheden. De groei van de tarwe kwam maar niet

op gang, het gewas vertoonde gele, bruine en paarsblauwe bladeren. Tijdens de laatste week van

maart werden er op de vorst nog zomergranen ingezaaid. Vooral in West-Vlaanderen was het

aandeel ingezaaide zomergranen groot.

Met de temperatuursstijging vanaf de tweede week van april kleurden de percelen wintergranen

eindelijk groen. Zowel de wintergerst als de wintertarwe vertoonden op dat ogenblik een

belangrijke groeiachterstand. Percelen wintertarwe werden opgelapt met zomergranen waar

wateroverlast de opkomst belemmerd had. Door het lange aanhouden van het koude weer was de

groei van de granen duidelijk minder ver gevorderd dan het vorig groeiseizoen.

Rondom het begin van de derde decade van april bevond de wintergerst zich rond het stadium

“eerste knoop”.

De maand mei was somber, nat en koud (Bron: KMI). Door het koude weer groeiden de granen

dan ook maar traag.

Begin mei bevond de wintertarwe (najaarszaai) zich naar gelang het perceel tussen het stadium

“aar 1 cm” en het stadium “tweede knoop”, doch merendeels in het stadium “eerste knoop”. Dit

betekende een belangrijke groeiachterstand in vergelijking met het vorig teeltseizoen.

Rondom 10-15 mei kwam de wintergerst in het laatste blad- tot baardenstadium en de wintertarwe

(najaarszaai) in het stadium “eerste tot tweede knoop”.

Uiteindelijk was de lente (maart, april en mei) kouder, natter en somberder dan normaal, waardoor

de trend van de winter (december, januari en februari) verder gezet werd (Bron: KMI).

Met uitzondering van de hoge windsnelheid, werd juni door het KMI voor de overige weers-

parameters als een normale weermaand bestempeld.

Begin juni bereikte het merendeel van de wintertarwe (najaarszaai) het stadium “laatste blad”.

In de loop van de tweede week van juni kwamen op veel percelen wintertarwe (najaarszaai) de

aren tevoorschijn.

Juli was zonnig en warm, de eerste helft van de maand was zeer droog (Bron: KMI).

Eind de tweede week van juli werden de eerste percelen wintergerst geoogst, wat later was dan

tijdens het vorig teeltseizoen. Vervolgens kwam de gerstoogst vanaf de derde week van juli met

mondjesmaat op gang (niet alle gerst was immers voldoende afgerijpt), eerst in het oosten van het

land, later in het westelijk landsgedeelte.

Slagregens in de loop van de laatste decade van juli veroorzaakten, vooral plaatselijk in Oost- en

West-Vlaanderen, legering in bepaalde tarwepercelen.

Ook al lagen de temperaturen iets hoger dan normaal, scheen de zon iets meer en regende het

behoorlijk wat minder dan normaal in augustus, toch werd augustus door het KMI als een normale

weermaand bestempeld.

- 12 -


De eerste dagen van augustus werden de eerste percelen wintertarwe (najaarszaai) geoogst, soms

met een te hoog vochtgehalte. Ook werd hier en daar nog een laatste gerstperceel gedorsen, doch

de gerstoogst was in feite afgerond. De bekomen opbrengsten en hectolitergewicht waren goed bij

de wintergerst.

Onregelmatig verspreide regenbuien halfweg de eerste volle week van augustus zorgden voor het

stilleggen van de tarweoogst. Vanwege de weersvoorspellingen werden sommige percelen versneld

geoogst, dewelke soms niet voldoende afgerijpt waren.

Rond half augustus kon de oogst weer volop van start gaan, en werd er vervolgens goed

opgeschoten. Er waren evenwel grote verschillen van oost naar west; in het oosten van het land

was de oogst het verst gevorderd en was deze nagenoeg afgerond in de loop van de derde volle

week van augustus. In het westelijk landsgedeelte nam het geoogste areaal af naarmate men de

kust naderde. In de West-Vlaamse polders kwam de oogst namelijk het laatst op gang.

Bij het begin van de laatste week van augustus was in de West-Vlaamse kustpolder naar schatting

slechts 20% tot 30% van het graan gedorsen (Bron: Boer en Tuinder 30 augustus 2013). In deze

regio kwam ook meer zomertarwe voor dan in andere streken. Door het slechte weer konden

bepaalde percelen zelfs pas na februari ingezaaid worden, waardoor heel wat tarwe nog maar juist

rijp was om te oogsten eind augustus. Uiteindelijk liep de oogst er uit tot begin september.

Finaal kende de zomer (juni, juli en augustus) uitzonderlijk weinig regendagen, en waren de

waarden van temperatuur, neerslag en zonneschijnduur normaal (Bron: KMI).

Over het algemeen waren er goede maar sterk wisselende resultaten in de tarwe zonder van een

uitzonderlijke oogst te spreken. Vooral in de zware gronden waren de opbrengsten wisselvallig. Er

waren weinig of geen problemen met fusariummycotoxinen. Bij het begin van de oogst was er wel

een probleem met onrijp graan waardoor de vochtgehaltes relatief hoog waren. Dit verbeterde

naargelang de oogst vorderde, met ook een daling van de zeer hoge hectolitergewichten van de

eerste dagen. (Bron: Synagra bericht nr 8 – 9 september 2013)

Voor het overzicht van de ziekte- en plaagdruk in de wintergerst en wintertarwe in 2013, wordt

verwezen naar de betreffende hoofdstukken in deze publicatie.

- 13 -


DEEL I

WINTERGERST

- 14 -


1 RASSENONDERZOEK ZESRIJIGE WINTERGERST

D. Wittouck 1, L. Willaert 1, K. Boone 1,

D. Cauffman 2, J. Fagard 2, N. Luyx 2, M. Carlens 2, K. Vrancken 2,

Y. Lambrechts 3 en J.L. Lamont 3

In 2013 werden door het Landbouwcentrum Granen Vlaanderen in het Vlaams Gewest

4 rassenproeven op zesrijige wintergerst aangelegd. Gezien de zeer natte weersomstandigheden

tijdens het najaar 2012 konden er echter slechts 2 rassenproeven weerhouden worden.

Het rassenonderzoek werd gerealiseerd door:

de Vlaamse overheid, Departement Landbouw en Visserij,

Afdeling Duurzame Landbouwontwikkeling Granen, Merelbeke en Hasselt

(proefplaatsen Bertem-Leefdaal en Linter-Melkwezer, provincie Vlaams-Brabant; de proef te

Bertem-Leefdaal kon niet weerhouden worden)

Inagro vzw, afdeling Akkerbouw, Rumbeke-Beitem

(proefplaats Blankenberge, provincie West-Vlaanderen; deze proef kon niet weerhouden

worden)

vzw PIBO Campus en het Provinciaal Instituut voor Biotechnisch Onderwijs (PIBO), Tongeren

(proefplaats Tongeren-Piringen, provincie Limburg)

Het rassenonderzoek omvatte uitsluitend zesrijige rassen. Een overzicht van de rassen in proef is

weergegeven in Tabel 1.1.

Tabel 1.1 : Landbouwcentrum Granen Vlaanderen. Rassenproeven zesrijige wintergerst 2013.

Overzicht van de rassen in proef.

Ras Oorsprong Jaar van Mandataris Vroeg- Gele

kweker

(land)

kruising

opname

in de

Europese

rassenlijst

(*)

of verdeler

(rijp)heid

(bron:

mandataris)

mozaïek-

virus

(bron:

mandataris)

(R =

resistent)

(**)

Basalt Momont (F) Pict x Hamida 2011 Limagrain Belgium zeer vroeg R

Bivouac Lemaire Deffontaines (F) 2007 Philip Seeds halfvroeg R

Casino Momont-Henette (F) 2011 Philip Seeds zeer vroeg R

Gigga Momont-Henette (F) 2009 Philip Seeds zeer vroeg R

Hercule Secobra 2010 Jorion S.A. doorschieten: halfvroeg

aarvormen: zeer vroeg

R

KWS Tenor KWS Lochow 2011 Ets L. Rigaux S.A. halflaat R

Meridian KWS Lochow Ikone x Lomerit/

x Fredericus

2010 Aveve halfvroeg R

Paso Clovis Matton (B) Tokyo x Merlot 2011 (B) Limagrain Belgium halflaat R

Proval Jorion (B) Carola x Theresa 2007 (B) Jorion S.A. doorschieten: laat

aarvormen: halflaat

R

Saskia Clovis Matton (B) Mandy x Flag 2010 (B) Limagrain Belgium halfvroeg R

Tout en val Jorion (B) Franziska x L37 2011 (B) Jorion S.A. doorschieten: vroeg

aarvormen: vroeg

R

Unival Secobra Merlot x 5352B 2011 (B) Jorion S.A. doorschieten: laat

aarvormen: laat

R

Hybriderassen

Hobbit Syngenta Seeds 2009 Aveve halfvroeg R

Tatoo Syngenta Seeds 2007 Ets L. Rigaux S.A. halfvroeg R

Volume Syngenta Seeds 2007 SCAM halfvroeg R

Zzoom Syngenta Seeds 2007 Quartes-zaden halfvroeg R

(*) (B) = ras eveneens ingeschreven op de Belgische rassenlijst

(**) Gele mozaïekvirus: in de regio‟s en op die percelen waar deze sterk gevreesde virusziekte voorkomt, dient men bij de rassenkeuze hiermee terdege rekening te houden.


2 vzw PIBO Campus en het Provinciaal Instituut voor Biotechnisch Onderwijs (PIBO), Tongeren

3 Vlaamse overheid, Departement Landbouw en Visserij, Afdeling Duurzame Landbouwontwikkeling Granen, Merelbeke en

Hasselt

- 15 -


Het rassenonderzoek vond plaats onder praktijkomstandigheden.

De omstandigheden waaronder de rassenvergelijking in 2013 gebeurde, zijn weergegeven in

Tabel 1.2.

Tabel 1.2 : Landbouwcentrum Granen Vlaanderen. Rassenproeven zesrijige wintergerst 2013.

Proefomstandigheden.

Vlaams-Brabant Limburg

Linter

(Melkwezer)

Tongeren

(Piringen)

Proefnemer (*) 1 2

Grondsoort zandleem (35) leem (40)

Voorvrucht wintertarwe wintertarwe

Zaaidatum 01/10/2012 01/10/2012

Zaaidichtheid (zaden/m²) 300

hybriden: 240

250

hybriden: 200

Stikstofbemestingsadvies (kg/ha N)

170 (80+50+40)

133 (72+61)

Groeiregulatoren 25/04/2013 (1e knoop):

Moddus 0,4 l

24/04/2013 (2e knoop):

Medax Top 0,8 l

11/05/2013 (baardenstadium):

Arvest 0,6 l

15/05/2013 (laatste blad):

Ethefon 1 l

Fungiciden 11/05/2013 (baardenstadium):

Skyway Xpro 1 l

15/05/2013 (laatste blad):

Skyway Xpro 1 l

Insecticiden:

- zaaizaadbehandeling

Argento

Argento

- gewasbespuiting herfst / vroege

voorjaar

- -

Oogstdatum 23/07/2013 23/07/2013

(*) Proefnemer: 1 Vlaamse overheid, Departement Landbouw en Visserij, Afdeling Duurzame Landbouwontwikkeling

Granen, Merelbeke en Hasselt


1.1 Korrelopbrengst

Bij de rassenkeuze zijn, voor wat de korrelopbrengst betreft, volgende criteria belangrijk:

- de regelmatigheid van het ras over de diverse proefplaatsen binnen hetzelfde jaar

- en de regelmatigheid van het ras over de jaren.

Bij de rassenkeuze is het immers niet aangewezen zich enkel te laten leiden door de

opbrengstcijfers van één jaar. Om het opbrengstvermogen van een ras optimaal te

evalueren is het noodzakelijk resultaten over meerdere proefjaren (bij voorkeur

minstens drie proefjaren) te beschouwen. De opbrengstcijfers van één jaar zijn immers eigen

aan de groeiomstandigheden van het betreffende jaar.

Gesteld kan worden dat het meerjarig gemiddelde van een ras des te betrouwbaarder is, naarmate

de korrelopbrengst van het ras over de jaren stabieler is.

Tevens is het belangrijk om, in functie van het uit te zaaien areaal wintergerst, meerdere

rassen te kiezen om aldus aan risicospreiding te doen. Resultaten uit het verleden leren

trouwens dat het opbrengstpotentieel van rassen wisselend kan zijn in functie van het perceel en

het jaar; soms zijn zowel de perceelsverschillen als de jaarverschillen zelfs zeer groot.

- 16 -


1.1.1 Korrelopbrengst wintergerst VLAAMS GEWEST 2013

In Tabel 1.3 is de korrelopbrengst per ras weergegeven in relatieve cijfers (procenten) ten aanzien van het gemiddeld resultaat van de getuigerassen

(Basalt, Bivouac, Gigga, Hercule, Meridian, Paso, Proval en Saskia). De gemiddelde opbrengst van een ras over de proefplaatsen is uiteraard

betrouwbaarder naarmate de korrelopbrengst over de proefplaatsen regelmatiger is. Tabel 1.3 : Landbouwcentrum Granen Vlaanderen. Rassenproeven zesrijige wintergerst Vlaams Gewest 2013.

Korrelopbrengst, rangschikking van de rassen naar dalende gemiddelde productiviteit (*).

Ras Vlaams-Brabant Limburg Gemiddelde

Linter

(Melkwezer)

Tongeren

(Piringen)

zandleem leem

Hoogste opbrengst in 2013 Hobbit (hybride) 110,4 a 108,3 a 109,4

Zzoom (hybride) 111,0 a 105,8 ab 108,4

Iets boven het Saskia 100,8 cd 105,4 abc 103,1

gemiddelde in 2013 Tatoo (hybride) 101,7 bcd 104,5 abc 103,1

Gigga 103,8 abcd 101,6 cde 102,7

Meridian 104,4 abcd 99,9 de 102,1

Bivouac 99,0 cd 103,5 bcd 101,3

Proval 96,9 d 103,1 bcd 100,0

Iets onder het Hercule 101,7 bcd 97,9 ef 99,8

gemiddelde in 2013 Basalt 105,3 abc 94,1 f 99,7

Tout en val 98,7 cd 99,6 de 99,1

Laagste opbrengst in 2013 Paso 88,1 e 94,5 f 91,3

Rassen op slechts één Casino - 101,8 bcde -

proefplaats beproefd in 2013 KWS Tenor - 100,2 de -

Unival - 103,1 bcd -

Volume (hybride) 109,8 ab - -

Getuigen 100 100 100

(=10.728 kg/ha) (=10.064 kg/ha) (=10.396 kg/ha)

KWV P0,05

V.C. (%)

F-Ber.

7,07%

4,19

6,39**

3,59%

2,51

9,73**

(*) Korrelopbrengst = relatieve waarden ten aanzien van het gemiddelde van de getuigen Basalt, Bivouac, Gigga, Hercule, Meridian, Paso, Proval en Saskia.

Ziektebestrijding: één fungicidebehandeling uitgevoerd, met name in het laatste blad tot baardenstadium

- 17 -


1.1.2 Korrelopbrengst wintergerst VLAAMS GEWEST MEERDERE PROEFJAREN

Tabel 1.4 : Landbouwcentrum Granen Vlaanderen. Rassenproeven zesrijige wintergerst. Korrelopbrengst Vlaams Gewest 2010 tot en met 2013. Rangschikking van de rassen naar dalende productiviteit in 2013 (*).

Ras 2013 2012 2011 2010 Toelichting

(2 proeven) (4 proeven) (4 proeven) (3 proeven)

Hoogste opbrengst Hobbit (hybride) 109,4 - - - Zeer goed resultaat in 2013. Hobbit werd ook beproefd in 2012 doch in slechts één van de vier proeven;

Hobbit behaalde er eveneens goede resultaten.

in 2013 Zzoom (hybride) 108,4 - - - Zeer goed resultaat in 2013. Zzoom werd ook beproefd in 2012 doch in slechts één van de vier proeven; Zzoom behaalde er eveneens zeer goede resultaten.

Iets boven het Saskia 103,1 100,3 102,9 - Goed resultaat over de laatste 3 jaar beschouwd; Saskia behaalt gemiddeld 102,1% over de laatste 3 jaar.

gemiddelde in 2013 Tatoo (hybride) 103,1 103,4 104,2 - Goed resultaat over de laatste 3 jaar beschouwd; Tatoo behaalt gemiddeld 103,6% over de laatste

3 jaar.

Gigga 102,7 97,4 - - Gemiddeld resultaat over de laatste 2 jaar beschouwd; Gigga behaalt gemiddeld 100,1% over de

laatste 2 jaar.

Meridian 102,1 100,0 105,2 102,4 Goed resultaat over de laatste 4 jaar beschouwd; Meridian behaalt gemiddeld 102,4% over de

laatste 4 jaar.

Bivouac 101,3 102,2 104,2 98,7 Goed resultaat over de laatste 4 jaar beschouwd (alhoewel iets onder het gemiddelde in 2010); Bivouac

behaalt gemiddeld 101,6% over de laatste 4 jaar. Bivouac werd ook beproefd in 2009 (4 proeven) en presteerde eveneens goed (103,8%).

Proval 100,0 104,0 98,4 100,2 Gemiddeld resultaat over de laatste 4 jaar beschouwd; Proval behaalt gemiddeld 100,7% over de

laatste 4 jaar. Proval werd ook beproefd in 2009 (4 proeven) en presteerde goed (102,0%).

Iets onder het Hercule 99,8 100,9 102,7 - Gemiddeld resultaat over de laatste 2 jaar beschouwd (2013 en 2012: gemiddeld 100,4%) en goed

resultaat in 2011.

gemiddelde in 2013 Basalt 99,7 99,3 100,9 - Gemiddeld resultaat over de laatste 3 jaar beschouwd; Basalt behaalt gemiddeld 99,9% over de

laatste 3 jaar.

Tout en val 99,1 - - - Nagenoeg gemiddeld resultaat in 2013, doch slechts 1 jaar proefresultaten.

Laagste opbrengst Paso 91,3 - - - Minder goed resultaat in 2013. Paso werd ook beproefd in 2012 doch in slechts twee van de vier

proeven; Paso behaalde er zeer goede resultaten, dit in tegenstelling tot de resultaten bekomen in 2013.

in 2013

Getuigen 100 100 100 100

(=10.396

kg/ha)

(=10.154

kg/ha)

(=10.367

kg/ha)

(=11.256

kg/ha)

(*) De gemiddelde relatieve korrelopbrengst werd berekend ten aanzien van het gemiddelde van de getuigen:

- in 2013: Basalt, Bivouac, Gigga, Hercule, Meridian, Paso, Proval en Saskia

- in 2012: Basalt, Bivouac, Déclic, Gigga, Hercule, Meridian, Proval en Saskia

- in 2011: Alinghi, Bivouac, Cervoise, Malabar, Meridian, Proval, Roseval, Saskia en Shangrila

- in 2010: Alinghi, Bivouac, Cervoise, Meridian, Proval, Roseval en Shangrila

Ziektebestrijding:

- in 2010, 2011 en 2013: één fungicidebehandeling (laatste blad tot baardenstadium)

- in 2012: op drie proefplaatsen één fungicidebehandeling (laatste blad tot baardenstadium) en op één proefplaats twee fungicidebehandelingen (respectievelijk in het stadium 1e-2e knoop en in het baardenstadium)

- 18 -


1.2 Hectolitergewicht

Het hectolitergewicht van de wintergerst bedroeg gemiddeld over alle rassen en beide proefplaatsen

61,2 kg in 2013.

65,4

64,363,4 63,0 62,7

61,8

60,2 60,159,5

58,557,7 57,7

61,2

50

51

52

53

54

55

56

57

58

59

60

61

62

63

64

65

66

67

68

69

70

Hobbit

(hybri

de)

Tato

o (hybri

de)

Gig

ga

Biv

ouac

Tout en v

al

Meri

dia

n

Pro

val

Basalt

Herc

ule

Paso

Zzoom

(hybri

de)

Saskia

Gem

iddeld

e

hecto

lite

rgew

icht

(kg)

Grafiek 1.1 : Landbouwcentrum Granen Vlaanderen. Rassenproeven zesrijige wintergerst 2013.

Hectolitergewicht (kg), rangschikking van de rassen naar dalende waarde.

Hoogste hectolitergewicht: Hobbit (hybride) en Tatoo (hybride)

Laagste hectolitergewicht: Saskia en Zzoom (hybride), alsook Paso

- 19 -


1.3 Strolengte

Strolengte: na toepassen van groeiregulatoren

a. Strolengte, resultaten 2013

98,1

92,4

96,6

97,0

97,4

97,4

97,8

98,3

99,1

99,3

99,6

100,5

102,4

80 85 90 95 100 105 110

Gemiddelde

Hercule

Paso

Bivouac

Saskia

Hobbit (hybride)

Gigga

Tatoo (hybride)

Tout en val

Proval

Meridian

Basalt

Zzoom (hybride)

strolengte (cm)

Grafiek 1.2: Landbouwcentrum Granen Vlaanderen.

Rassenproeven zesrijige wintergerst 2013. Strolengte (cm), rangschikking van de rassen naar afnemende strolengte.

Langste strolengte in 2013: Zzoom (hybride)

Kortste strolengte in 2013: Hercule

Tussen de overige rassen waren de verschillen in strolengte miniem in de LCG-rassenproeven in 2013.

b. Strolengte, gemiddelde resultaten 2011, 2012 en 2013

101,9

99,8

100,7

100,7

101,0

102,0

104,6

104,7

80 85 90 95 100 105 110

Gemiddelde

Basalt

Hercule

Saskia

Bivouac

Proval

Meridian

Tatoo (hybride)

strolengte (cm)

Grafiek 1.3: Landbouwcentrum Granen Vlaanderen.

Rassenproeven zesrijige wintergerst gemiddelde resultaten 2011, 2012 en 2013. Strolengte (cm), rangschikking van de rassen naar afnemende strolengte.

Langste strolengte: Tatoo (hybride) en Meridian

- 20 -


1.4 Legering

Weerstand tegen legeren: na toepassen van groeiregulatoren.

a. Legering, resultaten 2013

7,3

5,4

5,6

6,4

6,8

7,1

7,5

7,7

7,9

8,0

8,3

8,3

8,7

1 2 3 4 5 6 7 8 9

Gemiddelde

Tout en val

Hercule

Saskia

Meridian

Basalt

Bivouac

Gigga

Hobbit (hybride)

Tatoo (hybride)

Zzoom (hybride)

Proval

Paso

legering; schaal 1-9, 9 = vrij van legeren

Grafiek 1.4: Landbouwcentrum Granen Vlaanderen. Rassenproeven zesrijige wintergerst 2013. Weerstand tegen legeren, rangschikking van de rassen naar afnemende weerstand.

Minder gevoelig voor legeren in 2013: Paso, alsook Proval en Zzoom (hybride)

Gevoeligst voor legeren in 2013: Tout en val, Hercule en eveneens Saskia

b. Legering, gemiddelde resultaten 2012 en 2013

Grafiek 1.5: Landbouwcentrum Granen Vlaanderen. Rassenproeven zesrijige wintergerst gemiddelde resultaten 2012 en 2013. Weerstand tegen legeren, rangschikking van de rassen naar afnemende weerstand.

Minder gevoelig voor legeren: Proval en Tatoo (hybride)

Gevoeligst voor legeren: Hercule en Saskia

6,7

5,6

6,0

6,6

6,6

6,8

6,9

7,5

7,9

1 2 3 4 5 6 7 8 9

Gemiddelde

Hercule

Saskia

Bivouac

Meridian

Basalt

Gigga

Tatoo (hybride)

Proval

legering; schaal 1-9, 9 = vrij van legeren

- 21 -


1.5 Samenvattend overzicht

Landbouwcentrum Granen Vlaanderen. Rassenproeven zesrijige wintergerst. Samenvattend overzicht. Rangschikking van de rassen naar dalende productiviteit in 2013. Ras

(land kweker) (kruising)

Jaar van

opname

in de

Mandataris

of verdeler

Gele

mozaïek-

virus

Korrelopbrengst Vlaanderen (***)

Hectoliter-

gewicht

(kg)

Strolengte

(cm)

Legering

(1-9; 9 =

niet gevoelig)

Europese

rassen-

(bron:

mandataris)

2013

2012

2011

2010

2013

2013

2011-2012-2013

2013

2012 en 2013

lijst (*)

(R = resistent)

(**)

(2 proeven) (100=

10.396

kg/ha)

(4 proeven) (100=

10.154

kg/ha)

(4 proeven) (100=

10.367

kg/ha)

(3 proeven) (100=

11.256

kg/ha)

(gemid. =

61,2 kg)

(gemid. =

98,1 cm)

(gemid. =

101,9 cm)

(gemid. =

7,3)

(gemid. =

6,7)

HOBBIT (hybride) 2009 Aveve R 109,4 - - - 65,4 97,4 - 7,9 -

ZZOOM (hybride) 2007 Quartes-zaden R 108,4 - - - 57,7 102,4 - 8,3 -

SASKIA

(B) (Mandy x Flag) 2010 (B) Limagrain Belgium R 103,1 100,3 102,9 - 57,7 97,4 100,7 6,4 6,0

TATOO (hybride) 2007 Ets L. Rigaux S.A. R 103,1 103,4 104,2 - 64,3 98,3 104,7 8,0 7,5

GIGGA

(F) 2009 Philip Seeds R 102,7 97,4 - - 63,4 97,8 - 7,7 6,9

MERIDIAN 2010 Aveve R 102,1 100,0 105,2 102,4 61,8 99,6 104,6 6,8 6,6

BIVOUAC

(F) 2007 Philip Seeds R 101,3 102,2 104,2 98,7 63,0 97,0 101,0 7,5 6,6

PROVAL

(B) (Carola x Theresa) 2007 (B) Jorion S.A. R 100,0 104,0 98,4 100,2 60,2 99,3 102,0 8,3 7,9

HERCULE 2010 Jorion S.A. R 99,8 100,9 102,7 - 59,5 92,4 100,7 5,6 5,6

BASALT

(F) (Pict x Hamida) 2011 Limagrain Belgium R 99,7 99,3 100,9 - 60,1 100,5 99,8 7,1 6,8

TOUT EN VAL

(B) (Franziska x L37) 2011 (B) Jorion S.A. R 99,1 - - - 62,7 99,1 - 5,4 -

PASO

(B) (Tokyo x Merlot) 2011 (B) Limagrain Belgium R 91,3 - - - 58,5 96,6 - 8,7 -

(*) (B) = ras eveneens ingeschreven op de Belgische rassenlijst

(**) Gele mozaïekvirus: in de regio‟s en op die percelen waar deze sterk gevreesde virusziekte voorkomt, dient men bij de rassenkeuze hiermee terdege rekening te houden.

(***) De gemiddelde relatieve korrelopbrengst werd berekend ten aanzien van het gemiddelde van de getuigen:

- in 2013: Basalt, Bivouac, Gigga, Hercule, Meridian, Paso, Proval en Saskia

- in 2012: Basalt, Bivouac, Déclic, Gigga, Hercule, Meridian, Proval en Saskia

- in 2011: Alinghi, Bivouac, Cervoise, Malabar, Meridian, Proval, Roseval, Saskia en Shangrila

- in 2010: Alinghi, Bivouac, Cervoise, Meridian, Proval, Roseval en Shangrila

Ziektebestrijding:

- in 2010, 2011 en 2013: één fungicidebehandeling (laatste blad tot baardenstadium)

- in 2012: op drie proefplaatsen één fungicidebehandeling (laatste blad tot baardenstadium) en op één proefplaats twee fungicidebehandelingen (respectievelijk in het stadium 1e-2e knoop en in het baardenstadium)

- 22 -


2 BEMESTING WINTERGERST

W. Odeurs en J. Bries 1

Een belangrijke pijler in de Code van goede Landbouwpraktijken is een beredeneerde bemesting.

Er moet gestreefd worden naar een milieuvriendelijke en bedrijfseconomische bemesting. De

bemestingsnormen zijn immers de maximaal toegelaten N- en P2O5-bemesting maar stroken niet

noodzakelijk met de nodige bemesting op een specifiek perceel of met de economisch optimale

bemesting. Een zware bemesting betekent vaak grote kosten maar resulteert niet noodzakelijk in

de hoogste opbrengsten. Boven een bepaald bemestingsniveau kan de productie misschien nog wel

toenemen maar zullen de meeropbrengsten niet meer opwegen tegen de meerkosten van de

bijkomende bemesting.

Beredeneerd bemesten betekent dat rekening gehouden wordt met de specifieke kenmerken van

een perceel en de vereisten van de teelt.

2.1 Bekalking

Gerst is net zoals suikerbieten één van de meest gevoelige teelten voor een minder gunstige

zuurtegraad of pH van de bodem. Op percelen met een te lage pH, met name te zure en

onvoldoende bekalkte percelen, komen aluminium en mangaan in grotere mate ter beschikking in

de bodemoplossing, wat toxisch kan zijn voor de jonge gerstplantjes.

De optimale zuurtegraad is afhankelijk van de bodemtextuur en van het humusgehalte van de

bodem. De Bodemkundige Dienst van België beoordeelt de pH-waarde van een perceel dan ook in

functie van de textuur en het humusgehalte van het betrokken perceel.

Uit de statistieken van de standaardgrondontledingen uitgevoerd door Bodemkundige Dienst van

België in de periode van 2008-2011 (Tabel 2.1) blijkt dat in de Vlaamse Zandstreek, de

Zandleemstreek en de Leemstreek op respectievelijk 33, 34 en 27 % van de percelen de pH te laag

is en de zuurtegraad nog kan verbeterd worden. De Vlaamse Zandstreek toont het kleinste aandeel

percelen met een zuurtegraad binnen de streefzone.

Op te zure percelen, de percelen met een te lage pH, is een herstelbekalking nodig. In de

Leemstreek werd op percelen met een tamelijk lage pH in de periode van 2008-2011 een

herstelbekalking van gemiddeld 1090 zbw (zuurbindende waarde) per hectare geadviseerd. Ook op

percelen met een pH binnen de streefzone moet bekalkt worden. Met een onderhoudsbekalking

wordt beoogd de zuurtegraad van de bodem gunstig te houden. De gemiddelde

onderhoudsbekalking bedroeg 231 zbw/ha (Vlaamse Zandstreek) tot 334 zbw/ha (Leemstreek).

Tabel 2.1: Procentuele verdeling van de grondstalen in 7 bodemvruchtbaarheidsklassen en gemiddeld bekalkingsadvies (zbw/ha) per bodemvruchtbaarheidsklasse per landbouwstreek (Bron: Bodemkundige Dienst van België periode 2008-2011)


Vlaamse Zandstreek Zandleemstreek Leemstreek

pH kalk (zbw) pH kalk (zbw) pH kalk (zbw)

sterk zuur 1,1 6825 0,5 1750 0,0 -

laag 7,1 1375 7,8 2516 4,2 1654

tamelijk laag 25,0 760 25,7 1158 22,9 1090

normaal-streefzone 26,1 231 47,8 259 51,3 334

tamelijk hoog 26,6 0 10,9 0 15,9 0

hoog 9,8 0 7,0 0 5,0 0

zeer hoog 4,3 0 0,3 0 0,7 0

- 23 -


Bekalking is een perceelsgebonden verhaal gezien de invloed van textuur, pH en teelt. De

standaardgrondontleding van de Bodemkundige Dienst van België voorziet per teelt in de

gewasrotatie de volgende 3 jaren een specifiek bekalkingsadvies, rekening houdend met de

optimale pH voor die teelt en rekening houdend met de perceelskenmerken.

Een driejaarlijkse controle van de zuurtegraad van een perceel is een leidraad voor een goede

bekalkingsstrategie.

2.2 Basisbemesting

Een goede bodemvruchtbaarheid omvat naast een gunstige zuurtegraad uiteraard ook een gunstige

situatie inzake N-, P-, K- en Mg-voorziening. Om deze elementen verantwoord toe te dienen moet

men inzicht hebben op de toestand van het perceel.

Deze kan bepaald worden door een standaardgrondontleding. Er wordt gemeten welke reserves in

de bodem voorhanden zijn en in functie van de eventuele gemeten tekorten worden voor de

eerstvolgende drie jaar bemestingsadviezen voorzien in functie van de aangegeven teeltrotatie.

Een dergelijke bemestingsstrategie die rekening houdt met de toestand van het perceel zorgt niet

alleen voor het voldoen van de teeltbehoefte maar resulteert eveneens in een meer gunstige

bodemvruchtbaarheid op lange termijn.

2.3 Stikstofbemesting

De plantopneembare nitraatstikstof is gevoelig voor uitspoeling. De minerale stikstofreserve in het

voorjaar is bijgevolg zeer variabel en in grote mate beïnvloed door de weersomstandigheden in het

najaar en de winter. Evaluatie van de nitraatreserve in het voorjaar, met name de hoeveelheid

stikstof en de verdeling ervan over het bodemprofiel, is dan ook essentieel. Naast de beschikbare

voorraad is ook de hoeveelheid stikstof die door mineralisatie tijdens het groeiseizoen zal worden

vrijgesteld, van groot belang voor een beredeneerde stikstofbemesting. De mineralisatiecapaciteit

is net als de bodemvoorraad perceelsspecifiek en kan sterk verschillen van perceel tot perceel. De

hoeveelheid stikstof die door mineralisatie wordt vrijgesteld, is functie van de perceelsgeschiedenis

zoals de voorteelten, het gebruik van organische bemesting (frequentie, type), het al dan niet

aanwenden van groenbemesters, alsook de bodemkarakteristieken zoals de grondsoort, het

humusgehalte, de zuurtegraad, enz.

Voor een beredeneerde stikstofbemesting van gerst kan dus best bij het begin van het groeiseizoen

op perceelsniveau een stand van zaken opgemaakt worden. Hiervoor dient in het voorjaar (vanaf

januari) een bodemstaal tot 90 cm diepte in lagen van 30 cm genomen te worden. Door analyse

wordt de actuele stikstofreserve (nitrische en ammoniakale stikstof) en de stikstofverdeling van dit

specifieke perceel bepaald. Met behulp van de N-indexmethode wordt de stikstofbeschikbaarheid

tijdens het groeiseizoen begroot en wordt berekend hoe groot de stikstofbehoefte van de teelt op

dit perceel is. De N-indexmethode resulteert in de N-index van het betreffende perceel, welke een

berekende maat is voor de verwachte stikstoflevering van het perceel. Afweging van de behoefte

ten opzichte van het actuele en verwachte aanbod van stikstof resulteert in een sterk onderbouwd

stikstofbemestingsadvies.

De verdeling van de stikstofbemestingsadviezen voor wintergerst volgens de N-indexmethode in

het voorjaar van 2012 en 2013 in Vlaanderen is weergegeven in Figuur 2.1. Deze toont naast de

variatie tussen de adviezen en de percelen ook de jaarinvloeden. In 2012 werd op 86 % van de

percelen een N-bemesting van 121 tot 180 kg/ha geadviseerd terwijl dit in 2013 op slechts 75 %

van de percelen noodzakelijk was. In 2013 kwamen veel gerstpercelen dus toe met een kleinere

stikstofgift. Stikstofadviezen veralgemenen over de percelen of overnemen van jaar op jaar is dus

onmogelijk.

- 24 -


Figuur 2.1: Stikstofbemestingsadviezen op basis van de N-indexmethode voor wintergerst in 2012

en 2013 voor Vlaanderen (Bron: Bodemkundige Dienst van België vzw)

Moesten de adviezen van 2012 zijn doorgetrokken naar 2013 dan was op behoorlijk wat

gerstpercelen te veel stikstof gegeven, wat uiteraard nefaste gevolgen kan hebben voor de teelt

(bv. legering) en het nitraatresidu. Voor 2013 specifiek, was dit zeker zo. De verhoogde

mineralisatie in het najaar door de gunstige weersomstandigheden en de grotere N-rest na de

teelt door “overbemesting” kon, zeker na bewerking van de stoppel en het niet inzaaien van een

groenbemester, leidden tot hogere nitraatresidu‟s.

Naast de kost voor meststoffen die in se niet nodig zijn, kan een N-bemesting die niet is afgestemd

op perceelsniveau, leidden tot beperkingen in bemesting voor de volgende teelten en bijkomende

administratieve beslommeringen in functie van de overschrijding van de drempelwaarde.

Economisch verantwoord en milieuvriendelijk bemesten is enkel mogelijk met inzicht op

perceelsniveau. Dit betekent dat op regelmatige basis de vruchtbaarheidstoestand moet

bepaald worden. Meten om te sturen.

0

10

20

30

40

50

60

0-30 31-60 61-90 91-120 121-150 151-180 >180

% p

erc

ele

n

N-advies op basis van N-indexmethode (kg N/ha)

2012 2013

- 25 -


3 GEBRUIK VAN HALMVERSTEVIGERS IN WINTERGERST

D. Wittouck 1

Wintergerst is gevoeliger voor legeren dan wintertarwe.

3.1 Aandachtspunten om legering efficiënt aan te pakken (te voorkomen)

a. Voorzorgen nemen inzake cultuurmaatregelen

Cultuurtechnische voorzorgsmaatregelen:

de uitzaai van zeer legergevoelige rassen vermijden (voor de legergevoeligheid van de

wintergerstrassen, zie hoofdstuk “Rassenonderzoek zesrijige wintergerst” vanaf blz. 14).

op velden waar stikstof zeer ruim beschikbaar is (belangrijke aanbreng van organisch

materiaal in de vruchtwisseling, oude weiden, …) en het risico op legering dus zeer groot is,

dient men de minst legergevoelige rassen te zaaien en de stikstofbemesting aan te passen.

de zaaidichtheid niet te hoog nemen, zoniet neemt het risico op legering toe.

een beredeneerde stikstofbemesting is noodzakelijk. Overmatige stikstofgiften in het

gewasstadium “uitstoelen” (1e fractie) dienen vermeden te worden; ze leiden tot een te

hoge gewasdichtheid.

Bij een verkeerde teelttechniek is de efficiëntie van halmverstevigers, zelfs aan hogere dosissen,

niet gegarandeerd.

Anderzijds verantwoorden halmverstevigers zeker geen verhoging van de zaaidichtheid en/of

stikstofbemesting.

b. Halmverstevigers correct gebruiken

Halmverstevigers worden enkel toegediend:

- aan graangewassen in goede gezondheid en in volle groei,

- en bij gunstige weersomstandigheden op het ogenblik van de behandeling én tijdens de

daaropvolgende dagen (groeizaam weer; nodige temperatuur).

Halmverstevigers remmen namelijk tijdelijk de groei van het gewas. Het is dan ook belangrijk dat

het gewas blijft doorgroeien wanneer het deze groeivertraging doormaakt.

De teelt mag in die periode met geen enkele vorm van stress te maken krijgen die eveneens

groeiremmend zou kunnen werken (tekort aan stikstof, te lage of te hoge temperatuur, droogte, te

grote vochtigheid, ...). Zoniet zijn de halmverstevigers minder doeltreffend en kunnen ze eveneens

de ontwikkeling van de teelt schaden, alsook het rendement drukken.

Tenslotte mogen halmverstevigers enkel gebruikt worden op:

- een droog gewas,

- en een gewas dat niet aangetast is door virussen.

Hou steeds rekening met de aanbevelingen op het etiket van het handelsproduct om de toediening

van halmverstevigers te optimaliseren.

Wanneer halmverstevigers toegepast worden in combinatie met andere gewasbeschermings-

middelen dient vooraf nagegaan te worden op het etiket van het handelsproduct indien er al of niet

mag gemengd worden!

Bij de toepassing van halmverstevigers dient men ook rekening te houden met het maximaal

aantal toepassingen per handelsproduct; voor nagenoeg alle handelsproducten is immers maar 1

toepassing per handelsproduct toegelaten in wintergerst.


- 26 -


3.2 Keuze van de halmversteviger in wintergerst

3.2.1 In normale omstandigheden: halmverstevigers op basis van ethefon

Halmverstevigers op basis van ethefon worden bij voorkeur toegepast bij een temperatuur van

± 20°C.

Toepassingsvoorwaarden (Bron: Livre Blanc “Céréales” ULg Gembloux Agro-Bio Tech et CRA-W

Gembloux - Februari 2011):

- temperatuur niet hoger dan 20° C

- relatieve luchtvochtigheid hoger dan 50 à 60%

- niet behandelen bij hitte

- verschil tussen dagen nachttemperatuur mag niet hoger zijn dan 15°C

a. Ethefon alleen

Handelsproducten (op basis van 480 g/l ethefon):

Arvest, Cerafon, Ethephon Classic, Ethepro, Flordimex 480 en Yatze

Dosis: 1 l tot 1,25 l/ha handelsproduct

Gewasstadium: “verschijnen laatste blad” tot “verschijnen van de baarden”,

bij voorkeur in het stadium “laatste blad volledig ontrold”

b. Mengsel van ethefon met mepiquat-chloride

Handelsproduct:

Terpal (ethefon 155 g + mepiquatchloride 305 g/l)

Dosis: 2 l tot 3 l/ha Terpal

Gewasstadium: “verschijnen laatste blad” tot “verschijnen van de baarden”,

bij voorkeur in het stadium “laatste blad volledig ontrold”

c. Aandachtspunten bij het gebruik van halmverstevigers op basis van ethefon

Al de genoemde producten op basis van ethefon worden toegepast vanaf het “verschijnen van het

laatste blad” tot het “verschijnen van de baarden”:

- bij voorkeur worden ze gemengd toegediend met fungiciden in het stadium “laatste blad

volledig ontrold”; halmverstevigers op basis van ethefon niet mengen met fungiciden die

een dithiocarbamaat bevatten, alsook niet mengen met het fungicide Diamant;

- bijkomende behandelingen of fractioneren van deze producten tegen het legeren zijn

zelden te rechtvaardigen; enkel in geval van nood laten ze toe om de weerstand tegen

het legeren enigszins te verhogen;

- toepassingen met producten op basis van ethefon uitgevoerd in een vroeger

gewasstadium, rond het stadium “tweede knoop”, zijn niet efficiënter wat ook de

gebruikte handelsproducten zijn.

- 27 -


3.2.2 In omstandigheden met verhoogd risico voor legeren

In omstandigheden met verhoogd risico voor legeren kan tijdens het oprichten van de wintergerst

een behandeling uitgevoerd worden met trinexapac-ethyl (Moddus, Scitec, …) of met prohexadione

+ mepiquatchloride (Medax Top).

a. Trinexapac-ethyl

Handelsproducten: Moddus (trinexapac-ethyl 250 g/l)

Scitec (trinexapac-ethyl 250 g/l)

Er zijn ook nog andere handelsproducten beschikbaar.

Erkend gewasstadium: “eerste knoop” tot “tweede knoop”

Toepassingsmogelijkheden:

• Mogelijkheid 1 - Moddus/Scitec tijdens het oprichten gevolgd door een halmversteviger op

basis van ethefon in het stadium “laatste blad”:

- eerste behandeling in het stadium “eerste knoop” tot “tweede knoop”, bij voorkeur in

het stadium “eerste knoop”:

Moddus/Scitec 0,5 l/ha

- tweede behandeling in het stadium “laatste blad”:

ethefon 240 g/ha (hetzij 0,5 l handelsproduct/ha op basis van 480 g/l ethefon)

• Mogelijkheid 2 - Moddus/Scitec tijdens het oprichten:

éénmalige behandeling in het stadium “eerste knoop” tot “tweede knoop”:

Moddus/Scitec 0,6 l tot 0,8 l/ha, in functie van het ras

Toepassingsvoorwaarden:

- de behandeling dient uitgevoerd te worden bij goed weer en open hemel (voldoende

lichtintensiteit);

- trinexapac-ethyl (Moddus, Scitec, …) mag niet ingezet worden op vermeerderings-

velden; onder bepaalde omstandigheden worden na toepassing van deze

halmversteviger namelijk verschillen in halmlengte vastgesteld, dit zou op een

vermeerderingsveld verward kunnen worden met een gebrek aan bestendigheid van het

ras.

Opmerkingen:

- kan problemen geven in menging met bepaalde herbiciden.

- er is kans op necrosevorming bij toepassing bij hoge temperaturen (meer dan 25°C) en

lage luchtvochtigheid.

- 28 -


b. Prohexadione + mepiquatchloride

Handelsproduct: Medax Top (prohexadione 50 g/l + mepiquatchloride 300 g/l)

Erkenning:

- gewasstadium: “eerste knoop” tot “tweede knoop”

- dosis: 1,5 l/ha Medax Top

Toepassing (advies BASF): Medax Top tijdens het oprichten gevolgd door een halmversteviger op

basis van ethefon in het stadium “laatste blad”:

- eerste behandeling in het stadium “eerste knoop” tot “tweede knoop”, bij voorkeur in het

stadium “eerste knoop” (als halmversteviging):

Medax Top 0,8 l tot 1 l/ha

- tweede behandeling in het stadium “laatste blad” (tegen aarknikken):

ethefon 240 g tot 480 g/ha (hetzij 0,5 l tot 1 l handelsproduct/ha op basis van

480 g/l ethefon)

of Terpal 1,5 l tot 2 l/ha (Terpal = ethefon 155 g + mepiquatchloride 305 g/l)


- de behandeling dient uitgevoerd te worden bij goed weer; de werking is niet afhankelijk

van de lichtintensiteit;

- prohexadione + mepiquatchloride (Medax Top) kan ingezet worden op vermeerderings-

velden.

Opmerkingen:


Raadpleeg de LCG-website (www.lcg.be) voor de actuele lijsten van de erkende gewas-

beschermingsmiddelen in alle granen.

- 29 -


4 ZIEKTEBESTRIJDING WINTERGERST


J.L. Lamont 2, Y. Lambrechts 2,


W. Odeurs 4,

4.1 Proefresultaten ziektebestrijding wintergerst 2013

De werking van diverse fungiciden werd vergeleken ten aanzien van de bestrijding van bladziekten

bij toepassing in het laatste blad- tot baardenstadium in wintergerst.

Daarnaast werd ook de invloed van twee fungicidebehandelingen geëvalueerd (respectievelijk in

het stadium eerste-tweede knoop en in het laatste blad- tot baardenstadium).

Hiertoe werden er drie ziektebestrijdingsproeven aangelegd in 2013, deze werden gerealiseerd

door:


Landbouwontwikkeling Granen, te Merelbeke en Hasselt (proefplaats Linter-Melkwezer,

provincie Vlaams-Brabant)

Inagro vzw, afdeling Akkerbouw, Rumbeke-Beitem (proefplaats Zwevegem-Sint-Denijs,

provincie West-Vlaanderen);

vzw PIBO Campus en het Provinciaal Instituut voor Biotechnisch Onderwijs (PIBO), te Tongeren

(proefplaats Tongeren-Piringen, provincie Limburg).

Bij de interpretatie van de proefresultaten dient rekening gehouden te worden met de ziektedruk in

het proefveld. Het resultaat van een welbepaalde behandeling hangt immers in belangrijke mate af

van de aanwezige ziektedruk (aard van de ziekten, tijdstip van de infectie en bezettingsgraad).

AANDACHT!

Doel van deze proeven is na te gaan welke fungiciden technisch gezien, het meest efficiënt zijn bij

de bestrijding van bladziekten in wintergerst. Bij de fungicidebehandeling kan dan in functie van de te

behandelen bladziekten, een gepaste fungicidekeuze gemaakt worden. In de hiernavolgende proefresultaten

worden bij de graanopbrengsten enkel de bruto-korrelopbrengsten vermeld.

Bij de weergegeven bruto-korrelopbrengsten (reële korrelopbrengsten), dient de kostprijs van de

fungicidebehandeling (fungicide-, arbeids- en machinekost) nog in mindering gebracht te worden! Deze

kostprijs is zeer variabel van bedrijf tot bedrijf.

Vooreerst kan de kostprijs van de fungiciden variëren in functie van ondermeer de handelaar, afname-

hoeveelheid, enz. . Ook de arbeids- en machinekost op het individuele bedrijf kan sterk variëren. Daarbij

komt nog dat de graanprijs eveneens grote variaties kan ondergaan in de loop van de tijd, wat maakt dat het

financieel rendement ook hierdoor in grote mate kan beïnvloed worden.

In functie van al deze variabele factoren loopt het finaal financieel rendement bij eenzelfde bruto-

korrelopbrengst bijgevolg sterk uiteen van bedrijf tot bedrijf!

Aldus is het aan de landbouwer om in zijn eigen reële situatie voor de diverse beproefde fungiciden, de netto-

korrelopbrengst te berekenen aan de hand van de weergegeven bruto-korrelopbrengsten.



Hasselt



- 30 -


4.1.1 Proefresultaten provincie West-Vlaanderen

proefveld Zwevegem (Sint-Denijs)

a. Proefomstandigheden

- Ras: Cervoise, gezaaid op 10 oktober 2012

- Fungicidebehandelingen

Objecten met één fungicidebehandeling: laatste blad (stadium 39) op 13 mei 2013

Object met twee fungicidebehandelingen:

- 1e knoop (stadium 31) op 25 april 2013

- laatste blad (stadium 39) op 13 mei 2013

- Ziektedruk

Bij de fungicidebehandeling in het stadium 1e knoop (stadium 31) op 25 april was het

onbehandeld gewas nagenoeg gezond; er kwam enkel wat netvlekkenziekte voor.

Bij de fungicidebehandeling in het stadium laatste blad (stadium 39) op 13 mei bleef het

onbehandeld gewas nagenoeg gezond; er kwam zeer weinig tot weinig netvlekkenziekte voor, en

zeer weinig bladvlekkenziekte.

Op 21 juni, 27 juni en 4 juli werden op het onbehandeld gewas netvlekkenziekte en

bladvlekkenziekte samen beoordeeld, doch er was hoofdzakelijk netvlekkenziekte aanwezig:

- 21 juni: matige (tot hoge) ziektedruk

- 27 juni: (matige tot) hoge ziektedruk

- 4 juli: hoge tot zeer hoge ziektedruk

b. Proefresultaten: bruto-korrelopbrengst en ziektebestrijding (grafieken zie volgende bladzijde)

- Inzet van één fungicidebehandeling in het stadium laatste blad:

Bruto-meeropbrengst

Tussen de diverse beproefde fungicidebehandelingen waren de verschillen tussen de

bekomen bruto-meeropbrengsten (t.o.v. onbehandeld) onderling zeer significant

verschillend, en varieerden van + 1.240 kg tot + 1.946 kg/ha. De gemiddelde bruto-

meeropbrengst bedroeg + 1.602 kg/ha.

De hoogste bruto-meeropbrengsten (t.o.v. onbehandeld) werden bekomen met

respectievelijk (onderling niet significant verschillend):

- Evora Xpro 1 l (+ 1.946 kg/ha)

- Adexar 1,25 l (+ 1.926 kg/ha)

- Librax 1,25 l (+ 1.684 kg/ha)

- Credo 1,5 l + Input 1 l (+ 1.587 kg/ha)

Laagst scoorde:

Bontima 2 l (+ 1.240 kg/ha)

Hierbij scoorde Bontima significant lager dan zowel Evora Xpro 1 l als Adexar 1,25 l.

Bestrijding van netvlekkenziekte en bladvlekkenziekte (schaal 1-9; 9 = gezond)

De bestrijding van netvlekkenziekte en bladvlekkenziekte (beide bladziekten werden samen

beoordeeld; er kwam hoofdzakelijk netvlekkenziekte voor) was behoorlijk voor alle beproefde

fungicidebehandelingen, de onderlinge verschillen waren trouwens miniem (score 6,0 tot 6,8).

Inzet van twee fungicidebehandelingen (respectievelijk in het stadium 1e knoop en in

het stadium laatste blad) in vergelijking met één fungicidebehandeling (in het stadium

laatste blad):

Een behandeling met Stereo 2 l in het stadium 1e knoop, voorafgaand aan Evora Xpro 1 l in

het stadium laatste blad:

- bracht een niet significante verhoging van de bruto-korrelopbrengst teweeg

(+ 222 kg/ha)

- gaf een significante verbetering van de bestrijding van net- en bladvlekkenziekte

(+ 1,1 punten)

- 31 -


WINTERGERST WINTERGERST

BRUTO-KORRELOPBRENGST ZWEVEGEM (SINT-DENIJS) 2013 BESTRIJDING VAN NET- EN BLADVLEKKENZIEKTE ZWEVEGEM (SINT-DENIJS) 2013

(meeropbrengst t.o.v. onbehandeld) (hoofzakelijk netvlekkenziekte)

(waarnemingen: 4 juli 2013; net- en bladvlekkenziekte werden samen beoordeeld)

controle = 10.471 kg/ha e

+ 2.168 kg a

+ 1.240 kg d

+ 1.354 kg cd

+ 1.482 kg bcd

+ 1.587 kg abcd

+ 1.684 kg abcd

+ 1.926 kg abc

+ 1.946 kg abc

9000 9500 10000 10500 11000 11500 12000 12500 13000

bruto-korrelopbrengst (kg/ha)

(V.C. = 3,34%)

2,1 f

7,2 a

6,1 cd

6,5 bcd

6,0 cd

6,6 abc

6,1 cd

6,8 ab

6,1 cd

1 2 3 4 5 6 7 8 9

1e kn: Stereo 2 l

L. Blad: Evora Xpro 1 l

Bontima 2 l

Granovo 2 l

Ceriax 1,5 l

Credo 1,5 l

+ Input 1 l

Librax 1,25 l

Adexar 1,25 l

Evora Xpro 1 l

bestrijding van bladziekten; schaal 1-9, 9 = vrij van ziekte

(V.C. = 7,00%)

ONBEHANDELD (CONTROLE)

Laatste blad

1e knoop

+ laatste blad

- 32 -


4.1.2 Proefresultaten provincie Vlaams-Brabant

proefveld Linter (Melkwezer)


- Ras: Déclic, gezaaid op 1 oktober 2012


Objecten met één fungicidebehandeling: baardenstadium (stadium 49) op 14 mei 2013

Objecten met twee fungicidebehandelingen:

- 2e knoop (stadium 32) op 23 april 2013

- baardenstadium (stadium 49) op 14 mei 2013

- Ziektedruk

Op het onbehandeld gewas kwamen hoofdzakelijk blad- en netvlekkenziekte voor. Meeldauw en

dwergroest waren in beperkte mate aanwezig.

b. Proefresultaten: bruto-korrelopbrengst en ziektebestrijding (grafiek zie volgende bladzijde)

- Inzet van één fungicidebehandeling in het baardenstadium:

Bruto-meeropbrengst

Tussen de diverse beproefde fungicidebehandelingen waren de verschillen tussen de

bekomen bruto-meeropbrengsten (t.o.v. onbehandeld) onderling zeer significant

verschillend, en varieerden van + 2.525 kg tot maar liefst + 3.228 kg/ha. De gemiddelde

bruto-meeropbrengst bedroeg + 2.913 kg/ha.

De hoogste bruto-meeropbrengsten (t.o.v. onbehandeld) werden bekomen met

respectievelijk (onderling niet significant verschillend):

- Evora Xpro 1 l (+ 3.228 kg/ha)

- Bontima 2 l (+ 2.989 kg/ha)

- Librax 1,25 l (+ 2.932 kg/ha)

- Adexar 1,25 l (+ 2.892 kg/ha)

Bestrijding van bladziekten (schaal 1-9; 9 = gezond)

Bij het object Bumper P 1 l + Fandango 1 l was de bestrijding van de diverse bladziekten

minder goed in vergelijking met de overige fungiciden:

- bladvlekkenziekte: 7,0 (overige fungiciden: 8,0 tot 9,0)

- netvlekkenziekte: 7,0 (overige fungiciden: 8,0 tot 9,0)

- meeldauw: 6,5 (overige fungiciden: 7,5 tot 8,5)

- dwergroest: 6,5 (overige fungiciden: 7,5 tot 8,5)

- Inzet van twee fungicidebehandelingen (respectievelijk in het stadium 2e knoop en in

het baardenstadium) in vergelijking met één fungicidebehandeling (in het

baardenstadium):

- Een behandeling met Granovo 1,25 l in het stadium 2e knoop, voorafgaand aan

Librax 1,25 l in het baardenstadium gaf een significante verhoging van de bruto-

korrelopbrengst van 740 kg/ha.

- Een behandeling met Stereo 2 l in het stadium 2e knoop:

- voorafgaand aan Evora Xpro 1 l in het baardenstadium gaf een niet significante

toename van de bruto-korrelopbrengst van 334 kg/ha

- voorafgaand aan Bontima 2 l in het baardenstadium gaf eveneens een niet

significante toename van de bruto-korrelopbrengst van 181 kg/ha

- 33 -


Baardenstadium

2e knoop

+

baardenstadium

WINTERGERST

BRUTO-KORRELOPBRENGST LINTER (MELKWEZER) 2013

(meeropbrengst t.o.v. onbehandeld)


controle=

8.128 kg/ha e

+ 3.170 kg ab

+ 3.562 kg a

+ 3.672 kg a

+ 2.525 kg cd

+ 2.892 kg bc

+ 2.932 kg bc

+ 2.989 kg bc

+ 3.228 kg ab

7000 7500 8000 8500 9000 9500 10000 10500 11000 11500 12000

onbehandeld

2e kn: Stereo 2 l

Baard: Bontima 2 l

2e kn: Stereo 2 l

Baard: Evora Xpro 1 l

2e kn: Granovo 1,25 l

Baard: Librax 1,25 l

Bumper P 1 l

+ Fandango 1 l

Adexar 1,25 l

Librax 1,25 l

Bontima 2 l

Evora Xpro 1 l


(V.C. =2,61%)

- 34 -


4.1.3 Proefresultaten provincie Limburg

proefveld Tongeren (Piringen)


- Ras: Basalt, gezaaid op 1 oktober 2012


Objecten met één fungicidebehandeling: laatste blad op 15 mei 2013

Objecten met twee fungicidebehandelingen:

- 1e-2e knoop op 24 april 2013

- laatste blad op 15 mei 2013

- Ziektedruk

Eind juni was de druk van bladvlekkenziekte, netvlekkenziekte, meeldauw en dwergroest vrij hoog op

het onbehandeld gewas.

b. Proefresultaten: bruto-korrelopbrengst en ziektebestrijding

- Inzet van één fungicidebehandeling in het stadium laatste blad:

Bruto-meeropbrengst

Tussen de diverse beproefde fungicidebehandelingen waren de verschillen tussen de bekomen

bruto-meeropbrengsten (t.o.v. onbehandeld) onderling zeer significant verschillend, en

varieerden van + 645 kg tot + 819 kg/ha. De gemiddelde bruto-meeropbrengst bedroeg

+ 749 kg/ha.

De bekomen bruto-meeropbrengsten (t.o.v. onbehandeld) bedroegen respectievelijk (onderling

niet significant verschillend):

- Librax 1,25 l (+ 819 kg/ha)

- Bontima 2 l (+ 784 kg/ha)

- Adexar 1,25 l (+ 645 kg/ha)

Bestrijding van bladziekten

Eind juni was er bij de objecten met één fungicidebehandeling een zeer lichte aantasting van

bladziekten (blad- en netvlekkenziekte, meeldauw en dwergroest); tussen de objecten onderling

waren er weinig verschillen te bespeuren. Bij de objecten met twee fungicidebehandelingen was de

ziektedruk visueel lager dan bij één fungicidebehandeling.

- Inzet van twee fungicidebehandelingen (respectievelijk in het stadium 1e–2e knoop en in het

stadium laatste blad) in vergelijking met één fungicidebehandeling (in het stadium laatste

blad):

- Een behandeling met Granovo 1,25 l in het stadium 1e-2e knoop voorafgaand aan Librax 1,25 l

in het stadium laatste blad, verhoogde de bruto-korrelopbrengst significant met 378 kg/ha.

- Een behandeling met Stereo 2 l in het stadium 1e-2e knoop voorafgaand aan Bontima 2 l in het

stadium laatste blad bracht geen verhoging van de bruto-korrelopbrengst teweeg.

WINTERGERST

BRUTO-KORRELOPBRENGST TONGEREN (PIRINGEN) 2013


controle =

8.691 kg/ha e

+ 826 kg bcd

+ 984 kg abc

+ 1.037 kg ab

+ 1.197 kg a

+ 645 kg d

+ 784 kg cd

+ 819 kg bcd

7000 7500 8000 8500 9000 9500 10000 10500 11000

1e-2e kn: Stereo 2 l

L. Blad: Bontima 2 l

1e-2e kn: Bumper P 1,25 l

L. Blad: Priori Xtra 0,75 l + Input 1 l

1e-2e kn: Stereo 2 l

L. Blad: Evora Xpro 1 l

1e-2e kn: Granovo 1,25 l

L. Blad: Librax 1,25 l

Adexar 1,25 l

Bontima 2 l

Librax 1,25 l


(V.C. = 1,48%)

ONBEHANDELD

(CONTROLE)

Laatste blad

1e-2e knoop

+ laatste blad

- 35 -


4.1.4 Samenvattend overzicht ziektebestrijdingsproeven wintergerst 2013

Bruto-korrelopbrengst (bruto-meeropbrengst in kg/ha t.o.v. onbehandeld) Fungicidebehandeling (dosis/ha) West-Vlaanderen Vlaams-Brabant Limburg Gemiddelde

Zwevegem

(Sint-Denijs)

Linter

(Melkwezer)

Tongeren

(Piringen)

bruto-meer-

opbrengst

Onbehandeld 10.471 kg/ha e 8.128 kg/ha e 8.691 kg/ha e 9.097 kg/ha

Eén fungicidebehandeling: laatste blad- tot baardenstadium

Adexar 1,25 l + 1.926 kg abc + 2.892 kg bc + 645 kg d + 1.821 kg

Librax 1,25 l + 1.684 kg abcd + 2.932 kg bc + 819 kg bcd + 1.812 kg

Bontima 2 l + 1.240 kg d + 2.989 kg bc + 784 kg cd + 1.671 kg

Evora Xpro 1 l + 1.946 kg abc + 3.228 kg ab - -

Credo 1,5 l + Input 1 l + 1.587 kg abcd - - -

Ceriax 1,5 l + 1.482 kg bcd - - -

Granovo 2 l + 1.354 kg cd - - -

Bumper P 1 l + Fandango 1 l - + 2.525 kg cd - -

Minimale bruto-meeropbrengst t.o.v. onbehandeld + 1.240 kg + 2.525 kg + 645 kg + 1.671 kg

Maximale bruto-meeropbrengst t.o.v. onbehandeld + 1.946 kg + 3.228 kg + 819 kg + 1.821 kg

Gemiddelde bruto-meeropbrengst t.o.v. onbehandeld + 1.602 kg + 2.913 kg + 749 kg + 1.768 kg

Twee fungicidebehandelingen: eerste-tweede knoop + laatste blad- tot baardenstadium

Stereo 2 l // Evora Xpro 1 l + 2.168 kg a + 3.562 kg a + 1.037 kg ab + 2.256 kg

Granovo 1,25 l // Librax 1,25 l - + 3.672 kg a + 1.197 kg a -

Stereo 2 l // Bontima 2 l - + 3.170 kg ab + 826 kg bcd -

Bumper P 1,25 l // Priori Xtra 0,75 l + Input 1 l - - + 984 kg abc -

- Bladziektedruk

Blad- en netvlekkenziekte waren de belangrijkste bladziekten op de drie proefplaatsen. Op het proefveld te Tongeren (Piringen) waren daarenboven meeldauw en dwergroest in belangrijke

mate aanwezig.

- Inzet van één fungicidebehandeling

Bij inzet van één fungicidebehandeling in het laatste blad- tot baardenstadium in wintergerst, bedroeg de gemiddelde bruto-meeropbrengst (ten opzichte van onbehandeld) voor de drie

fungicideobjecten die op de drie proefplaatsen beproefd werden, respectievelijk:

- Adexar 1,25 l/ha: + 1.821 kg/ha en

- Librax 1,25 l/ha: + 1.812 kg/ha

- gevolgd door Bontima 2 l/ha: + 1.671 kg/ha

Evora Xpro 1 l/ha die op twee proefplaatsen beproefd werd, behaalde er telkens de hoogste bruto-meeropbrengst (namelijk te Sint-Denijs met vergelijkbare opbrengstresultaten met

Adexar 1,25 l/ha, en te Melkwezer).

- Inzet van twee fungicidebehandelingen in vergelijking met één fungicidebehandeling

Stereo 2 l/ha in het stadium eerste-tweede knoop, voorafgaand aan Evora Xpro 1 l/ha in het laatste blad- tot baardenstadium, bracht een niet significante verhoging van de bruto-

korrelopbrengst teweeg (proefplaats Zwevegem-Sint-Denijs: + 222 kg/ha; proefplaats Linter-Melkwezer: + 334 kg/ha).

Granovo 1,25 l/ha in het stadium eerste-tweede knoop, voorafgaand aan Librax 1,25 l/ha in het laatste blad tot baardenstadium, gaf een significante verhoging van de bruto-

korrelopbrengst (proefplaats Linter-Melkwezer: + 740 kg/ha; proefplaats Tongeren (Piringen): + 378 kg/ha).

Stereo 2 l/ha in het stadium eerste-tweede knoop voorafgaand aan Bontima 2 l/ha in het laatste blad- tot baardenstadium, bracht een niet significante verhoging van de bruto-

korrelopbrengst teweeg te Linter-Melkwezer (+ 181 kg/ha) en gaf geen toename van de bruto-korrelopbrengst te Tongeren (Piringen).

met vergelijkbare bruto-meeropbrengsten

- 36 -


4.1.5 Samenvattend overzicht ziektebestrijdingsproeven wintergerst 2013+2012

(*) Librax 1,25 l en Imtrex 1,2 l + Caramba 0,8 l bevatten dezelfde werkzame stoffen in nagenoeg dezelfde hoeveelheden:

- Librax 1,25 l = fluxapyroxad 78,13 g + metconazool 56,25 g

- Imtrex 1,2 l + Caramba 0,8 l = fluxapyroxad 75 g + metconazool 48 g

+ 2

.470 k

g

+ 2

.194 k

g

+ 2

.102 k

g

+ 1

.927 k

g

+ 2

.016 k

g

+ 2

.027 k

g

+ 1

.870 k

g

+ 1

.469 k

g

+ 1

.434 k

g

+ 3

.345 k

g

+ 3

.062 k

g

+ 2

.607 k

g

+ 3

.061 k

g

+ 3

.423 k

g

+ 3

.341 k

g

+ 3

.019 k

g

+ 2

.897 k

g

+ 2

.030 k

g

+ 1

.759 k

g

+ 1

.471 k

g

+ 1

.134 k

g

+ 1

.962 k

g

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

Evora Xpro 1 l Adexar 1,5 l Imtrex 1,2 l

+ Caramba 0,8 l

Credo 1,5 l

+ Input 1 l

Granovo 2 l Bumper P 0,8 l

+ Fandango 1 l

Granovo 1,7 l

+ Comet 0,3 l

Venture 1,5 l Fandango 1,25 l Olympus 1,8 l

+ Stereo 1,5 l

Bru

to-m

eero

pb

ren

gst

in k

g/

ha t

.o.v

.

on

beh

an

deld

2012 (4 proeven)

Veurne (Avekapelle) Bertem (Leefdaal) Linter (Melkwezer) Tongeren (Piringen)

(*)

+ 1

.946 k

g

+ 1

.926 k

g

+ 1

.684 k

g

+ 1

.240 k

g

+ 1

.587 k

g

+ 1

.482 k

g

+ 1

.354 k

g

+ 3

.228 k

g

+ 2

.892 k

g

+ 2

.932 k

g

+ 2

.989 k

g

+ 2

.525 k

g

+ 6

45 k

g

+ 8

19 k

g

+ 7

84 k

g

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

Evora Xpro 1 l Adexar 1,25 l Librax 1,25 l Bontima 2 l Credo 1,5 l

+ Input 1 l

Ceriax 1,5 l Granovo 2 l Bumper P 1 l

+ Fandango 1 l

Bru

to-m

eero

pb

ren

gst

in k

g/

ha t

.o.v

.

on

beh

an

deld

2013

(3 proeven) Zwevegem (Sint-Denijs) Linter (Melkwezer) Tongeren (Piringen)

(*)

- 37 -


4.1.6 Samenstelling van de beproefde fungicidebehandelingen in wintergerst 2013

In onderstaande tabel wordt van alle beproefde fungicidebehandelingen de hoeveelheid werkzame

stof per ha weergegeven.

Handelsnaam fungicide

(dosis/ha)

Werkzame stof fungicide

(dosis in g/ha)

ÉÉN FUNGICIDEBEHANDELING: laatste blad- tot baardenstadium

Adexar 1,25 l epoxiconazool 78,125 + fluxapyroxad 78,125

Librax 1,25 l fluxapyroxad 78,125 + metconazool 56,25

Bontima 2 l cyprodinil 375 + isopyrazam 125

Evora Xpro 1 l bixafen 75 + prothioconazool 100 + tebuconazool 100

Credo 1,5 l + Input 1 l

chloorthalonil 750 + picoxystrobine 150 prothioconazool 160 + spiroxamine 300

Ceriax 1,5 l epoxiconazool 62,4 + fluxapyroxad 62,4

+ pyraclostrobine 99,9

Granovo 2 l boscalid 280 + epoxiconazool 100

Bumper P 1 l + Fandango 1 l

prochloraz 400 + propiconazool 90 fluoxastrobine 100

+ prothioconazool 100

TWEE FUNGICIDEBEHANDELINGEN: 1e–2e knoop + laatste blad- tot baardenstadium

1e-2e knoop: Stereo 2 l cyprodinil 500 + propiconazool 125

+ laatste blad- tot baardenstadium: Evora Xpro 1 l bixafen 75 + prothioconazool 100 + tebuconazool 100

1e-2e knoop: Granovo 1,25 l boscalid 175 + epoxiconazool 62,5

+ laatste blad- tot baardenstadium: Librax 1,25 l fluxapyroxad 78,125 + metconazool 56,25

1e-2e knoop: Stereo 2 l cyprodinil 500 + propiconazool 125

+ laatste blad- tot baardenstadium: Bontima 2 l

cyprodinil 375 + isopyrazam 125

1e-2e knoop: Bumper P 1,25 l

prochloraz 500 + propiconazool 112,5

+ laatste blad- tot baardenstadium: Priori Xtra 0,75 l + Input 1 l

azoxystrobine 150 + cyproconazool 60 prothioconazool 160 + spiroxamine 300

- 38 -


4.2 Richtlijnen voor de ziektebestrijding in wintergerst

Het al dan niet rendabel zijn van de uitgevoerde ziektebestrijding hangt nauw samen met de

specifieke ziektedruk op het perceel bij een bepaald ras. Een behandelingsstrategie dient per ras en

per perceel benaderd te worden.

Kennis van de ziektegevoeligheid van het ras, evenals het opvolgen van het

aantastingstijdstip én de aantastingsgraad van de schimmelziekten op het veld blijven

noodzakelijke vereisten wil een fungicidebehandeling financieel verantwoord ingezet worden.

De meest voorkomende bladziekten bij wintergerst zijn:

- bladvlekkenziekte (Rhynchosporium secalis)

- netvlekkenziekte (Helminthosporium teres)

- meeldauw (Blumeria graminis synoniem Erysiphe graminis)

- dwergroest (Puccinia hordei)

Het blijkt dat een te vroege zaai bevorderlijk is voor de ontwikkeling van bepaalde ziekten zoals

bladvlekkenziekte en netvlekkenziekte; dit komt ondermeer door de lange vegetatieve periode

alsook de gevorderde vegetatieve groei tijdens de winterperiode.

Allereerst gaat bij de rassenkeuze de voorkeur uit, om in een gegeven situatie bij vergelijkbare

opbrengst, kwaliteit of andere kenmerken, deze rassen te kiezen die het minst gevoelig zijn

ten aanzien van ziekten.

Bij de fungicidenkeuze is het, benevens de doeltreffendheid ten aanzien van de te behandelen

ziekten, eveneens belangrijk de kostprijs/rentabiliteit niet uit het oog te verliezen.

AANDACHT!

- Indien meer dan één fungicidebehandeling uitgevoerd wordt is het, in het kader

van een goed resistentiemanagement, aangewezen om bij het fungicidegebruik

ervoor te zorgen dat er afgewisseld wordt tussen chemische groepen met een

verschillende werkingswijze en bij verstek tussen werkzame stoffen binnen eenzelfde

chemische groep.

- De door de fabrikant/firma aanbevolen dosis respecteren; een lagere dosis verhoogt

het risico op enerzijds een lagere effectiviteit en anderzijds resistentievorming.

- Hou steeds rekening met de aanbevelingen (wat de toepassingsvoorwaarden betreft) op

het etiket van het handelsproduct om de toediening van fungiciden te maximaliseren. Bij

de toepassing van fungiciden dient men ook rekening te houden met het maximaal aantal

toepassingen per handelsproduct; voor bepaalde handelsproducten is immers maar 1

toepassing per teelt of jaar toegelaten in gerst.

- 39 -


4.2.1 Behandeling in het stadium “eerste knoop”

BEHANDELING IN HET STADIUM “EERSTE KNOOP”

Een behandeling in het stadium “eerste knoop” is enkel verantwoord indien er vroeg in het

seizoen een belangrijke schimmelaantasting in het perceel plaatsvindt.

1. Behandelingstijdstip: stadium “eerste knoop”, kan tot ten laatste “tweede knoop”

2. Fungicidekeuze in functie van de te behandelen bladziekten:

a. Meeldauw

Meest effectief zijn de werkzame stoffen cyflufenamid, metrafenone, fenpropidin,

spiroxamin, quinoxyfen en fenpropimorf.

- cyflufenamid: Nissodium en Cosine (beide handelsproducten bevatten

cyflufenamid 50 g/l)

zijn specifieke meeldauwfungiciden

- metrafenone: aanwezig in diverse samengestelde handelsproducten:

- Palazzo en Capalo (beide handelsproducten bevatten

metrafenone 75 g/l + fenpropimorf 200 g/l +

epoxiconazool 62,5 g/l)

- Ceando (metrafenone 100 g/l + epoxiconazool 83 g/l)

- fenpropidin: Mildin (fenpropidin 750 g/l) is een specifiek meeldauw-

fungicide. Uiterste datum gebruik Mildin is 30 juni 2014.

- spiroxamin: Impulse (spiroxamin 500 g/l) is een specifiek meeldauw-

fungicide. Uiterste datum gebruik Impulse is 30 juni 2017.

Spiroxamin is eveneens aanwezig in diverse samengestelde

handelsproducten (o.a. Input: spiroxamin 300 g/l +

prothioconazool 160 g/l).

- quinoxyfen (preventief te gebruiken):

Fortress (quinoxyfen 500 g/l) is een specifiek meeldauw-

fungicide

- en fenpropimorf: Corbel (fenpropimorf 750 g/l)

Fenpropimorf is eveneens aanwezig in diverse samengestelde

handelsproducten, o.a.:

- Opus Team (fenpropimorf 250 g/l + epoxiconazool 84 g/l)

- Palazzo en Capalo (beide bevatten fenpropimorf 200 g/l

+ metrafenone 75 g/l + epoxiconazool 62,5 g/l)

Een aantal triazolen vertonen een nevenwerking.

Strobilurinen worden niet aanbevolen gezien de zwakkere werking ten aanzien van

meeldauw.

- 40 -


b. Bladvlekkenziekte

De bestrijding van bladvlekkenziekte berust hoofdzakelijk op:

- cyprodinil (aanwezig in Stereo: cyprodinil 250 g/l + propiconazool 62,5 g/l)

- of triazolen; hierbij geeft prothioconazool (*) een betere bestrijding dan

epoxiconazool (**); epoxiconazool geeft op zijn beurt een betere tot gelijkaardige

bestrijding in vergelijking met de overige triazolen.

(Bron: Livre Blanc “Céréales” ULg Gembloux Agro-Bio Tech et CRA-W Gembloux –

Février 2014)

(*) prothioconazool is aanwezig in diverse samengestelde handelsproducten, o.a.:

Input (prothioconazool 160 g/l + spiroxamin 300 g/l)

(**) epoxiconazool is aanwezig in diverse enkelvoudige handelsproducten, o.a.:

- Opus (epoxiconazool 125 g/l)

- Rubric (epoxiconazool 125 g/l)

en in diverse samengestelde handelsproducten, o.a.:

- Opus Team (epoxiconazool 84 g/l + fenpropimorf 250 g/l)

- Granovo (epoxiconazool 50 g/l + boscalid 140 g/l)

- Palazzo en Capalo (beide bevatten epoxiconazool 62,5 g/l +

metrafenone 75 g/l + fenpropimorf 200 g/l)

- Ceando (epoxiconazool 83 g/l + metrafenone 100 g/l)

- Diamant (epoxiconazool 42,9 g/l + fenpropimorf 214,3 g/l

+ pyraclostrobine 114,3 g/l)

De goede werking van prothioconazool wordt bevestigd door Arvalis (Frankrijk), waar deze

werkzame stof de beste quotering voor de bestrijding van bladvlekkenziekte krijgt.

(Bron: Arvalis - Institut du végétal, France, Protection des céréales, Lutte contre les

maladies, Février 2010)

c. Netvlekkenziekte

Indien een vroege bladbehandeling noodzakelijk is, kan netvlekkenziekte bestreden worden

met triazolen.

Binnen de triazolen presteert prothioconazool (*) iets beter.

(Bron: - Livre Blanc “Céréales” ULg Gembloux Agro-Bio Tech et CRA-W Gembloux –

Février 2014)

- Arvalis - Institut du végétal, France, Protection des céréales, Lutte contre les

maladies, Février 2010)

(*) prothioconazool is aanwezig in diverse samengestelde handelsproducten

(o.a. Input: prothioconazool 160 g/l + spiroxamin 300 g/l)

d. Dwergroest

Indien een vroege bladbehandeling nodig is, kan dwergroest bestreden worden met

triazolen.

AANDACHT!

Wanneer een vroege bladbehandeling noodzakelijk is, is het belangrijk om andere werkzame

stoffen te kiezen dan deze die gebruikt worden bij de behandeling in het stadium “laatste blad

volledig ontrold”; dit in het kader van een goed resistentie management.



BEHANDELING IN HET STADIUM “EERSTE KNOOP” (vervolg)

- 41 -


4.2.2 Behandeling in het stadium “laatste blad volledig ontrold”

Bij de ziektebestrijding in wintergerst ligt de nadruk op een polyvalente behandeling in het

stadium “laatste blad volledig ontrold”. Deze behandeling kan uitgevoerd worden met een

fungicide op basis van een carboxamide (SDHi) of een strobilurine. Recentst zijn de fungiciden op

basis van een carboxamide.

Bij de fungicidenkeuze kan ook rekening gehouden worden met de werkzaamheid van de

werkzame stoffen ten aanzien van bladziekten (zie hiervoor “4.2.1 Behandeling in het stadium

eerste knoop” op de vorige bladzijden).

Fungiciden toegediend in het stadium “laatste blad volledig ontrold” kunnen gemengd toegediend

worden met een halmversteviger op basis van ethefon. Halmverstevigers op basis van ethefon

mogen evenwel niet gemengd worden met fungiciden die een dithiocarbamaat bevatten, alsook

niet met het fungicide Diamant.

BEHANDELING IN HET STADIUM “LAATSTE BLAD VOLLEDIG ONTROLD”:

KEUZEMOGELIJKHEDEN FUNGICIDEN

Van de in de hierna volgende tekst vermelde werkzame stoffen kunnen er soms nog andere

handelsproducten beschikbaar zijn dan deze vermeld in de hierna volgende tekst.

1. BEHANDELING MET EEN FUNGICIDE OP BASIS VAN EEN CARBOXAMIDE OF SDHi IN

COMBINATIE MET EEN TRIAZOOL

Binnen de carboxamiden (bixafen, isopyrazam, xemium of fluxapyroxad, boscalid) zijn bixafen,

isopyrazam en xemium of fluxapyroxad de recentste:

- bixafen (chemische groep: pyrazool-carboxamiden): - Aviator Xpro 1 l/ha (bixafen 75 g/ha + prothioconazool 150 g/ha)

- Evora Xpro 1 l/ha (bixafen 75 g/ha + prothioconazool 100 g/ha + tebuconazool

100 g/ha)

- Skyway Xpro 1 l/ha (bixafen 75 g/ha + prothioconazool 100 g/ha + tebuconazool

100 g/ha)

- isopyrazam (chemische groep: pyrazool-carboxamiden):

- Bontima 2 l/ha (isopyrazam 125 g/ha + cyprodinil 375 g/ha)

- Cebara 2 l/ha (isopyrazam 125 g/ha + cyprodinil 375 g/ha)

- xemium of fluxapyroxad (chemische groep: pyrazool-carboxamiden; xemium of

fluxapyroxad is een 3e generatie carboxamide of SDHi): - xemium of fluxapyroxad in combinatie met epoxiconazool

- Adexar 1,25 l/ha (fluxapyroxad 78,125 g/ha + epoxiconazool 78,125 g/ha)

- Ceriax 1,5 l/ha (fluxapyroxad 62,4 g/ha + epoxiconazool 62,4 g/ha + pyraclostrobine 99,9 g/ha)

- xemium of fluxapyroxad in combinatie met metconazool

- Librax 1,25 l/ha (fluxapyroxad 78,125 g/ha + metconazool 56,25 g/ha)

- boscalid (chemische groep: pyridine-carboxamiden):

- Behandeling op basis van Granovo (boscalid 140 g/l + epoxiconazool 50 g/l);

toepassingsmogelijkheden: - Granovo 1,7 l – 2 l/ha (1,7 l/ha in een schema met 2 behandelingen)

- Granovo 1,25 l tot 1,7 l/ha in menging met Comet 0,25 l tot 0,33 l/ha

(ter versterking tegen netvlekkenziekte door het strobilurine pyraclostrobine aanwezig in Comet)

- Behandeling op basis van Viverda (boscalid 140 g/l + epoxiconazool 50 g/l +

pyraclostrobine 60 g/l) - Viverda 1,25 l – 1,7 l/ha

De toevoeging van pyraclostrobine aan boscalid en epoxiconazool versterkt de

werking ten aanzien van netvlekkenziekte (Bron: Arvalis – Institut de végétal, Choisir Céréales 2, Octobre 2012).

Aanbevolen toepassingsmodaliteiten carboxamiden (of SDHi) (Bron: naar Arvalis – Institut du végétal, Choisir Céréales 2, Octobre 2011 et Novembre 2012):

- Preventief toepassen (want carboxamiden bezitten een preventieve werking)

- Een ziektebestrijdingsprogramma met opéénvolgende splitbehandelingen aan verlaagde dosis kan een selectie naar resistente stammen veroorzaken en wordt daarom afgeraden

- Indien mogelijk het gebruik van een carboxamide-bevattend fungicide beperken tot 1 behandeling per teeltseizoen, om het risico op het optreden van resistente stammen te

beperken; maximaal 2 behandelingen

nieuw

- 42 -


BEHANDELING IN HET STADIUM “LAATSTE BLAD VOLLEDIG ONTROLD”: KEUZEMOGELIJKHEDEN FUNGICIDEN (vervolg)

2. BEHANDELING MET EEN FUNGICIDE OP BASIS VAN EEN STROBILURINE IN COMBINATIE

MET EEN CURATIEF WERKENDE FUNGICIDE

Strobilurinen dienen steeds gebruikt te worden in combinatie met een curatief werkend fungicide (onder de vorm van een samengesteld handelsproduct of door menging). Eén van de

eigenschappen van de strobilurinen is de preventieve werking. In combinatie met bijvoorbeeld een

triazool wordt tevens een curatieve werking bekomen.

Fungiciden op basis van een strobilurine (*):

- azoxystrobine (*): - Amistar 0,8 l/ha (azoxystrobine 200 g/ha) te gebruiken in menging met een

curatief werkend fungicide (middelen ter bestrijding van meeldauw,

bladvlekkenziekte, netvlekkenziekte, dwergroest: zie “4.2.1 Behandeling in het stadium eerste knoop” op de vorige bladzijden).

Amistar bezit enkel een preventieve werking!

- Olympus 1,8 l tot 2 l/ha of Amistar Opti 1,8 l tot 2 l/ha (azoxystrobine 144 g tot 160 g/ha + chloorthalonil 720 g tot 800 g/ha) te gebruiken in

menging met een triazool (middelen: zie “4.2.1 Behandeling in het stadium eerste

knoop” op de vorige bladzijden). - Amistar Xtra 0,75 l/ha of Priori Xtra 0,75 l/ha (azoxystrobine 150 g/ha +

cyproconazool 60 g/l) te gebruiken in menging met een triazool.

- fluoxastrobine (*):

- Fandango 1,25 l/ha (fluoxastrobine 125 g/ha + prothioconazool 125 g/ha)

- Fandango Pro 1,75 l/ha (fluoxastrobine 87,5 g/ha + prothioconazool 175 g/ha) Beide handelsproducten bezitten voornamelijk een preventieve werking!

Prothioconazool bezit voornamelijk een preventieve werking, naast het strobilurine

(fluoxastrobine) met enkel een preventieve werking.

- kresoxim-methyl (*):

- Allegro 1 l/ha (kresoxim-methyl 125 g/ha + epoxiconazool 125 g/ha). Uiterste datum gebruik Allegro is 31 oktober 2014.

Allegro is niet toegelaten in brouwgerst.

- picoxystrobine (*):

- Acanto 0,8 l/ha (picoxystrobine 200 g/ha) te gebruiken in menging met een

curatief werkend fungicide (middelen ter bestrijding van meeldauw, bladvlekkenziekte, netvlekkenziekte, dwergroest: zie “4.2.1 Behandeling in het stadium


Acanto bezit enkel een preventieve werking! - Credo 1,5 l/ha (picoxystrobine 150 g/ha + chloorthalonil 750 g/ha) te gebruiken in

menging met een triazool (bv. Opus 0,8 l/ha)

- pyraclostrobine (*):

- Comet 0,27 l tot 0,4 l/ha (pyraclostrobine 67,5 g/ha tot 100 g/ha) te gebruiken in

menging met een curatief werkend fungicide zoals Opus, ... - Diamant 1,75 l/ha (pyraclostrobine 200 g/ha + epoxiconazool 75 g/ha + fenpropimorf

375 g/ha).

De fenpropimorf aanwezig in Diamant is bedoeld om een betere bestrijding van meeldauw te bekomen, gezien de zwakkere werking van de strobilurinen ten aanzien

van meeldauw.

Diamant is niet mengbaar met producten op basis van de halmversteviger ethefon (Ethefon, Terpal, …).

- trifloxystrobine (*): - Delaro 0,8 l/ha (trifloxystrobine 120 g/ha + prothioconazool 140 g/ha)

Delaro bezit voornamelijk een preventieve werking!


(trifloxystrobine) met enkel een preventieve werking.

- Twist 500 SC 0,35 l/ha (trifloxystrobine 175 g/ha) te gebruiken in menging met

een curatief werkend fungicide (middelen ter bestrijding van meeldauw, bladvlekkenziekte, netvlekkenziekte, dwergroest: zie “4.2.1 Behandeling in het stadium


Twist 500 SC bezit enkel een preventieve werking!

- 43 -


BEHANDELING IN HET STADIUM “LAATSTE BLAD VOLLEDIG ONTROLD”:

KEUZEMOGELIJKHEDEN FUNGICIDEN (vervolg)

Binnen de strobilurinen vertonen picoxystrobine, pyraclostrobine en trifloxystrobine de beste

werkzaamheid ten aanzien van netvlekkenziekte (Bron: Livre Blanc “Céréales” ULg Gembloux

Agro-Bio Tech et CRA-W Gembloux – Février 2014).

Aandachtspunten bij het gebruik van fungiciden op basis van een strobilurine

Voor een goed resistentiemanagement is het noodzakelijk volgende aanbevelingen in verband

met het gebruik van fungiciden op basis van een strobilurine in acht te nemen:

- Strobilurinen (= preventieve werking) steeds gebruiken in combinatie met een curatief

werkend fungicide, dit kan onder de vorm van een samengesteld handelsproduct of

door menging.

Inzake het “curatief werkend fungicide” het meest doeltreffende nemen én de dosis op

een voldoende hoog niveau houden (m.a.w. een dosis waarbij de werking van het

curatief fungicide alléén, voldoende is voor een effectieve bestrijding).

Gezien de zwakkere werking van de strobilurinen ten aanzien van meeldauw dient voor

de bestrijding van meeldauw gecombineerd te worden met een doeltreffend curatief

meeldauwfungicide. Meeldauwfungiciden: zie “4.2.1 Behandeling in het stadium eerste

knoop” op de vorige bladzijden.

- De door de fabrikant/firma aanbevolen dosis respecteren; een lagere dosis verhoogt

het risico op enerzijds een lagere effectiviteit en anderzijds op resistentievorming.

- Indien mogelijk slechts 1 behandeling met een strobilurine-bevattend fungicide per

teeltseizoen (bij voorkeur in het stadium “laatste blad volledig ontrold”), maximaal 2

behandelingen.

- Strobilurinen preventief toepassen.

- Een ziektebestrijdingsprogramma met opeenvolgende splitbehandelingen aan verlaagde dosis versnelt de ontwikkeling van resistentieopbouw en wordt daarom ten stelligste

afgeraden.

3. BEHANDELING OP BASIS VAN PALAZZO OF CAPALO (beide bevatten epoxiconazool

62,5 g/l + fenpropimorf 200 g/l + metrafenone 75 g/l)


- Palazzo 1,2 l tot 1,6 l/ha - Capalo 1,2 l tot 1,6 l/ha

Palazzo en Capalo worden door BASF hoofdzakelijk gepositioneerd voor de vroege bespuiting in plaats van in het stadium “laatste blad”.

4. BEHANDELING OP BASIS VAN CEANDO (epoxiconazool 83 g/l + metrafenone 100 g/l) Toepassingsmogelijkheden:

- Ceando 1,25 l tot 1,5 l/ha

Ceando wordt door BASF hoofdzakelijk gepositioneerd voor de vroege bespuiting in plaats van

in het stadium “laatste blad”.

Zie ook het samenvattend overzicht van de proefresultaten van de LCG-Ziektebestrijdingsproeven

wintergerst 2013+2012 eerder in dit hoofdstuk op blz. 36.



- 44 -


5 ONKRUIDBESTRIJDING WINTERGERST

Y. Lambrechts 1, J.L. Lamont 1,

G. Haesaert 2

en D. Martens 3

Richtlijnen voor de onkruidbestrijding in wintergerst

Vooral bij een vroege zaai (eind september - begin oktober) zal een toepassing kort na zaaien, in

het 1-2-bladstadium of later in het najaar vanaf begin uitstoeling (indien de weersomstandigheden

dit toelaten) zeker verantwoord en vaak noodzakelijk zijn. Vooral bij een sterke duistbezetting is

dit noodzakelijk. Tijdens deze periode is de wintergerst ook het meest gevoelig voor veronkruiding;

na de winter is men meestal te laat om de dan al sterk ontwikkelde onkruiden in éénmaal te

bestrijden. Bovendien moet men na een geslaagde behandeling vóór de winter en de sterke

gewasontwikkeling in het vroege voorjaar, niet steeds vrezen voor nieuwe kieming.

Om het gebruik van herbiciden te optimaliseren hou je best rekening met de aanbevelingen op het

etiket van het handelsproduct. Het is af te raden om graangewassen te behandelen die met rijm of

dauw bedekt zijn, of wanneer er gevaar voor vorst is.

5.1 Vóór-opkomst

Vóór de opkomst kan men de grassen (duist, windhalm, straatgras, Italiaans raaigras) bestrijden

met de klassieke ureumverbinding chloortoluron, doch geen isoproturon vanwege de beperkte

nawerking en mogelijks mindere selectiviteit. Om die reden wordt isoproturon, waaronder

Herbaflex (isoproturon + beflubutamide) niet geadviseerd in vóór-opkomst. Chloortoluron wordt

echter best ingezet aan 2/3 tot 3/4 van de gebruikelijke dosis (de gebruikelijke dosis bedraagt op

zandgrond: 3 l/ha; op zandleem- en leemgrond: 3-3,5 l/ha; op kleigrond: 3,5-4 l/ha; en op zware

klei (kustpolders): 4,5-5 l/ha) en versterkt met AZ 500 150 ml tegen verschillende dicotylen o.a.

akkerviooltje, ereprijs en dovenetels, of met STOMP AQUA 2 l e.a. vooral tegen ereprijs en in

mindere mate ook tegen kleefkruid. Stomp Aqua vereist echter voldoende bodemvocht en wordt bij

voorkeur slechts onder die omstandigheden en op sterk vervuilde percelen ingezet. Stomp Aqua

bevat iets meer werkzame stof dan de klassieke formulering (pendimethalin 455 g/l i.p.v. 400 g/l

in Stomp 400 EC) maar behoudt dezelfde dosering van 2 l/ha.

Een basis grassenschema kan specifiek tegen VVL‟s (akkerviooltje, ereprijs en paarse dovenetel)

versterkt worden tot einde uitstoeling met een middel op basis van diflufenican (DIFLANIL 500 SC,

LEGACY 500 SC, SEMPRA, TOUCAN, e.a.) aan een dosis van 375 ml handelsproduct/ha of als

versterking in een breder werkend schema aan verminderde dosis tot 250 ml handelsproduct/ha.

Ook de combinatie chloortoluron 3 l met BACARA 0,8 l geeft een volledige onkruidbestrijding en

versterkt bovendien de werking op windhalm. Op de lichtere gronden, waar duist géén probleem

vormt, kan de aanwezige windhalm goed bestreden worden met BACARA aan 1 l/ha.

In “vóór-opkomst toepassing” kan prosulfocarb (DEFI, e.a.) aan 4-5 l handelsproduct/ha ingezet

worden tegen éénjarige grassen en tweezaadlobbige onkruiden.


Hasselt


3 Land- en Tuinbouwcentrum Waasland (LTCW), Technisch Instituut Sint-Isidorus, Sint-Niklaas

- 45 -


5.2 Zeer vroeg na de opkomst

Om een betere nawerking te bekomen van de behandeling met prosulfocarb (DEFI, e.a.) tegen

grassen is een zeer vroege na-opkomst behandeling (1-bladstadium) noodzakelijk. Om de

doeltreffendheid tegen echte kamille en muur te versterken, kan een herbicide op basis van

isoxaben worden toegevoegd (b.v. AZ 500, aan een dosis van 100-150 ml/ha). Deze toepassing

wordt steeds minder toegepast maar zal bij voorkeur gebeuren in vroege na-opkomst. Bij een

latere inzet kunnen de onkruiden, vooral duist, reeds te sterk ontwikkeld zijn voor een goed

resultaat.

Prosulfocarb zal slechts toegepast worden bij een regelmatige zaai van minstens 3 cm diepte. Op

een minder goed klaargelegde grond (kluiterig), op een zandbodem of op een zeer zware of

humusrijke bodem wordt een vroege na-opkomstbehandeling aanbevolen.

Belangrijk hier is te behandelen op niet gekiemde of zeer kleine onkruiden en op goed bedekt

gerstzaad.

5.3 Later na de opkomst in het najaar

Wanneer door vochtgebrek een toepassing kort na zaaien niet werd uitgevoerd, kan bij gunstige

bodem- en weersomstandigheden met goed gevolg behandeld worden in het najaar. In deze

periode kan men ook gemakkelijker de productkeuze en de dosis aanpassen aan de jonge en dus

zeer gevoelige onkruidflora; bovendien biedt deze toepassing, indien nodig, de mogelijkheid in één

en dezelfde werkgang een bladluisbestrijding uit te voeren.

De onkruidbestrijding in gerst, vroeg na de opkomst, wordt de laatste jaren quasi standaard met

MALIBU, HEROLD SC of LIBERATOR uitgevoerd. Deze herbiciden bevatten o.a. flufenacet, een

werkzame stof die voornamelijk op grassen een goede werking heeft, met voldoende nawerking om

een langdurige onkruidbestrijding te garanderen. Om ook de dicotylen te bestrijden werd bij

MALIBU flufenacet aangevuld met pendimethalin, en werd bij HEROLD en LIBERATOR flufenacet

aangevuld met diflufenican.

Deze herbiciden kunnen worden toegepast in het 1-3-bladstadium met de voorkeur voor de vroege

toepassing (1-2-bladstadium). MALIBU is erkend aan 3 l/ha, HEROLD SC en LIBERATOR aan

0,6 l/ha.

Vanaf het 1-2-bladstadium kan BACARA 1 l ook ingezet worden tegen muur, ereprijs, dovenetels,

veelknopigen, … en vooral windhalm en in mindere mate als duistbestrijder.

Indien nodig, bij aanwezigheid van reeds gekiemde onkruiden, kan LIBERATOR aan 0,5 l versterkt

worden met BACARA 0,5 l of een combinatie van HEROLD 0,6 l + AZ 100 ml.

Ook de combinatie van pendimethalin + picolinafen (CELTIC) is inzetbaar tegen VVL‟s (zijnde

akkerviooltje, ereprijs en paarse dovenetel), herderstasje, klaproos, muur en ook jonge duist en

windhalm. Versterking naar kleefkruid en grassen in het bijzonder, is zeker nodig. De dosering

Celtic is 2,5 l in de herfst vanaf het 2-bladstadium tot midden uitstoeling van de wintergerst.

In de najaarstoepassing vanaf het 3-bladstadium is het grassenmiddel AXIAL, een systhemisch

bladherbicide met als werkzame stof pinoxaden (+ cloquintocet-mexyl als safener) te gebruiken

aan een dosis van 0,9 l/ha tegen wilde haver, windhalm en duist.

Wanneer de gerst begint uit te stoelen is JAVELIN 2,5 l aangewezen indien veel ereprijs, kleefkruid,

akkerviooltje of dovenetels aanwezig zijn; op zeer kleine onkruiden zijn ook andere producten of

combinaties mogelijk zoals BACARA 0,8 l + IP 2,75 l of BACARA 0,6 l + JAVELIN 2 l. Ook

chloortoluron in menging met AZ 500 of STOMP/STOMP AQUA (enkel op kleine onkruiden), en

verder ook HERBAFLEX (beflubutamide + isoproturon) + AZ 500 aan 150 ml, of HERBAFLEX 2 l +

BACARA 1 l (geeft versterking op windhalm) of HERBAFLEX 2 l + CELTIC 2,5 l (Celtic geniet de

voorkeur in een vroegere toepassing vanaf 2e blad tot midden uitstoeling) kunnen gebruikt worden.

- 46 -


5.4 Voorjaarsbehandeling

Schrale voorjaarsomstandigheden met droge N-NO winden en sterk afgeharde onkruiden vragen

om uitstel van onkruidbestrijding. Bij deze weersomstandigheden zal de werking niet het gewenste

resultaat geven en kan mogelijks gewasremming optreden.

Let bij de keuze van eventueel toe te voegen bladherbiciden vooral op vereisten qua temperatuur

en luchtvochtigheid, dit zijn dikwijls beperkende factoren. De gewasontwikkeling en het aanwezige

onkruid (soort en grootte) zijn bij de productkeuze de bepalende factoren.

In de meeste gevallen zal een voorjaarsbehandeling, vanaf hergroei bij goede klimatologische

omstandigheden (temperatuur en relatieve vochtigheid) zich beperken tot een correctiebehandeling

na een voorafgaande toepassing kort na zaaien of later in het najaar. De middelenkeuze is

afhankelijk van de ontsnapte of nieuw gekiemde flora, en zal dus van jaar tot jaar en van perceel

tot perceel verschillen.

Diverse (blad)herbiciden zoals VERIGAL D, FOXPRO D, MEXTRA, HARMONY M, PLATFORM S,

PRIMUS, MILAN (nog te gebruiken tot 30 juni 2014) en AURORA behoren tot de mogelijkheid.

Tegen kleefkruid kan men bv. AURORA, BIATHLON, BIATHLON DUO (Biathlon en Biathlon Duo

hebben ook een goede werking tegen ereprijssoorten), GRATIL, MILAN, PRIMUS of STARANE

inzetten.

5.5 Laat gezaaide wintergerst

In het geval van later gezaaide wintergerst, kan de onkruidbestrijding eventueel volledig uitgesteld

worden tot in het vroege voorjaar. Om goede resultaten te bekomen dient deze toepassing vroeg in

het voorjaar te gebeuren en moeten er na de toepassing enkele dagen groeizaam weer volgen.

In de voorjaarstoepassing vanaf het 3-bladstadium tot 1e knoop is het grassenmiddel AXIAL

(pinoxaden (+ cloquintocet-mexyl als safener)) aan een dosis van 1,2 l/ha in te zetten tot het 1e

knoopstadium van raaigras en duist. Ter bestrijding van dicotyle onkruiden kunnen allerlei

middelen toegevoegd worden, net als in het najaar.

5.6 Overblijvende onkruiden

Overblijvende onkruiden zoals kweekgras, distels, veenwortel, enz. kunnen succesvol bestreden

worden kort vóór de oogst met middelen op basis van glyfosaat (ROUNDUP, e.a.) aan 3-4 l in 200 l

water. Akker(melk)distel kan vanaf het stadium “oprichten” tot “laatste blad” eveneens bestreden

worden met metsulfuron-methyl (ALLIE, e.a.) of met tribenuron-methyl (CAMEO). Nieuw is de

combinatie van metsulfuron-methyl + tribenuron-methyl (ALLIE STAR, e.a.).



- 47 -


DEEL II

WINTERTARWE

- 48 -


1 RASSENONDERZOEK WINTERTARWE


D. Cauffman 2, J. Fagard 2, N. Luyx 2, M. Carlens 2 K. Vrancken 2,

V. Derycke 3, G. Haesaert 3,

P. Vermeulen4, D. Goethals 4, S. Vandeputte 4,


D. Martens 6 en R. Van Avermaet 6

In het Vlaams Gewest werden door het Landbouwcentrum Granen Vlaanderen 7 rassenproeven op

wintertarwe ingezaaid tijdens het najaar 2012.

Gezien de zeer natte weersomstandigheden tijdens het najaar 2012 konden de rassenproeven in de

kustpolder pas gezaaid worden in het voorjaar 2013, namelijk een rassenproef wintertarwe te

Koksijde en een rassenproef zomergranen te Zuienkerke (Houtave). De resultaten van de

rassenproef wintertarwe voorjaarszaai worden weergegeven in “1.9 Rassenonderzoek wintertarwe

voorjaarszaai kustpolder” op het einde van dit hoofdstuk; de resultaten van de rassenproef

zomergranen worden weergegeven in “Deel IV Zomergranen”.

Het rassenonderzoek werd gerealiseerd door:


Landbouwontwikkeling Granen, Merelbeke en Hasselt

(proefplaatsen: Linter-Melkwezer, provincie Vlaams-Brabant en Zwalm-Munkzwalm, provincie

Oost-Vlaanderen)

Inagro vzw, afdeling Akkerbouw, Rumbeke-Beitem

(proefplaats Zwevegem-Sint-Denijs, provincie West-Vlaanderen)

Universiteit Gent, faculteit Bio-ingenieurswetenschappen, vakgroep toegepaste bio-

wetenschappen en Hogeschool Gent, faculteit Natuur en Techniek, Gent

(proefplaats Merelbeke-Bottelare, provincie Oost-Vlaanderen)

vzw PIBO Campus en het Provinciaal Instituut voor Biotechnisch Onderwijs (PIBO), Tongeren

(proefplaats Tongeren, provincie Limburg)

het Vrij Technisch Instituut, Land- en Tuinbouw, Poperinge

(proefplaats Poperinge, provincie West-Vlaanderen; deze proef kon niet weerhouden worden)

het Land- en Tuinbouwcentrum Waasland (LTCW), Technisch Instituut Sint-Isidorus,

Sint-Niklaas

(proefplaats Beveren-Doel, Wase polder, provincie Oost-Vlaanderen)

Een overzicht van de rassen in proef is weergegeven in Tabel 1.1.

Het rassenonderzoek vond plaats onder praktijkomstandigheden. Er werd een standaard

zaaizaadbehandeling toegepast.

De ziektebestrijding omvatte een aarbehandeling en een bladbehandeling; de bladbehandeling

werd uitgevoerd op basis van de ziektedruk in het perceel.

De omstandigheden waaronder de rassenvergelijking in 2013 gebeurde, zijn weergegeven in

Tabel 1.2.




4 Vrij Technisch Instituut, Land- en Tuinbouw, Poperinge


Hasselt


- 49 -


Tabel 1.1: Landbouwcentrum Granen Vlaanderen. Rassenproeven wintertarwe 2013. Overzicht van de rassen in proef.

Ras

Oorsprong

Jaar van opname in

Mandataris of verdeler

Vroeg-

(rijp)heid

Kwaliteit (**)

Chloortoluron (bron:mandataris)

de Europese (***)

kweker (land)

kruising

rassenlijst (*)

(bron:

mandataris)

(bron:

mandataris)

G = gevoelig NG = tolerant/ niet gevoelig

Avatar Limagrain 2010 Jorion S.A. doorschieten:

halflaat

aarvormen:

halflaat

voedertarwe NG

Azzerti Clovis Matton 19207901 x

Farandole

2009 (B) Limagrain Belgium halfvroeg voedertarwe NG

Bergamo RAGT (F) 2011 Philip Seeds halfvroeg B1 (BPS) G

Carenius RAGT (F) 2006 Philip Seeds vroeg baktarwe B2

(BPC)

NG

Cellule Florimond Desprez (F) Isengrain kruising 2011 (F) Limagrain Belgium zeer vroeg BPS NG

Colonia Nickerson (Manhattan x

Harlem) x NIC07-

3068-B

2011 (B) Aveve Zaden halfvroeg baktarwe B

Edgar Nickerson Drifter x NIC97-

3061-B

2010 (B) Aveve Zaden halfvroeg baktarwe A

Elixer Wiersum (NL) (Semper x Bristol) x

Tulsa

2011 Limagrain Belgium halflaat voedertarwe G

Espart Jorion S.A. 2011 (B) Jorion S.A. halfvroeg B1

Expert Syngenta Seeds 2007 SCAM halflaat BP G

Folklor Agri Obtentions (F) 2010 Limagrain Belgium vroeg BPS NG

Forum Nordsaat 2012 Aveve Zaden halfvroeg A

Henrik Limagrain Drifter x Biscay 2009 (B) Aveve Zaden halfvroeg voedertarwe

Homeros Clovis Matton Dekan x Hamac 2008 (B) Limagrain Belgium halflaat voedertarwe/

biscuittarwe

NG

Horatio Limagrain 2011 Jorion S.A. halfvroeg C NG

Intro RAGT (F) (Tommi x Opus)

x Akzento

2011 Limagrain Belgium halfvroeg baktarwe BPS NG

Jarbas Limagrain Belgium Biscay x Lieven 2012 (B) Quartes halflaat voedertarwe G

JB Asano Breun Saatzucht (D) Stamm 2158 x

Record

2008 Ets L. Rigaux S.A. vroeg BPS (A) G

JB Diego Breun Saatzucht (D) 3351 B x STRU 2374 2006 Ets L. Rigaux S.A. halfvroeg tout venant G

Joker DSV 2012 Philip Seeds halfvroeg A

KWS Meilo KWS Lochow (289595 x Winnetou) x

Levendis

2011 (B) Aveve Zaden halfvroeg voedertarwe

KWS Ozon KWS Lochow (LP296.4.96 x

Tambor) x Denver


Lear Limagrain Advanta

(UK)

Robigus x Nijinsky 2007 Phytosystem doorschieten:

halflaat

aarvormen:

halflaat

voedertarwe G

Linus RAGT (F) 2010 Philip Seeds halflaat baktarwe B1

(BPS)

Matrix DSV Saaten (D) Hattrick x Turkis 2009 Ets L. Rigaux S.A. gemiddeld tout venant G

Meister Semundo Batis x Tambor 2010 Quartes vroeg-halfvroeg A G

Memory Secobra 2012 (B) Jorion S.A. voedertarwe

Mentor RAGT 2012 Philip Seeds vroeg B1 (BPS) NG

Relay RAGT Gladiator x Vector 2010 Philip Seeds halflaat C1 (tout venant) NG

Rubisko RAGT (F) Robigus x Mercato 2011 Limagrain Belgium vroeg BP G

Sahara Nickerson (GB) Savannah x Claire 2005 Aveve Zaden halfvroeg-halflaat voedertarwe NG

Salomo Limagrain/

Clovis Matton (B)

2011 (B) Quartes halflaat voedertarwe G

Sokal Caussade (F) 2010 Ets L. Rigaux S.A. vroeg BPS NG

Sophytra Limagrain-Nickerson

(F)

Rialto x “Cerco 16” 2007 Ets L. Rigaux S.A. halflaat tout venant NG

Spirit Limagrain Belgium Tulsa x

CM19317601K

2011 (B) Limagrain Belgium doorschieten:

vroeg

aarvormen:

vroeg

voedertarwe NG

SY Bascule Syngenta Seeds 2011 Aveve Zaden doorschieten:

halfvroeg-halflaat

BP G

Tabasco Von Borries (DE) (ZE90-2666 x

86Z99-9)

x CPB 93-27

2008 Limagrain Belgium laat voedertarwe G

Tobak Von Borries (DE) (Elvis x Drifter) x

Koch

2011 Limagrain Belgium halflaat voedertarwe NG

Vasco Secobra 2011 (B) Jorion S.A. voedertarwe

(*) Europese rassenlijst: (B) = ras eveneens ingeschreven op de Belgische rassenlijst

(**) Kwaliteit: BPS (Blé panifiable supérieur), BPC (Blé panifiable courant), BAU (Blé autre utilisation)

(***) Chloortoluron: voor de rassen waar geen gegevens vermeld worden, is geen informatie bekend; bij deze rassen dient het gebruik van

chloortoluron vermeden te worden.

- 50 -


Tabel 1.2: Landbouwcentrum Granen Vlaanderen. Rassenproeven wintertarwe 2013. Proefomstandigheden.

LEEM en ZANDLEEM POLDER

West-Vlaanderen

Oost-Vlaanderen

Vlaams-

Brabant Limburg

Wase polder

(Oost-Vlaanderen)

Poperinge

Zwevegem

(Sint-Denijs)

Merelbeke

(Bottelare)

Zwalm

(Munkzwalm)

Linter

(Melkwezer)

Tongeren

Beveren

(Doel)

Proefnemer (*) 1 2 3 4 4 5 6

Grondsoort zandleem

(35)

zandleem lichte zandleem leem

(40)

leem

(35)

leem polder

Voorvrucht kuilmaïs suikerbieten aardappelen aardappelen suikerbieten cichorei aardappelen

Zaaidatum 14/11/2012 25/10/2012 25/10/2012 15/11/2012 16/11/2012 23/10/2012 29/11/2012

Zaaidichtheid

(zaden/m²)

350 350 350 300 275 350 400

Stikstofbemestings-advies (kg/ha N)

188

(80+43+65)

205

(85+56+64)

153

(62+36+55)

211

(90+50+71)

193

189

(67+60+62)

170

(67+43+60)

Groeiregulatoren 01/05/2013:

Mondium 2 l

24/04/2013:

Moddus 0,25 l + CCC 75 0,75l

02/05/2013:

Meteor 2 l

18/05/2013:

Mondium 2 l

04/05/2013:

Moddus 0,4 l

25/04/2013:

Moddus 0,45 l

21/04/2013:

Jadex 1 l

17/05/2013:

CCC 0,5 l

+ Medax Top 0,5 l

15/05/2013:

Moddus 0,175 l

27/05/2013:

Medax Top 0,5 l

Fungiciden: ziektebestrijding uitgevoerd op basis van de ziektedruk

22/05/2013 18/05/2013 21/05/2013 18/05/2013 15/05/2013 18/05/2013 27/05/2013

(voorlaatste blad):

Granovo 1,7 l

(1e-2e knoop):

Granovo 1,7 l

(voorlaatste blad):

Granovo 1,7 l

(2e knoop):

Allegro 0,7 l

+ Bumper P 0,7 l

(2e knoop):

Cello 1,25 l

(voorlaatste blad):

Granovo 1,7 l

(voorlaatste blad):

Granovo 1,7 l

17/06/2013 14/06/2013 18/06/2013 07/06/2013 05/06/2013 14/06/2013 26/06/2013

(aar uit):

Ceriax 1,75 l

(aarschuiven):

Ceriax 1,75 l

(aar uit):

Ceriax 1,75 l

(aar uit):

Ceriax 1,5 l

(aar uit):

Ceriax 1,7 l

(aar uit):

Ceriax 1,75 l

(bloei):

Ceriax 1,75 l

Insecticiden:

- herfst - - - - - - -

- voorjaar - - - - - - -

- zomer - - 19/06/2013:

Karate Zeon 50 ml

- - 14/06/2013:

Decis EC 0,2 l

26/06/2013:

Lambda 50 EC 0,1 l

Oogstdatum 20/08/2013 17/08/2013 06/08/2013 14/08/2013 13/08/2013 14/08/2013 21/08/2013

(*) Proefnemer: 1. Vrij Technisch Instituut, Land- en Tuinbouw, Poperinge

2. Inagro vzw, afdeling Akkerbouw, Rumbeke-Beitem

3. Universiteit Gent, faculteit Bio-ingenieurswetenschappen, vakgroep toegepaste biowetenschappen en Hogeschool Gent, faculteit Natuur en Techniek, Gent

4. Vlaamse overheid, Departement Landbouw en Visserij, Afdeling Duurzame Landbouwontwikkeling Granen, Merelbeke en Hasselt

5. vzw PIBO Campus en het Provinciaal Instituut voor Biotechnisch Onderwijs (PIBO), Tongeren

6. Land- en Tuinbouwcentrum Waasland (LTCW), Technisch Instituut Sint-Isidorus, Sint-Niklaas

- 51 -


1.1 Korrelopbrengst

Bij de rassenkeuze zijn, voor wat de korrelopbrengst betreft, volgende criteria belangrijk:

- de regelmatigheid van het ras over de diverse proefplaatsen binnen hetzelfde jaar

- en de regelmatigheid van het ras over de jaren.

Bij de rassenkeuze is het immers niet aangewezen zich enkel te laten leiden door de

opbrengstcijfers van één jaar. Om het opbrengstvermogen van een ras optimaal te

evalueren is het noodzakelijk resultaten over meerdere proefjaren (bij voorkeur

minstens drie proefjaren) te beschouwen. De opbrengstcijfers van één jaar zijn immers eigen

aan de groeiomstandigheden van het betreffende jaar.

Gesteld kan worden dat het meerjarig gemiddelde van een ras des te betrouwbaarder is, naarmate

de korrelopbrengst van het ras over de jaren stabieler is.

Tevens is het belangrijk om, in functie van het uit te zaaien areaal wintertarwe,

meerdere rassen te kiezen om aldus aan risicospreiding te doen. Resultaten uit het verleden

leren trouwens dat het opbrengstpotentieel van rassen wisselend kan zijn in functie van het perceel

en het jaar; soms zijn zowel de perceelsverschillen als de jaarverschillen zelfs zeer groot.

In de hiernavolgende tabellen is de korrelopbrengst per ras weergegeven in relatieve cijfers

(procenten) ten aanzien van het gemiddeld resultaat van de getuigerassen. De gemiddelde

opbrengst van een ras over de proefplaatsen is uiteraard betrouwbaarder naarmate het op een

groter aantal proefplaatsen slaat en de korrelopbrengst over de proefplaatsen regelmatiger is.

- 52 -


1.1.1 Korrelopbrengst wintertarwe LEEM- en ZANDLEEMGEBIED

Korrelopbrengst wintertarwe LEEM- en ZANDLEEMGEBIED 2013. Rangschikking van de rassen naar dalende gemiddelde productiviteit (*) Ras West-Vlaanderen Oost-Vlaanderen Vlaams Brabant Limburg Gemiddelde

Zwevegem

(Sint-Denijs)

Merelbeke

(Bottelare)

Zwalm

(Munkzwalm)

Linter

(Melkwezer)

Tongeren

zandleem lichte zandleem leem leem leem

Iets JB Asano (BPS/A) - 105,1 ab 105,1 ab 100,7 abc 98,0 de 102,2

boven Tobak (voedert) 103,5 ab 99,7 bcdefghi - - 102,9 abc 102,0

het Henrik (voedert) 101,8 abc 105,1 abc 100,0 cde 101,7 ab 100,8 abcd 101,9

gemiddelde Sahara (voedert) 105,5 a 102,2 abcdef 101,5 abcd 100,9 abc 98,4 de 101,7

in 2013 Expert (BP) 100,8 abcd 99,3 defghi 101,4 bcd 102,8 a 103,1 ab 101,5

Homeros (voedert/biscuit) 99,5 bcd 101,8 bcdef 105,1 ab 101,4 abc 98,1 de 101,2

Elixer (voedert) 99,9 bcd 104,2 abcd 102,0 abcd 100,2 abc 98,9 de 101,0

Cellule (BPS) 101,1 abc 103,7 abcde - - 97,7 de 100,8

Intro (BPS) 100,5 bcd 103,6 abcde 102,3 abc 100,3 abc 97,0 e 100,7

Avatar (voedert) 101,7 abc 98,9 defghij 96,9 ef 101,6 ab 102,9 abc 100,4

Vasco (voedert) 99,7 bcd 99,3 defghi 105,3 a 101,1 abc 96,6 ef 100,4

KWS Ozon (bakt A) 97,5 cde 101,1 bcdefg 101,8 abcd 98,9 bcd 100,7 abcd 100,0

Tabasco (voedert) 100,6 bcd 99,5 defghi 98,1 de 98,0 cd 103,5 a 100,0

Iets Bergamo (B1/BPS) 100,5 bcd 102,4 abcdef 98,1 de 99,0 bcd 99,5 cde 99,9

onder KWS Meilo (voedert) 102,0 abc 98,5 efghij - - 96,4 ef 98,9

het Linus (B1/BPS) 99,5 bcd 95,2 hijkl 97,5 ef 101,2 abc 99,8 bcde 98,6

gemiddelde Rubisko (BP) 98,1 cde 98,5 efghij - - 98,3 de 98,3

in 2013 Espart (B1) - 102,3 abcdef 94,4 f 98,0 cd - 98,2

SY Bascule (BP) - 99,6 cdefghi 100,2 cde 96,3 d 93,6 f 97,4

Spirit (voedert) 96,0 def 97,1 fghijk - - 97,6 de 96,9

Salomo (voedert) 93,4 ef - 100,5 cde 93,1 e 99,8 bcde 96,7

Edgar (bakt A) 96,0 def 92,5 klm - - 96,5 ef 95,0

Laagste Colonia (bakt B) 97,5 cde 93,9 jklm - - 88,1 g 93,2

opbrengst

in 2013

Rassen Azzerti (voedert) 97,4 cde - - - - -

op een Carenius (bakt B2/BPC) 101,0 abcd - - - - -

beperkt Folklor (BPS) - 96,0 ghijk - - - -

aantal Forum (A) - 99,7 bcdefghi - - - -

proef- Horatio (C) - 97,1 fghijk - - - -

plaatsen Jarbas (voedert) 100,0 bcd 101,0 bcdefg - - - -

beproefd JB Diego (tout venant) - 104,1 abcde - - - -

in 2013 Joker (A) - 101,4 bcdefg - - - -

Lear (voedert) 92,2 f 101,1 bcdefg - - - -

Matrix (tout venant) 100,0 bcd 100,3 bcdefgh - - - -

Meister (A) - 90,6 lm - - - -

Memory (voedert) 97,5 cde - - - 100,7 abcd -

Mentor (B1/BPS) - 107,2 a - - - -

Relay (C1/tout venant) - 93,7 jklm - - 102,9 abc -

Sokal (BPS) - 89,8 m - - - -

Sophytra (tout venant) -

94,7 ijklm - - - -

Getuigen 100

(= 13.155 kg/ha)

100

(= 10.461 kg/ha)

100

(= 12.455 kg/ha)

100

(= 12.738 kg/ha)

100

(= 12.190 kg/ha)

100 (= 12.200 kg/ha)

-

K.W.V. P0,05 4,20% 4,45% 3,30% 2,97% 3,02% -

V.C. (%) 2,97 3,18 1,98 1,78 1,97 -

F-ber. 3,89** 7,00** 7,31** 5,59** 12,28** -

(*) Korrelopbrengst = relatieve waarden ten aanzien van het gemiddelde van de getuigen Avatar, Bergamo, Intro, KWS Ozon, Linus, Tabasco en Vasco

Ziektebestrijding uitgevoerd op basis van de ziektedruk: op alle locaties werden twee fungicidebehandelingen uitgevoerd respectievelijk in het stadium “2e knoop/voorlaatste blad” en “aarstadium”.

- 53 -


Korrelopbrengst wintertarwe LEEM- EN ZANDLEEMGEBIED MEERDERE PROEFJAREN. Rangschikking van de rassen naar dalende productiviteit in 2013 (*) Ras 2013 2012 2011 2010 2009 2008 Toelichting

(5 proeven) (5 proeven) (3 proeven) (4 proeven) (5 proeven) (7 proeven)

Iets boven JB Asano (BPS/A) 102,2 - - - - - Goed resultaat in 2013, doch slechts 1 jaar proefresultaten.

het Tobak (voedert) 102,0 101,2 - - - - Goed resultaat over de laatste 2 jaar beschouwd; Tobak behaalt gemiddeld 101,6%

over de laatste 2 jaar.

gemiddelde Henrik (voedert) 101,9 105,1 - - - - Goed resultaat over de laatste 2 jaar beschouwd; Henrik behaalt gemiddeld 103,5%


in 2013 Sahara (voedert) 101,7 106,8 102,1 102,3 101,3 104,0 Goed resultaat over de laatste 6 jaar beschouwd; Sahara behaalt gemiddeld 103,0% over de laatste 6 jaar.

Expert (BP) 101,5 102,4 100,9 103,1 - - Goed resultaat over de laatste 4 jaar beschouwd; Expert behaalt gemiddeld 102,0%


Homeros

(voedert/biscuit) 101,2 102,7 98,4 103,8 99,8 -

Gemiddeld tot goed resultaat over de laatste 5 jaar beschouwd; Homeros behaalt

gemiddeld 101,2% over de laatste 5 jaar.

Elixer (voedert) 101,0 103,3 - - - - Goed resultaat over de laatste 2 jaar beschouwd; Elixer behaalt gemiddeld 102,2% over de laatste 2 jaar.

Cellule (BPS) 100,8 - - - - - Gemiddeld resultaat in 2013, doch slechts 1 jaar proefresultaten.

Intro (BPS) 100,7 100,9 101,0 - - - Gemiddeld resultaat over de laatste 3 jaar beschouwd; Intro behaalt gemiddeld

100,9% over de laatste 3 jaar.

Avatar (voedert) 100,4 102,6 - - - - Gemiddeld tot goed resultaat over de laatste 2 jaar beschouwd; Avatar behaalt gemiddeld 101,5% over de laatste 2 jaar.

Vasco (voedert) 100,4 - - - - - Gemiddeld resultaat in 2013, doch slechts 1 jaar proefresultaten.

KWS Ozon (bakt A) 100,0 105,2 100,5 - - - Gemiddeld tot goed resultaat over de laatste 3 jaar beschouwd; KWS Ozon behaalt


Tabasco (voedert) 100,0 98,8 102,1 99,8 105,9 - Gemiddeld resultaat over de laatste 4 jaar beschouwd; Tabasco behaalt gemiddeld

100,2% over de laatste 4 jaar. In 2009 scoorde Tabasco zeer goed (105,9%).

Iets onder Bergamo (B1/BPS) 99,9 - - - - - Gemiddeld resultaat in 2013, doch slechts 1 jaar proefresultaten.

het KWS Meilo (voedert) 98,9 - - - - - Nagenoeg gemiddeld resultaat in 2013, doch slechts 1 jaar proefresultaten.

gemiddelde Linus (B1/BPS) 98,6 104,2 - - - - Iets onder het gemiddelde in 2013 en goed resultaat in 2012.

in 2013 Rubisko (BP) 98,3 - - - - - Iets onder het gemiddelde in 2013, doch slechts 1 jaar proefresultaten.

Espart (B1) 98,2 - - - - - Iets onder het gemiddelde in 2013, doch slechts 1 jaar proefresultaten.

SY Bascule (BP) 97,4 - - - - - Iets onder het gemiddelde in 2013, doch slechts 1 jaar proefresultaten.

Spirit (voedert) 96,9 102,6 - - - - Iets onder het gemiddelde in 2013 en goed resultaat in 2012.

Salomo (voedert) 96,7 91,7 - - - - Iets onder het gemiddelde in 2013 en minder goed resultaat in 2012.

Edgar (bakt A) 95,0 99,6 - - - - Iets onder het gemiddelde over de laatste 2 jaar beschouwd; Edgar behaalt


Laagste Colonia (bakt B) 93,2 - - - - - Minder goed resultaat in 2013, doch slechts 1 jaar proefresultaten.

opbrengst

in 2013

Getuigen 100

(= 12.200 kg/ha) 100

(= 10.548 kg/ha) 100

(= 11.164 kg/ha) 100

(= 11.191 kg/ha) 100

(= 11.701 kg/ha) 100

(= 10.811 kg/ha)

(*) Korrelopbrengst = relatieve waarden ten aanzien van het gemiddelde van de getuigen: - in 2013: Avatar, Bergamo, Intro, KWS Ozon, Linus, Tabasco en Vasco

- in 2012: Avatar, Expert, Henrik, Homeros, Horatio, Intro, Ketchum, KWS Ozon, KWS Radius, Linus, Relay, Rockystart, Sahara, Scor, Tabasco en Tobak

- in 2011; Azzerti, Carenius, Celebration, Expert, Homeros, KWS Ozon, Razzano, Sahara, Tabasco en Viscount

- in 2010: Carenius, Contender, Homeros, Julius, Mulan, Premio, Sahara, Tabasco en Tuareg - in 2009: Carenius, Celebration, Homeros, Impression, Istabraq, Julius, Sahara, Tabasco, Tuareg en Waldorf

- in 2008: Contender, Lexus, Limes, Oakley, Patrel, Sahara, Toisondor en Waldorf

Ziektebestrijding uitgevoerd op basis van de ziektedruk:

- in 2013, 2012 en 2008: op alle proefplaatsen werden twee fungicidebehandelingen uitgevoerd - in 2011: op twee van de drie proefplaatsen werden twee fungicidebehandelingen uitgevoerd, en op één proefplaats één fungicidebehandeling

- in 2010: op drie van de vier proefplaatsen werden twee fungicidebehandelingen uitgevoerd, en op één proefplaats één fungicidebehandeling

- in 2009: op vier van de vijf proefplaatsen werden twee fungicidebehandelingen uitgevoerd, en op één proefplaats één fungicidebehandeling

- 54 -


1.1.2 Korrelopbrengst wintertarwe WASE POLDER

Rangschikking van de rassen naar dalende productiviteit in 2013 (*).

Ras

2013

Beveren

(Doel)

2012

Beveren

(Doel)

2010

Beveren

(Verrebroek)

2009

Beveren

(Verrebroek)

Toelichting

Hoogste Henrik (voedert) 107,1 a 109,4 - - Zeer goed resultaat over de laatste 2 jaar beschouwd; Henrik behaalt gemiddeld 108,3% over de laatste 2 jaar.

opbrengst

in 2013

Iets boven het Sahara (voedert) 104,8 ab 106,8 101,6 106,4 Goed tot zeer goed resultaat over de laatste 4 jaar beschouwd; Sahara behaalt gemiddeld 104,9% over de

laatste 4 jaar.

gemiddelde in Expert (BP) 104,0 abc 102,1 101,3 - Goed resultaat over de laatste 3 jaar beschouwd; Expert behaalt gemiddeld 102,5% over de laatste 3 jaar.

2013 Forum (bakt A) 103,3 abcd - - - Goed resultaat in 2013, doch slechts 1 jaar proefresultaten.

JB Asano (BPS/A) 102,1 bcde 107,1 - - Goed tot zeer goed resultaat over de laatste 2 jaar beschouwd; JB Asano behaalt gemiddeld 104,6% over de

laatste 2 jaar.

Tobak (voedert) 101,8 bcdef 98,0 - - Goed resultaat in 2013 en iets onder het gemiddelde in 2012.

Avatar (voedert) 101,4 bcdef 103,6 - - Goed resultaat over de laatste 2 jaar beschouwd; Avatar behaalt gemiddeld 102,5% over de laatste 2 jaar.

Homeros

(voedert/biscuit) 101,3 bcdef 102,6 101,8 104,5 Goed resultaat over de laatste 4 jaar beschouwd; Homeros behaalt gemiddeld 102,6% over de laatste 4 jaar.

Linus (bakt B1/BPS) 101,0 bcdefg 100,7 - - Gemiddeld resultaat over de laatste 2 jaar beschouwd; Linus behaalt gemiddeld 100,9% over de laatste 2 jaar.

KWS Meilo (voedert) 100,8 bcdefg - - - Gemiddeld resultaat in 2013, doch slechts 1 jaar proefresultaten.

KWS Ozon (bakt A) 100,7 bcdefg 101,8 - - Gemiddeld tot goed resultaat over de laatste 2 jaar beschouwd; KWS Ozon behaalt gemiddeld 101,3% over de

laatste 2 jaar.

Rubisko (BP) 100,5 bcdefg - - - Gemiddeld resultaat in 2013, doch slechts 1 jaar proefresultaten.

Iets onder het Vasco (voedert) 99,9 cdefg - - - Gemiddeld resultaat in 2013, doch slechts 1 jaar proefresultaten.

gemiddelde in Spirit (voedert) 99,7 cdefg - - - Gemiddeld resultaat in 2013, doch slechts 1 jaar proefresultaten.

2013 Intro (bakt BPS) 99,6 cdefgh 99,6 - - Gemiddeld resultaat over de laatste 2 jaar beschouwd; Intro behaalt gemiddeld 99,6% over de laatste 2 jaar.

Elixer (voedert) 99,4 cdefgh 106,4 - - Gemiddeld resultaat in 2013 en zeer goed resultaat in 2012.

Cellule (BPS) 99,2 defgh - - - Gemiddeld resultaat in 2013, doch slechts 1 jaar proefresultaten.

Tabasco (voedert) 99,1 defgh 102,1 104,1 102,6 Gemiddeld resultaat in 2013. Tabasco scoorde goed in 2012, 2010 en 2009 (gemiddeld 102,9%).

Bergamo (B1/BPS) 98,2 efgh - - - Iets onder het gemiddelde in 2013, doch slechts 1 jaar proefresultaten.

Matrix (tout venant) 97,3 fghi 104,8 - - Iets onder het gemiddelde in 2013 en goed resultaat in 2012.

Espart (B1) 96,7 ghi - - - Iets onder het gemiddelde in 2013, doch slechts 1 jaar proefresultaten.

Edgar (bakt A) 95,2 hij 96,0 - - Iets onder het gemiddelde over de laatste 2 jaar beschouwd; Edgar behaalt gemiddeld 95,6% over de laatste 2

jaar.

Laagste Folklor (BPS) 93,2 ij - - - Minder goed resultaat in 2013, doch slechts 1 jaar proefresultaten.

opbrengst in SY Bascule (BP) 92,6 j - - - Minder goed resultaat in 2013, doch slechts 1 jaar proefresultaten.

2013

Getuigen 100 100 100 100

(= 10.684 kg/ha) (= 12.573 kg/ha) (=10.319 kg/ha) (=13.202 kg/ha)

K.W.V. P0,05 3,78%

V.C. (%) F-ber.

2,67

6,31**

(*) Korrelopbrengst = relatieve waarden ten aanzien van het gemiddelde van de getuigen:

- in 2013: Avatar, Bergamo, Intro, KWS Ozon, Linus, Tabasco en Vasco

- in 2012: Avatar, Expert, Henrik, Homeros, Horatio, Intro, Ketchum, KWS Ozon, KWS Radius, Linus, Relay, Rockystart, Sahara, Scor, Tabasco en Tobak - in 2010: Carenius, Contender, Homeros, Julius, Mulan, Premio, Sahara, Tabasco en Tuareg

- in 2009: Carenius, Celebration, Homeros, Impression, Istabraq, Julius, Sahara, Tabasco, Tuareg en Waldorf

Ziektebestrijding uitgevoerd op basis van de ziektedruk:

- in 2013, 2012 en 2009: twee fungicidebehandelingen - in 2010: één fungicidebehandeling

- 55 -


1.1.3 Korrelopbrengst wintertarwe VLAAMS GEWEST 2013 (Leem- en zandleemgebied + Wase polder)

Rangschikking van de rassen naar dalende productiviteit (*) Leem- en zandleemgebied Wase polder ALGEMEEN GEMIDDELDE VLAAMS GEWEST

(5 proefplaatsen) (1 proefplaats) (6 proefplaatsen)

Hoogste Henrik 107,1

opbrengst

in 2013

Iets boven

het JB Asano 102,2 Sahara 104,8 Henrik (voedert) 102,8

gemiddelde Tobak 102,0 Expert 104,0 Sahara (voedert) 102,2 in 2013 Henrik 101,9 Forum 103,3 JB Asano (BPS/A) 102,2

Sahara 101,7 JB Asano 102,1 Tobak (voedert) 102,0

Expert 101,5 Tobak 101,8 Expert (BP) 101,9

Homeros 101,2 Avatar 101,4 Homeros (voedert/biscuit) 101,2 Elixer 101,0 Homeros 101,3 Elixer (voedert) 100,8

Cellule 100,8 Linus 101,0 Avatar (voedert) 100,6

Intro 100,7 KWS Meilo 100,8 Intro (bakt BPS) 100,6

Avatar 100,4 KWS Ozon 100,7 Cellule (BPS) 100,4 Vasco 100,4 Rubisko 100,5 Vasco (voedert) 100,3

KWS Ozon 100,0 KWS Ozon (bakt A) 100,1

Tabasco 100,0

Iets onder

het Bergamo 99,9 Vasco 99,9 Tabasco (voedert) 99,8

gemiddelde KWS Meilo 98,9 Spirit 99,7 Bergamo (B1/BPS) 99,6

in 2013 Linus 98,6 Intro 99,6 KWS Meilo (voedert) 99,4

Rubisko 98,3 Elixer 99,4 Linus (bakt B1/BPS) 99,0

Espart 98,2 Cellule 99,2 Rubisko (BP) 98,9

SY Bascule 97,4 Tabasco 99,1 Espart (B1) 97,9

Spirit 96,9 Bergamo 98,2 Spirit (voedert) 97,6

Salomo 96,7 Matrix 97,3 SY Bascule (BP) 96,5

Edgar 95,0 Espart 96,7 Edgar (bakt A) 95,1

Edgar 95,2

92,6 Laagste Colonia 93,2 Folklor 93,2

opbrengst SY Bascule 92,6 in 2013

Getuigen 100

(=12.200 kg/ha)

Getuigen 100

(=10.684 kg/ha)

Getuigen 100

(=11.947 kg/ha)

(*) Korrelopbrengst = relatieve waarden ten aanzien van het gemiddelde van de getuigen Avatar, Bergamo, Intro, KWS Ozon, Linus, Tabasco en Vasco

Proefplaatsen: - leem- en zandleemgebied: Zwevegem (Sint-Denijs), Merelbeke (Bottelare), Zwalm (Munkzwalm), Linter (Melkwezer) en Tongeren

- Wase polder: Beveren (Doel)

Ziektebestrijding uitgevoerd op basis van de ziektedruk: op alle proefplaatsen werden twee fungicidebehandelingen uitgevoerd.

- 56 -


1.2 Hectolitergewicht

a. Hectolitergewicht, resultaten 2013

Het hectolitergewicht van de wintertarwe bedroeg gemiddeld over alle rassen en proefplaatsen

78,0 kg in 2013.

Grafiek 1.1: Landbouwcentrum Granen Vlaanderen. Rassenproeven wintertarwe 2013.

Hectolitergewicht (kg) bij 15% vocht, rangschikking naar dalende waarde.

Hoogste hectolitergewicht: respectievelijk Cellule, KWS Ozon, JB Asano, gevolgd door Spirit

Laagste hectolitergewicht: Tabasco, en verder ook Salomo, Avatar, Tobak en Espart

b. Hectolitergewicht, gemiddelde resultaten 2012 en 2013

Grafiek 1.2: Landbouwcentrum Granen Vlaanderen. Rassenproeven wintertarwe gemiddelde resultaten 2012 en 2013.

Hectolitergewicht (kg) bij 15% vocht, rangschikking naar dalende waarde.

Hoogste hectolitergewicht: KWS Ozon, gevolgd door Spirit en Henrik

Laagste hectolitergewicht: Tabasco, Salomo, Tobak en verder ook Avatar

81,2

80,9

80,2

79,6

78,4

78,3

78,2

78,1

78,1

78,0

77,9

77,7

77,6

77,6

77,5

77,3

77,0

76,9

76,9

76,8

76,5

75,1

78,0

70

71

72

73

74

75

76

77

78

79

80

81

82

83

84

85

Cellule

KW

S O

zon

JB A

sano

Spirit

Vasco

Henrik

Intr

o

Sahara

SY B

ascule

Edgar

Berg

am

o

Expert

Elixer

KW

S M

eilo

Hom

ero

s

Rubis

ko

Lin

us

Espart

Tobak

Avata

r

Salo

mo

Tabasco

Gem

iddeld

e

hecto

lite

rg

ew

ich

t (kg

)

77,8

76,4

75,9

75,3

75,2

75,2

75,2

75,1

75,1

74,3

73,8

73,1

72,9

72,4

74,8

65

66

67

68

69

70

71

72

73

74

75

76

77

78

79

80

KW

S O

zon

Spirit

Henrik

Edgar

Sahara

Elixer

Hom

ero

s

Intr

o

Expert

Lin

us

Avata

r

Tobak

Salo

mo

Tabasco

Gem

iddeld

e

hecto

lite

rg

ew

ich

t (kg

)

- 57 -


1.3 Vochtgehalte

Het vochtgehalte van de wintertarwe bij de oogst bedroeg gemiddeld over alle rassen en

proefplaatsen 15,1% in 2013.


Vochtgehalte (%) bij de oogst, rangschikking naar dalende waarde.

Hoogste vochtgehalte bij de oogst: Sahara, gevolgd door respectievelijk Tabasco en Bergamo

Laagste vochtgehalte bij de oogst: Homeros en Expert

15,8

15,5

15,4

15,3

15,2

15,1

15,0

15,0

14,9

14,9

14,8

14,7

15,1

12

13

14

15

16

17

18

Sahara

Tabasco

Berg

am

o

Avata

r

Henrik

Vasco

KW

S O

zon

Intr

o

Elixer

Lin

us

Expert

Hom

ero

s

Gem

iddeld

e

vo

ch

tgeh

alt

e (

%)

- 58 -


1.4 Blad- en aarziekten

Tabel 1.3: Landbouwcentrum Granen Vlaanderen. Rassenproeven wintertarwe 2013. Weerstand tegen blad- en aarziekten (*).

Ras

Meeldauw

Bladvlekkenziekte

Gele roest (**)

Bruine roest

Aarfusarium

Avatar 6,5 6,7 7,9 6,8 7,4

Bergamo 6,3 6,7 8,0 7,1 7,3

Elixer 7,2 7,1 6,8 7,7 7,8

Espart 7,6 - - - 7,1

Expert 7,0 6,4 4,8 4,8 6,7

Henrik 8,3 6,8 6,6 5,9 8,3

Homeros 8,6 7,5 5,7 6,4 6,5

Intro 8,4 7,1 8,0 6,6 7,6

JB Asano 8,1 - 3,9 - 7,8

KWS Ozon 8,2 6,8 8,4 7,3 7,3

Linus 8,0 6,8 8,3 7,3 7,9

Sahara 8,1 7,3 8,0 8,4 8,4

Salomo 7,5 7,4 7,1 8,1 7,7

SY Bascule 8,2 6,8 - 7,6 7,4

Tabasco 8,7 8,0 8,9 8,6 7,0

Vasco 7,7 7,0 8,6 8,4 7,6

Gemiddelde 7,8 7,0 7,2 7,2 7,5

(*) Weerstand tegen blad- en aarziekten op onbehandeld gewas:

- schaal 1-9; hoger cijfer betekent betere weerstand

- “-” = onvoldoende gegevens beschikbaar

(**) Gele roest komt voornamelijk voor in de kustpolder. Ook in andere regio‟s kan er, in functie van o.a. de

klimaatsomstandigheden en het jaar, behoorlijk veel gele roest voorkomen; hier dient men vooral waakzaam te zijn met

de zeer gevoelige rassen.

Meeldauw

- meest gevoelig: Avatar en Bergamo, gevolgd door Expert en Elixer

Bladvlekkenziekte

Alle rassen zijn gevoelig.

- minst gevoelig: Tabasco, gevolgd door Homeros, Salomo en Sahara

- meest gevoelig: Expert

Gele roest

- meest gevoelig: JB Asano en Expert gevolgd door Homeros

Ook bij de rassen Elixer, Henrik en Salomo dient men waakzaam te zijn voor gele roest

Bruine roest

- meest gevoelig: vooral Expert gevolgd door Henrik; in 2012 bleek ook Elixer tot de gevoeligste

rassen voor bruine roest te behoren.

De rassen Homeros, Intro en Avatar vertonen een matige gevoeligheid; in 2012 bleek ook

Salomo een matige gevoeligheid te vertonen.

Aarfusarium

- meest gevoelig: Expert en Homeros

- 59 -


1.5 Strolengte

Strolengte: na toepassen van groeiregulatoren

a. Strolengte, resultaten 2013


Strolengte (cm), rangschikking naar afnemende strolengte.

Langste strolengte: Edgar, Elixer, JB Asano en Henrik

Kortste strolengte: Rubisko, SY Bascule en Cellule

b. Strolengte, gemiddelde resultaten 2012 en 2013

Grafiek 1.5: Landbouwcentrum Granen Vlaanderen. Rassenproeven wintertarwe gemiddelde resultaten 2012 en 2013.

Strolengte (cm), rangschikking naar afnemende strolengte.

Langste strolengte: respectievelijk Edgar, Elixer, Henrik en Tobak

Kortste strolengte: KWS Ozon en Homeros

85,6

85,2

84,3

84,1

81,7

81,4

80,3

79,6

79,5

78,8

78,5

77,6

77,2

76,7

76,4

76,2

75,6

75,1

72,5

72,5

70,8

78,5

60

65

70

75

80

85

90

95

100

Edgar

Elixer

JB A

sano

Henrik

Vasco

Tobak

KW

S M

eilo

Salo

mo

Lin

us

Berg

am

o

Sahara

Intr

o

Spirit

Avata

r

Expert

Hom

ero

s

KW

S O

zon

Tabasco

Cellule

SY B

ascule

Rubis

ko

Gem

iddeld

e

str

ole

ng

te (

cm

)

89,5

88,1

85,8

84,5

82,6

82,5

82,0

81,8

81,6

79,4

79,2

79,0

78,6

77,7

82,3

60

65

70

75

80

85

90

95

100

Edgar

Elixer

Henrik

Tobak

Salo

mo

Sahara

Intr

o

Lin

us

Spirit

Expert

Avata

r

Tabasco

Hom

ero

s

KW

S O

zon

Gem

iddeld

e

str

ole

ng

te (

cm

)

- 60 -


1.6 Legering

Weerstand tegen legeren: na toepassen van groeiregulatoren


Weerstand tegen legeren, rangschikking naar afnemende weerstand.

Gevoeligst voor legeren: vooral Salomo en Elixer, gevolgd door Homeros. Ook het ras Tabasco

blijkt tot de gevoeliger rassen voor legeren te behoren.

8,9

8,8

8,5

8,4

8,4

8,3

8,1

8,0

7,9

7,0

6,2

3,8

3,6

7,4

1

2

3

4

5

6

7

8

9 Lin

us

Avata

r

Expert

Henrik

Intr

o

Vasco

KW

S O

zon

Berg

am

o

Sahara

Tabasco

Hom

ero

s

Elixer

Salo

mo

Gem

iddeld

e le

gerin

g;

sch

aal

1-9

, 9

= v

rij

van

leg

eren

- 61 -


1.7 Samenvattend overzicht

Landbouwcentrum Granen Vlaanderen. Rassenproeven wintertarwe 2013. Samenvattend overzicht proefresultaten.

Ras Korrelopbrengst (1) Hectolitergewicht (kg) Strolengte (cm) Legering Meel- Blad- Gele Bruine Aar-

Leem- en

zandleem-

gebied

Wase

polder

2013

2012 en 2013

2013

2012 en 2013

2013

(1-9;

9 = niet gevoelig)

dauw

2013

vlekken-

ziekte

2013

roest

2013

roest

2013

fusa-

rium

2013

(5 proeven) (1 proef) (1-9; 9 = gezond)

(100= 12.200

kg/ha)

(100= 10.684

kg/ha)

(gemid. =

78,0 kg)

(gemid. =

74,8 kg)

(gemid. =

78,5 cm)

(gemid. =

82,3 cm)

(gemid. =

7,4)

(gemid. =

7,8)

(gemid. =

7,0)

(gemid. =

7,2)

(gemid. =

7,2)

(gemid. =

7,5)

AVATAR (voedert) 100,4 101,4 76,8 73,8 76,7 79,2 8,8 6,5 6,7 7,9 6,8 7,4

BERGAMO (bakt B1/BPS) 99,9 98,2 77,9 - 78,8 - 8,0 6,3 6,7 8,0 7,1 7,3

CELLULE (BPS) 100,8 99,2 81,2 - 72,5 - - - - - - -

COLONIA (bakt A) 93,2 - - - - - - - - - - -

EDGAR (bakt A) 95,0 95,2 78,0 75,3 85,6 89,5 - - - - - -

ELIXER (voedert) 101,0 99,4 77,6 75,2 85,2 88,1 3,8 7,2 7,1 6,8 7,7 7,8

ESPART (B1) 98,2 96,7 76,9 - - - - 7,6 - - - 7,1

EXPERT (BP) 101,5 104,0 77,7 75,1 76,4 79,4 8,5 7,0 6,4 4,8 4,8 6,7

FOKLOR (BPS) - 93,2 - - - - - - - - - -

FORUM (bakt A) - 103,3 - - - - - - - - - -

HENRIK (voedert) 101,9 107,1 78,3 75,9 84,1 85,8 8,4 8,3 6,8 6,6 5,9 8,3

HOMEROS (voedert/biscuit) 101,2 101,3 77,5 75,2 76,2 78,6 6,2 8,6 7,5 5,7 6,4 6,5

INTRO (bakt BPS) 100,7 99,6 78,2 75,1 77,6 82,0 8,4 8,4 7,1 8,0 6,6 7,6

JB ASANO (BPS/A) 102,2 102,1 80,2 - 84,3 - - 8,1 - 3,9 - 7,8

KWS MEILO (voedert) 98,9 100,8 77,6 - 80,3 - - - - - - -

KWS OZON (bakt A) 100,0 100,7 80,9 77,8 75,6 77,7 8,1 8,2 6,8 8,4 7,3 7,3

LINUS (bakt B1/BPS) 98,6 101,0 77,0 74,3 79,5 81,8 8,9 8,0 6,8 8,3 7,3 7,9

MATRIX (tout venant) - 97,3 - - - - - - - - - -

RUBISKO (BP) 98,3 100,5 77,3 - 70,8 - - - - - - -

SAHARA (voedert) 101,7 104,8 78,1 75,2 78,5 82,5 7,9 8,1 7,3 8,0 8,4 8,4

SALOMO (voedert) 96,7 - 76,5 72,9 79,6 82,6 3,6 7,5 7,4 7,1 8,1 7,7

SPIRIT (voedert) 96,9 99,7 79,6 76,4 77,2 81,6 - - - - - -

SY BASCULE (BP) 97,4 92,6 78,1 - 72,5 - - 8,2 6,8 - 7,6 7,4

TABASCO (voedert) 100,0 99,1 75,1 72,4 75,1 79,0 7,0 8,7 8,0 8,9 8,6 7,0

TOBAK (voedert) 102,0 101,8 76,9 73,1 81,4 84,5 - - - - - -

VASCO (voedert) 100,4 99,9 78,4 - 81,7 - 8,3 7,7 7,0 8,6 8,4 7,6

(1) Korrelopbrengst = relatieve waarden ten aanzien van het gemiddelde van de getuigen Avatar, Bergamo, Intro, KWS Ozon, Linus, Tabasco en Vasco

Ziektebestrijding uitgevoerd op basis van de ziektedruk (2 fungicidebehandelingen).

- 62 -


1.8 Aandachtspunten bij het uitzaaien van kwaliteitstarwe (maalderijtarwe)

Wanneer overwogen wordt kwaliteitstarwe uit te zaaien, dient deze keuze doordacht te gebeuren.

Men moet zich vooraf vergewissen of er afzetmogelijkheden voorhanden zijn en of het gekozen

afzetkanaal specifieke kwaliteitseisen stelt of specifieke rassen wenst.

Bovendien dient men het opbrengstpotentieel van het gekozen kwaliteitsras samen met de te

verwachten verkoopprijs te evalueren en te vergelijken met het financieel inkomen dat kan

bekomen worden met de klassieke tarwerassen. Let wel, de verkoopprijs van kwaliteitstarwe kan

rasspecifiek zijn, daarenboven kan de prijs regionaal en/of in functie van het afzetkanaal sterk

variëren.

Kwaliteitstarwe vraagt wel een aangepaste teelttechniek. Hierbij horen het toedienen van een

stikstoffractie rond de bloei, een adequate groeiregulatie (bepaalde rassen zijn namelijk behoorlijk

legergevoelig) en een afdoende ziektebestrijding (een goede aarbescherming is absoluut

noodzakelijk, indien nodig dient er vooraf een bladziektebestrijding ingezet te worden).

De ontvangstnormen voor maalderijtarwe door de producenten geleverd aan de handelaar-

ontvanger (Bron: Synagra) omvatten onder andere:

kwaliteitsanalyses oogst 2013

- vochtgehalte: - 14 tot 14,5% (neutrale zone): noch afhouding, noch

vergoeding

- meer dan 17,0%: declassering naar voedertarwe - hectolitergewicht: - 76 tot 77 kg (neutrale zone): noch afhouding, noch

vergoeding

- minder dan 73 kg: declassering naar voedertarwe - valgetal van Hagberg: minimum 220 sec - Zeleny-index: minimum 36 mm - eiwitgehalte: minimum 12% - verhouding Zeleny/eiwit: minimum 3

In functie van de kwaliteitsklasse (op basis van de kwaliteitsanalyse) is er een premie

voorzien; hoe beter de kwaliteit, des te hoger de premie.

rassen als maalderijtarwe te rangschikken oogst 2013

Te bepalen in onderling akkoord met de handelaar-ontvanger.

- 63 -


1.9 Rassenonderzoek wintertarwe voorjaarszaai kustpolder

D. Wittouck 1, L. Willaert 1, K. Boone 1

Gezien de zeer natte weersomstandigheden tijdens het najaar 2012 kon de rassenproef

wintertarwe in Koksijde (kustpolder, kleigebied) pas gezaaid worden op 14 januari 2013. De

resultaten van deze rassenproef dienen dan ook geïnterpreteerd te worden in hoofde van vroege

voorjaarszaai (eerste helft januari).

Deze rassenproef werd aangelegd door Inagro vzw, afdeling Akkerbouw, Rumbeke-Beitem.

Een overzicht van de rassen in proef is weergegeven in Tabel 1.4.

Het rassenonderzoek vond plaats onder praktijkomstandigheden. Er werd een standaard

zaaizaadbehandeling toegepast.

De ziektebestrijding omvatte een bladbehandeling en een aarbehandeling.

Proefomstandigheden

- Grondsoort: klei (kustpolder)

- Voorvrucht: suikerbieten

- Ploegen en zaaiklaarleggen: 14 januari 2013

- Zaaidatum: 14 januari 2013

- Zaaidichtheid: 450 zaden/m²

- Stikstofbemestingsadvies: 204 kg N/ha (83 + 57 + 64)

- Groeiregulator: Cycocel 75 1 l/ha (18 mei 2013)

- Ziektebestrijding: - bladbehandeling (2e knoop, 4 juni 2013): Granovo 1,7 l/ha

- aarbehandeling (aar uit, 1 juli 2013): Ceriax 1,75 l/ha

- Oogstdatum: 30 augustus 2013


- 64 -


Tabel 1.4: Landbouwcentrum Granen Vlaanderen. Rassenproef wintertarwe voorjaarszaai kustpolder 2013. Overzicht van de rassen in proef.

(*) Europese rassenlijst: (B) = ras eveneens ingeschreven op de Belgische rassenlijst

(**) Kwaliteit: BPS (Blé panifiable supérieur), BPC (Blé panifiable courant), BAU (Blé autre utilisation)

(***) Chloortoluron: voor de rassen waar geen gegevens vermeld worden, is geen informatie bekend; bij deze rassen dient het gebruik van chloortoluron vermeden te worden.

Ras

Oorsprong

Jaar van opname in de Europese rassenlijst(*)

Mandataris of verdeler

Vroeg(rijp)heid Kwaliteit (**)

Chloortoluron (bron:mandataris)

(***)

G = gevoelig kweker (land) kruising (bron:mandataris) (bron:mandataris) NG = tolerant/niet gevoelig

Cellule Florimond Desprez (F) Isengrain kruising 2011 (F) Limagrain Belgium zeer vroeg BPS NG

Elixer Wiersum (NL) (Semper x Bristol) x Tulsa 2011 Limagrain Belgium halflaat voedertarwe G

Expert Syngenta Seeds 2007 SCAM halflaat BP G

Henrik Limagrain Drifter x Biscay 2009 (B) Aveve Zaden halfvroeg voedertarwe

Homeros Clovis Matton Dekan x Hamac 2008 (B) Limagrain Belgium halflaat voedertarwe/

biscuittarwe

NG

Intro RAGT (F) (Tommi x Opus)

x Akzento

2011 Limagrain Belgium halfvroeg baktarwe BPS NG

Jarbas Limagrain Belgium Biscay x Lieven 2012 (B) Quartes halflaat voedertarwe G

KWS Meilo KWS Lochow (289595 x Winnetou) x

Levendis

2011 (B) Aveve Zaden halfvroeg voedertarwe

KWS Ozon KWS Lochow (LP296.4.96 x Tambor) x

Denver


Lear Limagrain Advanta

(UK)

Robigus x Nijinsky 2007 Phytosystem doorschieten: halflaat

aarvormen: halflaat

voedertarwe G

Linus RAGT (F) 2010 Philip Seeds halflaat baktarwe B1 (BPS)

Matrix DSV Saaten (D) Hattrick x Turkis 2009 Ets L. Rigaux S.A. gemiddeld tout venant G

Memory Secobra 2012 (B) Jorion S.A. voedertarwe

Rubisko

RAGT (F) Robigus x Mercato 2011 Limagrain Belgium vroeg BP G

Sahara Nickerson (GB) Savannah x Claire 2005 Aveve Zaden halfvroeg-halflaat voedertarwe NG

Salomo Limagrain/

Clovis Matton (B)

2011 (B) Quartes halflaat voedertarwe G

Spirit Limagrain Belgium Tulsa x CM19317601K 2011 (B) Limagrain Belgium doorschieten: vroeg

aarvormen: vroeg

voedertarwe NG

Tabasco Von Borries (DE) (ZE90-2666 x

86Z99-9)

x CPB 93-27

2008 Limagrain Belgium laat voedertarwe G

Vasco Secobra 2011 (B) Jorion S.A. voedertarwe

Tybalt

(wisseltarwe)

Wiersum (NL) ZE 95-2355 X Chablis 2003 (NL) Limagrain Belgium halfvroeg BP NG

- 65 -


1.9.1 Korrelopbrengst, vochtgehalte, hectolitergewicht en duizendzadengewicht 2013

Wintertarwe voorjaarszaai Koksijde (kustpolder, kleigebied) 2013 Rangschikking van de rassen naar dalende productiviteit.

Ras Korrelopbrengst Vochtgehalte Hectolitergewicht Duizendzadengewicht

kg/ha

rel. tov gemiddelde

(%)

bij oogst (%)

(kg)

(g)

Lear (voedert) 13.132 a 108,4 16,9 b 78,0 efgh 48,4 d

Tabasco (voedert) 13.066 a 107,9 16,2 defgh 77,6 fghi 50,8 c

Linus (B1/BPS) 12.807 ab 105,8 15,7 hij 78,4 def 51,7 c

Sahara (voedert) 12.763 ab 105,4 16,8 bc 79,0 d 54,4 b

Henrik (voedert) 12.668 abc 104,6 16,3 cdefg 79,8 c 56,9 a

Salomo (voedert) 12.560 bc 103,7 17,3 a 77,9 efgh 47,1 de

Intro (BPS) 12.257 cd 101,2 16,3 defg 78,8 de 52,0 c

Rubisko (BP) 12.076 de 99,7 16,2 efghi 77,4 ghi 48,4 d

Matrix (tout venant) 12.073 de 99,7 16,0 ghi 78,7 de 52,0 c

Expert (BP) 11.977 def 98,9 16,1 ghi 78,7 de 54,8 b

Cellule (BPS) 11.948 def 98,7 16,3 cdefg 80,9 ab 43,3 f

Memory (voedert) 11.943 def 98,6 16,7 bcd 78,2 defg 46,1 e

KWS Ozon (bakt A) 11.938 def 98,6 15,7 ij 81,6 a 58,1 a

Vasco (voedert) 11.875 def 98,1 16,7 bcde 78,0 efgh 57,7 a

Homeros (voedert/biscuit) 11.859 def 97,9 15,5 j 76,7 i 51,6 c

KWS Meilo (voedert) 11.832 def 97,7 16,1 fghi 78,8 de 47,7 d

Elixer (voedert) 11.730 efg 96,9 16,6 bcdef 76,9 i 47,6 de

Spirit (voedert) 11.516 fg 95,1 16,7 bcd 80,1 bc 42,1 f

Jarbas (voedert) 11.335 g 93,6 16,4 cdefg 74,3 j 51,6 c

Tybalt (wisselt) 10.825 h 89,4 16,1 fghi 77,1 hi 57,6 a

Gemiddelde 12.109 100 16,3 78,3 51,0

K.W.V. P0,05 430,56 kg 3,6% 0,44% 0,83 kg 1,52 g

V.C. (%) 1,92 1,92 1,91 0,74 2,10

F-ber. 17,99** 17,99** 8,07** 29,51** 76,08**

Bij zaai op 14 januari 2013 bedroeg de graanopbrengst gemiddeld over alle rassen toch nog

12.109 kg/ha. De graanopbrengst varieert in functie van het ras van 10.825 kg/ha tot 13.132 kg/ha, hetzij een verschil van maar liefst 2.307 kg/ha. Het vochtgehalte bij oogst op 30 augustus 2013 bedroeg gemiddeld over alle rassen 16,3%.

Wintertarwe voorjaarszaai Koksijde (kustpolder, kleigebied) 2013

Rangschikking van de rassen naar dalende waarde Vochtgehalte bij oogst

(%)

Hectolitergewicht Duizendzadengewicht

(kg) (g)

Salomo 17,34 a KWS Ozon 81,55 a KWS Ozon 58,05 a

Lear 16,86 b Cellule 80,88 ab Vasco 57,70 a

Sahara 16,79 bc Spirit 80,08 bc Tybalt 57,59 a

Spirit 16,74 bcd Henrik 79,84 c Henrik 56,91 a

Memory 16,70 bcd Sahara 78,99 d Expert 54,75 b

Vasco 16,66 bcde Intro 78,78 de Sahara 54,43 b

Elixer 16,59 bcdef KWS Meilo 78,75 de Intro 52,01 c

Jarbas 16,35 cdefg Matrix 78,72 de Matrix 51,97 c

Henrik 16,30 cdefg Expert 78,66 de Linus 51,69 c Cellule 16,29 cdefg Linus 78,38 def Jarbas 51,59 c

Intro 16,26 defg Memory 78,19 defg Homeros 51,59 c

Tabasco 16,23 defgh Lear 78,02 efgh Tabasco 50,78 c

Rubisko 16,16 efghi Vasco 78,02 efgh Lear 48,44 d

KWS Meilo 16,12 fghi Salomo 77,90 efgh Rubisko 48,43 d

Tybalt 16,08 fghi Tabasco 77,56 fghi KWS Meilo 47,71 d

Expert 16,05 ghi Rubisko 77,38 ghi Elixer 47,58 de

Matrix 16,02 ghi Tybalt 77,10 hi Salomo 47,13 de

Linus 15,72 hij Elixer 76,91 i Memory 46,05 e

KWS Ozon 15,69 ij Homeros 76,73 i Cellule 43,26 f Homeros 15,54 j Jarbas 74,28 j Spirit 42,12 f

Gemiddelde 16,32 Gemiddelde 78,34 Gemiddelde 50,99

K.W.V. P0,05 0,44% K.W.V. P0,05 0,83 kg K.W.V. P0,05 1,52 g

V.C. (%) 1,91 V.C. (%) 0,74 V.C. (%) 2,10

F-ber. 8,07** F-ber. 29,51** F-ber. 76,08**

- 66 -


1.9.2 Korrelopbrengst wintertarwe kustpolder (kleigebied) meerdere proefjaren

Rangschikking van de rassen naar dalende productiviteit bij voorjaarszaai 2013

Ras Oogst 2013 Oogst 2009 NAJAARSZAAI

VOORJAARS-

ZAAI

LATE

NAJAARSZAAI

oogst

2012

oogst

2011

oogst

2010

oogst

2009

oogst

2008

14 januari

2013

Koksijde

27 december

2008

Zuienkerke (Houtave)

Koksijde

(zaai 20 okt.

2011) + Houtave

(zaai 21 okt.

2011)

Koksijde

(zaai 3 nov.

2010)

Zuienkerke

(Houtave)

(zaai 19 okt. 2008)

Koksijde

(zaai 23

okt. 2008)

Koksijde

(zaai 5 nov.

2007)

(100=

12.109

kg/ha)

(100=

13.320

kg/ha)

(100=

10.858

kg/ha)

(100=

14.181

kg/ha)

(100=

13.306

kg/ha)

(100=

13.965

kg/ha)

(100=

12.300

kg/ha)

LEAR (voedert) 108,4 - 96,4 102,4 102,2 - -

TABASCO (voedert) 107,9 102,8 99,7 102,5 102,7 102,3 -

LINUS (B1/BPS) 105,8 - 100,8 94,8 - - -

SAHARA (voedert) 105,4 103,6 105,0 100,0 102,2 102,4 104,6

HENRIK (voedert) 104,6 - 102,6 100,6 - - -

SALOMO (voedert) 103,7 - 92,1 - - - -

INTRO (BPS) 101,2 - 103,2 101,2 - - -

RUBISKO (BP) 99,7 - - - - - -

MATRIX (tout venant) 99,7 - - - - - -

EXPERT (BP) 98,9 - 105,7 103,6 102,5 - -

CELLULE (BPS) 98,7 - - - - - -

MEMORY (voedert) 98,6 - - - - - -

KWS OZON (bakt A) 98,6 - 102,8 97,7 - - -

VASCO (voedert) 98,1 - - - - - -

HOMEROS (voedert/biscuit) 97,9 98,0 103,8 101,9 101,9 99,1 -

KWS MEILO (voedert) 97,7 - - - - - -

ELIXER (voedert) 96,9 - 107,3 - - - -

SPIRIT (voedert) 95,1 - 104,6 - - - -

JARBAS (voedert) 93,6 - - - - - -

TYBALT (wisselt) 89,4 - - - - - -

De resultaten van de rassenproeven “voorjaarszaai 2013” en “late najaarszaai 2008” dienen

geïnterpreteerd te worden in hoofde van respectievelijk vroege voorjaarszaai (eerste helft januari)

en late najaarszaai (eind december).

Tabasco en Sahara behaalden goede resultaten, zowel bij de voorjaarszaai in 2013 (Tabasco:

107,9%; Sahara: 105,4%), de late najaarszaai in 2008 (Tabasco: 102,8%; Sahara: 103,6%), als

bij de normale najaarszaai (Tabasco proefjaren 2009 tot en met 2012: gemiddeld 101,8%; Sahara

proefjaren 2008 tot en met 2012: gemiddeld 102,8%).

Homeros scoorde iets onder het gemiddelde bij de voorjaarszaai in 2013 (97,9%) en bij de late

najaarszaai in 2008 (98,0%). Daarentegen presteerde Homeros goed bij de normale najaarszaai

(proefjaren 2009 tot en met 2012: gemiddeld 101,7%).

Er dient benadrukt te worden dat de proefresultaten bij de voorjaarszaai 2013 te Koksijde en de

late najaarszaai 2008 te Zuienkerke (Houtave), bekomen werden onder de lokale groeien

klimaatsomstandigheden van respectievelijk het seizoen 2012-2013 en van het seizoen 2008-2009

in de kustpolder. Bovendien gaat het telkens om slechts één proef! De behaalde proefresultaten

houden geen garantie in voor het bekomen van een gelijkaardig resultaat in de toekomst.

- 67 -


2 BEMESTING WINTERTARWE

2.1 Stikstofbemesting in wintertarwe

W. Odeurs 1, J. Bries 1

Een bepalende factor voor een goed en duurzaam teeltresultaat is een beredeneerde bemesting,

met name een bemesting die rekening houdt met de voorraden van een specifiek perceel en de

noden van een specifieke teelt op dat perceel.

Een beredeneerde stikstofbemesting vereist inzicht in de stikstofvoorraad en de stikstofbehoefte

van de teelt. De minerale stikstofreserve in het voorjaar alsook de stikstof die gedurende het

groeiseizoen wordt vrij gezet, worden namelijk bepaald door tal van perceelsspecifieke factoren. De

stikstofreserve in het voorjaar is onder andere functie van de voorteelt zoals aangetoond in

Figuur 2.1. Na de voorteelt aardappelen bevatte het bodemprofiel tot 90 cm in het voorjaar

gemiddeld 20 kg meer nitrische stikstof dan na de voorteelt maïs.

Figuur 2.1: Gemiddelde reserve aan nitrische stikstof op Belgische wintertarwepercelen in functie

van de voorteelt. (Bron: Bodemkundige Dienst van België vzw)

De nitraatvoorraad in het voorjaar wordt bijkomend sterk beïnvloed door de klimatologische

omstandigheden, nitraatstikstof is immers sterk gevoelig voor uitspoeling. De mate van

doorspoeling is perceelsspecifiek aangezien textuur en humusgehalte een belangrijke rol spelen in

het vochthoudend vermogen van de bodem en dus bepalend zijn voor het moment waarop de

bodem verzadigd is en doorspoeling zal plaatsvinden. Doorspoeling kan regionaal zeer sterk

verschillen door regionale verschillen in neerslaghoeveelheden. In oktober 2012 viel er in de

kustregio gemiddeld 168 mm, terwijl in de Kempen en het oosten van het land gemiddeld 82 mm

en 101 mm regen viel. Figuur 2.2 toont het verschil in neerslag in de periode van 1 november 2012

tot en met 31 januari 2013, wat duidelijk maakt dat in bepaalde regio‟s van het land de bodems

sneller verzadigd waren en gemakkelijker nitraat kon doorspoelen.

1 Bodemkundige Dienst van België vzw, Heverlee

0

10

20

30

40

50

60

70

aardappelen suikerbieten maïs

kg N

O3-N

/ha 0-30 cm

30-60 cm

60-90 cm

- 68 -


Figuur 2.2: Regionale verschillen in neerslagsom van 1 november 2012 tot 31 januari 2013. (Bron: Bodemkundige Dienst van België vzw en KMI)

Voor de mineralisatie zijn de perceelsgeschiedenis welke onder andere de voorteelten, het gebruik

van organische bemesting (frequentie, type) en het al dan niet aanwenden van groenbemesters

omvat, en de bodemkarakteristieken zoals de grondsoort, het humusgehalte, zuurtegraad, enz.

bepalende factoren. Dit maakt duidelijk dat de stikstofvoorraad, de stikstoflevering en de

stikstofbehoefte zeer sterk kunnen verschillen van perceel tot perceel wat advies op perceelsniveau

noodzakelijk maakt. Voor een beredeneerde stikstofbemesting van wintertarwe kan best gebruik

gemaakt worden van een stikstofbemestingsadvies, berekend volgens de N-indexmethode.

Hiervoor dient in het voorjaar (vanaf januari) een bodemstaal tot 90 cm diepte in lagen van 30 cm

genomen te worden. Door analyse wordt de actuele stikstofreserve (nitrische en ammoniakale

stikstof) en de stikstofverdeling bepaald. Met behulp van de N-indexmethode wordt de

stikstofbeschikbaarheid tijdens het groeiseizoen begroot en wordt berekend hoe groot de

stikstofbehoefte van de teelt op dit perceel is. De N-indexmethode resulteert in de N-index van het

betreffende perceel, welke een berekende maat is voor de verwachte stikstoflevering van het

perceel.

De N-indexmethode resulteert niet enkel in een totaal N-advies maar tevens in een voor de teelt

optimaal fractioneringsschema van de minerale stikstofbemesting. Dit schema is functie van de

verdeling van de minerale stikstof in het bodemprofiel. De hoeveelheid stikstof in de bodemlagen

0-30 cm en 30-60 cm bepaalt de grootte van de eerste stikstoffractie. De minerale stikstof in de

bodemlaag 60-90 cm heeft invloed op de tweede fractie. Ook variëteiteigenschappen zoals

bijvoorbeeld legergevoeligheid beïnvloeden het fractioneringsschema en bepalen mee hoe de totale

stikstofgift optimaal verdeeld wordt.

De spreiding van de stikstofbemestingsadviezen voor wintertarwe volgens de N-indexmethode in

het voorjaar van 2010, 2011, 2012 en 2013 in Vlaanderen wordt weergegeven in Figuur 2.3. Net

als de vorige jaren bedroeg het totale stikstofadvies voor het merendeel van de percelen 176 tot

225 kg N/ha. Toch verschilde ook 2013 van de vorige jaren. Adviezen van minder dan 125 kg N/ha

waren er nauwelijks en hoge bemestingsadviezen van 226 kg N/ha en meer waren minder nodig

terwijl dit in 2010 voor 16 % van de opgevolgde percelen nodig was. Figuur 2.3 toont dan ook dat

de stikstofbemestingsadviezen sterk kunnen variëren van perceel tot perceel en van jaar tot jaar.

- 69 -


Figuur 2.3: Verdeling van de stikstofbemestingsadviezen op basis van de N-indexmethode voor wintertarwe in 2010, 2011, 2012 en 2013 in Vlaanderen.

(Bron: Bodemkundige Dienst van België vzw)

Figuur 2.4: Spreiding van de N-adviezen per fractie op basis van de N-indexmethode voor

wintertarwe in 2013 in Vlaanderen. (Bron: Bodemkundige Dienst van België vzw)

Figuur 2.4 toont dat op 42 % van de percelen 81 tot 90 kg N/ha werd geadviseerd als eerste

fractie. De tweede N-fractie bedroeg op 42 % van de percelen 51 tot 60 kg N/ha. Op 60 % van de

percelen werd als derde stikstofgift 61 tot 80 kg N/ha geadviseerd. Adviezen hoger dan 80 kg N/ha

als derde fractie zijn economisch en ecologisch niet verantwoord, zelfs niet voor het telen van

kwaliteitstarwe. In 2013 bedroegen de drie fracties gemiddeld respectievelijk 77, 56 en 57 kg

N/ha. In vergelijking met 2012 waren de twee eerste fracties enkele kg N/ha zwaarder, terwijl het

advies voor de laatste fractie enkele kg N/ha lager lag.

Een beredeneerde stikstofbemesting is onmogelijk zonder de specifieke stikstofsituatie

en stikstofbehoefte van een perceel te bepalen. Hiervoor moet in het voorjaar op basis

van een profielanalyse de actuele stikstofreserve bepaald worden en moet het stikstof-

leverend vermogen van het perceel degelijk ingeschat worden.

0

5

10

15

20

25

30

35

40

0-25 26-50 51-75 76-100 101-125 126-150 151-175 176-200 201-225 226-250 >=251

% p

erc

ele

n

N-advies op basis van N-indexmethode (kg N/ha)

2010 2011

2012 2013

F1

F2

F3

0

10

20

30

40

50

0 20-30 31-40 41-50 51-60 61-70 71-80 81-90 91-100

% p

erc

ele

n

N-advies per fractie op basis van N-indexmethode (kg N/ha)

F1 F2 F3

- 70 -


2.2 Zwavelbemesting in de graanteelt

W. Odeurs1, en J. Bries1 V. Derycke2 D. Cauffman en K. Vrancken3

2.2.1 Situering

Zwavel is een hoofdelement in de plantenvoeding. Tarwe heeft een grote behoefte aan zwavel

vanaf het begin van de stengelstrekking tot de bloei en neemt in totaal gemiddeld 50 kg SO3/ha

op. Bovendien resulteert een optimale zwavelvoorziening in een betere N-benutting door het

tarwegewas, hierdoor kan een zwaveltekort dan ook resulteren in een belangrijke opbrengstdaling.

Behalve op de korrelopbrengst heeft zwavelgebrek, via invloed op zwavelhoudende aminozuren,

tevens een zeer ongunstig effect op de bakkwaliteit van tarwe. Om zwavelgebrek te detecteren

bestaat dan ook een dubbele norm: enerzijds ligt het zwavelgehalte best hoger dan het kritische

zwavelgehalte in de tarwe (1,2 mg S/g), anderzijds ligt de N/S-verhouding in de tarwekorrel best

in de buurt van de kritische N/S-verhouding van 17.

De laatste decennia zijn de twee belangrijkste externe zwavelbronnen enorm gedaald, met name

de depositie van zwavel op landbouwpercelen en het gebruik van zwavelhoudende NPK-

meststoffen. In bepaalde regio‟s in Europa met weinig depositie worden reeds meerdere jaren

symptomen van zwavelgebrek (vrij sterk vergelijkbaar met stikstofgebrek) waargenomen.

De interesse voor de zwaveldynamiek is ondertussen ook in België sterk gestegen, dezelfde

zwavelgebreksverschijnselen kunnen zich ook op de Belgische bodems manifesteren. In de praktijk

worden de tarwetelers vanuit de handel benaderd om zwavelhoudende producten toe te passen op

de tarwe met het oog op het verbeteren van de zwavelvoorziening. In het kader van het LCG-

programma werden in 2011, 2012 en 2013 op drie zorgvuldig gekozen locaties in Vlaanderen

tarweproefvelden aangelegd om de effecten van zwavelbemesting op opbrengst, kwaliteit en N-

benutting in kaart te brengen.

2.2.2 Zwavelbemestingsproefvelden 2013

2.2.2.1 Perceelsgegevens proefvelden 2013 (Tabel 2.1)

De proeven in kader van het LCG-programma 2013 lagen aan op een leembodem te Tongeren en

op een zandleembodem in Linter en Bottelare. In het voorjaar werd op elk perceel een mineraal

stikstofonderzoek uitgevoerd. Op basis van de N-indexmethode van de Bodemkundige Dienst van

België werd het stikstofbemestingsadvies berekend. De N-voorraad was op de drie proefvelden

beperkt.

Op de proeflocatie Tongeren werd het N-advies van 208 kg N/ha niet volledig ingevuld. Rekening

houdende met de nieuwe bemestingsnormen werd de totale minerale N-gift beperkt tot 195 kg/ha

(80-55-60).

2.2.2.2 Proefopzet (Tabel 2.2)

Op elk proefveld werden 10 objecten aangelegd, een getuige zonder bemesting (behandeling 1),

een getuige zonder zwavelbemesting (behandeling 2) en 8 objecten met zwavelbemesting.

De zwavelbemesting gebeurt aan verschillende dosissen en al dan niet gefractioneerd. De

fractionering is functie van de stikstoffractionering op basis van het N-indexsysteem van de

Bodemkundige Dienst van België. Twee objecten werden bemest met 35 kg SO3 per ha bij de

eerste fractie (behandeling 3) of tweede fractie (behandeling 5), drie objecten werden bemest met

1 Bodemkundige Dienst van België vzw, Heverlee

2 Universiteit Gent en Hogeschool Gent, faculteit Toegepaste Bio-ingenieurswetenschappen, Gent


- 71 -


70 kg SO3 per ha bij de eerste fractie (behandeling 4) of de tweede fractie (behandeling 6) of

gefractioneerd bij de eerste en tweede fractie (behandeling 7). In deze objecten werd de zwavel

toegediend onder vorm van SO3 door middel van kaliumsulfaat (50 % K2O, 45 % SO3). Er werd op

toegezien dat alle objecten evenveel kalium kregen toegediend. Voor de objecten zonder

zwavelbemesting (objecten 1 en 2) en de objecten met een lagere dosis SO3, werd een eenzelfde

totale kaliumgift voorzien onder vorm van chloorkali (60 % K2O).

Tabel 2.1: Proefomstandigheden op de zwavelbemestingsproefvelden 2013

Linter Bottelare Tongeren

Proefveldgegevens

Proefnemer (*) BDB1 UGent en HoGent2 PIBO3

Grondsoort zandleem zandleem leem

Voorvrucht cichorei snijmaïs tarwe

Zaaidatum 30 november 2012 14 oktober 2012 22 oktober 2012

Variëteit Sahara Tabasco Sahara

N-reserve (kg NO3-N/ha)

Staalnamedatum 5 maart 2013 21 februari 2013 1 februari 2013

0 – 30 cm 6 5 11

30 – 60 cm 8 3 8

60 – 90 cm 13 10 33

0 – 90 cm 27 18 52

N-index 117 107 140

zeer laag zeer laag lager dan normaal

N-advies (kg N/ha) 204 (85-57-62) 208 (79-61-68) 208 (85-56-67)

Eerste fractie (F1) 22 maart 2013 10 april 2013 28 maart 2013

Tweede fractie (F2) 25 april 2013 8 mei 2013 3 mei 2013

Derde fractie (F3) 27 mei 2013 4 juni 2013 5 juni 2013

Toepassing zwavelhoudende middelen

Eerste behandeling EPSO Top 25 april 2013 29 april 2013 3 mei 2013

Tweede behandeling EPSO Top 5 juni 2013 29 mei 2013 5 juni 2013

Eerste behandeling Yara Sulfan 22 maart 2013 10 april 2013 28 maart 2013

Tweede behandeling Yara Sulfan 27 mei 2013 4 juni 2013 5 juni 2013

(*) Proefnemer: 1 Bodemkundige Dienst van België, Heverlee 2 Universiteit Gent en Hogeschool Gent – Proefhoeve Bottelare, Bottelare


Met de steun van K+S Benelux werd een bijkomend object aangelegd: EPSO Top (MgSO4-7H2O;

16 % MgO, 32 % SO3) werd tweemaal toegepast, in het stadium einde uitstoeling en in het laatste

bladstadium, telkens aan 15 kg per ha (behandeling 8).

Yara Sulfan (24 % N, 15 % SO3) werd bij één object éénmalig toegediend, gelijktijdig met de

eerste stikstoffractie (behandeling 9). Het tweede object behandeld met Yara Sulfan werd

tweemaal behandeld, namelijk bij de eerste en de derde stikstoffractie (behandeling 10).

- 72 -


Tabel 2.2: Overzicht minerale N- en SO3-bemesting zwavelbemestingsproefvelden 2013

Object Linter Bottelare Tongeren

kg N/ha kg SO3/ha kg N/ha kg SO3/ha kg N/ha kg SO3/ha

behandeling omschrijving F1 F2 F3 F1 F2 F3 F1 F2 F3 F1 F2 F3 F1 F2 F3 F1 F2 F3

1 Nulbemesting, geen N, geen SO3 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

2 Geen SO3, N volgens advies 85 57 62 0 0 0 79 61 68 0 0 0 80 55 60 0 0 0

3 35 kg SO3/ha bij F1, N volgens advies 85 57 62 35 0 0 79 61 68 35 0 0 80 55 60 35 0 0




7 35 kg SO3/ha bij F1 en F2, N volgens advies 85 57 62 35 35 0 79 61 68 35 35 0 80 55 60 35 35 0

8 EPSO Top, N volgens advies 85 57 62 0 0 0 79 61 68 0 0 0 80 55 60 0 0 0

9 Yara Sulfan bij F1, N volgens advies 85 57 62 53 0 0 79 61 68 49 0 0 80 55 60 50 0 0

10 Yara Sulfan bij F1 en F3, N volgens advies 85 57 62 53 0 39 79 61 68 49 0 43 80 55 60 50 0 38

Cijfers in vet en schuin: N en SO3 toegediend onder vorm van Yara Sulfan

- 73 -


2.2.2.3 Proefresultaten en bespreking

a. Opbrengstresultaten (Tabel 2.3)

Op de drie proeflocaties werd van de nulbemeste objecten significant minder geoogst dan van de

bemeste objecten. De niet bemeste objecten realiseerden een korrelopbrengst bij 15 % vocht van

net geen 3 ton/ha tot 7,6 ton/ha. In Bottelare werd door N-bemesting meer dan dubbel zoveel

geoogst. Het effect van zwavelbemesting op de korrelopbrengst was nergens significant, op één

object op één locatie na. De gefractioneerde toediening van 70 kg SO3/ha bood op elke locatie een

voordeel.

In Linter zorgde enkel stikstof voor een significante meerproductie. De productie verschilde niet in

functie van de zwavelbemesting.

In Bottelare waren, zonder statistische significantie, enkele effecten waar te nemen. Objecten 3

t.e.m. 10 (behalve object 5) produceerden gemiddeld meer dan object 2, welk niet met zwavel

werd bemest, wat duidde op een positieve invloed van zwavelbemesting op de korrelopbrengst.

Bijkomend leek een dosiseffect te spelen. Vergelijking van de korrelopbrengst van object 3 en 4 en

object 5 en 6 toonde telkens dat de hogere dosis van 70 kg SO3/ha resulteerde in de hogere

korrelopbrengst. Eveneens leek het tijdstip van de zwaveltoediening de productie te beïnvloeden.

Vergelijking van object 3 en 5 en object 4 en 6, toonde dat de zwavelbemesting bij de eerste

fractie leidde tot de hogere korrelopbrengst. Naast dosis en tijdstip leek ook fractionering een

zekere invloed te hebben. Vergelijking van object 7 (70 kg SO3/ha gefractioneerd) met object 4 en

6 toonde dat het meest geoogst werd na fractionering van de zwavelbemesting. De objecten

behandeld met de commerciële producten EPSO Top of Yara Sulfan waren het meest productief,

hiervan werd meer dan 8 ton/ha geoogst.

In Tongeren werd het meest geoogst wanneer bij de eerste stikstoffractie 70 kg SO3/ha werd

toegediend (object 4). De opbrengst van deze behandeling verschilde statistisch significant van de

producties van de overige bemeste objecten.

b. Kwaliteitsanalyses (Tabel 2.4)

Het eiwitgehalte werd zoals verwacht, gunstig beïnvloed door de N-bemesting. Het verschil in

eiwitgehalte tussen het niet bemeste en de bemeste objecten was echter niet altijd statistisch

significant. Een effect van zwavelbemesting op N-opname en eiwitgehalte kon niet worden

vastgesteld. In Tongeren resulteerde de hogere zwaveldosis toegediend bij de tweede

stikstoffractie in een hoger eiwitgehalte. Enkel dit object en op deze locatie werd een statistisch

hoger eiwitgehalte na zwavelbemesting waargenomen.

Het zwavelgehalte lag op alle locaties op een hoger niveau dan vorig jaar. Een duidelijk effect van

zwavelbemesting op het zwavelgehalte bleek echter niet. De N/S-verhouding was gunstiger dan bij

de oogst van 2012. De waarden zaten zeer dicht bij de optimale verhouding van 17.

In Linter resulteerde zwavelbemesting niet in significant hogere zwavelgehaltes in de tarwekorrel.

De hoogste zwavelgehaltes werden gemeten bij objecten 5 en 7, namelijk 1,19 mg S/g DS.

In Bottelare werden de laagste zwavelgehaltes gemeten. Maar de effecten van dosis en tijdstip

van zwavelbemesting, welke werden waargenomen op de korrelopbrengst, leken ook te spelen

voor het zwavelgehalte. Het effect van dosis bleek door vergelijking van object 3 en 4 en object 5

en 6. Het effect van toedieningstijdstip bleek uit vergelijking van object 3 en 5 en object 4 en 6. Na

toediening van 35 kg SO3/ha bij de eerste stikstofgift werd een zwavelgehalte van 0,94 mg S/g DS

gemeten terwijl na toediening van dezelfde hoeveelheid bij de tweede stikstoffractie een

zwavelgehalte van 1,05 mg S/g DS werd gemeten. Zwavelbemesting bij de tweede stikstoffractie

(object 5 en 6) resulteerde op deze locatie in een statistisch significant hoger zwavelgehalte in de

tarwekorrel, ongeacht de dosis.

In Tongeren lag het zwavelgehalte in de tarwekorrels hoger dan op de overige proeflocaties. In

zekere mate leek ook op deze locatie een effect van toedieningstijdstip te spelen. Vergelijking van

object 3 en 5 toonde bij een dosis van 35 kg SO3/ha een duidelijk hoger zwavelgehalte in de

tarwekorrel wanneer toegediend bij de tweede stikstoffractie. Deze laatste behandeling zorgde

tevens voor een significant hoger zwavelgehalte dan zonder zwavelbemesting.

- 74 -


Tabel 2.3: Opbrengstresultaten (relatief) zwavelbemestingsproefvelden 2013

Behandeling Linter Bottelare Tongeren

korrelopbrengst hectolitergewicht korrelopbrengst hectolitergewicht korrelopbrengst hectolitergewicht bij 15% vocht bij 15% vocht bij 15% vocht

1 64,1 98,0 38,5 93,4 60,5 95,3 2 100 100 100 100 100 100

(= 11.981 kg/ha) =(79,0 kg/hl) (= 7.767 kg/ha) (=73,3 kg/hl) (= 11.276 kg/ha) (=78,7 kg/hl)

3 96,2 100,1 101,0 98,9 100,7 98,7 4 99,3 99,1 101,8 96,6 107,8 99,3

5 100,7 99,6 98,2 97,4 103,3 100,0 6 98,1 99,4 101,6 96,0 101,4 98,6 7 101,8 99,0 102,9 97,2 100,8 98,4

8 99,8 100,3 104,0 97,4 99,8 100,1 9 98,1 99,9 105,1 98,0 100,2 100,0 10 99,9 99,6 107,4 98,2 99,9 99,5

Tabel 2.4: Resultaten kwaliteitsanalyses zwavelbemestingsproefvelden 2013 Behandeling Linter Bottelare Tongeren

eiwitgehalte zwavelgehalte N/S-verhouding

eiwitgehalte zwavelgehalte N/S-verhouding

eiwitgehalte zwavelgehalte N/S-verhouding (%) (mg S/g) (%) (mg S/g) (%) (mg S/g)

1 8,5 a 1,04 a 14,2 a 7,9 a 1,05 bc 13,2 a 8,6 a 1,19 a 12,8 a

2 10,3 b 1,12 ab 16,0 a 8,5 ab 0,90 a 16,6 c 11,2 bcd 1,21 a 16,3 b

3 9,6 ab 1,11 ab 15,2 a 8,5 ab 0,94 ab 16,0 bc 11,0 bc 1,20 a 16,1 b 4 9,7 ab 1,14 ab 14,9 a 8,4 ab 1,03 abc 14,2 abc 11,4 de 1,26 ab 15,9 b 5 10,0 b 1,19 b 14,9 a 8,6 ab 1,05 bc 14,5 abc 11,4 cde 1,32 b 15,2 b 6 10,0 b 1,12 ab 15,8 a 8,4 ab 1,11 c 13,6 ab 11,6 e 1,29 ab 16,0 b

7 9,4 ab 1,19 b 14,0 a 8,2 ab 0,98 abc 14,7 abc 11,3 bcde 1,22 ab 16,2 b

8 9,7 ab 1,16 b 14,7 a 8,4 ab 1,04 bc 14,2 abc 11,0 bc 1,20 a 16,1 b 9 10,1 b 1,15 ab 15,4 a 8,8 b 1,02 abc 15,2 abc 10,9 b 1,23 ab 15,6 b 10 9,6 ab 1,13 ab 15,0 a 8,9 b 1,02 abc 15,4 abc 11,0 bc 1,24 ab 15,6 b

P-waarde 0,278 0,218 0,437 0,328 0,052 0,120 < 0,001 0,171 0,002

- 75 -


c. Zwavelvoorraad in de bodem (Tabel 2.5)

Bij het bepalen van de nitraatstikstofvoorraad in de bodem in het voorjaar en bij de oogst werd ook

bepaald hoeveel SO4-S per bodemlaag voorradig was. In het voorjaar bleek nog heel wat SO4-S in

de bodemlaag 0-90 cm voorradig te zijn.

Uit de survey, uitgevoerd in 2010, bleek op 25 leempercelen gemiddeld 80 kg SO4-S/ha in de

bodemlaag 0-90 cm te zitten. Op de 13 bemonsterde zandleempercelen bleek gemiddeld 92 kg

SO4-S/ha in het bodemprofiel tot 90 cm te zitten. Vergelijking van de gemeten zwavelvoorraden in

de bodem in 2013 met deze resultaten toonde aan dat de proefvelden een ruime zwavelvoorraad

hadden.

Tabel 2.5: Overzicht gemiddeld SO4-S-gehalte (kg S/ha) op geselecteerde percelen uit survey 2010

Bodemtype kg SO4-S/ha Aantal

percelen 0-30 cm 30-60 cm 60-90 cm 0-90 cm

alle bodemtypen 19 30 38 87 67

leem 13 30 37 80 25

klei 25 33 35 93 17

zand 23 25 39 87 12

zandleem 17 31 44 92 13

2.2.2.4 Besluit

Op alle proefvelden bleek het effect van N-bemesting op de opbrengst. Na zwavelbemesting

daarentegen kon geen statistisch significante productiewinst worden vastgesteld. In Tongeren werd

van de met zwavel bemeste objecten gemiddeld wat meer geoogst maar niet statistisch significant.

In Bottelare waren de meest duidelijke tendensen waar te nemen. Op deze locatie bleek zonder

statistische significantie, een effect van dosis, tijdstip en fractionering. Het leek dat de hogere dosis

van 70 kg SO3 resulteerde in de hoogste productie, dat deze dosis het beste resultaat gaf wanneer

het gefractioneerd werd toegepast en dat wanneer de zwavelbemesting in één fractie gebeurde, de

beste oogst werd behaald na toepassing bij de eerste stikstoffractie. Gemiddeld werd in 2013 door

de met zwavelbemeste objecten een meerproductie van 1% gerealiseerd. De gefractioneerde

toediening van 70 kg SO3/ha bood op elke locatie een voordeel.

De stikstofopname werd niet of nauwelijks beïnvloed door de zwavelbemesting.

De zwavelgehaltes in de tarwekorrel waren algemeen gunstiger dan vorig jaar en bijgevolg ook de

N/S-verhouding in de tarwekorrel. Ze werden echter niet altijd éénduidig beïnvloed door de

zwavelbemesting. Toch lag het zwavelgehalte van de met zwavel bemeste objecten doorgaans in

meer of mindere mate hoger dan het object zonder zwavelbemesting. Ook voor deze parameter

bleken in Bottelare de meest duidelijke tendensen te voorschijn te komen. Het zwavelgehalte werd

positief beïnvloed door een hogere dosis SO3 en een later toedieningstijdstip (tweede

stikstoffractie). In Tongeren bleek het effect van dosis niet bij elk tijdstip van bemesting maar ook

daar was een zekere meerwaarde van zwaveltoediening bij de tweede stikstoffractie waar te

nemen in vergelijking met zwaveltoediening bij de eerste stikstoffractie.

De zwavelvoorraad op de proefvelden was zeer ruim wat mede de zwakke zwavelrespons kan

verklaren.

- 76 -


2.2.3 Overzicht resultaten 3 jaar proefveldwerking

2.2.3.1 Proefopzet

Sinds 2011 werden 3 opeenvolgende jaren jaarlijks 3 proefvelden omtrent zwavelbemesting

aangelegd. De proefvelden werden telkens aangelegd door UGent en HoGent, PIBO Campus en de

Bodemkundige Dienst, die het project ook coördineerde. De proeven aangelegd door de

Bodemkundige Dienst en Universiteit Gent en Hogeschool Gent werden steeds aangelegd op een

zandleembodem, en PIBO Campus voerde de proeven uit op een leembodem.

Alle proeven omvatten steeds dezelfde 10 objecten zoals aangegeven in Tabel 2.2. De

stikstofbemesting werd volgens goede landbouwkundige praktijken afgestemd op het stikstofadvies

op basis van het N-indexmethode van de Bodemkundige Dienst van België.

Voor een overzicht van de proefomstandigheden op de zwavelbemestingsproefvelden en de

stikstof- en zwavelbemesting van 2011 en 2012 wordt verwezen naar de naslagwerken

“Landbouwcentrum Granen Vlaanderen – Granen oogst 2011” en “Landbouwcentrum Granen

Vlaanderen – Granen oogst 2012”. De proefveldomstandigheden en de minerale bemesting van

2013 zijn eerder vermeld in Tabel 2.1 en Tabel 2.2.

2.2.3.2 Proefresultaten en bespreking

a. Opbrengstresultaten

Zoals waargenomen bij de oogst 2013 was ook de voorgaande jaren het effect van

zwavelbemesting op de productie meestal niet eenduidig over de locaties heen. De statistische

verwerking van de proefveldresultaten van de afgelopen 3 jaar toont dan ook sterke invloeden van

jaar en locatie. Een statistisch onderbouwde bespreking zou bijgevolg neerkomen op een

statistische vergelijking per jaar en per locatie zoals voorgaande jaren reeds werd getoond.

Vergelijking van de gemiddelde opbrengsten (relatief t.o.v. behandeling 2 (N volgens advies, geen

SO3) met de standaarddeviatie toont de variabiliteit van de resultaten. Figuur 2.5 toont door de

aangeduide standaarddeviatie dat van alle zwavelbemeste objecten zowel eens meer als minder

werd geoogst dan van object 2 zonder zwavelbemesting.

Zwavelbemesting door middel van SO3-toediening resulteerde gemiddeld in 1 % meerproductie

wanneer 70 kg SO3 per ha gefractioneerd werd toegediend bij de eerste en tweede stikstofgift. Ook

een tweeledige bladbehandeling met EPSO Top, telkens aan 15 kg per ha, leidde tot een

gemiddelde meeropbrengst van 1 %. Gebruik van Yara Sulfan zorgde gemiddeld voor 1 en 2 %

meeropbrengst naargelang enkel de eerste fractie of ook de laatste stikstoffractie werden ingevuld

met dit product. Het hectolitergewicht werd gemiddeld minder gunstig beïnvloed door

zwavelbemesting. De gemiddelde verschillen bleven echter beperkt tot 1 %.

Figuur 2.5: Relatieve vergelijking van de gemiddelde korrelopbrengst en hectolitergewicht (2011-

2013).

90

92

94

96

98

100

102

104

106

obj2 obj3 obj4 obj5 obj6 obj7 obj8 obj9 obj10

%

opbrengst 15%vocht

90

92

94

96

98

100

102

104

106


%

Hectolitergewicht

- 77 -


b. Kwaliteitsanalyses

Vergelijking van het gemiddelde eiwitgehalte (Figuur 2.6) toont dat het eiwitgehalte weinig werd

beïnvloed door de zwavelbemesting. Gemiddeld lag het eiwitgehalte na zwavelbemesting 1 %

lager. De standaarddeviaties duiden echter opnieuw op de waargenomen variabiliteit. Een bepaalde

behandeling was bijgevolg niet consequent gunstig of niet gunstig voor het eiwitgehalte.

Het zwavelgehalte in de tarwekorrel steeg de afgelopen 3 proefjaren met gemiddeld 4 % na

zwaveltoepassing. De grootste gemiddelde stijging van het zwavelgehalte werd vastgesteld bij

behandeling 6 (70 kg SO3/ha bij F2) en behandeling 7 (35 kg SO3/ha bij F1 en F2). Deze

behandelingen resulteerden in een gemiddelde stijging van het zwavelgehalte van 6%. Opvallend is

de beduidend kleinere standaarddeviatie op de metingen van behandeling 7. Dit duidt erop dat de

resultaten van behandeling 7 meer consistent waren over de 9 proefvelden heen. Op slechts 1 van

de 9 proefvelden werd na gefractioneerde toediening van 70 kg SO3/ha een lager zwavelgehalte

gemeten dan in het object zonder zwavelbemesting. Op de overige 8 proefvelden werd steeds een

hoger zwavelgehalte (al dan niet statistisch significant) gemeten bij behandeling 7. Bovendien

moet bij het ene proefveld de kanttekening gemaakt worden dat op het object zonder

zwavelbemesting het hoogste zwavelgehalte werd gemeten en dat van de zwavelbemeste objecten

(onderlinge vergelijking van objecten 3 t.e.m. 10) object 7 het hoogste zwavelgehalte bevatte.

Toepassing van de commerciële producten EPSO Top of Yara Sulfan zorgde voor een gemiddelde

stijging van het zwavelgehalte van 3 tot 4 %.

Figuur 2.6: Relatieve vergelijking van het gemiddelde eiwit- en zwavelgehalte (2011-2013).

Net zoals werd waargenomen bij de oogst in 2013 te Bottelare toont ook Figuur 2.6 een zekere

trend van het zwavelgehalte in functie van de dosis zwavel, het toedieningstijdstip en in mindere

mate in functie van de fractionering. Deze effecten worden verduidelijkt in Figuur 2.7.

Figuur 2.7: Vergelijking gemiddelde zwavelgehalte in de korrel (mg S/g DS) (2011-2013) in

functie van de dosis SO3 (a), in functie van het toepassingstijdstip (b) en in functie van het al dan niet fractioneren van een dosis van 70 kg SO3/ha (c).

Figuur 2.7.a toont dat het gros van de puntenwolk boven de bissectrice ligt, wat erop duidt dat bij

een dosis van 70 kg SO3/ha hogere S-gehaltes in de tarwekorrel werden gemeten dan bij een dosis

van 35 kg SO3/ha. In Figuur 2.7.b ligt de puntenwolk ten voordele van de 2e fractie. Dit duidt erop

dat wanneer eenzelfde hoeveelheid SO3 wordt toegediend, dit een hoger zwavelgehalte in de

tarwekorrel geeft wanneer de toepassing gebeurt bij de tweede stikstoffractie dan wanneer het bij

de eerste stikstoffractie gebeurt.

y = 1,0179xR² = 0,6916

0,7

0,8

0,9

1

1,1

1,2

1,3

1,4

0,7 0,8 0,9 1 1,1 1,2 1,3 1,4

S (m

g S/

g D

S) -

70

kg

SO3

S (mg S/g DS) -35 kg SO3

a

y = 1,0336xR² = 0,5416

0,7

0,8

0,9

1

1,1

1,2

1,3

1,4

0,7 0,8 0,9 1 1,1 1,2 1,3 1,4

S (m

g S/

g D

S) -

2e

frac

tie

S (mg S/g DS) -1e fractie

b

0,70

0,80

0,90

1,00

1,10

1,20

1,30

1,40

0,70 0,80 0,90 1,00 1,10 1,20 1,30 1,40

S (m

g S/

g D

S) -

2 f

ract

ies

S (mg S/g DS)-1 fractie

1e fractie 70 kg SO3 2e fractie 70 kg SO3

c

86

88

90

92

94

96

98

100

102

104

106


%

eiwitgehalte

85

90

95

100

105

110

115

120


%

S-gehalte

- 78 -


2.2.3.3 Besluit 2011-2013

De zwavelbemesting toonde de afgelopen drie jaren op de proefvelden zeer wisselende resultaten

en al te vaak zonder statistisch significante waarde. Toch kan gesteld worden dat zwavelbemesting

een bescheiden gunstig effect had op de korrelopbrengst. Dit bleek vooral na toepassing van de

commerciële producten EPSO Top of Yara Sulfan.

Een verbeterde stikstofbenutting na zwavelbemesting kon niet worden aangetoond. Het

eiwitgehalte werd niet consequent begunstigd door toepassing van zwavel.

De grootste invloed van de zwavelbemesting bleek waarneembaar op het zwavelgehalte.

Gemiddeld nam het zwavelgehalte in de tarwekorrel met 4 % toe na zwaveltoediening. De grootste

gemiddelde stijging van 6 % werd waargenomen na toediening van 70 kg SO3/ ha bij de tweede

stikstoffractie of gefractioneerd over de eerste en tweede stikstoffractie. De commerciële

toepassingen resulteerden in gemiddelde stijgingen van 3 tot 4 %. Het zwavelgehalte leek positief

beïnvloed te worden door een hogere dosis en zwaveltoediening bij de tweede stikstoffractie of

gefractioneerd over de twee eerste stikstofgiften. Een hoger zwavelgehalte in de tarwekorrel zal

zeker een positief effect hebben op de bakkwaliteit. Voor commerciële producten bedoeld voor een

verbeterde chlorofylwerking of fotosynthese die ook zwavel bevatten en het zwavelgehalte kunnen

verhogen, is dit zeker een bijkomend positief effect.

Het zwavelgehalte ondervond een duidelijk jaareffect. De hoogste waarden werden gemeten in

2013 en de in de literatuur voorgestelde drempelwaarde van 1,2 mg S/g DS werd bereikt. In 2013

werden ook de beste opbrengsten geoogst, terwijl de voorgaande jaren met lagere S-gehaltes

minder werd geoogst. Dit duidt toch op een zeker verband tussen de opbrengstmogelijkheden en

de S-opname. Mogelijk situeert de drempelwaarde voor zwavelgebrek zich rond een andere waarde

aangezien de eerste proefjaren enkel een kleinere productie maar geen visueel zwavelgebrek kon

worden vastgesteld ondanks het feit dat het zwavelgehalte beneden de voorgestelde drempel-

waarde lag.

De vrij beperkte zwavelrespons op de proefvelden zou kort door de bocht tot de conclusie kunnen

leiden dat er geen zwavelgebrek voorkomt op de Vlaamse tarwepercelen. Dit moet echter

genuanceerd worden. De zwavelaanvoer voor de bodems is gemiddeld wel degelijk sterk

verminderd zoals door tal van metingen en in tal van publicaties wordt aangetoond. Op gronden

met een ruime teeltrotatie en een regelmatige aanvoer van dierlijke mest zal het fenomeen van

zwavelgebrek zich echter minder snel manifesteren. De resultaten uit de survey van 2010 en de

gemeten voorraden in 2013 ondersteunen dit en tonen aan dat de situatie in Vlaanderen dikwijls

een ander verhaal is dan bijvoorbeeld bij zeer enge teeltrotaties of nagenoeg monocultuur granen

in bepaalde regio‟s in Frankrijk. Indien in de teeltrotatie sulfaathoudende meststoffen worden

gebruikt, zoals bijvoorbeeld Patentkali voor de aardappelen, zal het risico op zwaveltekort in de

tarwe kleiner zijn.

Zwavelbemesting biedt dus wel degelijk mogelijkheden tot een grotere korrelopbrengst, een hoger

zwavelgehalte en een betere bakkwaliteit, maar de impact ervan wordt bepaald door de

bodemgesteldheid van het perceel. Op goed onderhouden gronden met een ruime

mineralisatiecapaciteit, een ruime teeltrotatie en een regelmatige aanvoer van dierlijke mest is het

effect op korrelopbrengst momenteel nog ondergeschikt aan het effect op het zwavelgehalte in de

tarwekorrel.

- 79 -


3 GEBRUIK VAN HALMVERSTEVIGERS IN WINTERTARWE

D. Wittouck 1

3.1 Aandachtspunten om legering efficiënt aan te pakken (te voorkomen)

Er is een verhoogd risico voor legeren bij vroege zaai, en tevens in velden waar een belangrijke

beschikbaarheid van minerale stikstof te verwachten is (belangrijke aanbreng van organisch

materiaal in de vruchtwisseling, oude weiden; voorvruchten: vlinderbloemigen, aardappelen).

a. Voorzorgen nemen inzake cultuurmaatregelen

Cultuurtechnische voorzorgsmaatregelen:

de uitzaai van zeer legergevoelige rassen vermijden (voor de legergevoeligheid van de

wintertarwerassen, zie hoofdstuk “Rassenonderzoek wintertarwe” vanaf blz. 48).

op velden waar stikstof zeer ruim beschikbaar is en het risico op legering dus zeer groot is,

dient men de minst legergevoelige rassen te zaaien en de stikstofbemesting aan te passen.

de zaaidichtheid niet te hoog nemen, zoniet neemt het risico op legering toe.

een beredeneerde stikstofbemesting is noodzakelijk. Overmatige stikstofgiften in de

gewasstadia “uitstoelen” (1e fractie) en “oprichten” (2e fractie) dienen vermeden te worden;

ze leiden tot een te hoge gewasdichtheid.

Bij een verkeerde teelttechniek is de efficiëntie van halmverstevigers, zelfs aan hogere dosissen, niet

gegarandeerd.

Anderzijds verantwoorden halmverstevigers zeker geen verhoging van de zaaidichtheid en/of

stikstofbemesting.

b. Halmverstevigers correct gebruiken

Halmverstevigers worden enkel toegediend:

- aan graangewassen in goede gezondheid en in volle groei,

- en bij gunstige weersomstandigheden op het ogenblik van de behandeling én tijdens de

daaropvolgende dagen (groeizaam weer; nodige temperatuur)

Halmverstevigers remmen namelijk tijdelijk de groei van het gewas. Het is dan ook belangrijk dat

het gewas blijft doorgroeien wanneer het deze groeivertraging doormaakt.

De teelt mag in die periode met geen enkele vorm van stress te maken krijgen die eveneens

groeiremmend zou kunnen werken (tekort aan stikstof, te lage of te hoge temperatuur, droogte, te

grote vochtigheid, ...). Zoniet zijn de halmverstevigers minder doeltreffend en kunnen ze eveneens

de ontwikkeling van de teelt schaden, alsook het rendement drukken.

Tenslotte mogen halmverstevigers enkel gebruikt worden op:

- een droog gewas,

- en een gewas dat niet aangetast is door virussen.

Hou steeds rekening met de aanbevelingen op het etiket van het handelsproduct om de toediening

van halmverstevigers te optimaliseren.

Wanneer halmverstevigers toegepast worden in combinatie met andere gewasbeschermingsmiddelen

dient vooraf nagegaan te worden op het etiket van het handelsproduct indien er al of niet mag

gemengd worden!

Bij de toepassing van halmverstevigers dient men ook rekening te houden met het maximaal aantal

toepassingen per handelsproduct; voor bepaalde handelsproducten is immers maar 1 toepassing per

jaar toegelaten in wintertarwe.


- 80 -


3.2 Keuze van de halmversteviger in wintertarwe

3.2.1 In normale omstandigheden

In omstandigheden waarbij:

- het ras weinig legergevoelig is,

- een normale gewasdichtheid voorkomt,

- een beredeneerde stikstofbemesting toegepast wordt in de gewasstadia “uitstoelen”

(1e fractie) en “oprichten” (2e fractie),

blijft CCC (of chloormequat) de meest aangewezen halmversteviger. CCC heeft immers de beste

prijs/kwaliteit verhouding maar moet toegepast worden in goede omstandigheden (gewas in goede

staat, temperatuur boven de 10°C, ...).

Bij koudere en minder groeizame omstandigheden (temperatuur onder 10°C, doch boven de 6°C)

kan Meteor 369 SL of Mondium ingezet worden.

a. CCC of chloormequat

Handelsproducten en dosis:

- handelsproducten op basis van 720 g/l chloormequat:

BC 720 CCC (uiterste datum gebruik is 30 november 2015) en Jadex 0 720

dosis: 1 l/ha handelsproduct

- handelsproducten op basis van 750 g/l chloormequat:

Belcocel 750, Cycocel 75, Cycofix 750 en Stabilan 750

dosis: 1 l/ha handelsproduct

Gewasstadium:

- bij voorkeur in het stadium “begin oprichten” wanneer de aaraanleg 1 cm groot is.

- kan tot het stadium “eerste - tweede knoop”; bij latere toepassing kan de werking

duidelijk minder zijn


- gewas in goede groeiomstandigheden op het ogenblik van behandelen en tijdens de

daaropvolgende dagen

- gewas in goede staat

- temperatuur boven de 10°C

b. Chloormequat + imazaquin

Handelsproducten: Meteor 369 SL (chloormequat 368 g + imazaquin 0,8 g/l)

Mondium (chloormequat 368 g + imazaquin 0,8 g/l)

Dosis: 2 l/ha handelsproduct

Gewasstadium:

- vanaf het stadium “begin oprichten” wanneer de aaraanleg 0,5 tot 1 cm groot is

- kan tot het stadium “eerste - tweede knoop”






- kan met de meeste herbiciden gemengd worden

- 81 -


3.2.2 In omstandigheden met verhoogd risico voor legeren

In omstandigheden waarbij:

- het ras legergevoelig is,

- een hoge gewasdichtheid voorkomt,

- een hoge stikstofbemesting toegepast wordt in de gewasstadia “uitstoelen” (1e fractie)

en/of “oprichten” (2 fractie),

zijn meerdere mogelijkheden voorhanden:


Het gefractioneerd toedienen van een halmversteviger op basis van CCC:

- een eerste behandeling in het stadium “aar 1 cm”

- gevolgd door een tweede behandeling 10 tot 15 dagen later

Handelsproducten:

- op basis van 720 g/l chloormequat:









b. Trinexapac-ethyl




Erkenning:


- dosis: 0,4 l tot 0,5 l/ha handelsproduct

Toepassingsmogelijkheden (advies Syngenta):

• Mogelijkheid 1 - Moddus/Scitec in menging met CCC (of chloormequat):

stadium “eerste knoop”: Moddus/Scitec 0,25 l/ha + CCC (*)

(*) Adviesdosis CCC: 0,75 l/ha CCC 720 (Bron: Syngenta)

• Mogelijkheid 2 - enkel Moddus/Scitec:

stadium “eerste knoop” tot “tweede knoop”: Moddus/Scitec 0,4 l tot 0,5 l/ha

- 82 -




lichtintensiteit);





ras.

Opmerkingen:




c. Prohexadione + mepiquatchloride


Erkenning:


- dosis: 1 l/ha Medax Top

Toepassingsmogelijkheden (advies BASF):

• Mogelijkheid 1 - Medax Top in menging met CCC (of chloormequat):

stadium “eerste knoop”: Medax Top 0,4 l tot 0,8 l/ha + CCC (*)

(*) Adviesdosis CCC: 0,5 l tot 0,75 l/ha Cycocel 750;

geen Cycocel toevoegen bij schraal droog weer

• Mogelijkheid 2 - enkel Medax Top:

stadium “eerste knoop”: Medax Top 0,8 l/ha

• Mogelijkheid 3 - aanvullende behandeling met Medax Top na een voorafgaande

behandeling met Meteor 369 SL of Mondium:

stadium “eerste tot tweede knoop”: Medax Top 0,4 l tot 0,8 l/ha in functie van de

rasgevoeligheid, de gewasstand en de stikstofbemesting



van de lichtintensiteit


velden

Opmerking:

- kan problemen geven in menging met bepaalde herbiciden

d. Chloormequat + imazaquin



Dosis: 2 l/ha handelsproduct

Gewasstadium:

- vanaf het stadium “begin oprichten” wanneer de aaraanleg 0,5 tot 1 cm groot is.

- kan tot het stadium “eerste - tweede knoop”

- 83 -




daaropvolgende dagen; de werking is niet afhankelijk van de lichtintensiteit



3.2.3 In omstandigheden waarbij na de eerste behandeling met CCC (of

chloormequat) de kans op legeren toeneemt

Deze situatie kan zich onder andere voordoen bij een te hoge stikstofbemesting en/of sterke

mineralisatie (stikstofvrijstelling uit de bodem).

Als tweede behandeling met een halmversteviger bieden zich volgende mogelijkheden:


Handelsproducten:





Dosis: verlaagde dosis, hetzij 1/3 tot 1/2 dosis

Gewasstadium: tot het stadium “eerste - tweede knoop”






b. Trinexapac-ethyl




Dosis: 0,25 l tot 0,3 l/ha handelsproduct

Gewasstadium: “eerste tot tweede knoop”



lichtintensiteit);





ras.

Opmerkingen:




- 84 -


c. Prohexadione + mepiquatchloride


Dosis: in functie van de rasgevoeligheid en de bemesting

Toepassingsmogelijkheden (advies BASF):

• Mogelijkheid 1 - Medax Top in menging met CCC (of chloormequat):

stadium “eerste tot tweede knoop”: Medax Top 0,4 l tot 0,8 l/ha + CCC (*)

(*) Adviesdosis CCC: 0,5 l tot 0,75 l/ha Cycocel 750; geen Cycocel toevoegen bij

schraal droog weer

• Mogelijkheid 2 - enkel Medax Top:

stadium “eerste tot tweede knoop”: Medax Top 0,4 l tot 0,8 l/ha



van de lichtintensiteit


velden

Opmerking:

- kan problemen geven in menging met bepaalde herbiciden

d. Chloormequat + imazaquin



Dosis: 1 tot 2 l/ha handelsproduct in functie van de gewasstand, de rasgevoeligheid, …

Gewasstadium: “eerste tot tweede knoop”



daaropvolgende dagen; de werking is niet afhankelijk van de lichtintensiteit



e. Halmverstevigers op basis van ethefon

Indien er reeds een behandeling met chloormequat (CCC) uitgevoerd werd in het stadium “oprichten

tot eerste knoop”, en waar er nog gevaar tot legeren bestaat, kan een bijkomende behandeling op

basis van ethefon overwogen worden.

e.1. Ethefon alleen

Handelsproducten (op basis van 480 g/l ethefon):

Arvest, Cerafon, Ethephon Classic, Ethepro, Flordimex 480 en Yatze

Dosis:

- indien er reeds een behandeling met chloormequat (CCC) uitgevoerd werd

in het stadium “aar 1 cm tot eerste knoop”, en waar er nog gevaar tot legeren

bestaat, kan een bijkomende behandeling met ethefon overwogen worden;

in dat geval kan de behandeling gebeuren aan een dosis van 240 g tot 360 g

ethefon/ha

(= 0,5 l tot 0,75 l handelsproduct/ha op basis van 480 g/l ethefon)

- 85 -


- indien er voorafgaandelijk geen behandeling gebeurde met chloormequat

(CCC):

240 tot 600 g ethefon/ha

(= 0,5 l tot 1,25 l handelsproduct/ha op basis van 480 g/l ethefon)

Gewasstadium: “verschijnen van het laatste blad” tot het “volledig ontrollen van het laatste blad”


- ± 20°C

- vermijden van het uitvoeren van behandelingen bij te hoge temperatuur

Opmerking:

Dit type van behandeling verkort de afstand tussen het laatste blad en de aar wat de

eventuele overdracht van ziekten van het blad naar de aar vergemakkelijkt (witziekte,

septoria).

e.2. Mengsel van ethefon met mepiquat-chloride

Handelsproduct:

Terpal (ethefon 155 g + mepiquat-chloride 305 g/l)

Dosis en gewasstadium:

- indien er reeds een behandeling met chloormequat (CCC) uitgevoerd werd

in het stadium “oprichten tot eerste knoop/tweede knoop”, en waar er nog gevaar tot

legeren bestaat, kan een bijkomende behandeling op basis van ethefon overwogen

worden;

in dat geval kan de behandeling gebeuren aan een dosis van 1,5 l tot 2 l/ha Terpal in

het stadium “verschijnen laatste blad tot laatste blad”.

- indien er voorafgaandelijk geen behandeling gebeurde met chloormequat

(CCC):

2,5 l tot 3 l/ha Terpal in het stadium “tweede knoop tot laatste blad (L)”

Opmerkingen:

- in het geval van ongunstige groeiomstandigheden is de selectiviteit van deze

behandelingen wisselvallig.

- de verkorting van de stengel en meer specifiek van de internodiën die zich vormen

na de behandeling, is dikwijls zeer sterk; in het geval van een wat latere behandeling

blijft de aar zeer kort bij de bladeren, wat de eventuele overdracht van ziekten van

het blad naar de aar vergemakkelijkt (witziekte, septoria).



http://www.lcg.be/

- 86 -


4 ZIEKTEBESTRIJDING WINTERTARWE

4.1 Overzicht van de ziekte- en bladluisdruk in wintertarwe in 2013

W. Odeurs en N. Vogels 1

De lange winter en het aanhoudende koude weer zorgde ervoor dat de groei van de wintertarwe

met moeite terug op gang kwam. Eind april vertoonde de wintertarwe een duidelijke

groeiachterstand in vergelijking met de voorgaande jaren. Eind april - begin mei bevond de tarwe

zich in het stadium “eerste knoop” tot “tweede knoop” terwijl de twee voorgaande jaren nagenoeg

het stadium “voorlaatste blad” bereikt was op dat moment.

Het aanhoudende koude weer in mei bevorderde de groeisnelheid niet, en de achterstand kon niet

worden ingehaald. De ontwikkelingscurve van de wintertarwe leunde zeer nauw aan bij de

groeicurve van de wintertarwe in 2006 (Grafiek 4.1).

Grafiek 4.1: Overzicht van de ontwikkeling van de tarwe in groeistadia (waarnemingen

uitgevoerd in het kader van het Epipre-adviessysteem) (Bron: Bodemkundige Dienst van België vzw).

In Grafiek 4.2 wordt een synthese van de verschillende ziekten en plagen getoond. Naast een

aanduiding van het percentage van de percelen waar een bepaalde ziekte werd waargenomen,

wordt ook weergegeven wat het percentage van de percelen is waar één of twee adviezen tot

bestrijding werd geadviseerd met het Epipre-adviessysteem.


31 32 33

37

43

52

65

67

74 7475

3131

3436 36

4548

53

69 70 70 70

74

3131

32 32 33

38

44

52

59

6872

74 75

0

10

20

30

40

50

60

70

80

on

twik

kelin

gsst

adiu

m t

arw

e

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

- 87 -


Grafiek 4.2: Overzicht van de ziekte- en bladluisdruk en de bestrijdingsadviezen op de

tarwepercelen binnen het Epipre-adviessysteem in 2013 (Bron: Bodemkundige Dienst van België vzw).

Voetziekte, of meer specifiek oogvlekkenziekte (Pseudocercosporella herpotrichoides), werd

waargenomen op 26 % van percelen. In vergelijking met de vijf voorgaande jaren (2008-2012)

met een gemiddelde van 42 % percelen met oogvlekkenziekte, was dit een beduidend verschil. Van

de afgelopen tien jaar werd in 2006 een vergelijkbaar percentage percelen (27 %) met

oogvlekkenziekte geteld. Het aantal percelen dat moest behandeld worden tegen oogvlekkenziekte

bleef beperkt tot 2 % in 2013.

Het percentage opgevolgde wintertarwepercelen waarop gele roest (Puccinia striiformis) werd

aangetroffen lag op eenzelfde niveau als vorig jaar. Op 21 % van deze percelen werd gele roest

waargenomen en op 13 % van de percelen werd geadviseerd om te behandelen. Dit betekent dat

op 60 % van de met gele roest aangetaste percelen moest behandeld worden. De adviezen voor

gele roest bleven wel beperkt tot één behandeling.

Bruine roest (Puccinia recondita) kwam weinig voor. Op 11 % van de percelen werd bruine roest

waargenomen maar op slechts 2 % was de aantasting voldoende groot om een behandeling te

verantwoorden.

Meeldauw of witziekte (Erysiphe graminis) kwam net zo frequent voor als in 2012. Op 47 % van

de percelen (in vergelijking met 48 % in 2012) werd meeldauw waargenomen. De aantastings-

graad was echter minder erg waardoor het aantal bestrijdingsadviezen lager lag. In 2013 werd op

2 % van de percelen geadviseerd om te behandelen, terwijl in 2012 op 9 % van de percelen moest

behandeld worden. Ook bleef het in 2013 beperkt tot één behandeling, in 2012 daarentegen moest

op de helft van de te behandelen percelen twee keer behandeld worden.

Bladvlekkenziekte (Septoria tritici) was nagenoeg overal aanwezig, de mate van aantasting was

echter variabel. Het aanhoudende regenweer was zeer bevorderlijk voor de verspreiding van de

bladvlekkenziekte, doch de lage temperaturen vertraagden het verschijnen van de bladvlekken

waardoor infecties later tot uiting kwamen dan anders. Op 68 % van de opgevolgde percelen werd

geadviseerd om te behandelen. 60 % ontving éénmalig een advies, terwijl op 8 % het aangewezen

was om een tweede keer te behandelen volgens het Epipre-adviessysteem.

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

aan

wez

igh

eid

van

zie

kte

(%)

ad

vie

s to

t b

eh

an

de

ling

(%

)

aa

nw

ezi

gh

eid

va

n z

iekt

e (

%)

advi

es to

t b

ehan

del

ing

(%)

aan

wez

igh

eid

van

zie

kte

(%)

ad

vie

s to

t b

eh

an

de

ling

(%

)

aan

wez

igh

eid

van

zie

kte

(%)

advi

es to

t b

ehan

del

ing

(%)

aa

nw

ezi

gh

eid

va

n z

iekt

e (

%)

ad

vie

s to

t b

eh

an

de

ling

(%

)

aan

wez

igh

eid

van

zie

kte

(%)

ad

vie

s to

t b

eh

an

de

ling

(%

)

Voetziekte Gele roest Bruine roest Witziekte Septoria Luizen

% v

an d

e p

erc

ele

n

2x advies

1x adviesEpipre 2013

- 88 -


De bladluispopulatie bleef sterk onder controle. Op 40 % van de percelen binnen de Epipre-

opvolging werden bladluizen waargenomen maar nergens in die mate dat een insecticide-

behandeling moest uitgevoerd worden.

Ook het graanhaantje (Lema cyanella) dat in 2011 in grote mate voorkwam, was in beperkte

mate aanwezig.

Gebaseerd op de tellingen, uitgevoerd op de Epipre-waarnemingsvelden en op de proeven

aangelegd door het Landbouwcentrum Granen Vlaanderen, werd de toestand van de ziekte- en

bladluisdruk op regelmatige tijdstippen bekend gemaakt via de LCG-Graanberichten. In deze

berichten worden waarschuwingen en aanbevelingen geformuleerd in functie van de waargenomen

toestand.

Dergelijke overzichten geven uiteraard een zeer veralgemeend beeld van de situatie. De

rendabiliteit van de uitgevoerde ziekte/bladluisbestrijding kan echter gemaximaliseerd worden

indien deze gebeurt in functie van de ziekte/bladluisdruk op het perceel zelf. Daarom wordt in de

waarschuwingsberichten aangespoord zich te vergewissen van de perceelsspecifieke situatie

alvorens een bestrijding uit te voeren.

Het Landbouwcentrum Granen Vlaanderen biedt de

mogelijkheid om op basis van een veldobservatie een

GRATIS perceelsspecifiek EPIPRE-advies (Bodemkundige

Dienst van België) aan te vragen.

Op basis van een veldobservatie en het opvragen van

perceelsspecifieke karakteristieken, wordt door middel van

het Epipre-systeem de berekening gemaakt van de opbrengstverliezen ten gevolge van de

aanwezige ziekten/bladluizen. Deze verliezen worden afgewogen ten opzichte van een eventuele

behandelingskost, en op deze manier wordt een objectief advies geformuleerd of een

ziekte/bladluisbehandeling al dan niet economisch verantwoord is. Dit advies wordt de dag zelf

nog doorgestuurd (via telefoon, fax of email) zodat, zo nodig, snel gereageerd kan worden op de

actuele ziekte/bladluisdruk. Het eerste advies is gratis voor LCG-leden.

batenbaten kostenkostenepip

re

- 89 -


4.2 BLADZIEKTEBESTRIJDINGSPROEVEN wintertarwe 2013:

vergelijking van fungiciden bij de bladbehandeling


J.L. Lamont 2, Y. Lambrechts 2,


P. Vermeulen 4, D. Goethals 4, S. Vandeputte 4,

D. Martens 5, R. Van Avermaet 5,

W. Odeurs 6

Diverse fungiciden werden vergeleken ten aanzien van de bestrijding van bladziekten, bij toepassing in het stadium “tweede knoop-voorlaatste blad” in wintertarwe.

In deze proeven werd er nadien op alle objecten (behalve op het object “volledig onbehandeld”) een aarbehandeling uitgevoerd in het stadium ”aar uit” met een aarfungicide.

Hiertoe werden er vijf bladziektebestrijdingsproeven aangelegd in 2013, deze werden gerealiseerd door:

de Vlaamse overheid, Departement Landbouw en Visserij, Afdeling Duurzame Landbouwontwikkeling Granen, te Merelbeke en Hasselt (proefplaats Zwalm, provincie Oost-Vlaanderen)

Inagro vzw, afdeling Akkerbouw, te Rumbeke-Beitem (proefplaats Zwevegem-Sint-Denijs, provincie West-Vlaanderen)

vzw PIBO Campus en het Provinciaal Instituut voor Biotechnisch Onderwijs (PIBO), te Tongeren (proefplaats Tongeren-Piringen, provincie Limburg)

het Vrij Technisch Instituut, Land- en Tuinbouw, te Poperinge (proefplaats Poperinge, provincie West-Vlaanderen)

het Land-en Tuinbouwcentrum Waasland (LTCW), Technisch Instituut Sint-Isidorus, te Sint-Niklaas (proefplaats Beveren-Waas (Doel), Wase polder, provincie Oost-Vlaanderen)

Bij de interpretatie van de proefresultaten dient rekening gehouden te worden met de ziektedruk in het proefveld. Het resultaat van een welbepaalde behandeling hangt immers in belangrijke mate af van de aanwezige ziektedruk (aard van de ziekten, tijdstip van de infectie en bezettingsgraad).

AANDACHT!

Indien een bladbehandeling in wintertarwe noodzakelijk is, stelt zich de vraag welk fungicide er dient

ingezet te worden in functie van de te behandelen bladziekten. Daarom is het doel van deze proeven na te

gaan welke fungiciden technisch gezien, het meest efficiënt zijn tegen de respectievelijke bladziekten

in wintertarwe. Indien een bladbehandeling nodig is, kan dan een gepaste fungicidekeuze gemaakt worden in

functie van de aan te pakken bladziekten. In de hiernavolgende proefresultaten worden bij de graanopbrengsten

enkel de bruto-korrelopbrengsten vermeld.


bladbehandeling (fungicide-, arbeids- en machinekost) aldus nog in mindering gebracht te worden! Deze

kostprijs is zeer variabel van bedrijf tot bedrijf. Vooreerst kan de kostprijs van de fungiciden variëren in

functie van ondermeer de handelaar, afnamehoeveelheid, enz.. Ook de arbeids- en machinekost op het

individuele bedrijf kan sterk variëren. Daarbij komt nog dat de graanprijs eveneens grote variaties kan

ondergaan in de loop van de tijd, wat maakt dat het financieel rendement ook hierdoor in grote mate kan

beïnvloed worden.

In functie van al deze variabele factoren loopt het finaal financieel rendement bij eenzelfde bruto-korrelopbrengst

bijgevolg sterk uiteen van bedrijf tot bedrijf!

Aldus is het aan de landbouwer om in zijn eigen reële situatie voor de diverse beproefde bladfungiciden, de

netto-korrelopbrengst te berekenen aan de hand van de weergegeven bruto-korrelopbrengsten.



Hasselt





- 90 -


4.2.1 Bruto-korrelopbrengst bladziektebestrijdingsproeven wintertarwe 2013

Bruto-korrelopbrengst (bruto-meeropbrengst in kg/ha t.o.v. controle)

Bladbehandeling (dosis/ha) West-Vlaanderen Oost-Vlaanderen Limburg

toepassingstijdstip

bladbehandeling:

Poperinge

voorlaatste blad

22/05/2013

Zwevegem

(Sint-Denijs)

1e-2e knoop

15/05/2013

Beveren-Waas (Doel)

(Wase polder)

voorlaatste blad

22/05/2013

Zwalm

voorlaatste blad

22/05/2013

Tongeren

(Piringen)

voorlaatste blad

19/05/2013

Onbehandeld bladziekten (= controle) (enkel aarbehandeling) (*) 10.401 kg/ha d 13.106 kg/ha d 9.901 kg/ha ab 12.648 kg/ha ab 11.789 kg/ha c

Bladbehandeling (*)

Granovo 1,7 l + 236 kg bcd + 546 kg bc - 379 kg b - 105 kg ab + 315 kg abc

Osiris 2 l + Comet 0,3 l + 503 kg ab + 542 kg bc + 139 kg ab - 360 kg ab + 629 kg a

Input 1,25 l + 316 kg abcd + 649 kg abc + 234 kg ab + 105 kg ab + 310 kg abc

Bumper P 1 l + Opus Plus 1 l + 275 kg abcd + 750 kg abc + 288 kg ab - 86 kg ab + 239 kg bc

Cherokee 1,25 l + Opus 0,8 l + 380 kg abcd + 658 kg abc + 105 kg ab - 316 kg ab + 382 kg ab

Palazzo 1,6 l + 106 kg cd + 685 kg abc - 255 kg b - + 637 kg a

Rubric 1 l + Taloline 1 l + 451 kg abc - - - + 614 kg a

Opus Team 1,5 l - + 479 kg c - - -

Opus Team 1,5 l + Bravo 1 l - + 825 kg ab - - -

Cherokee 2 l + 232 kg bcd - - - -

Bravo 1 l - - - - 437 kg ab -

Minimale bruto-meeropbrengst van de bladbehandeling t.o.v. controle + 106 kg + 479 kg 0 kg 0 kg + 239 kg

Maximale bruto-meeropbrengst van de bladbehandeling t.o.v. controle + 503 kg + 825 kg + 288 kg + 105 kg + 637 kg

Gemiddelde bruto-meeropbrengst van de bladbehandeling t.o.v. controle + 312 kg + 642 kg + 128 kg + 18 kg + 447 kg

Volledig onbehandeld 9.790 kg/ha e 10.456 kg/ha e 9.898 kg/ha ab 11.811 kg/ha b 11.149 kg/ha d

(*) Op alle objecten werd er een aarbehandeling uitgevoerd met Acanto 0,8 l + Prosaro 1 l/ha (behalve op het object “volledig onbehandeld”):

- te Poperinge op 14 juni 2013,

- te Zwevegem (Sint-Denijs) op 13 juni 2013,

- te Beveren-Waas (Doel) op 17 juni 2013,

- te Zwalm op 12 juni 2013 (te Zwalm werd de aarbehandeling uitgevoerd met Olympus 1,5 l + Prosaro 1 l/ha),

- te Tongeren-Piringen op 14 juni 2013.

Onder de merendeels beperkte bladziektedruk, lagen de bekomen bruto-meeropbrengsten door het uitvoeren van een bladbehandeling (t.o.v. de controle =

enkel aarbehandeling) op een zeer laag tot laag niveau. Deze varieerden namelijk van slechts + 0 kg/ha tot maximaal + 825 kg/ha.

In vergelijking met enkel een aarbehandeling (= controle), werd door het uitvoeren van een voorafgaande bladbehandeling te Beveren-Waas (Doel)

(6 objecten in proef) en te Zwalm (6 objecten in proef) bij geen enkel object een significante bruto-meeropbrengst bekomen. Te Poperinge (8 objecten in

proef) werd bij slechts 2 objecten een significante bruto-meeropbrengst bekomen, en te Tongeren (7 objecten in proef) bij 4 objecten. Enkel te Zwevegem

(Sint-Denijs) werd bij alle objecten een significante bruto-meeropbrengst bekomen door het uitvoeren van een bladbehandeling (t.o.v. de controle = enkel

aarbehandeling), variërend van + 479 kg/ha tot maximaal + 825 kg/ha.

Wegens de merendeels beperkte bladziektedruk op deze proefvelden, kan er geen adequate uitspraak gemaakt worden over de vergelijking

van de diverse toegepaste bladbehandelingen.

Hieruit blijkt nogmaals dat het opvolgen van de bladziektedruk in het individuele veld een noodzakelijke vereiste is wil een bladbehandeling

financieel verantwoord ingezet worden.

- 91 -


4.2.2 Proefomstandigheden bladziektebestrijdingsproeven

4.2.2.1 Proefomstandigheden proefvelden provincie West-Vlaanderen

a. Proefveld Poperinge

- Ras: Mulan, gezaaid op 7 oktober 2012


Bladbehandelingen: voorlaatste blad op 22 mei 2013 met diverse te vergelijken

bladfungiciden.

Aarbehandeling: aar 100% uit (stadium 59) op 14 juni 2013 met Acanto 0,8 l + Prosaro 1 l/ha

op alle objecten (behalve op het object “volledig onbehandeld”).

- Bladziektedruk

Bij de bladbehandeling op 22 mei 2013 in het stadium “voorlaatste blad” was er op het gewas

een lichte aantasting van bladvlekkenziekte aanwezig. Meeldauw, gele roest en bruine roest

kwamen niet voor.

Bladvlekkenziekte nam tijdens het verdere groeiseizoen lichtjes toe in het onbehandelde object,

terwijl in de behandelde objecten de aantasting vrij beperkt bleef.

Eind juni tenslotte was bladvlekkenziekte beperkt aanwezig in het controleobject. Meeldauw en

gele roest kwamen gedurende het volledige seizoen niet voor op dit proefveld. Bruine roest was

in belangrijke mate aanwezig, doch enkel in het onbehandeld object.

b. Proefveld Zwevegem (Sint-Denijs)

- Ras: Expert, gezaaid op 24 oktober 2012


Bladbehandelingen: 1e-2e knoop (stadium 31-32) op 15 mei 2013 met diverse te vergelijken

bladfungiciden.

Aarbehandeling: aar 80-90% uit (stadium 58) op 13 juni 2013 met Acanto 0,8 l + Prosaro 1 l/ha

op alle objecten (behalve op het object “volledig onbehandeld”).

- Bladziektedruk

Bij de bladbehandeling in het stadium “1e-2e knoop” (stadium 31-32) op 15 mei kwamen er

sporadisch enkele haardjes gele roest voor in het onbehandeld gewas.

Op 21 juni vertoonde het onbehandeld object weinig tot matig bladvlekkenziekte en iets meer

gele roest, namelijk eerder matig. Het object met enkel een aarbehandeling (controle-object)

vertoonde weinig tot matig bladvlekkenziekte én gele roest.

Op 27 juni werd de aantasting door bladvlekkenziekte en gele roest globaal beoordeeld: het

onbehandeld object en het object met enkel een aarbehandeling (controle-object) vertoonden

beiden een matige aantasting.

Op 10 juli vertoonde het onbehandeld object veel bruine roest; bladvlekkenziekte daarentegen

kon niet meer geëvalueerd worden ten gevolge van de zware aantasting door bruine roest. Het

object met enkel een aarbehandeling (controle-opbject) vertoonde weinig tot matig

bladvlekkenziekte en geen bruine roest.

Besluit bladziektedruk: bladvlekkenziekte en bruine roest; gele roest in beperktere mate.

- 92 -


4.2.2.2 Proefomstandigheden proefvelden provincie Oost-Vlaanderen

a. Proefveld Beveren-Waas (Doel), Wase polder

- Ras: Carenius, gezaaid op 23 oktober 2012



bladfungiciden.

Aarbehandeling: aar 80% uit op 17 juni 2013 met Acanto 0,8 l + Prosaro 1 l/ha op alle

objecten (behalve op het object “volledig onbehandeld”).

- Bladziektedruk (schaal 1-9: 9 = vrij van ziekte)

De bladbehandeling werd uitgevoerd op 22 mei in het stadium “voorlaatste blad”. Er waren op

dat moment geen ziekten aanwezig. De eerste ziekten werden in het volledig onbehandeld

object en het controleobject pas waargenomen eind juni.

Bij alle objecten werd aan het eind van het seizoen bladvlekkenziekte vastgesteld maar het

meest bij het controleobject (score 7). Bruine roest werd het meest waargenomen bij het

volledig onbehandeld object (score 7).

Bij geen enkel object werd meeldauw en/of gele roest waargenomen.

b. Proefveld Zwalm

- Ras: Zephyr, gezaaid op 14 november 2012



bladfungiciden.

Aarbehandeling: aar 100% uit (stadium 59), op 12 juni 2013 met Olympus 1,5 l + Prosaro

1 l/ha op alle objecten (behalve op het object “volledig onbehandeld”).

- Bladziektedruk

Op dit proefveld was er een zeer lage ziektedruk. Net vóór de aarbehandeling werden er geen

verschillen vastgesteld in ziekteaantasting tussen de diverse objecten (al of niet behandeld met

fungiciden).

4.2.2.3 Proefomstandigheden proefveld Tongeren (Piringen), provincie Limburg

- Ras: Viscount, gezaaid op 24 oktober 2012



bladfungiciden.

Aarbehandeling: aar 100% uit op 14 juni 2013 met Acanto 0,8 l + Prosaro 1 l/ha op alle


- Bladziektedruk

Op dit proefveld was er een geringe ziektedruk. Er was evenwel een duidelijk verschil in

bladziektedruk tussen enerzijds het volledig onbehandeld object en het controleobject, en

anderzijds de objecten behandeld met de diverse te vergelijken bladfungiciden. Het volledig

onbehandeld object en het controleobject waren voornamelijk aangetast door gele roest en

meeldauw. Tussen de diverse bladbehandelingen waren er nagenoeg geen verschillen in

ziekteaantasting op 12 juni 2013.

- 93 -


4.2.3 Samenstelling van de beproefde bladbehandelingen in wintertarwe

In onderstaande tabel wordt van alle beproefde bladbehandelingen de hoeveelheid werkzame stof

per ha weergegeven.

Bladbehandeling

handelsnaam fungicide

(dosis/ha)

werkzame stof fungicide

(dosis in g/ha)

Granovo 1,7 l boscalid 238 + epoxiconazool 85

Osiris 2 l + Comet 0,3 l

epoxiconazool 75 + metconazool 55 pyraclostrobine 75

Input 1,25 l prothioconazool 200 + spiroxamin 375

Bumper P 1 l + Opus Plus 1 l

prochloraz 400 + propiconazool 90 epoxiconazool 83

Cherokee 1,25 l + Opus 0,8 l

cyproconazool 62,5 + propiconazool 78,125 + chloorthalonil 468,75

epoxiconazool 100

Palazzo 1,6 l epoxiconazool 100 + metrafenone 120 + fenpropimorf 320

Rubric 1 l + Taloline 1 l

epoxiconazool 125 chloorthalonil 500

Opus Team 1,5 l epoxiconazool 126 + fenpropimorf 375

Opus Team 1,5 l + Bravo 1 l

epoxiconazool 126 + fenpropimorf 375 chloorthalonil 500

Cherokee 2 l cyproconazool 100 + propiconazool 125 + chloorthalonil 750

Bravo 1 l chloorthalonil 500

- 94 -


4.3 AARZIEKTEBESTRIJDINGSPROEVEN wintertarwe 2013:

vergelijking van fungiciden bij de aarbehandeling

D. Wittouck 1, L. Willaert 1, K. Boone 1, J.L. Lamont 2, Y. Lambrechts 2,


D. Cauffman 4, J. Fagard 4, N. Luyx 4, M. Carlens 4, K. Vrancken 4, P. Vermeulen 5, D. Goethals 5, S. Vandeputte 5,

D. Martens 6, R. Van Avermaet 6

W. Odeurs 7

Diverse fungiciden werden vergeleken ten aanzien van de bestrijding van blad- en aarziekten, bij toepassing in het aarstadium in wintertarwe. Inzake de bestrijding van aarziekten gaat de speciale aandacht naar aarfusarium. In functie van de ziektedruk op de proefvelden werd er al of niet een voorafgaande bladbehandeling uitgevoerd rondom het stadium “voorlaatste blad” met een bladfungicide. Hiertoe werden er zes aarziektebestrijdingsproeven aangelegd in 2013, deze werden gerealiseerd door:

de Vlaamse overheid, Departement Landbouw en Visserij, Afdeling Duurzame Landbouwontwikkeling Granen, te Merelbeke en Hasselt (proefplaats Linter-Melkwezer, provincie Vlaams-Brabant)

Inagro vzw, afdeling Akkerbouw, te Rumbeke-Beitem (proefplaats Zwevegem-Sint-Denijs, provincie West-Vlaanderen)

Universiteit Gent, faculteit Bio-ingenieurswetenschappen, vakgroep toegepaste biowetenschappen, te Gent (proefplaats Merelbeke-Bottelare, provincie Oost-Vlaanderen)

vzw PIBO Campus en het Provinciaal Instituut voor Biotechnisch Onderwijs (PIBO), te Tongeren (proefplaats Tongeren-Piringen, provincie Limburg)

het Vrij Technisch Instituut, Land- en Tuinbouw, te Poperinge (proefplaats Poperinge, provincie West-Vlaanderen)

het Land- en Tuinbouwcentrum Waasland (LTCW), Technisch Instituut Sint-Isidorus, te Sint-Niklaas (proefplaats Beveren-Waas (Doel), Wase polder, provincie Oost-Vlaanderen)

Bij de interpretatie van de proefresultaten dient rekening gehouden te worden met de ziektedruk in het proefveld. Het resultaat van een welbepaalde behandeling hangt immers in belangrijke mate af van de aanwezige ziektedruk (aard van de ziekten, tijdstip van de infectie en bezettingsgraad).

AANDACHT!

Doel van deze proeven is na te gaan welke fungiciden technisch gezien, het meest efficiënt zijn bij inzet

in het aarstadium tegen de respectievelijke blad- en aarziekten in wintertarwe. Bij de aarbehandeling kan

dan in functie van de te behandelen blad- en aarziekten, een gepaste fungicidenkeuze gemaakt worden. In de

hiernavolgende proefresultaten worden bij de graanopbrengsten enkel de bruto-korrelopbrengsten vermeld.


aarbehandeling (fungicide-, arbeids- en machinekost) aldus nog in mindering gebracht te worden! Deze

kostprijs is zeer variabel van bedrijf tot bedrijf. Vooreerst kan de kostprijs van de fungiciden variëren in

functie van ondermeer de handelaar, afnamehoeveelheid, enz.. Ook de arbeids- en machinekost op het

individuele bedrijf kan sterk variëren. Daarbij komt nog dat de graanprijs eveneens grote variaties kan ondergaan

in de loop van de tijd, wat maakt dat het financieel rendement ook hierdoor in grote mate kan beïnvloed worden.

In functie van al deze variabele factoren loopt het finaal financieel rendement bij eenzelfde bruto-korrelopbrengst

bijgevolg sterk uiteen van bedrijf tot bedrijf!

Aldus is het aan de landbouwer om in zijn eigen reële situatie voor de diverse beproefde aarfungiciden, de netto-

korrelopbrengst te berekenen aan de hand van de weergegeven bruto-korrelopbrengsten.

1 Inagro vzw, afdeling Akkerbouw, Rumbeke-Beitem 2 Vlaamse overheid, Departement Landbouw en Visserij, Afdeling Duurzame Landbouwontwikkeling Granen, Merelbeke en Hasselt 3 Universiteit Gent, faculteit Bio-ingenieurswetenschappen, vakgroep toegepaste biowetenschappen, Gent 4 vzw PIBO Campus en het Provinciaal Instituut voor Biotechnisch Onderwijs (PIBO), Tongeren 5 Vrij Technisch Instituut, Land- en Tuinbouw, Poperinge 6 Land- en Tuinbouwcentrum Waasland (LTCW), Technisch Instituut Sint-Isidorus, Sint-Niklaas 7 Bodemkundige Dienst van België vzw, Leuven-Heverlee

- 95 -


4.3.1 Bruto-korrelopbrengst aarziektebestrijdingsproeven wintertarwe 2013

Bruto-korrelopbrengst (bruto-meeropbrengst in kg/ha t.o.v. controle)

Aarbehandeling (dosis/ha) Proefvelden MET bladbehandeling (*)

Proefvelden ZONDER

bladbehandeling

West-Vlaanderen Oost-Vlaanderen Limburg Vlaams-Brabant

toepassingstijdstip

aarbehandeling:

Poperinge

aar 100% uit

14/06/2013

Zwevegem

(Sint-Denijs)

aar 75% uit

14/06/2013

Beveren-Waas

(Doel)

(Wase polder)

aar 80% uit

17/06/2013

Merelbeke

(Bottelare)

aar 100% uit

19/06/2013

Tongeren

(Piringen)

aar 100% uit

14/06/2013

Linter

(Melkwezer)

aar 100% uit

13/06/2013

Onbehandeld aarziekten (enkel bladbehandeling) CONTROLE

= 10.583 kg/ha

d

CONTROLE

= 12.798 kg/ha

b

CONTROLE

= 9.875 kg/ha

b

CONTROLE

= 9.154 kg/ha

e

CONTROLE

= 11.390 kg/ha

b

-

Volledig onbehandeld 9.699 kg/ha e 12.116 kg/ha c 9.898 kg/ha b - - CONTROLE

= 12.102 kg/ha

b

Adexar 1,5 l + 706 kg abc + 672 kg a + 361 kg ab + 1.011 kg abc + 555 kg a + 706 kg a

Librax 1,5 l + 1.106 kg a + 594 kg a + 53 kg ab + 1.134 kg ab + 565 kg a + 429 kg a

Aviator Xpro 1,25 l + 952 kg ab + 744 kg a + 689 kg ab + 1.311 kg a + 811 kg a + 690 kg a

Skyway Xpro 1,25 l + 1.047 kg ab + 740 kg a + 395 kg ab + 1.184 kg ab + 819 kg a + 636 kg a

Acanto 0,8 l + Prosaro 1 l + 752 kg abc + 591 kg a + 513 kg ab + 798 kg bcd + 771 kg a + 623 kg a

Ceriax 1,75 l + 720 kg abc + 745 kg a - + 429 kg de + 661 kg a -

Priori Xtra 1 l + Panax 3 l + 396 kg cd - - - + 544 kg a -

Swing Gold 1,25 l + Opus Plus 0,75 l - + 508 kg a - - - -

Fandango 1,5 l - + 377 kg ab - - - -

Minimale bruto-meeropbrengst van de aarbehandeling t.o.v. controle + 396 kg + 377 kg + 53 kg + 429 kg + 544 kg + 429 kg

Maximale bruto-meeropbrengst van de aarbehandeling t.o.v. controle + 1.106 kg + 745 kg + 689 kg + 1.311 kg + 819 kg + 706 kg

Gemiddelde bruto-meeropbrengst van de aarbehandeling t.o.v. controle + 811 kg + 621 kg + 402 kg + 978 kg + 674 kg + 617 kg

(*) Op vijf proefvelden werd er op alle objecten een bladbehandeling uitgevoerd (behalve op het object “volledig onbehandeld”):

- te Poperinge in het stadium voorlaatste blad op 22 mei 2013 met Input 1,25 l/ha - te Zwevegem (Sint-Denijs) in het stadium 2e knoop op 15 mei 2013 met Opus Team 1,5 l/ha

- te Beveren-Waas (Doel) in het stadium voorlaatste blad op 22 mei 2013 met Opus Team 1,5 l/ha

- te Merelbeke (Bottelare) in het stadium voorlaatste blad op 13 mei 2013 met Opus Team 1,5 l/ha

- te Tongeren (Piringen) in het stadium voorlaatste blad op 19 mei 2013 met Input 1,25 l/ha

Wegens de te beperkte ziektedruk op deze proefvelden, kan er geen adequate uitspraak gemaakt worden over de vergelijking van de diverse

toegepaste aarbehandelingen.

- 96 -


4.3.2 Proefomstandigheden aarziektebestrijdingsproeven

4.3.2.1 Proefomstandigheden proefvelden provincie West-Vlaanderen

a. Proefveld Poperinge

- Ras: Mulan, gezaaid op 7 oktober 2012


Bladbehandeling: voorlaatste blad op 22 mei 2013 met Input 1,25 l/ha op alle objecten

(behalve op het object “volledig onbehandeld”).

Aarbehandelingen: aar 100% uit op 14 juni 2013 met diverse te vergelijken aarfungiciden.

- Ziektedruk

In de proef was er aanvankelijk een vrij lage druk van bladvlekkenziekte, terwijl meeldauw, gele

roest en bruine roest niet aanwezig waren. De druk bleef vrij beperkt bij de bladbehandeling op

22 mei 2013 in het stadium “voorlaatste blad”.

Op 14 juni 2013 werd de aarbehandeling uitgevoerd in het stadium “aar volledig verschenen” in

een vrij gezond gewas met enkel wat bladvlekkenziekte.

Meeldauw en gele roest kwamen zeer beperkt voor en dit enkel in het volledig onbehandeld

object. Aarfusarium kwam eveneens in zeer beperkte mate voor. Bruine roest kwam

daarentegen in belangrijke mate voor, doch enkel in het volledig onbehandeld object en in

het controleobject.

b. Proefveld Zwevegem (Sint-Denijs)

- Ras: Homeros, gezaaid op 24 oktober 2012


Bladbehandeling: 2e knoop (stadium 32) op 15 mei 2013 met Opus Team 1,5 l/ha op alle


Aarbehandelingen: aar 75% uit (stadium 57) op 14 juni 2013 met diverse te vergelijken

aarfungiciden.

- Ziektedruk

Bladziekten

Bij de bladbehandeling in het stadium 2e knoop (stadium 32) op 15 mei kwam er zeer

sporadisch een haardje gele roest voor.

Op 10 juli vertoonde het onbehandeld object weinig tot matig bladvlekkenziekte, weinig gele

roest en weinig bruine roest. Het object met enkel een bladbehandeling (controleobject)

vertoonde weinig (tot matig) bladvlekkenziekte, en geen gele roest noch bruine roest.

Besluit bladziektedruk: in beperkte mate zowel voor bladvlekkenziekte, gele en bruine roest.

Aarziekten

Op 10 juli werd er een begin van aantasting door aarfusarium vastgesteld, doch beperkt. Op

latere datum werden er geen waarnemingen uitgevoerd.

- 97 -


4.3.2.2 Proefomstandigheden proefvelden provincie Oost-Vlaanderen

a. Proefveld Beveren-Waas (Doel), Wase polder

- Ras: Carenius, gezaaid op 23 oktober 2012


Bladbehandeling: voorlaatste blad op 22 mei 2013 met Opus Team 1,5 l/ha op alle objecten

(behalve op het object “volledig onbehandeld”).


- Ziektedruk (schaal 1-9; 9 = vrij van ziekten)

Op het ogenblik van de bladbehandeling waren er geen ziekten aanwezig. De eerste ziekten

werden in het volledig onbehandeld object en in het controleobject waargenomen eind juni.

Bij alle objecten werd aan het eind van het seizoen bladvlekkenziekte vastgesteld, maar het

meest (score 7) bij het controleobject en bij het volledig onbehandeld object. Bij deze beide

objecten werd ook bruine roest waargenomen (controleobject: score 8; volledig onbehandeld

object: score 7); bij de objecten met een aarbehandeling was er evenwel geen bruine roest

aanwezig. Aarfusarium en aarseptoria werd bij alle objecten (ook de behandelde)

waargenomen, maar enkel bij het controleobject (resp. score 7,0 en score 7,7) als bij het

volledig onbehandelde object (beide aarziekten score 6,5) in hogere mate. De diverse

aarbehandelingen lieten weinig onderscheid optekenen in bestrijding naar de aanwezige ziekten.

Het verschil in quotering bedroeg niet meer dan een paar tienden van een punt.

Bij geen enkel object werd meeldauw en/of gele roest waargenomen.

b. Proefveld Merelbeke (Bottelare)

- Ras: Mulan, gezaaid op 15 november 2012


Bladbehandeling: voorlaatste blad op 13 mei 2013 met Opus Team 1,5 l/ha op alle objecten.


- Ziektedruk

Bladziekten

De bladbehandeling werd toegepast op 13 mei omwille van een uitbreidende aantasting van

bladvlekkenziekte. Er werden geen symptomen van meeldauw waargenomen.

Finaal was bladvlekkenziekte in redelijk belangrijke mate aanwezig in het proefveld.

Aarziekten

Bij de afrijping van het graan werden aanvankelijk weinig symptomen van aarfusarium

waargenomen, tenzij in het onbehandeld object.

- 98 -


4.3.2.3 Proefomstandigheden proefveld Linter (Melkwezer), provincie Vlaams-Brabant

- Ras: Henrik, gezaaid op 21 november 2012


Bladbehandeling: werd niet uitgevoerd gezien de lage ziektedruk.

Aarbehandelingen: aar 100% (stadium 59) uit op 13 juni 2013 met diverse te vergelijken

aarfungiciden.

- Ziektedruk

Op dit proefveld was er een zeer lage ziektedruk.

4.3.2.4 Proefomstandigheden proefveld Tongeren (Piringen), provincie Limburg

- Ras: Viscount, gezaaid op 24 oktober 2012


Bladbehandeling: voorlaatste blad op 19 mei 2013 met Input 1,25 l/ha op alle objecten.

Aarbehandelingen: aar 100% (stadium 59) uit op 14 juni 2013 met diverse te vergelijken

aarfungiciden.

- Ziektedruk

Op het controleobject (enkel bladbehandeling) was er enkel een aantasting van betekenis door

aarfusarium; de aantasting door bruine roest en aarseptoria was miniem. Tussen de diverse

aarbehandelingen werden er geen verschillen vastgesteld met betrekking tot ziekteaantasting.

4.3.3 Samenstelling van de beproefde aarbehandelingen in wintertarwe

In onderstaande tabel wordt van alle beproefde aarbehandelingen de hoeveelheid werkzame stof per ha

weergegeven.

Aarbehandeling

handelsnaam fungicide

(dosis/ha)

werkzame stof fungicide

(dosis in g/ha)

Adexar 1,5 l epoxiconazool 93,75 + fluxapyroxad 93,75

Librax 1,5 l fluxapyroxad 93,75 + metconazool 67,5

Aviator Xpro 1,25 l bixafen 93,75 + prothioconazool 187,5

Skyway Xpro 1,25 l bixafen 93,75 + prothioconazool 125 + tebuconazool 125

Acanto 0,8 l + Prosaro 1 l

picoxystrobine 200 prothioconazool 125 + tebuconazool 125

Ceriax 1,75 l epoxiconazool 72,80 + fluxapyroxad 72,80

+ pyraclostrobine 116,55

Priori Xtra 1 l + Panax 3 l

azoxystrobine 200 + cyproconazool 80 chloorthalonil 498

+ tebuconazool 180

Swing Gold 1,25 l + Opus Plus 0,75 l

dimoxystrobine 166,25 + epoxiconazool 62,5 epoxiconazool 62,25

Fandango 1,5 l fluoxastrobine 150 + prothioconazool 150

- 99 -


4.4 Richtlijnen voor de ziektebestrijding in wintertarwe

D. Wittouck 1, L. Willaert 1,

W. Odeurs 2,




P. Vermeulen 6, D. Goethals 6, S. Vandeputte 6,

D. Martens 7, R. Van Avermaet 7

Het gamma wintertarwerassen dat wordt aangeboden, is zeer ruim. Eveneens blijkt dat er tussen

de rassen opmerkelijke verschillen optreden inzake ziektegevoeligheid. Bij de rassenkeuze gaat

daarom de voorkeur uit, om in een gegeven situatie bij vergelijkbare opbrengst, kwaliteit of andere

kenmerken, deze rassen te kiezen die het minst gevoelig zijn ten aanzien van ziekten

(voet-, blad- en aarziekten).

Verder tonen de resultaten van de ziektebestrijdingsproeven aan dat dé behandelingsstrategie in

wintertarwe niet bestaat. Het al dan niet rendabel zijn van de uitgevoerde ziektebestrijding hangt

nauw samen met de specifieke ziektedruk op het perceel bij een bepaald ras. Een

behandelingsstrategie dient met andere woorden per ras en per perceel benaderd te

worden.

Kennis van de ziektegevoeligheid van het ras, evenals het opvolgen van het aantastingstijdstip

én de aantastingsgraad van de schimmelziekten op het veld blijven noodzakelijke vereisten

wil een fungicide of fungicidemengsel financieel verantwoord ingezet worden:

ziektegevoeligheid van het ras:

- voetziekten: oogvlekkenziekte (Tapesia Yallunda anamorf Pseudocercosporella

herpotrichoides)

- bladziekten: meeldauw (Blumeria graminis synoniem Erysiphe graminis)

gele roest (Puccinia striiformis)

bruine roest (Puccinia recondita)

bladvlekkenziekte (Mycosphaerella graminicola anamorf Septoria tritici)

- aarziekten: aarfusarium (Fusarium spp. en Microdochium nivale)

aarseptoria of kafjesbruin (Leptosphearia nodorum anamorf Septoria nodorum)

Voor de gevoeligheid van de wintertarwerassen ten aanzien van de diverse blad- en

aarziekten, zie het hoofdstuk “Rassenonderzoek wintertarwe”.

schimmelziekten opvolgen in het veld (alsook de aantastingsgraad van de schimmelziekten):

zowel voetziekten als bladziekten opvolgen vanaf het voorjaar

Om rendabel te zijn dient de financiële meeropbrengst van de fungicidebehandeling groter

te zijn dan de kostprijs van de fungicidebehandeling (fungicide, arbeids- en machinekost).

Het blijkt dat een (te) vroege zaai bevorderlijk is voor de ontwikkeling van bepaalde ziekten zoals

onder andere bladvlekkenziekte en oogvlekkenziekte; dit komt ondermeer door de lange

vegetatieve periode alsook de gevorderde vegetatieve groei tijdens de winterperiode.

Een te hoge standdichtheid bevordert de vochtigheid in het gewas in het voorjaar, hetgeen

eveneens bevorderlijk is voor de ontwikkeling van schimmelziekten.


ziektebestrijdingsadvies aan te vragen aan de hand van het Epipre-adviessysteem (meer

informatie zie “4.6 LCG-waarschuwingsberichten en Epipre-adviessysteem ziekten en

bladluizen in wintertarwe” op blz. 119 verder in dit hoofdstuk).





Hasselt




- 100 -


Bij de fungicidenkeuze is het, naast de doeltreffendheid ten aanzien van de te behandelen

ziekten, eveneens belangrijk de kostprijs/rentabiliteit niet uit het oog te verliezen.

AANDACHT!

- Indien meer dan één fungicidebehandeling uitgevoerd wordt is het, in het kader

van een goed resistentiemanagement, aangewezen om bij het fungicidegebruik


verschillende werkingswijze en bij verstek tussen werkzame stoffen binnen eenzelfde

chemische groep.

- Het is belangrijk de door de fabrikant/firma aanbevolen dosis te respecteren; een

lagere dosis verhoogt het risico op enerzijds een lagere effectiviteit en anderzijds op

resistentievorming.

- Hou steeds rekening met de aanbevelingen (wat de toepassingsvoorwaarden betreft) op

het etiket van het handelsproduct om de toediening van fungiciden te maximaliseren. Bij

de toepassing van fungiciden dient men ook rekening te houden met het maximaal aantal

toepassingen per handelsproduct; voor bepaalde handelsproducten is immers maar 1

toepassing per teelt of jaar toegelaten in tarwe.

- 101 -


4.4.1 Voetziektebestrijding

Onder de voetziekten kan enkel de gewone oogvlekkenziekte (Pseudocercosporella herpotrichoides)

via gewasbespuiting aangepakt worden.

Bevorderlijke factoren voor het optreden van oogvlekkenziekte:

- te geringe vruchtwisseling (zoals tarwe na tarwe of tarwe om de twee jaar verbouwen op

hetzelfde perceel)

- bovenliggende stro- en stoppelresten van tarwe

- vroege zaai; hierdoor kunnen vroege en ernstige aantastingen optreden

- hoge standdichtheid; gezien de sporen weinig mobiel zijn bevordert een hoge standdichtheid het

uitbreiden van oogvlekkenziekte

- voorvruchten die een hoge stikstofreserve nalaten (zoals vlinderbloemigen)

- zachte en vochtige herfst bevordert de groei van de schimmel en sporenvorming

- gevoelige rassen; in de aanpak van de gewone oogvlekkenziekte dient men de minst/weinig

gevoelige rassen te telen

VOETZIEKTEBESTRIJDING

a. Behandelingstijdstip

- Niet systematisch behandelen.

- Oogvlekkenziekte moet bestreden worden indien 25 tot 35% van de hoofdhalmen een

oogvlek vertonen, afhankelijk van de gevoeligheid van het ras. Om een gewasbeoordeling

uit te voeren, moeten minstens 40 hoofdhalmen (bij voorkeur 100 hoofdhalmen) verspreid

over het perceel beoordeeld worden op de aanwezigheid van oogvlekkenziekte op de

hoofdhalm, na verwijderen van de buitenste bladschede.

- De fungicidebehandeling dient uitgevoerd te worden in het stadium “eerste knoop” tot

“tweede knoop” (bij voorkeur in het stadium “eerste knoop”, want hoe vroeger hoe

doeltreffender). Vanaf het stadium “derde knoop” is een behandeling nog weinig efficiënt.

b. Fungicide

Op basis van prothioconazool, prochloraz, boscalid of metrafenone:

- prothioconazool: Input 1,25 l/ha (prothioconazool 200 g/ha + spiroxamin 375 g/ha)

Prothioconazool is eveneens aanwezig in diverse andere

samengestelde handelsproducten.

- prochloraz: Mirage 45 EC 1 l/ha (prochloraz 450 g/ha)

Sportak 1 l/ha (prochloraz 450 g/ha)

Prochloraz is eveneens aanwezig in de samengestelde handels-

producten:

- Flamenco Plus (prochloraz 174 g/l + fluquinconazool 54 g/l)

- Bumper P (prochloraz 400 g/l + propiconazool 90 g/l);

Bumper P is erkend tegen oogvlekkenziekte in het stadium

laatste blad (BBCH 37)

- boscalid: aanwezig in het samengesteld handelsproduct:

- Granovo 1,7 l/ha (boscalid 238 g/ha + epoxiconazool 85 g/ha)

- metrafenone: Flexity 0,3 l tot 0,5 l/ha (metrafenone 90 g/ha tot 150 g/ha)

Metrafenone is eveneens aanwezig in de samengestelde handels-

producten:

- Palazzo en Capalo (beide bevatten metrafenone 75 g/l +

fenpropimorf 200 g/l + epoxiconazool 62,5 g/l)




- 102 -


4.4.2 Bladbehandeling

Het al dan niet noodzakelijk zijn van een bladbehandeling is afhankelijk van:

- de aantastingsgraad van de bladziekten (meeldauw, gele en bruine roest, bladvlekken-

ziekte)

- de aangetaste bladlagen (enkel de onderste bladlagen of ook de bovenliggende bladlagen)

- de rasgevoeligheid

- de weersomstandigheden bevorderlijk voor het ontwikkelen/uitbreiden van de bladziekten

- de regio: kustpolder (doorgaans grotere kans op gele roest), westen van het land

(doorgaans hogere ziektedruk), oosten van het land (doorgaans lagere ziektedruk).

I. TIJDSTIP BLADBEHANDELING

Een bladbehandeling is niet altijd noodzakelijk (o.a. bij: gezondere rassen, lage ziektedruk, …).

Het tijdstip van de bladbehandeling is afhankelijk van de ontwikkeling van de bladziekten op het

individuele perceel en ras. Een opvolging van de ziektedruk is hierbij noodzakelijk.

In functie van de ziektedruk en rasgevoeligheid kan de bladbehandeling (indien vereist) uitgevoerd

worden in het stadium “voorlaatste tot laatste blad”. Deze bladbehandeling gebeurt bij voorkeur

in het stadium “voorlaatste blad, punten van het laatste blad”; naargelang de zaaidatum,

vroegheid van het ras, groeisnelheid van het gewas en het jaar, situeert deze bladbehandeling zich

tussen eind april (kan eventueel iets vroeger zijn) en 10-11 mei.

Indien de ziektedruk in het ontwikkelingsstadium “voorlaatste blad, punten van het laatste blad” zeer

beperkt is op de laatste drie bladlagen, kan de bladbehandeling uitgesteld worden (o.a. bij: gezondere

rassen, lage ziektedruk, …).

Wanneer het gewas nog steeds gezond blijft na het verschijnen van het laatste blad, kan de

ziektebestrijding misschien beperkt blijven tot één enkele behandeling (rondom het aarstadium).

Bij twijfel over het rendabel zijn van een bladbehandeling, kan de graanteler een ziektetelling uitvoeren

volgens het Epipre-waarschuwingssysteem, zodat een afweging gemaakt kan worden van de

opbrengstverliezen zonder bladbehandeling ten opzichte van wel inzetten van een fungicide als

bladbehandeling (meer informatie zie “4.6 LCG-waarschuwingsberichten en Epipre-adviessysteem

ziekten en bladluizen in wintertarwe” op blz. 119 verder in dit hoofdstuk).

Indien een bladbehandeling noodzakelijk blijkt, is het belangrijk om andere werkzame stoffen te

kiezen dan deze die gebruikt worden bij de aarbehandeling; dit in het kader van een goed

resistentiemanagement. Indien gedurende het groeiseizoen meer dan één fungicide-

behandeling uitgevoerd wordt, is het immers belangrijk om bij het fungicidegebruik


verschillende werkingswijze en bij verstek tussen werkzame stoffen binnen eenzelfde chemische

groep.

Indien een bladbehandeling nodig is, dient er tevens over gewaakt te worden dat de periode tussen

de bladbehandeling en de aarbehandeling overeenstemt met de werkingsduur van de fungiciden

gebruikt bij de bladbehandeling.

In de optiek dat de aarbehandeling wordt uitgevoerd in het stadium “alle aren uit/begin bloei” ter

bestrijding van o.a. aarfusarium (met het oog op een reductie van het mycotoxinegehalte in het

graan) kan de periode tussen de blad- en de aarbehandeling variëren van een eerder korte

tussenperiode (ongeveer 3 weken) tot een lange tussenperiode (ongeveer 4 weken). In functie van

de lengte van deze tussenperiode zal bij de fungicidenkeuze van de bladbehandeling ook rekening

dienen gehouden te worden met de werkingsduur van het fungicide om deze tussenperiode te

overbruggen; in functie van het fungicide bedraagt de werkingsduur ± 3 tot maximaal 4 weken. Dit

betekent dat de periode tussen twee fungicidebehandelingen maar 3 tot maximaal 4

weken mag bedragen naargelang de werkingsduur van het fungicide.

- 103 -


I. TIJDSTIP BLADBEHANDELING (vervolg)

Gele roest

Het telen van de minst/weinig gevoelige rassen voor gele roest vormt de

vertrekbasis in de aanpak van gele roest. Dit betekent evenwel niet dat deze rassen niet

moeten opgevolgd worden voor wat de gele roestaantasting betreft! De gele roestschimmel

omvat immers een grote verscheidenheid aan stammen, waarbij in de loop van de tijd nieuwe

stammen (kunnen) voorkomen. Het optreden van nieuwe stammen kan er toe leiden dat de

weerstand van de tarwerassen ten aanzien van gele roest kan afnemen.

Sedert 2008 komt er immers in Groot-Brittanië een nieuwe gele roest stam voor die meerdere

rassen wintertarwe aantast, welke voorheen resistent waren; diezelfde gele roest stam werd

in 2010 eveneens opgemerkt op verschillende plaatsen in Frankrijk.

In 2011 werd in Frankrijk opnieuw een nieuwe gele roeststam “Warrior/Ambition”

geïdentificeerd; deze stam was in 2012 evenwel dominant aanwezig in Frankrijk en West-

Europa (Bron: Arvalis – Institut du végétal, Choisir Céréales 2, Novembre 2012).

Waakzaamheid ten aanzien van gele roest is dus geboden voor alle rassen

wintertarwe!

De resistentie ten aanzien van gele roest kan onderverdeeld worden in twee categorieën:

- resistentie die zich vanaf het stadium kiemplantontwikkeling van het gewas veruitwendigt en

ook gedurende alle verdere groeistadia van het gewas

- resistentie die zich veruitwendigt in de late groeistadia van het gewas

Een tarweras kan dus gevoelig zijn voor gele roest in het begin van het seizoen, maar

resistent zijn op het einde van het seizoen.

(Bron: Arvalis – Institut du végétal, Choisir Céréales 2, Novembre 2012).

Men dient, ingeval van gevoelige rassen voor gele roest én vooral in de kustpolder,

zeer waakzaam te zijn vanaf het vroege voorjaar én tijdens het verdere groeiseizoen

naar het optreden van de eerste symptomen (sporen) van deze ziekte. Onmiddellijk

ingrijpen met een fungicide op basis van een triazool kan hier van kapitaal belang

zijn! Dit is zeker het geval bij beginnende haardvorming.

In geval van een zeer vroege aantasting in het voorjaar (vóór het stadium “1ste knoop”), dient

op perceelsniveau beslist te worden of er al of niet een zeer vroege gele roestbehandeling

dient uitgevoerd te worden, in functie van gewasstadium en ziektedruk. In 2008 kwamen de

eerste meldingen van gele roest reeds tijdens de eerste week van februari. Ook dit voorjaar

2014 kwamen de eerste meldingen heel vroeg.

Indien een fungicidebehandeling dient uitgevoerd te worden, mag de werkingsduur van het

toegepaste fungicide niet uit het oog verloren worden! Eens de werkingsduur van het

toegepaste fungicide naar zijn einde loopt, dient de ziektedruk immers opnieuw opgevolgd te

worden!

Bladvlekkenziekte

Een vroege zaai en zachte winter, gevolgd door een regenrijk voorjaar is zeer

bevorderlijk voor de ontwikkeling van bladvlekkenziekte! Waakzaamheid is dan vooral

geboden bij de meest gevoelige rassen!

In deze omstandigheden kan in functie van de zaaidatum, vroegheid van het ras, groeisnelheid

van het gewas en het jaar, de bladbehandeling uitgevoerd worden rondom eind april (kan

eventueel iets vroeger zijn) tot begin mei.

Hierbij gaat bij de fungicidekeuze de absolute voorkeur naar de sterkste fungiciden ten aanzien

van bladvlekkenziekte (middelen zie op de hierna volgende bladzijden); dit is des te meer

noodzakelijk bij zeer gevoelige rassen voor bladvlekkenziekte.

Bij de fungicidekeuze dient tevens rekening gehouden te worden met een voldoende lange

werkingsduur om de periode tussen de blad- en de aarbehandeling te overbruggen.

Indien nodig ook rekening houden met de bestrijding van meeldauw, gele roest en bruine roest

(middelen zie op de hierna volgende bladzijden).

- 104 -


I. TIJDSTIP BLADBEHANDELING (vervolg)

Bruine roest

Bij zeer gevoelige rassen voor bruine roest en vroege zaai kan bij een zachte winter

zeer vroeg bruine roest optreden. Dit was het geval in het voorjaar 2007, waarbij de

eerste bruine roest reeds aanwezig was vanaf de tweede helft van februari. In deze vroege

ontwikkelingsstadia van de tarwe is een behandeling van bruine roest echter vaak niet

rendabel. In geval van een zware aantasting dient op perceelsniveau beslist te worden of er al

dan niet een zeer vroege bruine roestbehandeling dient uitgevoerd te worden, in functie van

gewasstadium en ziektedruk.

Eens er bruine roest wordt vastgesteld op een perceel, is een regelmatige opvolging sterk aan

te bevelen. Vooral bij de ontwikkeling van nieuwe bladlagen in de daaropvolgende weken,

moet opgevolgd worden of de bruine roest zich ook ontwikkelt op deze nieuw gevormde

bladlagen.

Indien een fungicidebehandeling dient uitgevoerd te worden, mag de werkingsduur van het

toegepaste fungicide niet uit het oog verloren worden! Eens de werkingsduur van het

toegepaste fungicide naar zijn einde loopt, dient de ziektedruk namelijk opnieuw opgevolgd te

worden!

Bij rassen die zeer gevoelig zijn voor bruine roest moet men zeer waakzaam zijn

vanaf het verschijnen van het laatste blad op het optreden van bruine roest, want

deze ziekte kan zich reeds vóór het aarstadium zeer snel ontwikkelen.

Indien echter eerder al een bladbehandeling werd uitgevoerd, zal het toepassingstijdstip én de

werkingsduur van het toegepaste fungicide bepalend zijn voor het tijdstip vanaf wanneer de

bruine roest dient opgevolgd te worden na deze bladbehandeling.

- 105 -


II. FUNGICIDEN BLADBEHANDELING

De keuze van het bladziektemiddel wordt bepaald door:

- enerzijds de te behandelen bladziekten

- maar anderzijds ook van het tijdstip van toepassing

- rasgevoeligheid

1. Meeldauw

Meest effectief zijn de werkzame stoffen cyflufenamid, metrafenone, fenpropidin, spiroxamin,

quinoxyfen en fenpropimorf:

- cyflufenamid: Nissodium en Cosine (beide handelsproducten bevatten

cyflufenamid 50 g/l) zijn specifieke meeldauwfungiciden

- metrafenone: Flexity (metrafenone 300 g/l) is een specifiek meeldauw-

en voetziektefungicide

Metrafenone is eveneens aanwezig in de samengestelde

handelsproducten:

- Palazzo en Capalo (beide handelsproducten bevatten

metrafenone 75 g/l + fenpropimorf 200 g/l + epoxiconazool

62,5 g/l)


- fenpropidin: Mildin (fenpropidin 750 g/l) is een specifiek meeldauwfungicide.

Uiterste datum gebruik Mildin is 30 juni 2014.

- spiroxamin: Impulse (spiroxamin 500 g/l) is een specifiek meeldauw-

fungicide. Uiterste datum gebruik Impulse is 30 juni 2017.

Spiroxamin is eveneens aanwezig in diverse samengestelde


- Input (spiroxamin 300 g/l + prothioconazool 160 g/l)

- Cello (spiroxamin 250 g/l + prothioconazool 100 g/l

+ tebuconazool 100 g/l)

- quinoxyfen (preventief te gebruiken):

Fortress (quinoxyfen 500 g/l) is een specifiek meeldauwfungicide

- fenpropimorf: Corbel (fenpropimorf 750 g/l)

Fenpropimorf is eveneens aanwezig in diverse samengestelde


- Opus Team (fenpropimorf 250 g/l + epoxiconazool 84 g/l)

- Palazzo en Capalo (beide bevatten fenpropimorf 200 g/l

+ metrafenone 75 g/l + epoxiconazool 62,5 g/l)

- Diamant (fenpropimorf 214,3 g/l + epoxiconazool 42,9 g/l


Een aantal triazolen vertonen een nevenwerking ten aanzien van meeldauw.

Het gebruik van strobilurinen wordt niet aanbevolen ten aanzien van de bestrijding van

meeldauw wegens het voorkomen van resistente stammen! Indien strobilurinen ingezet

worden dienen deze steeds gebruikt te worden in combinatie met een doeltreffend fungicide

ten aanzien van meeldauw.

Indien meer dan één meeldauwbehandeling uitgevoerd wordt, is het aangewezen om bij het

fungicidegebruik er voor te zorgen dat de werkzame stoffen afgewisseld worden (en bij voorkeur

ook uit verschillende chemische groepen; verschillende werkingswijzen) in het kader van een goed

resistentiemanagement.

- 106 -


II. FUNGICIDEN BLADBEHANDELING (vervolg)

2. Bladvlekkenziekte

Keuze uit:

a. een triazool (curatieve werking)

Binnen de triazolen zijn epoxiconazool en prothioconazool het meest effectief ten

aanzien van bladvlekkenziekte.

- epoxiconazool;

is aanwezig in diverse enkelvoudige handelsproducten, zoals:


- Opus Plus (epoxiconazool 83 g/l)


en in diverse samengestelde handelsproducten, zoals:

- Opus Team (epoxiconazool 84 g/l + fenpropimorf 250 g/l)


fenpropimorf 200 g/l + metrafenone 75 g/l)

- Osiris (epoxiconazool 37,5 g/l + metconazool 27,5 g/l)

- Ceando (epoxiconazool 83 g/l + metconazool 27,5 g/l)

- Diamant (epoxiconazool 42,9 g/l + fenpropimorf 214,3 g/l


Epoxiconazool is eveneens aanwezig in diverse andere samengestelde

handelsproducten. Zie ook bij “4.4.3.2 Fungiciden aarbehandeling” vanaf

blz. 109 verder in dit hoofdstuk.

- epoxiconazool in combinatie met boscalid (boscalid is een carboxamide);

is aanwezig in o.a. het handelsproduct:

- Granovo (epoxiconazool 50 g/l + boscalid 140 g/l)

- prothioconazool;

is aanwezig in de handelsproducten:

- Input (prothioconazool 160 g/l + spiroxamin 300 g/l)

- Cello (prothioconazool 100 g/l + tebuconazool 100 g/l

+ spiroxamin 250 g/l)

Prothioconazool is eveneens aanwezig in diverse andere samengestelde

handelsproducten. Zie ook bij “4.4.3.2 Fungiciden aarbehandeling” vanaf

blz. 109 verder in dit hoofdstuk.

Hierbij bezit epoxiconazool voornamelijk een curatieve werking, terwijl dit bij

prothioconazool en boscalid voornamelijk een preventieve werking is.

Bovendien bezitten prothioconazool en boscalid een iets langere nawerking

dan epoxiconazool.

De combinatie van triazolen met chloorthalonil (multi-site werking),

prochloraz of boscalid laat toe technisch en economisch betere resultaten te

bekomen. Deze combinaties bieden tevens het voordeel het risico op resistentie ten

aanzien van triazolen te beperken (Bron: Livre Blanc “Céréales” ULg Gembloux Agro-

Bio Tech et CRA-W Gembloux – Février 2014).

Ook Arvalis (Frankrijk) bevestigt het nut van de combinaties van triazolen met

chloorthalonil of prochloraz bij de bladbehandeling (Bron: Arvalis – Institut du

végétal, Choisir Céréales 2, Octobre 2013).

Gezien de risico‟s met betrekking tot resistentievorming, dient het gebruik van

prochloraz beperkt te worden tot één toepassing per seizoen (Bron: Livre Blanc

“Céréales” ULg Gembloux Agro-Bio Tech et CRA-W Gembloux – Février 2010; Arvalis

– Institut du végétal, Choisir Céréales 2, Novembre 2013).

- 107 -



b. of een carboxamide of SDHi (preventieve werking) in combinatie met een triazool. (Fungiciden op basis van een carboxamide of SDHi zie “4.4.3.2 Fungiciden

aarbehandeling” verder in dit hoofdstuk)

Het jaar 2012, gekenmerkt door een hoge druk van bladvlekkenziekte, bevestigde zeer duidelijk de essentiële bijdrage van de carboxamide (SDHi) bevattende

fungiciden in de bestrijding van bladvlekkenziekte (Bron: Arvalis – Institut du

végétal, Choisir Céréales 2, Novembre 2012). Ook in 2013 werd met de carboxamide (SDHi) bevattende fungiciden een betere bestrijding van bladvlekkenziekte bekomen

(Bron: Arvalis – Institut du végétal, Choisir Céréales 2, Octobre 2013).

De effectiviteit naar bladvlekkenziektebestrijding komt des te meer tot uiting naarmate de

bladvlekkenziektedruk belangrijker is. In situaties met zeer hoge ziektedruk gaat de absolute voorkeur naar de sterkste fungiciden ten aanzien van bladvlekkenziekte; dit is des te meer

noodzakelijk bij zeer gevoelige rassen voor bladvlekkenziekte.

Weliswaar dient de door de fabrikant/firma aanbevolen dosis gerespecteerd te worden; een

lagere dosis verhoogt het risico op enerzijds een lagere effectiviteit en anderzijds resistentievorming.

In het kader van een goed resistentiemanagement ten aanzien van bladvlekkenziekte, blijft

het basisprincipe het afwisselen van werkingswijzen en werkzame stoffen bij de fungicide-

keuze. Indien namelijk meer dan één fungicidebehandeling uitgevoerd wordt, is het belangrijk om fungiciden af te wisselen (fungiciden met een verschillende werkings-

wijze, verschillende werkzame stoffen) gedurende het teeltseizoen.

Vermijden van tweemaal dezelfde werkzame stof te gebruiken.

Opmerking: Indien strobilurinen ingezet worden dienen deze, gezien hun zwakke werking

ten aanzien van bladvlekkenziekte, steeds gebruikt te worden in combinatie met een triazool met een goede werking tegen bladvlekkenziekte en dient de dosis triazool op een voldoende

hoog niveau gehouden te worden; in situaties met zeer hoge bladvlekkenziektedruk genieten

de sterkste triazolen absoluut de voorkeur voor de combinatie met het strobilurine.

3. Gele roest

Keuze uit:

a. een triazool (curatieve werking) Op zeer gevoelige rassen voor gele roest en/of in geval van een zeer zware druk van

gele roest geniet epoxiconazool (*) de voorkeur (Bron: Livre Blanc “Céréales” ULg

Gembloux Agro-Bio Tech et CRA-W Gembloux – Février 2014). Ook Arvalis (Frankrijk) bevestigt de goede werking van epoxiconazool ten aanzien van gele roest. (Bron:

Arvalis – Institut du végétal, Choisir Céréales 2, Octobre 2011).

(*) epoxiconazool: is aanwezig in diverse enkelvoudige handelsproducten, o.a.:


- Opus Plus (epoxiconazool 83 g/l) - Rubric (epoxiconazool 125 g/l)


- Opus Team (epoxiconazool 84 g/l + fenpropimorf 250 g/l) - Granovo (epoxiconazool 50 g/l + boscalid 140 g/l)


fenpropimorf 200 g/l + metrafenone 75 g/l) - Osiris (epoxiconazool 37,5 g/l + metconazool 27,5 g/l)


- Diamant (epoxiconazool 42,9 g/l + fenpropimorf 214,3 g/l + + pyraclostrobine 114,3 g/l)

Epoxiconazool is eveneens aanwezig in diverse andere samengestelde

handelsproducten. Zie ook bij “4.4.3.2 Fungiciden aarbehandeling” vanaf blz. 109 verder in dit hoofdstuk.

b. of een strobilurine (preventieve werking) in combinatie met een triazool.

(Fungiciden op basis van een strobilurine zie “4.4.3.2 Fungiciden aarbehandeling”

vanaf blz. 109 verder in dit hoofdstuk)

c. of een carboxamide of SDHi (preventieve werking) in combinatie met een

triazool. (Fungiciden op basis van een carboxamide of SDHi zie “4.4.3.2 Fungiciden aar-

behandeling” vanaf blz. 109 verder in dit hoofdstuk)

- 108 -



4. Bruine roest

Indien bruine roest problemen stelt, kan bij de fungicidekeuze van de bladbehandeling hiermee

rekening gehouden worden.

Keuze uit:

a. een triazool (curatieve werking)

Binnen de triazolen zijn epoxiconazool en tebuconazool het meest effectief, gevolgd

door cyproconazool (Bron: Livre Blanc “Céréales” ULg Gembloux Agro-Bio Tech et CRA-W Gembloux – Février 2013). Deze rangorde wordt bevestigd door Arvalis

(Frankrijk) (Bron: Arvalis – Institut du végétal, Choisir Céréales 2, Octobre 2009).

- epoxiconazool: is aanwezig in diverse enkelvoudige handelsproducten,zoals:


- Opus Plus (epoxiconazool 83 g/l)



- Opus Team (epoxiconazool 84 g/l + fenpropimorf 250 g/l) - Granovo (epoxiconazool 50 g/l + boscalid 140 g/l)

- Palazzo en Capalo (beide bevatten epoxiconazool 62,5 g/l

+ fenpropimorf 200 g/l + metrafenone 75 g/l) - Osiris (epoxiconazool 37,5 g/l + metconazool 27,5 g/l)


- Diamant (epoxiconazool 42,9 g/l + fenpropimorf 214,3 g/l + pyraclostrobine 114,3 g/l)

Epoxiconazool is eveneens aanwezig in diverse andere samen-

gestelde handelsproducten. Zie ook bij “4.4.3.2 Fungiciden aarbehandeling” verder in dit hoofdstuk.

- tebuconazool: is aanwezig in diverse enkelvoudige handelsproducten o.a.: - Horizon EW (tebuconazool 250 g/l)

Uiterste datum gebruik Horizon is 31 augustus 2015.

- Tebusip (tebuconazool 250 g/l) en in diverse samengestelde handelsproducten o.a.:

- Cello (tebuconazool 100 g/l + prothioconazool 100 g/l

+ spiroxamin 250 g/l)

- cyproconazool: is aanwezig in diverse samengestelde handelsproducten, o.a.:

- Bravo Extra (cyproconazool 40 g/l + chloorthalonil 375 g/l) - Citadelle (cyproconazool 40 g/l + chloorthalonil 375 g/l)

- Alto Extra (cyproconazool 160 g/l + propiconazool 250 g/l)

Uiterste datum gebruik Alto Extra is 31 augustus 2015. - Cherokee (cyproconazool 50 g/l + chloorthalonil 375 g/l

+ propiconazool 62,5 g/l)

b. of een strobilurine (preventieve werking) in combinatie met een triazool.

(Fungiciden op basis van een strobilurine zie “4.4.3.2 Fungiciden aarbehandeling”

vanaf blz. 109 verder in dit hoofdstuk) Deze combinatie laat een zeer doeltreffende bestrijding toe van bruine roest (Bron:

Livre Blanc “Céréales” ULg Gembloux Agro-Bio Tech et CRA-W Gembloux – Février

2014). Dit wordt eveneens bevestigd door Arvalis (France) waarbij gesteld wordt dat binnen

de strobilurinen pyraclostrobine, picoxystrobine en azoxystrobine het meest doelmatig

zijn ten aanzien van bruine roest (Bron: Arvalis - Institut du végétal, Choisir Céréales 2, Octobre 2013).

c. of een carboxamide of SDHi (preventieve werking) in combinatie met een

triazool.

(Fungiciden op basis van een carboxamide of SDHi zie “4.4.3.2 Fungiciden

aarbehandeling” vanaf blz. 109 verder in dit hoofdstuk)

De combinatie van een triazool + SDHi + strobilurine geeft de beste bestrijding van bruine roest

(Bron: Arvalis - Institut du végétal, Choisir Céréales 2, Octobre 2013).



- 109 -


4.4.3 Aarbehandeling

4.4.3.1 Tijdstip aarbehandeling

TIJDSTIP AARBEHANDELING

Om een goede bestrijding van de aarziekten te bekomen dient de behandeling ingezet te worden

in het stadium “alle aren uit”.

Hierbij dient een polyvalente behandeling ingezet te worden tegen zowel blad- als aarziekten.

Men moet er zich evenwel van bewust zijn dat een fungicidenbehandeling uitgevoerd vóór het

stadium “aren 100% uit” geen afdoende bestrijding geeft van de aarziekten.

4.4.3.2 Fungiciden aarbehandeling

De aarbehandeling kan uitgevoerd worden met een fungicide op basis van een carboxamide (SDHi) of een strobilurine. Recentst zijn de fungiciden op basis van een carboxamide.

Bij de fungicidekeuze dient ook rekening gehouden worden met de werkzaamheid van de werkzame stoffen ten aanzien van bladziekten (zie hiervoor “4.4.2 Bladbehandeling” vanaf blz. 102 eerder in dit

hoofdstuk).

Bij een verhoogd risico op een infectie van aarfusarium (maïs of tarwe als voorvrucht, gevoelig

ras, …) is het aan te raden een fungicidebehandeling specifiek naar aarfusarium toe uit te

voeren (zie hiervoor “4.4.4 Bestrijding van aarfusarium” vanaf blz. 112).

FUNGICIDEN AARBEHANDELING

Van de in de hierna volgende tekst vermelde werkzame stoffen kunnen er soms nog andere

handelsproducten beschikbaar zijn dan deze vermeld in de hierna volgende tekst.

1. FUNGICIDEN OP BASIS VAN EEN CARBOXAMIDE OF SDHI IN COMBINATIE MET EEN

TRIAZOOL

Binnen de carboxamiden (bixafen, xemium of fluxapyroxad en boscalid) zijn bixafen en

xemium of fluxapyroxad de recentste:

- bixafen (chemische groep: pyrazool-carboxamiden):

- Aviator Xpro 1,25 l/ha (bixafen 93,75 g/ha + prothioconazool 187,5 g/ha) - Evora Xpro 1,25 l/ha (bixafen 93,75 g/ha + prothioconazool 125 g/ha +

tebuconazool 125 g/ha)

- Skyway Xpro 1,25 l/ha (bixafen 93,75 g/ha + prothioconazool 125 g/ha + tebuconazool 125 g/ha)

Naast het fungicide-effect kunnen (onder normale groeiomstandigheden) bij het

gebruik van bixafen de bladeren langer groen blijven, het zogenaamde “groen-effect”.

- xemium of fluxapyroxad (chemische groep: pyrazool-carboxamiden; xemium of

fluxapyroxad is een 3e generatie carboxamide of SDHi):

- Adexar 1,5 l/ha (fluxapyroxad 93,75 g/ha + epoxiconazool 93,75 g/ha)

- Ceriax 1,75 l/ha (fluxapyroxad 72,8 g/ha + epoxiconazool 72,8 g/ha

+ pyraclostrobine 116,55 g/ha) - Librax 1,5 l/ha (fluxapyroxad 93,75 g/ha + metconazool 67,5 g/ha)

Naast het fungicide-effect kunnen (onder normale groeiomstandigheden) bij het

gebruik van xemium een aantal fysiologische effecten optreden (zoals het zo-genaamde “groen-effect”).

- boscalid (chemische groep:pyridine-carboxamiden): - Behandeling op basis van Granovo (boscalid 140 g/l + epoxiconazool 50 g/l):

Granovo 1,25 l + Comet 0,25 l (strobilurine) + Caramba 0,8 l/ha

- Behandeling op basis van Viverda (boscalid 140 g/l + epoxiconazool 50 g/l + pyraclostrobine 60 g/l):

Viverda 1,25 l/ha + Caramba 0,8 l/ha

Het jaar 2012, gekenmerkt door een hoge druk van bladvlekkenziekte, bevestigde zeer duidelijk de essentiële bijdrage van de carboxamide (SDHi) bevattende fungiciden in de

bestrijding van bladvlekkenziekte (Bron: Arvalis – Institut du végétal, Choisir Céréales 2,

Novembre 2012). Ook in 2013 werd met de carboxamide (SDHi) bevattende fungiciden een betere bestrijding van bladvlekkenziekte bekomen (Bron: Arvalis – Institut du

végétal, Choisir Céréales 2, Octobre 2013).

De combinatie van een triazool + SDHi + strobilurine geeft de beste bestrijding van bruine

roest (Bron: Arvalis – Institut du végétal, Choisir Céréales 2, Octobre 2013).

- 110 -


FUNGICIDEN AARBEHANDELING (vervolg)

Aanbevolen toepassingsmodaliteiten carboxamiden (of SDHi) (Bron: naar Arvalis –

Institut du végétal, Choisir Céréales 2, Octobre 2011 et Novembre 2012):

- Preventief toepassen (want carboxamiden bezitten een preventieve werking) - Een ziektebestrijdingsprogramma met opéénvolgende splitbehandelingen aan verlaagde

dosis kan een selectie naar resistente stammen veroorzaken en wordt daarom afgeraden

- Indien mogelijk het gebruik van een carboxamide-bevattend fungicide beperken tot 1 behandeling per teeltseizoen, om het risico op het optreden van resistente stammen te

beperken; maximaal 2 behandelingen

2. FUNGICIDEN OP BASIS VAN EEN STROBILURINE IN COMBINATIE MET EEN CURATIEF

WERKEND FUNGICIDE

Strobilurinen dienen steeds gebruikt te worden in combinatie met een curatief

werkend fungicide (onder de vorm van een samengesteld handelsproduct of door menging).

Eén van de eigenschappen van de strobilurinen is de preventieve werking. In combinatie met

bijvoorbeeld een triazool wordt tevens een curatieve werking bekomen.

Fungiciden op basis van een strobilurine (*):

- azoxystrobine (*): - Amistar 0,8 l/ha (azoxystrobine 200 g/ha) te gebruiken in menging met

een curatief werkend fungicide.

Amistar bezit enkel een preventieve werking!

- Olympus 1,8 l tot 2 l/ha of Amistar Opti 1,8 l tot 2 l/ha (azoxystrobine 144 g tot 160 g/ha + chloorthalonil 720 g tot 800 g/ha) te gebruiken in menging

met een triazool.

- Priori Xtra 0,75 l/ha of Amistar Xtra 0,75 l/ha (azoxystrobine 150 g/ha +

cyproconazool 60 g/ha) te gebruiken in menging met een triazool.

- dimoxystrobine (*)

- fluoxastrobine (*):

- Fandango 1,5 l/ha (fluoxastrobine 150 g/ha + prothioconazool 150 g/ha)

- Fandango Pro 2 l/ha (fluoxastrobine 100 g/ha + prothioconazool 200 g/ha) Beide handelsproducten bezitten voornamelijk een preventieve werking!


(fluoxastrobine) met enkel een preventieve werking.

- kresoxim-methyl (*):

- Allegro 1 l/ha (kresoxim-methyl 125 g/ha + epoxiconazool 125 g/ha). Uiterste datum gebruik Allegro is 31 oktober 2014.

- picoxystrobine (*): - Acanto 0,8 l/ha (picoxystrobine 200 g/ha) te gebruiken in menging met

een curatief werkend fungicide.

Acanto bezit enkel een preventieve werking!

- Credo 1,5 l/ha (picoxystrobine 150 g/ha + chloorthalonil 750 g/ha) te gebruiken

in menging met een triazool (bv. Opus 0,8 l/ha of Prosaro 0,8 l/ha).

- pyraclostrobine (*):

- Diamant 1,75 l/ha (pyraclostrobine 200 g/ha + epoxiconazool 75 g/ha +

fenpropimorf 375 g/ha). De fenpropimorf aanwezig in Diamant is bedoeld om meeldauw te bestrijden.

Diamant is niet mengbaar met producten op basis van de

halmversteviger ethefon (Ethefon, Terpal, …).

- Comet (pyraclostrobine 250 g/l) te gebruiken in menging met een curatief werkend fungicide zoals Osiris of Granovo.

Ter bestrijding van aarfusarium en de reductie van het mycotoxinegehalte

aanvullen met Caramba 0,8 l/ha

- trifloxystrobine (*): - Delaro 1 l/ha (trifloxystrobine 150 g/ha + prothioconazool 175 g/ha)

Delaro bezit voornamelijk een preventieve werking!

Prothioconazool bezit voornamelijk een preventieve werking, naast het strobilurine (trifloxystrobine) met enkel een preventieve werking.

- Twist 500 SC 0,35 l/ha (trifloxystrobine 175 g/ha) te gebruiken in menging met een curatief werkend fungicide.

Twist 500 SC bezit enkel een preventieve werking!

- 111 -


FUNGICIDEN AARBEHANDELING (vervolg)

De combinatie van een strobilurine met een triazool laat een zeer doeltreffende bestrijding toe van bruine roest (Bron: Livre Blanc “Céréales” ULg Gembloux Agro-Bio Tech et CRA-W

Gembloux – Février 2014).

Dit wordt eveneens bevestigd door Arvalis (France) waarbij gesteld wordt dat binnen de strobilurinen pyraclostrobine, picoxystrobine en azoxystrobine het meest doelmatig zijn ten

aanzien van bruine roest (Bron: Arvalis - Institut du végétal, Choisir Céréales 2, Octobre

2013).

Strobilurinen kunnen onder bepaalde omstandigheden een “groen-effect” van de

bladeren realiseren:

- Naast hun fungicide- of ziektebestrijdingseffect (belangrijkste voordeel) kunnen strobilurinen

onder bepaalde omstandigheden ook fysiologische effecten realiseren, waardoor onder andere

de bladeren langer groen blijven, het zogenaamde “groen-effect”. Doch dit is geen garantie;

dit “groen-effect” kan namelijk uitblijven wanneer de bladeren (geheel of gedeeltelijk)

vroegtijdig afsterven door het optreden van droogteschade, te hoge temperaturen of een

tegenvallende ziektebestrijding, enz.

- Dit “groen-effect” is moeilijk aan te tonen in graanopbrengst (meeropbrengst door het

“groen-effect”), gezien ook het fungicide-effect (meeropbrengst door de ziektebestrijding)

meespeelt. Eveneens stelt zich de vraag welke het aandeel van het “groen-effect” is ten

opzichte van het aandeel ziektebestrijding in de bekomen meeropbrengst door inzet van

strobilurinen.

Aandachtspunten bij het gebruik van fungiciden op basis van een strobilurine

Gezien de zwakkere werking van de strobilurinen (resistentieproblematiek) ten aanzien van

meeldauw en bladvlekkenziekte in tarwe, is het noodzakelijk volgende aanbevelingen in

verband met het gebruik van fungiciden op basis van een strobilurine in acht te nemen:

- Strobilurinen (= preventieve werking) steeds gebruiken in combinatie met een curatief

werkend fungicide, dit kan onder de vorm van een samengesteld handelsproduct of door

menging.

Inzake het “curatief werkend fungicide” het meest doeltreffende nemen én de dosis op een

voldoende hoog niveau houden (m.a.w. een dosis waarbij de werking van het curatief

fungicide alléén, voldoende is voor een effectieve bestrijding).

Met welk fungicide het strobilurine dient gecombineerd te worden voor de bestrijding van

meeldauw en bladvlekkenziekte wordt verwezen naar “4.4.2 Bladbehandeling” vanaf

blz. 102 eerder in dit hoofdstuk, waar de fungiciden vermeld worden die een goede

werkzaamheid vertonen ten aanzien van respectievelijk meeldauw en bladvlekkenziekte.

- De door de fabrikant/firma aanbevolen dosis respecteren; een lagere dosis verhoogt het

risico op enerzijds een lagere effectiviteit en anderzijds op resistentievorming.

Daarenboven is de aanbevolen dosis absoluut noodzakelijk in geval van een hoge

bladvlekkenziektedruk en/of bij een zeer curatieve toepassing.

3. Indien mogelijk slechts 1 behandeling met een strobilurine-bevattend fungicide per teeltseizoen,

maximaal 2 behandelingen.

Bij 2 behandelingen met een strobilurine, kan de eerste strobilurinebehandeling de ont-

wikkeling van resistentieopbouw versnellen waardoor de effectiviteit van de tweede

strobilurinebehandeling afneemt!

4. Strobilurinen preventief toepassen.

5. Een ziektebestrijdingsprogramma met opeenvolgende splitbehandelingen aan verlaagde

dosis versnelt de ontwikkeling van resistentieopbouw en wordt daarom ten stelligste

afgeraden.

3. BEHANDELING OP BASIS VAN PROSARO (prothioconazool 125 g/l + tebuconazool 125 g/l):

Prosaro 1 l/ha in menging met een strobilurine (bv. Twist 500 SC 0,25 l/ha)

4. BEHANDELING OP BASIS VAN OSIRIS (epoxiconazool 37,5 g/l + metconazool 27,5 g/l)


- Osiris 2 l tot 2,5 l /ha in menging met een strobilurine (vb. Comet 0,4 l/ha)

- Osiris 3 l/ha



- 112 -


4.4.4 Bestrijding van aarfusarium

G. Haesaert 1, S. Landschoot 1, V. Derycke 1, B. Heremans 1, K. Audenaert 1

D. Wittouck 2

a. Inleiding

Een aantasting van aarfusarium heeft niet alleen een negatieve impact op de opbrengst, maar

zorgt tevens voor de aanwezigheid van mycotoxinen in de tarwekorrel. Vooral DON

(Deoxynivalenol) wordt na een Fusarium besmetting terug gevonden bij tarwe. De EU richtlijn slaat

enkel op tarwe voor menselijke voeding, toch is het duidelijk dat met DON gecontamineerd voeder

de zoötechnische prestaties bij varkens en pluimvee negatief beïnvloed worden. Varkens zijn

duidelijk gevoeliger dan pluimvee: een concentratie van 300 tot 500 µg/kg DON veroorzaakt bij

vleesvarkens reeds groeiremmingen en werkt immunodepressief waardoor de dieren gevoeliger

worden voor infectieziekten.

Sinds 2006 de EU-richtlijn van kracht is die stelt dat tarwe met een DON gehalte van 1250 µg/kg

niet marktgeschikt is voor menselijke consumptie, wordt bij de ziektebestrijding in wintertarwe

meer en meer rekening gehouden met aarfusarium.

Naast DON kunnen de bij tarwe voorkomende Fusarium soorten nog andere mycotoxinen

produceren o.a. Zearalenone (ZEN), Nivalenol (NIV), T2, e.a. Voor een aantal van deze myco-

toxinen zijn echter nog geen normen of richtlijnen opgesteld.

b. Aarfusarium is een ziektecomplex waarbij verschillende Fusarium soorten betrokken

zijn

Aarfusarium wordt veroorzaakt door verschillende Fusarium schimmels. Ze kunnen afzonderlijk

doch ook naast elkaar voorkomen. Populatieonderzoek gaf aan dat in NW Europa Fusarium

graminearum, Fusarium culmorum, Fusarium avenaceum en Fusarium poae de meest

voorkomende soorten zijn. Ook Microdochium nivale (vroegere benaming Fusarium nivale) komt

voor in het Fusarium ziektecomplex. Visueel veroorzaakt deze schimmel dezelfde symptomen als

Fusarium schimmels doch produceert geen mycotoxinen. De samenstelling van de Fusarium

populatie varieert wel van jaar tot jaar en van locatie tot locatie. Weersomstandigheden tijdens en

na de bloei, maar ook perceelskenmerken (vruchtwisseling, bodembewerkingen, …) zijn hiervan de

oorzaak. Over de jaren heen kunnen bepaalde tendensen waargenomen worden waarbij bepaalde

soorten (bv. F. poae) belangrijker worden, terwijl andere op de achtergrond verdwijnen (bv.

F.culmorum). Het geproduceerde mycotoxine patroon is soort afhankelijk. Zo zal bv.

F. graminearum vooral DON produceren terwijl F. poae o.a. diacetoxyscripenol, neosolaniol en

fusarenon-X kan produceren.

c. Preventie: een noodzaak voor het voorkomen van aarfusarium en DON

Diverse factoren beïnvloeden het voorkomen van Fusarium spp. en de geassocieerde mycotoxinen.

Regen vóór, tijdens en na de bloei is veruit de voornaamste factor, maar uiteraard niet te sturen.

Vaak wordt echter vergeten dat regen slechts zorgt voor de verspreiding en kieming van de

aanwezige sporen; de beperking van inoculum (schimmeldraden en –sporen) mag dan ook gezien

worden als de voornaamste preventiemaatregel die kan worden genomen.

- Vruchtwisseling

Hoe wordt het Fusarium inoculum opgebouwd? Fusarium schimmels zijn ten dele saprofystische

schimmels en kunnen dus gemakkelijk overleven op gewasresten van geïnfecteerde waardplanten.

Op deze gewasresten ontstaan geslachtelijke en ongeslachtelijke sporen die via regen en wind

verspreid worden. Regendruppels kunnen de sporen tot meer dan 1 m hoogte laten opspatten. De

wind zorgt voor een horizontale verplaatsing. Vruchtwisseling heeft dan ook een grote invloed op

de aanwezigheid en de omvang van inoculum; gewasresten van maïs bieden Fusarium schimmels



- 113 -


een uitstekende voedselbasis voor groei en sporulatie. Ook tarwe na tarwe verhoogt het risico op

een groter inoculum. Fusarium schimmels hebben echter ook een groot aantal waardplanten. De

meeste grassen (windhalm, straatgras, duist, e.a.) zijn waardplanten en kunnen dus dienen als

contaminatiebron voor tarwe.

De Fusarium schimmels uit het aarziektecomplex kunnen ook voetziekten veroorzaken (dit kan

zelfs door rechtstreeks contact met schimmeldraden). Op het aangetast stengelweefsel ontstaan na

een tijdje sporen die wederom via opspattend water op de aar kunnen terecht komen. Vooral bij

rotaties met veel tarwe en maïs treedt dit op.

- Bodembewerking

Een kerende grondbewerking verkleint in aanzienlijke mate de aanwezigheid van aarfusarium,

zeker in combinatie met een gevoelige voorvrucht. Het onderwerken van gewasresten reduceert de

sporenvorming; schimmels hebben immers zuurstof nodig om te groeien en te ontwikkelen. Het

aantal gevormde sporen op gewasresten van maïs verkleint met circa 95% wanneer deze

gedurende een jaar zijn ondergewerkt. Kuilmaïs is door de beperkte hoeveelheid gewasresten

duidelijk minder risicovol dan korrelmaïs.

Er dient wel op gewezen te worden dat Fusarium schimmels in staat zijn een soort duurspore te

produceren (chlamydosporen) die kunnen achterblijven in de bodem en als nieuwe infectiebron

dienen (bv. bij het opnieuw bovenploegen van eventuele gewasresten).

Een gevoelige voorvrucht (bv. maïs) in combinatie met een niet kerende grondbewerking verhoogt

aanzienlijk het risico op aarfusarium. Wanneer dus ploegloos geboerd wordt dient men te kiezen

voor een niet Fusarium gevoelige voorvrucht!

- Rassen

Tussen de huidige tarwerassen bestaan aanzienlijke verschillen qua gevoeligheid voor aarfusarium.

Geen enkel ras bezit echter een absolute resistentie. Dit bekent dat alle rassen kunnen aangetast

worden en dat onder hoge ziektedruk en ideale weersomstandigheden voor de schimmel, zelfs

tolerante rassen nog altijd kunnen worden geïnfecteerd.

Tabel 4.1 klasseert de rassen die zijn uitgetest door het LCG vzw in vier klassen: gevoelig, matig

gevoelig, matig tolerant en tolerant. De rassen werden geëvalueerd in speciaal daartoe aangelegde

infectieproeven. Enkel de rassen die tenminste 2 jaar in proef werden opgenomen zijn

weergegeven en getoetst aan buitenlandse referenties. Rassen uit de gevoelige of matig gevoelige

groep worden best gemeden bij hoge risico‟s op aarfusarium (bv. korrelmaïs of tarwe als

voorvrucht en gewasresten onvoldoende ingewerkt).

- 114 -


Tabel 4.1: Landbouwcentrum Granen Vlaanderen. Gevoeligheid voor aarfusarium van

wintertarwe rassen 1.

Gevoelig Matig gevoelig Matig tolerant Tolerant

Alsace Azzerti Altigo Akteur

Anthus Belcast Altos Apache

Caphorn Bergamo Avatar Carenius

Lexus Biscay Celebration Henrik

Nemocart Challenger Cellule Melkior

Oakley Deben Centenaire Omart

Robigus Dekan Contender Sahara

Rosario Edgar Corvus Winnetou

Tobak Einstein Elixer Zohra

Toisondor Evasion Folklor

Tuscan Expert Hattrick

Florett Hourra

Homeros Impression

Horatio Inspiration

Hyperion Intro

Istabraq Julius

Katart Kaspart

Linus Koreli

Manager Lear

Mulan Limes

Ozon Lincoln

Pepidor Lion

Premio Louisart

Razzano Matrix

Rollex Ortop

Scor Patrel

Selekt Profilus

Smuggler Pulsar

SW Tataros Radius

Vivant Tabasco

Waldorf Tulsa

Unicum 1 Enkel rassen die 2 jaar werden getest in speciaal daartoe aangelegde proeven zijn opgenomen

d. Inzet van fungiciden: juiste productkeuze en tijdstip van behandeling.

Bij verhoogd risico op Fusarium infectie (maïs of tarwe als voorvrucht, gevoelig ras, …) is het aan

te raden een fungicidenbehandeling specifiek naar Fusarium toe uit te voeren. Hierbij dient men

rekening te houden met het behandelingstijdstip en de fungicidenkeuze.

Best is te spuiten 3 dagen vóór tot 3 dagen na de infectie. In de praktijk komt dit overeen met een

behandeling juist vóór bloei.

Microdochium nivale reageert gevoelig op strobilurinen. Vooral azoxystrobine (Amistar),

pyraclostrobine (Diamant, Comet) en dimoxystrobine bestrijden goed Microdochium

nivale. Strobilurinen hebben echter onvoldoende werking tegen de Fusarium groep. Wel werd de

- 115 -


laatste groeiseizoenen zowat overal in Europa een verminderde werking van de strobilurinen t.a.v.

Microdochium nivale vastgesteld. Prothioconazool werkt als triazole goed tegen Microdochium

nivale en vormt een waardvol alternatief voor de strobilurinen.

De Fusarium groep dient bestreden te worden met metconazool (Caramba), tebu-

conazool (o.a. Tebucur 250 EW) en prothioconazool (Prosaro, Fandango, Fandango Pro).

In mindere mate zijn ook epoxiconazool + kresoxim-methyl (Allegro) en fluquinconazool effectief,

beide fungiciden vertonen een belangrijke nevenwerking.

Gezien moeilijk kan voorspeld worden welke Fusarium soort aanwezig zal zijn en op het veld de

soorten niet te onderscheiden zijn is het best om rond de bloei te spuiten met een mengsel

van een triazool (Tebucur 250 EW of Caramba) met een strobilurine (Amistar of

Diamant), hetzij met een mengsel van Caramba met een fungicide op basis van

dimoxystrobine, hetzij met een mengsel van Prosaro met een strobilurine, hetzij met

Fandango of Fandango Pro, hetzij met een mengsel van Comet met Osiris; hierbij is het

belangrijk de dosis van de fungiciden te respecteren, dit zowel voor de bestrijding van

aarfusarium als voor de reductie van het DON-gehalte in het graan. Suboptimale doseringen

(lagere doseringen) kunnen zelfs aanleiding geven tot een verhoging van het DON gehalte.

De inzet van de meest effectieve fungiciden op het ideale tijdstip zal nooit volledig aarfusarium

bestrijden. Een efficiëntie van 80 tot 90% wordt als het best haalbare gezien voor wat betreft de

schimmel. De DON-reductie is meestal nog iets geringer. Een combinatie van maatregelen blijft dus

belangrijk.

Op risicopercelen kan best van bij de start van de schimmelbestrijding rekening gehouden worden

met de extra „Fusarium bespuiting‟. Door o.a. een ziektetolerant ras te kiezen en de zaaidichtheid

en stikstofbemesting te optimaliseren, kan een eerste bespuiting uitgesteld worden tot bijvoorbeeld

het stadium “voorlaatste – laatste blad” en kan de aarbespuiting uitgevoerd worden op een voor

Fusarium optimaal tijdstip.

e. Hoe DON detecteren ?

De standaard analysemethoden voor DON (HPLC en massaspectrometrie) zijn tijdrovend en vragen

gesofistikeerde apparatuur. Derhalve zijn ze niet bruikbaar voor een routinecontrole bij de

graanhandelaar. De ELISA kits werken specifiek en bepalen op een kwantitatieve en accurate wijze

de hoeveelheid DON.

Recent zijn echter sneltesten op de markt gekomen. Deze testen bepalen kwalitatief (al of niet

boven een bepaalde grenswaarde) of kwantitatief het mycotoxine. Dit kan in een tijdsbestek van

15 à 20 minuten. De kwantitatieve bepaling vraagt echter wel het gebruik van een leestoestel.

AANDACHT!

Het verband tussen de aantastingsgraad van aarfusarium en het DON-gehalte in het graan is niet

altijd duidelijk. Bij eenzelfde aantastingsgraad van aarfusarium kan een verschillend DON-gehalte

vastgesteld worden naar gelang het ras. Ook bij de fungicidebehandeling in het aarstadium, kan

bij eenzelfde aantastingsgraad van aarfusarium een verschillend DON-gehalte vastgesteld worden

naar gelang het toegepaste fungicide op hetzelfde ras.

Perceelsspecifiek voorspellingsmodel om de graad van aarfusariumaantasting en het

DON gehalte in wintertarwe te voorspellen: zie blz. 117

Dit voorspellingsmodel moet de landbouwer helpen om op het ideale tijdstip te behandelen én de

gepaste fungicidekeuze te maken in functie van de heersende aarfusariumdruk.

- 116 -


SAMENGEVAT: BESTRIJDING VAN AARFUSARIUM

Preventieve maatregelen bij de aanvang van de teelt

Van bij de start van de wintertarweteelt is het belangrijk waakzaam te zijn ten aanzien

van alle factoren die aanleiding kunnen geven tot het optreden van Fusarium soorten

vanaf de aanvang van de teelt. Een aantal preventieve maatregelen kunnen aldus

genomen worden:

- ruime vruchtafwisseling en geen granen of maïs als voorvrucht

- ploegen; zorgvuldig inwerken van stro en stoppelresten van graan en maïs; bij

ploegloos boeren kiest men als voorvrucht vóór tarwe dus best geen Fusarium

waardplant (met andere woorden geen maïs of tarwe als voorvrucht vóór de tarwe

nemen).

- vermijden van een overvloedige organische bemesting of minerale stikstof-

bemesting vóór het zaaien

- een zo regelmatig mogelijke zaaizaadontsmetting; bovendien is een voorafgaande

zorgvuldige triage noodzakelijk welke het klein graan, dat de grootste kans heeft

op Fusarium contaminatie, verwijdert.

- uitzaai van minder gevoelige rassen ten aanzien van aarfusarium (zie Tabel 4.1)

Bevorderlijke factoren voor het optreden van aarfusarium

- Klimaat: aanhoudende regen gedurende meerdere dagen of een langdurige

regenachtige periode met hoge relatieve vochtigheid rond de “aarvorming – begin

bloei” van de tarwe

- Voorvrucht maïs (toename van Fusarium graminearum, hierbij is korrelmaïs het

meest bevorderlijk) en voorvrucht tarwe

- Niet ploegen of slecht inwerken van gewas- en stoppelresten vóór de teelt van

tarwe (vooral na maïs, toename van Fusarium graminearum; en ook na tarwe)

- Tarweras gevoelig voor aarfusarium (zie Tabel 4.1: gevoelige en matig gevoelige

rassen)

Bestrijding van aarfusarium via gewasbespuiting

- Tijdstip

Behandeling juist vóór de bloei

- Fungiciden

Zie de toelichting omtrent de juiste fungicidekeuze op de voorgaande twee bladzijden

“d. Inzet van fungiciden: juiste productkeuze en tijdstip van behandeling”.

Indien de “aarbehandeling” uitgevoerd werd vóór het aarstadium (met andere woorden

vóór het optimale tijdstip om aarfusarium te bestrijden) kan er in situaties met risico voor

aarfusarium, juist vóór de bloei een behandeling uitgevoerd worden met:

Prosaro 1 l/ha (prothioconazool 125 g/ha + tebuconazool 125 g/ha)

of

Caramba 1 l/ha (metconazool 60 g/ha)

of

Tebucur 250 EW 1 l/ha (tebuconazool 250 g/ha)

Bij deze toepassing dient de nawerking ten aanzien van bruine roest opgevolgd te

worden, zeker bij hoge bruine roestdruk en bij rassen die zeer gevoelig zijn voor bruine

roest.

- 117 -


4.5 Perceelsspecifiek voorspellingsmodel om de graad van aarfusarium-

aantasting en het DON gehalte in wintertarwe te voorspellen

S. Landschoot1,2, K. Audenaert1,3, W. Waegeman2, P. Van Damme4, De Baets2, G. Haesaert1,3

De aantastingsgraad van aarfusarium varieert sterk van groeiseizoen tot groeiseizoen en binnen een

groeiseizoen van perceel tot perceel, waardoor deze niet eenvoudig te voorspellen is. Om inzicht te

krijgen in het optreden van aarfusarium en om te komen tot een eenvoudig hanteerbaar voorspellingsmodel, werd in 2002 gestart met onderzoek naar de factoren die deze ziekte

beïnvloeden (weersvariabelen en agronomische variabelen zoals voorvrucht, bodembewerking,

tarweras, …).

Dit leidde tot een perceelsspecifiek voorspellingsmodel om de graad van aarfusariumaantasting en

het DON gehalte in wintertarwe te voorspellen. Dit voorspellingsmodel werd ontwikkeld door de Universiteit Gent, faculteit Bio-ingenieurswetenschappen in samenwerking met de Bodemkundige

Dienst van België en het Landbouwcentrum Granen Vlaanderen (LCG). Vervolgens werd dit model

geïmplementeerd in een webtool en is via de websites van het LCG en de Bodemkundige Dienst van België vrij toegankelijk. Een schematische weergave van de werking van de webtool wordt gegeven

in Figuur 4.1.

Figuur 4.1: Schematische voorstelling van de webtool voor het voorspellen van aarfusarium en DON in wintertarwe

De webtool bestaat uit twee delen. Het eerste gedeelte omvat info omtrent aarfusarium (Figuur 4.2),

mycotoxinen en regelgeving aangaande mycotoxinen. In het tweede gedeelte kan het

voorspellingsmodel geraadpleegd worden; na het inloggen kan de landbouwer voor elk perceel zijn teelttechnische gegevens invullen (Figuur 4.3). Op basis van deze gegevens en de weers-

omstandigheden van het dichtstbijzijnde meetpunt van de Bodemkundige Dienst van België kunnen

tijdens het groeiseizoen verschillende voorspellingen opgevraagd worden.

Figuur 4.2: Screenshot van de webtool: algemene informatie omtrent Fusarium


2 Universiteit Gent, faculteit Bio-ingenieurswetenschappen, vakgroep wiskundige modellering, statistiek en bio-informatica, Gent 3 Universiteit Gent, faculteit Bio-ingenieurswetenschappen, vakgroep gewasbescherming, laboratorium voor fytopathologie, Gent


- 118 -


Figuur 4.3: Voorbeeld van de aanmaak van een perceel en invullen van perceelsgegevens

Vóór de inzaai van de wintertarwe kan een eerste indicatie van het mogelijks optreden van

aarfusarium bekomen worden. Deze wordt berekend op basis van de voorvrucht, bodembewerking en gevoeligheid van het tarweras. In de fase vóór de inzaai kan dit de landbouwer helpen bij de

keuze van zijn perceel of tarweras indien hij bijvoorbeeld op een risicoperceel wenst te zaaien.

Tijdens het groeiseizoen berekent het model bij elke vraag naar een voorspelling, de mogelijke

aarfusariumaantasting en DON gehalte voor het gevraagde perceel. Er kunnen gedurende het

groeiseizoen negen verschillende voorspellingen opgevraagd worden. Deze voorspellingen worden grafisch voorgesteld door middel van een staafdiagram. Er wordt telkens een voorspelling gemaakt

indien de weersomstandigheden in het verdere verloop van het seizoen gunstig zijn voor de

ontwikkeling van aarfusarium (meest pessimistische voorspelling, voorgesteld door de rode balkjes

in Figuur 4.4) en indien de weersomstandigheden in het verdere verloop van het seizoen ongunstig

zijn voor de ontwikkeling van aarfusarium (meest optimistische voorspelling, voorgesteld door de

blauwe balkjes in Figuur 4.4).

Figuur 4.4: Voorbeeld van een mogelijke output van het voorspellingsmodel

Hoe verder in het groeiseizoen hoe kleiner het verschil tussen de meest optimistische en

pessimistische voorspelling zal worden. Bij elke grafiek wordt ook een beschrijving van de resultaten gegeven samen met een aangepast advies op basis van de voorspellingen.

Dit voorspellingsmodel moet de landbouwer helpen om op het ideale tijdstip te behandelen én de

gepaste fungicidekeuze te maken in functie van de heersende aarfusariumdruk.

Ten slotte is er bij de oogst nog een finale voorspelling van het DON gehalte.

- 119 -


4.6 LCG-waarschuwingsberichten ziekten en bladluizen in wintertarwe

en Epipre-adviessysteem ziekten en bladluizen in wintertarwe

Om fungiciden financieel verantwoord in te zetten is het noodzakelijk de ziektegevoeligheid van het

ras te kennen (zie hoofdstuk “Rassenonderzoek wintertarwe”) en de ziektedruk op het individuele

perceel goed in te schatten om aldus, in functie van de ziektedruk, één of meerdere

fungicidebehandelingen (met de gepaste fungicidekeuze) uit te voeren.

Ook het opvolgen van de bladluisdruk tijdens de zomer op het individuele perceel is noodzakelijk

om insecticiden rendabel in te zetten.

De “LCG-waarschuwingsberichten” in verband met de ziekte- en bladluisdruk in wintertarwe, en het

“Epipre-adviessysteem ziekten en bladluizen in wintertarwe” zijn hierbij een onmisbare hulp.

4.6.1 LCG-waarschuwingsberichten ziekten en bladluizen in wintertarwe

Evolutie van de ziektedruk. Tijdens het groeiseizoen worden door het Landbouwcentrum Granen

Vlaanderen (LCG) vanaf het voorjaar wekelijks veldwaarnemingen uitgevoerd op een netwerk van

waarnemingsvelden, verspreid over Vlaanderen, op de meest gangbare rassen met betrekking tot

de ziektetoestand van de wintertarwe.

Op basis van deze veldwaarnemingen en aan de hand van het Epipre-ziektebestrijdingsmodel

worden waarschuwingen en aanbevelingen geformuleerd. Deze informatie wordt vanaf het voorjaar

wekelijks via de “LCG-Graanberichten” aan de LCG-leden bezorgd, zodat de tarweteler permanent

de evolutie van de ziektedruk kan opvolgen. De “LCG-Graanberichten” zijn eveneens raadpleeg-

baar op de LCG-website (www.lcg.be).

Evolutie van de bladluisdruk. Tevens wordt tijdens de zomerperiode door het Landbouwcentrum

Granen Vlaanderen (LCG) aan de hand van een netwerk van waarnemingsvelden (zelfde netwerk

als voor het opvolgen van de ziektedruk), verspreid over het Vlaamse landsgedeelte, de evolutie

van de bladluisdruk in wintertarwe gevolgd. In deze waarnemingsvelden worden vanaf het stadium

“aarschuiven” wekelijks bladluistellingen uitgevoerd.

De evolutie van de bladluisdruk met de daaraan gekoppelde adviezen worden wekelijks bezorgd

aan de LCG-leden via de “LCG-Graanberichten”. De “LCG-Graanberichten” zijn eveneens

raadpleegbaar op de LCG-website (www.lcg.be).

Het is belangrijk dat de graanteler de mededelingen van het Landbouwcentrum Granen Vlaanderen

verifieert met zijn eigen perceelsspecifieke waarnemingen, alsook rekening houdt met de

fytotechnische toestand van het perceel, alvorens een bestrijding uit te voeren.

4.6.2 Epipre-adviessysteem ziekten en bladluizen in wintertarwe (Bodemkundige Dienst van België)

Een opvolging van de ziektedruk op het individuele perceel vanaf het voorjaar en het opvolgen van

de bladluisdruk, zijn noodzakelijk om de rendabiliteit van de uitgevoerde bestrijding te

maximaliseren.


bestrijdingsadvies (ziekten en bladluizen) aan te vragen aan de hand van het Epipre-adviessysteem

(Bodemkundige Dienst van België).

Wat doen ? - veldobservatie uitvoeren gebaseerd op ziekte- en bladluistellingen

- via een invulformulier de veldobservatie sturen/faxen/mailen naar de

Bodemkundige Dienst van België

Wat ontvangt u de dag zelf per

tel/fax/email ?

- berekende schadeverwachting door niet te

behandelen

- een bestrijdingsadvies (ziekten en bladluizen) voor

uw perceel

Wat is de kostprijs ? Eerste advies is gratis voor LCG-leden.

Voor meer info: LCG-website: www.lcg.be

Wendy Odeurs tel.: 016/31 09 22

email: [email protected]

Daniël Wittouck tel.: 051/27 32 41

fax: 051/24 00 20

email: [email protected]

http://www.lcg.be/



- 120 -


5 ONKRUIDBESTRIJDING WINTERTARWE


G. Haesaert 2,

P. Vermeulen 3

en D. Martens 4

Richtlijnen voor de onkruidbestrijding in wintertarwe

Voor een succesvol gebruik van herbiciden is een juiste kennis van de specifieke onkruiden van

groot belang. Daarbij is het essentieel dat men onkruiden in een zeer vroeg stadium kan

onderscheiden. Immers, een bestrijding van onkruiden is pas succesvol en vooral economisch

interessant als dit gebeurt in een jong stadium.

Hou tevens bij het gebruik van herbiciden rekening met de aanbevelingen op het etiket van het

handelsproduct om de toediening te optimaliseren.

5.1 Najaarsbehandeling vóór de opkomst

Bij vroege zaai of op percelen die in het voorjaar moeilijk berijdbaar zijn, wordt best in het najaar

behandeld. Dit moet dan wel gebeuren op een relatief fijn bewerkt zaaibed en bij voldoende

bodemvocht.

Duist voert nog steeds de lijst aan van meest hinderlijke onkruiden in graangewassen. Bij

aanwezigheid van resistente duist (vooral in zware grond) is een najaarsbehandeling een

absolute noodzaak.

De behandeling kort na zaai steunt vooral op de inzet van een klassiek bodemherbicide, zoals

enerzijds ISOPROTURON, afzonderlijk of in een mengsel met diflufenican (JAVELIN) of in

een mengsel met beflubutamide (HERBAFLEX), en anderzijds CHLOORTOLURON (chloor-

toluron werkt bij toepassing vóór de winter behoorlijk goed op straatgras, doch opletten met

chloortoluron gevoelige tarwerassen!). Isoproturon en chloortoluron zijn ureumverbindingen.

“ISOPROTURON” (meerdere handelsbenamingen) was lange tijd wegens zijn gunstige

prijs/kwaliteitsverhouding het enige basismiddel voor een goede grassenbestrijding. De laatste

jaren komt dit middel echter onder druk te staan omdat het een stof is die niet gemakkelijk

afbreekt en daardoor regelmatig in hoge gehaltes teruggevonden wordt in het gronden

oppervlaktewater. Daarom wordt er naar gestreefd om het gebruik van isoproturon te beperken en

te vervangen door alternatieven die de laatste jaren in een veelvoud op de markt zijn gekomen.

Kan er omwille van weersinvloeden, direct na zaai géén toepassing gebeuren, dan is het in het

kader van het resistentiemanagement in de bestrijding van resistente duist, nog mogelijk in het 1-

2 bladstadium voor een najaarsbehandeling met een bodemherbicide als HEROLD SC, LIBERATOR

of MALIBU te kiezen (zie “5.2.1 Zeer vroeg na de opkomst”).

De ureumverbindingen zijn vooral effectief tegen de éénjarige onkruidgrassen. Hun werking is

echter afhankelijk van de bodemtoestand (vochtgehalte en bodemtype), waaraan de dosis dient te

worden aangepast. Deze verbindingen hebben een nuttige nevenwerking tegen o.a. echte kamille

en vogelmuur, maar tegen andere dicotyle onkruiden (akkerviooltje, ereprijs, klaproos, wikke,

varkensgras, zwaluwtong, herderstasje, ...) is JAVELIN (isoproturon + diflufenican) aan te raden.

Ook HERBAFLEX, een herbicide op basis van isoproturon en beflubutamide, heeft een versterkte

werking op windhalm en de dicotylen akkerviooltje en herderstasje. Tegen kleefkruid schiet de

werking tekort. Deze producten bieden een zeer brede bestrijding van dicotylen door de

aanwezigheid van de werkzame stoffen diflufenican of beflubutamide. De versterking van

isoproturon met isoxaben (AZ 500) is vrij volledig en heeft enkel, indien nodig, voor kleefkruid een

aanvulling nodig.


Hasselt




- 121 -


Een andere mogelijkheid wordt geboden door het aanvullen van IP met BACARA. BACARA bevat

de werkzame stoffen diflufenican en flurtamone, die beiden inwerken op de carotenoïde

biosynthese, waardoor een typische verbleking van de gevoelige onkruiden ontstaat. Net als bij

andere bodemherbiciden zorgt voldoende bodemvocht voor een betere werking. Deze

combinatie heeft een zeer breed werkingsspectrum en houdt de bodem onkruidvrij tot in het

voorjaar.

Een najaarsbehandeling met een combinatie op basis van BACARA geeft een goed resultaat op

windhalm.

5.2 Najaarsbehandeling na de opkomst

Wanneer om praktische redenen (vochtgebrek) een toepassing kort na zaaien niet werd

uitgevoerd, kan bij gunstige bodem- en weersomstandigheden met goed gevolg behandeld worden

na de opkomst in het najaar. Bovendien kan men dan ook gemakkelijker de productkeuze en de

dosis aanpassen aan de jonge en dus zeer gevoelige aanwezige onkruidflora.

5.2.1 Zeer vroeg na de opkomst (1-2 bladstadium)

Zeer vroeg na de opkomst (1-2 bladstadium) kan DEFI 4-5 l ingezet worden tegen grassen en

dicotylen, best versterkt met isoxaben (AZ 500 150 ml, …) tegen kamille, akkerviooltje, …. Bij

een latere inzet kunnen de onkruiden, vooral duist en kamille, reeds te sterk ontwikkeld zijn voor

een goed resultaat. Het beste resultaat bekomt men indien de onkruiden het kiemlobstadium niet

voorbij zijn. Bij aanhoudende neerslag tijdens de winter, maar ook onder droge omstandigheden

kan de nawerking van deze bodemherbiciden verminderen en kan het resultaat op duist, kleefkruid

en zelfs kamille tegenvallen door herkieming in het voorjaar.

Net als in de gerst zijn er mogelijkheden voor de onkruidbestrijding vroeg na de opkomst met

MALIBU, HEROLD SC of LIBERATOR. Deze herbiciden bevatten onder andere flufenacet, een

werkzame stof die voornamelijk op grassen een goede werking heeft, met voldoende nawerking om

een langdurige onkruidbestrijding te garanderen. Om ook de dicotylen te bestrijden werd in

MALIBU flufenacet 60 g/l aangevuld met pendimethalin 300 g/l (werkzame stof van STOMP AQUA);

HEROLD SC bevat 400 g/l flufenacet en 200 g/l diflufenican, en LIBERATOR bevat 400 g/l flu-

fenacet en 100 g/l diflufenican.

Deze herbiciden kunnen worden toegepast in het 1-3 bladstadium met de voorkeur voor de vroege

toepassing (1-2 bladstadium). MALIBU is erkend aan 3 l/ha, HEROLD SC en LIBERATOR aan

0,6 l/ha.

5.2.2 2-3 bladstadium

In een iets later stadium, 2-3 bladstadium, kan geopteerd worden voor de inzet van BACARA tegen

vogelmuur, ereprijs, dovenetels, veelknopigen, … en windhalm, of CELTIC met een brede werking

op dicotylen en een versterking op windhalm, beide in combinatie met ¾ dosis isoproturon ter

versterking op éénjarige grassen.

De laatste jaren wordt er veelal op bedrijfsniveau om praktische redenen overgestapt op een

voorjaarstoepassing. Door de brede keuze aan middelen kan men gericht ingrijpen en onder goede

omstandigheden zowel vroeg als later gezaaide percelen behandelen. Deze strategie is bij

aanwezigheid van resistente duist echter geen optie.

Om de bestrijding van resistente duist zo goed mogelijk aan te pakken zijn diverse maatregelen

nodig om zowel op korte als op langere termijn te komen tot een goed resistentiemanagement,

onder andere een onkruidbestrijdingsprogramma bestaande uit een noodzakelijke najaars-

behandeling met een bodemherbicide gevolgd door een voorjaarsbehandeling op basis van

ATLANTIS WG 0,5 kg/ha (bevat iodosulfuron-methyl-natrium + mesosulfuron-methyl + mefenpyr-

diethyl) + Actirob B 1 l/ha (veresterde koolzaadolie). In de bestrijding van resistente duist kunnen

diverse herbicide mengpartners toegevoegd worden aan Atlantis WG (Opgelet: geen

contactgraminiciden en geen herbicidegroeistoffen). Zie “5.5 Bestrijding van resistente duist in de

polders” vanaf blz. 129 verder in dit hoofdstuk.



- 122 -


5.3 Voorjaarsbehandeling

In tegenstelling tot de onkruidbestrijding in wintergerst, waar de nadruk ligt op een toepassing in

het najaar, is de onkruidbestrijding in wintertarwe de laatste jaren sterk verschoven naar het

voorjaar. De uitgebreide middelenkeuze en het minder afhankelijk zijn van voldoende bodemvocht

hebben naast de late zaai van de voorbije groeiseizoenen gezorgd voor deze tendens. Toch dient er

op gewezen te worden dat op onkruidrijke percelen een behandeling voor de winter zeer nuttig en

zelfs noodzakelijk kan zijn. In geval van resistente duist is een najaarsbehandeling hoe dan ook

noodzakelijk, gevolgd door een voorjaarsbehandeling.

We raken er steeds meer aan gewend om vroeg in het voorjaar onkruid in wintertarwe te

bestrijden. Met de huidige beschikbaarheid van middelen kunnen we vroeg in één keer een brede

onkruidbestrijding uitvoeren waarbij we met één bespuiting in principe „klaar‟ zijn.

Voordelen van een vroege onkruidbestrijding:

- minder gewasconcurrentie;

- betere benutting van mineralen;

- ruimere mogelijkheden in mengbaarheid;

- geen groeiremmende werking van herbiciden op wortelonkruiden zoals distels en veenwortel

waardoor deze op een later tijdstip beter kunnen worden bestreden.

Kortom vanaf het 2-bladstadium tot einde uitstoeling van de tarwe kan de onkruidbestrijding ideaal

worden uitgevoerd. De onkruidbestrijding in deze periode moet altijd toegepast worden op een

gezond gewas en onder groeizame omstandigheden met een luchtvochtigheid hoger dan 60%; de

weersomstandigheden tijdens de behandeling zijn immers belangrijker dan de behandelingsdatum

op zich. Indien voorjaarstoepassingen onder schrale omstandigheden worden uitgevoerd, kan dit

de werking vertragen en mogelijks wat gewasremming veroorzaken.

In het voorjaar voert men de onkruidbestrijding overwegend uit met een combinatie van

bladherbiciden en bodemherbiciden. Veel aangeboden commerciële middelen bevatten een

combinatie van verschillende werkzame stoffen, zodat een brede werking tegen onkruiden wordt

verkregen. De correctiebespuitingen gebeuren enkel met bladherbiciden en zijn gericht tegen een

beperkt aantal onkruiden die ontsnapt zijn aan de vorige toepassingen.

Samengevat kan gesteld worden dat bij de voorjaarsbespuitingen men beroep kan doen op

herbiciden met 3 verschillende werkingswijzen:

a. Bodemherbiciden worden via de wortels opgenomen en kunnen al vroeg in het voorjaar bij lage

temperaturen worden ingezet. Kiemende en jonge onkruiden worden bestreden. De

bestrijding is vooral gericht op duist, windhalm en straatgras, maar neemt ook diverse dicotyle

onkruiden mee. Sommige bodemherbiciden hebben ook een beperkte bladwerking. In combinatie

met bladherbiciden verhinderen ze ook de kieming van nieuwe onkruiden.

b. Bladherbiciden:

- Herbiciden met contactwerking worden vooral ingezet tegen jonge dicotyle onkruiden tijdens

de uitstoeling en het begin van de stengelstrekking. Er is nauwelijks nawerking, maar nieuwe

kiemplanten krijgen in goed ontwikkelende gewasbestanden nauwelijks kans. Toch dient via

bodemactiviteit nieuwe kieming tegengegaan te worden.

Tot de groep van contactherbiciden behoren Milan (uiterste datum gebruik is 30 juni 2014), en

producten op basis van carfentrazone-ethyl (Aurora, Allié Express, Platform S, e.a.). Ze werken

meestal de synthese van chlorofyl of caroteen tegen. Ze hebben gemiddeld genomen een zeer

goede werking op kleefkruid, paarse dovenetel, ereprijs en akkerviooltje.

- Herbiciden met systemische bladwerking worden door de bladeren opgenomen en doorheen

de plant vervoerd zodat hun fytotoxische werking ook buiten de plaats van opname merkbaar is.

Een groot aantal van deze herbiciden remmen de synthese van de aminozuren leucine,

isoleucine en valine en aldus ook de eiwitsynthese, zelfs bij lage temperatuur. Dit zijn de ALS

remmers. Tot deze groep behoren de sulfonylurea zoals Lexus Solo, Lexus XPE, Allié,

Harmony M, Gratil, Biathlon en de sulfonamiden zoals Primus.

- 123 -


Nieuw is “Biathlon Duo” (71,4 % tritosulfuron + 5,4 % florasulam) zijnde een combinatie van de

werkzame stoffen van Biathlon en Primus. De erkende dosis bedraagt voor dicotyle onkruiden

40 g/ha; bij de inzet of als een versterking in de bestrijding van kleefkruid wordt 70 g/ha

aangeraden.

De hierboven vermelde sulfonylurea en sulfonamiden hebben als nadeel de zeer zwakke werking

op akkerviooltje, paarse dovenetel en ereprijs.

Ook de groeistofherbiciden hebben een systemische bladwerking. Deze producten verstoren de

hormoonhuishouding in de plant (o.a. Starane, Bofix, …) en stellen specifieke eisen voor een

voldoende efficiëntie: groeizaam weer en voldoende bladoppervlakte voor penetratie.

Voornamelijk dicotyle onkruiden zijn gevoelig. De combinatie van ioxynil + mecoprop-P (Mextra)

is de combinatie van een herbicidegroeistof (mecoprop-P) en een contactmiddel (ioxynil).

Het bestrijdende effect van grasachtigen is onbestaand, maar fors ontwikkelde dicotylen en

wortelonkruiden kunnen goed worden bestreden. Om schade aan het tarwegewas te

voorkomen moet de bespuiting met herbicide-groeistoffen vóór het 2de knoopstadium zijn

uitgevoerd.

5.3.1 Grassenbestrijding

ISOPROTURON (meerdere handelsbenamingen) was lange tijd wegens zijn gunstige

prijs/kwaliteitsverhouding het enige basismiddel voor een goede grassenbestrijding. De laatste

jaren komt dit middel echter in de verdrukking omdat het een werkzame stof is die niet

gemakkelijk afbreekt en daardoor regelmatig teruggevonden wordt in het gronden

oppervlaktewater. Daarom wordt er naar gestreefd om het gebruik van isoproturon te beperken en

te vervangen door alternatieven die de laatste jaren in een veelvoud op de markt zijn gekomen.

Ook CHLOORTOLURON (meerdere handelsbenamingen) komt meer en meer onder druk te staan

omwille van een negatieve impact op de waterkwaliteit. Dit middel kan ook in na-opkomst van

midden tot einde uitstoeling ingezet worden in laat gezaaide tarwe. In geval van chloortoluron

moet men rekening houden met de gevoeligheid van wintertarwerassen voor chloortoluron (zie

hiervoor verder in dit hoofdstuk: “Gevoeligheid van wintertarwerassen aan chloortoluron”).

AXIAL (cloquintocet-mexyl 12,5 g/l + pinoxaden 50 g/l) is zowel in najaarstoepassing (0,9 l/ha

tegen duist, windhalm en wilde haver) als in voorjaarstoepassing (1,2 l/ha tegen duist en raaigras)

inzetbaar in het stadium 3-blad tot eerste knoop. Wordt vooral gepositioneerd in wintergerst als

grassenmiddel in voorjaarstoepassing.

BACARA (diflufenican 100 g/l + flurtamone 250 g/l) in de lente van begin tot einde uitstoeling

tegen windhalm, duist en éénjarige grasachtige onkruiden aan een dosering van 1 l/ha (in

combinatie met isoproturon aan halve dosis geeft het een volledige bestrijding bij een klassieke

onkruidflora)

HERBAFLEX (beflubutamide 85 g/l + isoproturon 500 g/l) aan 2 l/ha zowel in najaars- als

voorjaarstoepassing tot het stadium oprichten, tegen éénjarige grasachtigen en éénjarige dicotylen

als kamille en vogelmuur.

CAPRI (pyroxsulam 7,5% + (cloquintocet-mexyl 7,5%)) voor de controle van een breed spectrum

van grassen en éénjarige tweezaadlobbige onkruiden in de teelt van graangewassen. Het behoort

tot de sulfonamide herbiciden (ALS werking) en wordt ingezet begin uitstoeling tot eerste knoop

(BBCH 21-31) in de lente aan 0,25 kg/ha, en moet steeds toegepast worden in menging met een

erkende geësterde koolzaadolie aan een dosis van 1 l/ha.

CAPRI TWIN (pyroxsulam 6,8% + (cloquintocet-mexyl 6,8%) + florasulam 2,3%) bevat de

werkzame stof pyroxsulam in combinatie met florasulam, de werkzame stof van Primus. Door de

combinatie van beide werkzame stoffen bestrijdt Capri Twin de gangbare grassen en de

breedbladige onkruidflora. Daarnaast worden ook moeilijke onkruiden als ereprijs, klein kruiskruid,

akkerviooltje, ooievaarsbek en kleefkruid goed bestreden.

- 124 -


Het toepassingstijdstip is vanaf begin uitstoeling tot eerste knoop (BBCH 21-31) in de lente aan de

dosis van 220 g/ha, en moet eveneens toegepast worden in menging met een erkende geësterde

koolzaadolie aan een dosis van 1 l/ha.

Om resistentie op grasachtigen te voorkomen kan Capri (solo) of Capri Twin niet toegepast worden

in menging met een “FOP” zoals Puma S. Ook de “ALS remmers” als sulfonylureas en sulfonamiden

mogen de toepassing van Capri Twin niet voorafgaan noch volgen op de toepassing.

CAPRI DUO (pyroxsulam 7,1% + (cloquintocet-mexyl 7,1%) + florasulam 1,5%) is een WG

formulering gebruikt aan een dosis van 265 g/ha tegen grassen, en moet eveneens toegepast

worden in menging met een erkende geësterde koolzaadolie aan een dosis van 1 l/ha. Op lichtere

gronden, voornamelijk tegen windhalm, kan eventueel versterkt worden tegen dovenetel en

duivekervel met vb. Allié, Biathlon, … . Voor de zwaardere gronden met vooral duist en straatgras

wordt er best versterkt met een grassenmiddel als Atlantis, Cossack, … .

Capri wordt best niet toegepast samen met vloeibare stikstof, een interval van ten minste 7 dagen

moet gerespecteerd worden.

Verder is er LEXUS SOLO. Dit bevat de werkzame stof flupyrsulfuron-methyl (50%) dat sterk

werkzaam is op grassen als windhalm, duist (gevoelige) en iets minder op straatgras, maar heeft

ook een aanvullende werking op enkele dicotylen als kamille en vogelmuur. De dosering is 20 g/ha

met maximaal 1 toepassing op jonge onkruiden in actieve groei.

Verder kan LEXUS SOLO ook zonder gevaar worden gemengd met verschillende dicotylen-

herbiciden.

De aanvulling met metsulfuron-methyl (16,7%) in LEXUS XPE verbreedt het werkingsspectrum op

dicotylen naar akkerviooltje en dovenetel. Het heeft echter geen werking op dravik, wilde haver en

klimopereprijs. De dosering is 30 g/ha met maximaal 1 toepassing in de lente van begin tot einde

uitstoeling.

De aanvulling met thifensulfuron-methyl (40%) in LEXUS MILLENIUM geeft extra mogelijkheden

op ereprijs en akkerviooltje. Aan de volle dosering van 100 g/ha wordt een zeer breed spectrum

van onkruiden bestreden.

Voor een goede opname van LEXUS (algemeen) is 4 uur droog weer na toepassing noodzakelijk.

Daarnaast is er de sulfonylureumverbinding MONITOR (80% sulfosulfuron). MONITOR wordt

gepositioneerd als windhalmmiddel aan 12,5 g/ha en tegen kweek aan 25 g/ha. Monitor is

onvoldoende tegen duist, maar aan 15 tot 17 g in combinatie met een ander grassenmiddel kan

het ook tegen duist een goede werking behalen. Het product geeft tevens een interessante

nevenwerking op dicotylen. Het bestrijdt kamille, kleefkruid, vogelmuur, melkdistel, maar is

onvoldoende op akkerviooltje, ereprijs en dovenetel. MONITOR kan eenmalig toegepast worden

begin lente in combinatie met een uitvloeier bv. GAON (veresterde koolzaadolie) aan

1 liter per ha.

De totale gebruiksdosis kan ook gefractioneerd worden in 2 halve dosissen met een interval van 3

tot 4 weken, telkens in combinatie met olie. De gefractioneerde toepassing is vooral interessant bij

de kweekbestrijding waarbij de tweede toepassing de bladrijkere kweek vlot opruimt.

ATTRIBUT kan ook ingezet worden in de grassenbestrijding. De actieve stof hierin is

propoxycarbazon-natrium, met dezelfde werkingswijze (remming van ALS) als deze van de

sulfonylureumverbindingen. Het middel is actief op niet-resistente duist (tegen ACCase remmers),

windhalm en kweek, maar doet niets op straatgras. Ook tegen dravik werkt het uitstekend. Op

dicotylen heeft het een beperkte werking, enkel kruisbloemigen worden deels bestreden. De

aanvulling met een dicotylenmiddel is bijgevolg noodzakelijk. ATTRIBUT is erkend aan 60 g/ha in

wintertarwe en triticale in het zeer vroege voorjaar op kleine onkruiden tot het stadium 1e knoop

van de wintertarwe of triticale.

- 125 -


CALIBAN DUO (propoxycarbazon-natrium 16,8% + iodosulfuron-methyl-Na 1% + mefenpyr-

diethyl 8%) is een handelsformulering van Attribut en Hussar aan een dosering van 60 g Attribut +

25 g Hussar. Het is een WG formulering met een erkenning in wintertarwe en triticale aan een

dosis van 250 g/ha. Toe te passen in het voorjaar vanaf het stadium begin uitstoeling tot eerste

knoop.

CALIBAN TOP (propoxycarbazon-natrium 14% + iodosulfuron-methyl-Na 0,83% + amidosulfuron

6% + mefenpyr-diethyl 6,67%) is een versterking van Caliban Duo met de werkzame stof

amidosulfuron uit het middel Gratil. Eveneens een WG formulering erkend in wintertarwe,

winterrogge en triticale vanaf het stadium begin uitstoeling tot eerste knoop aan 300 g/ha. De

toevoeging van amidosulfuron aan de formulering geeft een versterking op de bestrijding van

kleefkruid.

Om resistentie op grasachtigen te voorkomen kan Caliban niet toegepast worden in menging met

een “FOP” zoals Puma S. Ook de “ALS remmers” als sulfonylureas en sulfonamiden mogen de

toepassing van Caliban niet voorafgaan noch volgen op de toepassing.

Géén kruisbloemigen zoals koolzaad zaaien na een behandeling met Caliban.

Verder zijn er de sulfonylureumverbindingen HUSSAR (iodosulfuron-methyl-Na + (mefenpyr-

diethyl)) of HUSSAR ULTRA (zelfde werkzame stoffen als HUSSAR, maar OD formulering en

dubbele concentratie), die geen zuivere grassenmiddelen zijn, maar aan een dosis van 200 g/ha

(HUSSAR) of 100 ml/ha (HUSSAR ULTRA) windhalm en raaigras weet te bestrijden. Op straatgras

werkt het onvoldoende, en duist laat het volkomen ongemoeid. Pluspunt van dit herbicide is zijn

breed werkingsspectrum dat ook heel wat dicotylen (zie verder in deze tekst “5.3.2 Bestrijding van

dicotyle onkruiden”), ondermeer kleefkruid en kamille omvat; ereprijs is echter ongevoelig. Aan

een lage dosis (50 g/ha voor HUSSAR; 25 ml/ha voor HUSSAR ULTRA) heeft het enkel een

dicotylenwerking tegen kamille en herderstasje. Het kan flexibel gemengd worden.

Hussar (WG) mag niet gemengd worden met uitvloeiers of vloeibare meststoffen.

Het herbicide ATLANTIS is een combinatie van de sulfonylureum herbiciden mesosulfuron-methyl,

iodosulfuron-methyl-natrium en de safener mefenpyr-diethyl. ATLANTIS werkt uitstekend tegen de

meeste grassen (duist, windhalm, …) en beperkt tegen dicotylen (vogelmuur, herik, … ). Een

aanvulling tegen dicotylen is bijgevolg een noodzaak. Dit kan gebeuren met bv. HUSSAR (Ultra of

Tandem), PRIMUS of PRIMSTAR, ALLIE (Express of Star), ACCURATE, … (te kiezen in functie van

de onkruidflora).

Als bladherbicide wordt ATLANTIS in het voorjaar gespoten. De normale dosis is 300 g/ha, doch bij

het voorkomen van ACCase resistente duist en raaigras moet de dosis opgetrokken worden tot

500 g/ha. ATLANTIS moet steeds in combinatie met een veresterde koolzaadolie 1 l/ha

(ACTIROB B) gespoten worden. Afgeraden wordt de menging met o.a. contactgraminiciden,

herbicidengroeistoffen, de halmverstevigers op basis van trinexapac-ethyl (Moddus, Scitec, …) of

Medax Top, en vloeibare stikstof bij of kort vóór de toepassing; raadpleeg in elk geval het etiket op

de verpakking (zie ook de toepassingsvoorwaarden vermeld bij “5.5 Bestrijding van resistente duist

in de polders” op blz. 129 verder in dit hoofdstuk). ATLANTIS is erkend in wintertarwe, zomer-

tarwe, rogge, triticale en spelt.

Een nog breder werkend middel dan ATLANTIS is ALISTER, dat een combinatie is van

verschillende werkzame stoffen: iodosulfuron-methyl-natrium 3 g/l + mesosulfuron-methyl 9 g/l

en diflufenican 150 g/l + mefenpyr-diethyl 27 g/l. Dit product wordt toegepast in de lente in het

stadium begin uitstoeling tot eerste knoop aan maximum 1 l/ha tegen eenjarige grassen en

eenjarige dicotylen.

Ook OTHELLO (iodosulfuron-methyl-natrium 2,5 g/l + mesosulfuron-methyl 7,5 g/l + diflufenican

50 g/l + mefenpyr-diethyl 22,5 g/l), is een breedwerkend herbicide tegen gras- en dicotyle

onkruiden. De dosering bij een normale flora is 1,2 l/ha en bij moeilijk te bestrijden duist of

zwaardere gronden dient de dosis verhoogd te worden tot 2 l/ha. Othello kan best in het vroege

segment, kort na de winter, ingezet worden om de dosis diflufenican optimaal te benutten, later

dient mogelijk versterkt te worden tegen kleefkruid.

- 126 -


Othello mag niet gemengd worden met graminiciden zoals Puma S of Axial. Afgeraden wordt de

menging met o.a. herbicidengroeistoffen, de halmverstevigers op basis van trinexapac-ethyl

(Moddus, Scitec, …) of Medax Top, en vloeibare stikstof bij of kort vóór de toepassing. Raadpleeg in

elk geval het etiket op de verpakking (zelfde toepassingsvoorwaarden als bij Atlantis zoals vermeld

bij “5.5 Bestrijding van resistente duist in de polders” op blz. 129 verder in dit hoofdstuk).

Verder zijn er nog de handelsproducten op basis van iodosulfuron zijnde PACIFICA en COSSACK,

weliswaar onder verschillende formuleringen. PACIFICA bevat iodosulfuron-methyl 1%,

mesosulfuron-methyl 3% en mefenpyr-diethyl 9%, inzetbaar van begin uitstoeling tot eerste knoop

aan 0,5 kg/ha; COSSACK bevat iodosulfuron-methyl 3%, mesosulfuron-methyl 3% en mefenpyr-

diethyl 9%, gebruikt aan 0,3 kg/ha in menging met 1 l/ha van een uitvloeier op basis van ge-

ësterde koolzaadolie.

5.3.2 Bestrijding van dicotyle onkruiden

Tegen dicotyle onkruiden kunnen verschillende middelen worden ingezet: STARANE, VERIGAL D,

ALLIE, ALLIE STAR, ALLIE EXPRESS, HARMONY M, CAMEO, PLATFORM S, GRATIL, PRIMUS,

PRIMSTAR, MILAN (uiterste datum van gebruik is 30 juni 2014), AURORA, CELTIC e.a. . Ze hebben

elk hun specifiek werkingsspectrum en -snelheid.

Een breder spectrum geniet de combinatie clopyralid + florasulam + fluroxypyr (TREVISTAR) met

o.a. ook een werking op schermbloemigen, korenbloem, melkdistel en kruiskruid.

Trevistar wordt toegepast aan een dosering van 1 l/ha tegen eenjarige onkruiden tot 1,5 l/ha op

meerjarige onkruiden.

De eerder vermelde middelen Hussar en Hussar Ultra, met een sterke nevenwerking op windhalm,

hebben in hoofdzaak een zeer goede werking op éénjarige tweezaadlobbige onkruiden.

Bij de sulfonylureumcombinaties is er ook HUSSAR TANDEM (iodosulfuron-methyl-Na 10 g/l +

diflufenican 150 g/l + safener (mefenpyr-diethyl)); dit is een OD formulering aan 1 l/ha in de lente

vanaf begin uitstoeling bij actieve groei te gebruiken vooral als versterking op ereprijs, akker-

viooltje en paarse dovenetel. Diflufenican wordt zowel door kiemend als door bovenstaand jong

onkruid opgenomen en laat deze door remming verbleken.

Naast de ALLIE en de CAMEO is er ook de combinatie van beide onder de naam ALLIE STAR

(metsulfuron-methyl 11,1% + tribenuron-methyl 22,2%). Allié Star is inzetbaar in het vroege

voorjaar vanaf 2-3 blad aan 45 g/ha. Deze SX formulering geeft een betere opname van het

product en heeft een veel eenvoudiger tankreiniging die met water alleen kan worden schoon-

gemaakt. Het vroegere risico (Allië SG) op tankresidu‟s wordt hier voorkomen.

BIATHLON (tritosulfuron) is een herbicide behorend tot de groep van sulfonylureum-herbiciden. Is

inzetbaar in alle granen, met breed werkingsspectrum tegen breedbladige onkruiden (o.a. paarse

dovenetel, kamille, kleefkruid, muur en ereprijs) en mengbaar met alle mogelijke combinaties in

het voorjaar.

De positionering is begin uitstoeling tot vlaggebladtongetje zichtbaar (BBCH 21-39), in de lente aan

een dosis van 70 g/ha tegen éénjarige tweezaadlobbige onkruiden.

Nieuw is de combinatie Biathlon en Primus in de formulering BIATHLON DUO (71,4% tritosulfuron

+ 5,4% florasulam) behorende tot de familie sulfonyl-urea + triazolopyrimidinen. De erkende dosis

bedraagt voor wintertarwe in de lente tegen dicotyle onkruiden 40 g/ha; bij de inzet of als een

versterking in de bestrijding van kleefkruid wordt 70 g/ha aangeraden. Maximaal één toepassing

per seizoen. In wintergranen is BIATHLON DUO erkend vanaf begin uitstoeling tot 2e knoop, in

zomergranen vanaf 3 bladeren tot 2e knoop.

Algemeen werken de sulfonylureumverbindingen traag, waarbij de zichtbare afsterving pas na 3 tot

4 weken op gang komt; andere herbiciden zoals de chlorofyl- of carotheen-remmers werken zeer

snel.

De beste resultaten worden steeds bereikt op actief groeiende onkruiden, dit is bij gunstige

weersomstandigheden (o.a. voldoende hoge temperaturen). Een dosisverlaging kan dan mogelijk

zijn, aangepast aan de aanwezige onkruidflora en de grootte van de onkruiden.

- 127 -


MEXTRA op basis van ioxynil en mecoprop-P verstoort de stofwisseling, werkt systemisch en zorgt

voor een uitgesproken celstrekking en een ongecontroleerde groei. Reeds bij lage temperatuur,

vanaf 5°C, wordt het snel opgenomen, is het weinig vluchtig en is het werkzaam tegen bijna alle

éénjarige breedbladigen.

Inzetbaar vanaf begin tot einde uitstoeling aan een dosis van 2 l/ha zowel in wintergerst als

wintertarwe, te mengen met een grassenmiddel of inzetbaar als correctiebehandeling.

Deze middelen kunnen worden aangewend al dan niet in combinatie met een grassenmiddel (zie

”5.3.1 Grassenbestrijding” eerder in dit hoofdstuk) of met andere dicotyle middelen. Raadpleeg in

elk geval het etiket of uw fytohandelaar.

Bestrijding van specifieke dicotyle onkruiden

- Kamille en vogelmuur: met uitzondering van Defi en Attribut hebben alle grassenmiddelen

een goede nevenwerking, maar specifiek worden kamille en vogelmuur perfect bestreden met

herbiciden behorende tot de groep van de sulfonylurea (ALLIE, BIATHLON, HARMONY M,

CAMEO, HUSSAR, PRIMUS, e.a.). Voor de groep van de hydroxybenzonitrillen (ioxynil) zijn de

weersomstandigheden belangrijk: warm en groeizaam.

- Kleefkruid is gevoelig aan de najaarstoepassing met HEROLD. Specifiek naar kleefkruid zijn

GRATIL (stadium 13-39), MILAN (uiterste datum gebruik is 30 juni 2014) (stadium 21-29),

STARANE (stadium 21-32), PRIMUS (stadium 14-32) of PRIMSTAR (stadium 21-31) allen

inzetbaar aan volle dosis zowel in wintergerst als wintertarwe.

KART (florasulam 1 g/l + fluroxypyr 100 g/l) is het broertje van Primstar met een aangepaste

formulering.

Ook BIATHLON DUO is nieuw in de bestrijding van kleefkruid in de lente, vanaf begin uitstoeling

tot 2e knoop in wintergranen en vanaf 3 bladeren tot 2e knoop in zomergranen.

CHEKKER is een combinatie van de werkzame stoffen van Gratil (amidosulfuron) en Hussar

(iodosulfuron) dat inzetbaar is tegen de meeste dicotyle onkruiden (kleefkruid, kamille, …);

amidosulfuron maakt dat het middel een goede kleefkruidbestrijding bezit. CHEKKER is erkend

in tarwe, gerst (niet in brouwgerst), triticale, rogge en spelt aan een dosis van 0,2 kg/ha tot het

stadium eerste knoop.

Middelen die ingezet worden ter bestrijding van ereprijs en dovenetel hebben algemeen een

goede nevenwerking tegen kleefkruid.

- Ereprijs spp., dovenetel en akkerviooltje

Deze onkruiden behoren tot de groep van de ureumherbicide ongevoelige onkruiden.

De werkzame bestanddelen bifenox (o.a. VERIGAL D), carfentrazone (AURORA, ALLIE EXPRESS,

PLATFORM S), diflufenican (o.a. DIFLANIL 500 SC, LEGACY 500 SC, TOUCAN, CAPTURE (uiterste

datum gebruik is 30 juni 2014), JAVELIN), ioxynil en mecoprop-P (MEXTRA) zijn noodzakelijk

voor de bestrijding van deze onkruiden.

CELTIC (picolinafen 16 g/l + pendimethalin 320 g/l) met toepassingen zowel in de herfst als in

de lente tot volle uitstoeling aan 2,5 l/ha.

BIATHLON (tritosulfuron 71,4%) en BIATHLON DUO (71,4% tritosulfuron + 5,4% florasulam)

hebben een goede werking tegen ereprijs en paarse dovenetel aan een dosis van 70 g/ha.

Tegen ereprijs en akkerviooltje (met uitzondering van dovenetel) kan ook CAPRI (pyroxsulam

7,5% + cloquintocet-mexyl 7,5%) of CAPRI TWIN (pyroxsulam 6,8% + cloquintocet-mexyl

6,8% + florasulam 2,3%) of CAPRI DUO (pyroxsulam 7,1% + cloquintocet-mexyl 7,1% +

florasulam 1,5%) gebruikt worden, maar steeds in combinatie met een veresterde koolzaadolie;

het is ook niet toe te passen samen met vloeibare stikstof. Een interval van minstens 7 dagen

moet in dit geval gerespecteerd worden tussen beide toepassingen.

- 128 -


- Overige onkruiden

Klaproos kent de laatste jaren meer en meer opgang, vooral dan in de iets lichtere gronden. In

de najaarstoepassing kan klaproos best bestreden worden met flupyrsulfuron-methyl

(o.a. LEXUS) of flufenacet middelen (o.a. HEROLD, MALIBU, LIBERATOR).

Voorjaarstoepassingen of correcties kunnen met o.a. ALLIE, AURORA, CAMEO, HARMONY M,

MEXTRA, PRIMSTAR, VERIGAL D, e.a.

Andere onkruiden zoals herik en wikke komen heel regelmatig voor in wintergranen. Door het

gebruik van middelen behorende tot de groep van de sulfonylurea, worden deze onkruiden

bestreden.

Akkerleeuweklauw dient op bepaalde percelen nauwlettend te worden opgevolgd.

In laat gezaaide tarwe en zomergraan wordt de onkruidflora nog eens uitgebreid met

voorjaarskiemers als zwaluwtong, perzikkruid, varkensgras en melganzenvoet.

5.3.3 Bestrijding van sterk uitgestoelde grassen

Bij sterk uitgestoelde grassen en onder aanhoudend droge omstandigheden kan de aanvankelijke

grassenbestrijding tegenvallen. In dergelijke gevallen kan men terugvallen op de systemische

bladgraminiciden:

- PUMA S voor de bestrijding van niet-resistente duist en windhalm:

- alléén: 0,8-1,2 l/ha volgens de grootte van de onkruiden;

- in menging met 1-3 l minerale olie/ha: 0,6-0,8 l/ha;

- in menging met een product op basis van fluroxypyr of van een sulfonylureumverbinding

(metsulfuron-methyl) aan hun gewone erkende dosis: 0,8-1,2 l/ha

- FOXTROT (fenoxaprop-P-ethyl 69 g/l + safener cloquintocet-mexyl 34,5 g/l) heeft dezelfde

werkzame stof als Puma S, maar heeft een andere safener. Is erkend voor wintertarwe, rogge en

triticale aan 1 l/ha met toevoeging van een erkende olie, ter bestrijding van éénjarige grassen

vanaf het 3-blad tot het stadium eerste knoop in de lente.

De geviseerde onkruiden dienen in actieve groei te zijn.

5.3.4 Distelbestrijding

Distels kunnen bestreden worden met de klassieke herbicide groeistoffen zoals clopyralid

(MATRIGON, …) tot het 1ste knoopstadium. De handelsformulering clopyralid + florasulam +

fluroxypyr (TREVISTAR) aan een dosering van 1,5 l/ha (= Matrigon 1,2 l + Primstar 1,5 l) geeft

een zeer goede bestrijding van distels en opslag van cichorei; in te zetten vanaf het 3e bladstadium

tot het 2e knoopstadium.

Tevens zijn de sulfonylurea metsulfuron-methyl (ACCURATE, ALLIE, DEFT, FINY of ISOMEXX aan

30 g/ha) en tribenuron-methyl (CAMEO aan 45 g/ha) efficiënte middelen om distels te

bestrijden. Ze zijn inzetbaar van het 2-3 bladstadium tot het laatste bladstadium, doch ideaal

worden ze rondom het 2e knoopstadium gespoten.

Op probleempercelen kan één van vorige toepassingen gevolgd worden door een vóóroogst- of

stoppelbespuiting met glyfosaat (Roundup, …).

5.3.5 Bestrijding van aardappelopslag

Bij het mechanisch rooien van aardappelen blijven vaak een groot aantal knollen op het veld

achter. Wanneer deze knollen niet bevriezen kunnen ze na de winter in het volggewas heel wat

opslagplanten opleveren.

De keuze van een goed sluitend volggewas is van groot belang om de opkomst van de

achtergebleven aardappelen zo sterk mogelijk te onderdrukken. Men heeft vastgesteld dat in een

wintergewas, zoals wintergraan, minder opslagaardappelen voorkomen dan bij in het voorjaar

gezaaide gewassen, dankzij de grondverdichting en de geringe zuurstofvoorziening. In een droog

voorjaar kan eveneens een vroeg gezaaid zomergraan de aardappelopslag afremmen dankzij de

vochtconcurrentie.

- 129 -


Aardappelopslag wordt best bestreden via minimale grondbewerking (inzaaien zonder ploegen).

Bedoeling is om de oppervlakkig liggende knollen te laten bevriezen bij vorst, en de concurrentie-

kracht van de overlevende knollen te minimaliseren door voldoende dichte inzaai van het

wintergraan.

Vaak komt de aardappelopslag in graangewassen zo laat boven dat het normale stadium voor het

spuiten met herbicidengroeistoffen reeds voorbij is. Mogelijkheden met herbicidengroeistoffen

(tot 2de knoop stadium) zijn:

- 2,4-D,

- en vooral fluroxypyr (Starane, …) en de mengsels ervan.

Vanaf half uitstoeling tot het laatste bladstadium zullen ook enkele sulfonylurea een sterke

remming van het aardappelloof veroorzaken:

- metsulfuron-methyl (ALLIE, …)

- tribenuron-methyl (CAMEO)

- het mengsel met metsulfuron-methyl + tribenuron-methyl (ALLIE STAR)

- of het mengsel met metsulfuron-methyl + thifensulfuron-methyl (HARMONY M)

behoren tot de mogelijke middelen.

LET OP! Deze middelen hebben een erkenning voor slechts 1 toepassing per seizoen!

Een combinatie van beide herbicidegroepen kan voor een goede bestrijding zorgen zoals

bv. 30 g ALLIE + 1 l STARANE/ha.

5.3.6 Bestrijding van cichoreiopslag

Cichoreiopslag wordt een steeds groter probleem. Dit kan aangepakt worden met ALLIE in te

zetten aan 30 g/ha; spuiten rond het 2de knoopstadium geeft de beste resultaten. Ook

HARMONY M (metsulfuron-methyl 4% + thifensulfuron-methyl 40%) aan 100 g/ha schenkt

voldoening tegen cichoreiopslag.

Ook CAMEO (tribenuron-methyl 50%) kan ingezet worden vanaf 2-3 bladeren tot het laatste blad

aan 45 g/ha.

De handelsformulering clopyralid + florasulam + fluroxypyr (TREVISTAR) aan een dosering van

1,5 l/ha (= Matrigon 1,2 l + Primstar 1,5 l) geeft een zeer goede bestrijding van distels en opslag

van cichorei.

5.4 Behandeling vóór de oogst

Kort vóór de oogst kunnen met succes overblijvende onkruiden (kweekgras, distels, veenwortel, ...)

worden bestreden. Hiervoor kan glyfosaat (ROUNDUP, TOUCHDOWN QUATTRO, e.a.), toegepast

worden wanneer de tarwekorrels minder dan 30% vocht bevatten (deegrijpstadium). Een

bespuiting mag worden uitgevoerd tot 7 dagen vóór de oogst. Het behandelde stro kan voor alle

doeleinden worden gebruikt.

5.5 Bestrijding van resistente duist in de polders

Om de bestrijding van resistente duist zo goed mogelijk aan te pakken zijn diverse maatregelen

nodig om zowel op korte als op lange termijn te komen tot een goed resistentiemanagement:

- onkruidbestrijdingsprogramma bestaande uit een najaarsbehandeling (= nood-

zakelijk) met een bodemherbicide (met andere werkingswijze dan de voorjaars-

behandeling), gevolgd door een voorjaarsbehandeling op basis van ATLANTIS WG

(bevat iodosulfuron-methyl-natrium + mesosulfuron-methyl + mefenpyr-diethyl). In de

bestrijding van resistente duist kunnen diverse herbicide mengpartners toegevoegd worden

aan Atlantis WG (Opgelet: geen contactgraminiciden en geen herbicidegroeistoffen)

- de herbicidendosis én de toepassingsvoorwaarden respecteren om een zo volledig

mogelijke bestrijding te garanderen, zoniet kunnen overblijvende planten de selectie naar

resistente planten veroorzaken!

- 130 -



Atlantis WG dient toegepast te worden aan 0,5 kg/ha en gemengd te worden met

Actirob B 1 l/ha

de onkruiden moeten actief groeien (voldoende temperatuur)

relatieve vochtigheid: minimum 60%

afwezigheid van drogende lucht (zoniet onvoldoende bladopname)

voldoende temperatuur tijdens de dag én „s nachts; niet behandelen in perioden

met nachtvorst (risico voor fytotoxiciteit)

niet toepassen samen met of net na een vloeibare stikstoftoediening

- jonge duist is gevoeliger dan grotere ontwikkelde duist; een voorjaarsbehandeling in

maart is meestal beter dan een behandeling in april, op voorwaarde dat aan de hiervoor

vermelde toepassingsvoorwaarden voldaan wordt

- vruchtwisseling met meerdere teelten, bij voorkeur ook met lentegewassen

- ploegen; gereduceerde grondbewerkingen vermijden

- vals zaaibed aanleggen vóór de teelt, ontstoppelen na de oogst; hierdoor kunnen

de oppervlakkig liggende zaden kiemen en kunnen ze vervolgens mechanisch of chemisch

bestreden worden.

Het is af te raden ATLANTIS te mengen met onder andere contactgraminiciden, herbicidengroei-

stoffen, de halmverstevigers op basis van trinexapac-ethyl (zoals MODDUS, SCITEC, …) of MEDAX

TOP, en vloeibare stikstof; raadpleeg in elk geval het etiket op de verpakking.

5.6 Besluit

Om een rendabele onkruidbestrijding mogelijk te maken is de kennis van de onkruidsoorten, van

de herbiciden en hun werking, en van de productprijzen onontbeerlijk.

De beste resultaten bekomt men steeds op velden waar men tijdig kan behandelen. Een tijdige

behandeling in het najaar maakt in de meeste gevallen een dure correctiebehandeling in het

voorjaar overbodig.

Bij de voorjaarsbehandeling biedt snel ingrijpen op kleine onkruiden, vroeg in het voorjaar en bij

gunstige weersomstandigheden, het meest kans op succes en laat extra kostenbesparing toe.

Bij aanwezigheid van resistente duist is een najaarsbehandeling gevolgd door een

voorjaarsbehandeling noodzakelijk wil men een goed resultaat bekomen.



5.7 Gevoeligheid van wintertarwerassen aan chloortoluron

Tolerante (niet gevoelige) rassen

Gevoelige rassen (niet behandelen met chloortoluron)

Altigo Ararat Aristote As de coeur

Avatar Barok Boregar

Espart Folklor Homeros Horatio

Interet Intro Istabraq

Julius KWS Meilo KWS Ozon KWS Pius

KWS Radius Mentor Mozes

Relay Rockystart Sahara Sophytra

SY Epson Unicum Vasco

Celebration Henrik JB Asano Linus

Meister Orpheus Razzano

Salomo Scor Tabasco Zappa

Bron: Livre Blanc “Céréales” ULg Gembloux Agro-Bio Tech et CRA-W Gembloux – Februari 2014

Tolerante (niet gevoelige) rassen

Gevoelige rassen

(niet behandelen met chloortoluron)

Azzerti Sokal Bergamo Jarbas Lion SY Bascule

Carenius Spirit Elixer JB Diego Matrix Torch

Cellule Tobak Expert Ketchum Premio

Profilus Tybalt Inspiration Lear Rubisko

Bron: gegevens verstrekt door de zaaizaadbedrijven

Voor de rassen die niet vermeld worden in bovenstaande tabellen, zijn geen gegevens bekend;

bij deze rassen dient het gebruik van chloortoluron vermeden te worden.

- 131 -


DEEL III

TRITICALE

- 132 -


Inleiding

V. Derycke1, G. Haesaert1

Triticale heeft dankzij zijn hoog opbrengst potentieel zijn waarde voor de praktijk in het verleden

meermaals bewezen. Triticale bezit daarenboven in vergelijking met tarwe een efficiëntere opname

van nutriënten waardoor het met minder input toch hoge opbrengsten kan realiseren. In

vergelijking met tarwe bezit triticale tevens een iets hoger eiwitgehalte met een betere lysine

inhoud, waardoor het een geschikt voedergraan is. Ook door zijn breed aanpassingsvermogen is

het voor gemengde en veebedrijven een ideale graansoort. Vooral op de minder goede gronden is

triticale de best presterende graansoort.

Als grondstof voor bio-ethanol bezit triticale ook troeven. De hogere amylase activiteit zorgt voor

het gemakkelijker vrijstellen van suikers zodat minder externe enzymen moeten toegevoegd

worden.

In Vlaanderen moet triticale de laatste jaren echter vaak plaats maken voor korrelmaïs. Doch dient

hier gewaarschuwd te worden voor een te enge vruchtwisseling of zelfs monocultuur. Een ruime

vruchtwisseling helpt problemen met onkruiden (toename van de onkruiddruk of moeilijker te

beheersen onkruiden) en ziekten te vermijden. Het opnemen van triticale in de vruchtrotatie kan

o.a. Rhizoctonia- en Helminthosporium-aantastingen bij maïs vermijden.

Net als bij tarwe en meer dan in het verleden is rassenkeuze echter een belangrijke factor. Ook

een gerichte halmversteviging en fungicidebehandeling zijn noodzakelijk om het maximale

opbrengstpotentieel van het huidig rassenassortiment te verwezenlijken.

1 RASSENONDERZOEK TRITICALE

V. Derycke1, G. Haesaert1

Tijdens het groeiseizoen 2012-2013 werden door het Landbouwcentrum Granen Vlaanderen op de

volgende locaties rassenproeven voorzien:

- Bottelare: Hogeschool Gent, Faculteiten Toegepaste bio-

ingenieurswetenschappen en Natuur en Techniek

- Bocholt Proef- en Vormingscentrum voor de Landbouw, te Bocholt

- Hoogstraten: VITO te Hoogstraten en Vlaamse overheid, Departement

Landbouw en Visserij, Duurzame landbouwontwikkeling,

Voorlichting Granen

- St.-Niklaas het Land- en Tuinbouwcentrum Waasland (LTCW), Technisch

Instituut Sint-Isidorus, te Sint-Niklaas

Door de moeilijke zaaiomstandigheden in het regenachtige najaar met als gevolg een

onregelmatige standdichtheid werden de opbrengstresultaten van de proeven te Hoogstraten en

Sint-Niklaas niet weerhouden.

Borodine, Sequenz, Joyce, Kaulos, Fido, Orval, Remiko en Vuka kwamen op beide weerhouden

locaties voor. Het gemiddelde van deze rassen werd als referentieopbrengst genomen bij de

verwerking van de resultaten.

Het rassenonderzoek gebeurde bij voor de praktijk relevante teelttechnische maatregelen. Er werd

een standaard zaaizaadbehandeling toegepast. De voornaamste teelttechnische maatregelen en

nuttige proefgegevens zijn weergegeven in Tabel 1.1. Omwille van een zeer vroege aantasting van

gele roest te Bottelare werd in mei (stadium “voorlaatste blad”) een eerste fungicidebehandeling

toegepast. In het stadium “alle aren uit” volgde dan de tweede fungicidebehandeling.

De proeven werden aangelegd volgens een blokkenproefschema met 4 parallellen. Alle

korrelopbrengsten werden omgerekend naar 15 % vocht en het hectolitergewicht werd bepaald op

ongeschoonde monsters.


- 133 -


Tabel 1.1: Landbouwcentrum Granen Vlaanderen. Rassenproeven triticale 2013.

Proefomstandigheden.

Bocholt Bottelare

Grondsoort zand licht zandleem

Voorvrucht kuilmaïs korrelmaïs

Zaaidatum 02/11/2012 25/10/2012

Zaaidichtheid (zaden/m²)

350 350

Stikstofbemesting (kg/ha N)

119

(60+59)

155 (60+55+40)

Groeiregulatoren - chloormequat

Ziektebestrijding Evora Xpro: 1,25 l Opus: 1 l

en Evora Xpro: 1,25 l

Insectenbestrijding nee ja

1.1 Korrelopbrengst (Tabel 1.2)

In Tabel 1.2 zijn de korrelopbrengsten van de locaties Bocholt en Bottelare opgenomen. Ook het

gemiddelde over de proeflocaties heen werd opgenomen in de tabel. Omdat de variëteit Grandval

enkel te Bottelare werd opgenomen in de rassenproef, kon van dit ras geen gemiddelde over de

locaties heen berekend worden.

Er werden relatief hoge opbrengsten genoteerd op beide locaties. De proef te Bocholt werd op

lichte grond aangelegd, maar toch brachten de standaardrassen gemiddeld 8.669 kg/ha op. Te

Bottelare werd een gemiddelde korrelopbrengst van de standaardrassen behaald van

10.517 kg/ha.

Gemiddeld voor de twee locaties behaalden de rassen Remiko en Kaulos de statistisch significant

hoogste korrelopbrengsten met respectievelijk 105,7% en 104,8%. Remiko is een nieuwe variëteit;

terwijl Kaulos vorig groeiseizoen als nieuwkomer eveneens de hoogste korrelopbrengst behaalde

over alle locaties heen. De overige standaardrassen bleven onder de korrelopbrengsten van

Remiko en Kaulos, en haalden zelfs niet het proefgemiddelde over beide locaties heen van

9.593 kg/ha.

Door de interactie tussen genotype en locatie was de volgorde van de rassen op basis van de

behaalde opbrengst verschillend voor de twee locaties, toch werden grote overeenkomsten

gevonden.

Te Bottelare behaalden Remiko en Kaulos de statistisch significant hoogste korrelopbrengsten. Ook

te Bocholt behaalden deze rassen de tweede en derde hoogste korrelopbrengst, maar resulteerde

Vuka in de statistisch significant hoogste korrelopbrengst. Opmerkelijk is dat Vuka te Bottelare de

laagste korrelopbrengst behaalde. Mogelijks is dit te wijten aan een grotere aantasting van zowel

meeldauw als gele roest.

Bij de rassenevaluatie is het eveneens belangrijk het opbrengstvermogen van een ras over

meerdere jaren te beschouwen. Hoe stabieler de opbrengst van een ras over meerdere jaren, des

te betrouwbaarder de resultaten. Indien we de resultaten van dit jaar vergelijken met die van de

voorbije jaren, blijken Remiko en Kaulos veelbelovende nieuwkomers te zijn. Ook Sequenz en Vuka

deden het reeds meerdere jaren zeer goed, maar beiden behaalden iets minder goede resultaten

tijdens het groeiseizoen 2012-2013. Vooral Vuka stelde in 2013 teleur te Bottelare.

- 134 -


Tabel 1.2: Landbouwcentrum Granen Vlaanderen. Rassenproeven triticale 2013. Korrelopbrengst1

Ras

Jaar van

opname

in de

Europese

rassenlijst

Mandataris of

verdeler

Bocholt

(100 % =

8.669 kg/ha)

Bottelare

(100 % =

10.517 kg/ha)

Gemiddelde

2013

(100 % =

9.593 kg/ha)

Gemiddelde

2012

Gemiddelde

2011

Gemiddelde

2010

Gemiddelde

2009

Gemiddelde

2008

Borodine* 2008 Philip Seeds 100,4 ab 99,2 ab 99,8 ab 98 98 103 103 -

Fido* 2013 Philip Seeds 93,5 b 97,4 bc 95,5 ab - - - - -

Joyce* 2000 Aveve 97,8 ab 95,9 bc 96,9 ab - 94 97 97 99

Kaulos* 2012 Philip Seeds 103,6 ab 106,0 a 104,8 a 106 - - - -

Orval* 2010 (F) Limagrain

Belgium nv 97,7 ab 98,9 ab 98,3 ab 97 99 - - -

Remiko* 2011 (F) Limagrain

Belgium nv 104,9 ab 106,5 a 105,7 a - - - - -

Sequenz* 2009 ETS L. Rigaux

S.A. 99,7 ab 96,1 bc 97,9 ab 103 109 100 - -

Vuka* 2008 Limagrain

Belgium nv 106,1 a 90,6 c 98,4 ab 104 105 102 - -

Grandval 2005 V. Jorion & Fils - 99,4 ab / 98 - - 98 -

* standaardras 1 Relatief t.a.v. gemiddelde van de standaardrassen

Gemiddelden gevolgd door een verschillende letter zijn significant verschillend volgens Tukey‟s Studentized Range Test P 0,05

/ variëteit slechts op 1 locatie opgenomen in proef, geen gemiddelde opbrengst voor 2013 berekend

1.2 Hectolitergewicht (Tabel 1.3)

Het hectolitergewicht wordt weergegeven in Tabel 1.3 en bedroeg gemiddeld 74,8 kg. Over het

algemeen werden hoge hectolitergewichten behaald. Vuka scoorde het best met een

hectolitergewicht van 77,3 kg, gevolgd door Joyce met een hectolitergewicht van 76,2 kg. Joyce

behaalde de vorige groeiseizoenen ook steeds één van de hoogste hectolitergewichten. Naast Vuka

en Joyce scoren ook Sequenz, Fido en Grandval met een hectolitergewicht hoger dan 75,0 kg.

Tabel 1.3: Landbouwcentrum Granen Vlaanderen. Rassenproeven triticale 2013.

Hectolitergewicht, legering en ziektegevoeligheid.

Ras

Hectoliter-

gewicht1 (kg)

Meeldauw²

Bladseptoria²

Gele roest²

Legering3

Borodine 73,3 7,5 7,4 9,0 ++

Fido 75,2 7,0 7,2 4,0 +(+)

Joyce 76,2 7,6 7,8 9,0 ++

Kaulos 72,8 6,8 7,0 7,0 ++

Orval 72,4 5,5 7,0 6,3 ++

Remiko 74,7 7,6 7,7 9,0 ++

Sequenz 75,7 7,4 7,1 7,8 ++

Vuka 77,3 6,4 7,3 7,5 ++(+)

Grandval 75,3 6,1 6,5 7,0 +(+)

1 Gemiddeld hectolitergewicht van het ongeschoond graan 2 Volgens 1-9 schaal; hoger cijfer betekent betere weerstand, waarnemingen uitgevoerd op onbehandeld gewas 3 +: hoe meer kruisjes, hoe beter de weerstand tegen legering; resultaten gebaseerd op literatuurgegevens

- 135 -


1.3 Ziektegevoeligheid en legering (Tabel 1.3)

De ziektewaarnemingen, die in Tabel 1.3 werden opgenomen, zijn gebaseerd op de waarnemingen

van de locaties Bottelare en Hoogstraten. Te Bocholt werden geen ziektes waargenomen. De

waarnemingen werden uitgevoerd op onbehandeld gewas.

Meeldauw blijft een vaak voorkomende ziekte bij triticale. De ziekte kan vroeg aanwezig zijn in

het gewas en ernstige schade veroorzaken. Een gerichte fungicidebehandeling is dan zeker aan te

raden. De tolerantie van de nieuwere rassen voor meeldauw is echter relatief goed. De ziekte was

tijdens het groeiseizoen 2012-2013 aanwezig te Bottelare en Hoogstraten, met duidelijke

rasverschillen. Vooral Orval, maar ook Grandval, Vuka en Kaulos bleken gevoeliger voor meeldauw.

Begin mei werd de eerste aantasting van gele roest waargenomen in de rassenproef te Bottelare.

Omdat de ziektedruk toenam door de gunstige vochtige weersomstandigheden en omdat reeds

meerdere rassen symptomen vertoonden, werd beslist de rassenproef reeds in mei (stadium

“voorlaatste blad”) met een fungicide te behandelen. Een tweede behandeling in het stadium “alle

aren uit” volgde begin juni. Bij Fido, Sequenz, Orval, Grandval, Kaulos en Vuka was een gerichte

aanpak van de aantasting van gele roest nodig. Remiko, Joyce en Borodine vertoonden geen

symptomen van gele roest.

Door het regenrijke voorjaar was bladseptoria gedurende het ganse groeiseizoen aanwezig. Toch

bleek de ziekte in het begin van het groeiseizoen gemakkelijk onder controle te houden en werden

eerder symptomen van gele roest dan bladseptoria waargenomen. Echt grote rasverschillen werden

dan ook niet waargenomen.

Bruine roest werd op geen enkele locatie waargenomen tijdens het groeiseizoen 2012-2013.

Mogelijks is dit te wijten aan de voor de ziekte ongunstige weersomstandigheden. Het koude en

natte voorjaar was niet bevorderlijk voor bruine roest infectie.

Legering kwam tijdens het groeiseizoen 2012-2013 op geen enkele locatie voor. Ondanks de soms

hevige zomeronweders die gepaard gingen met veel regen vertoonde geen enkel ras op geen

enkele locatie legering. De gegevens in Tabel 1.3 over legergevoeligheid van de diverse rassen zijn

dan ook gebaseerd op literatuurgegevens.

Desalniettemin blijft een adequate inzet van halmverstevigers zeker verantwoord. Chloormequat,

ethefon, trinexapac-ethyl, ethefon + mepiquatchloride en prohexadion + mepiquatchloride zijn de

erkende werkzame stoffen in triticale. Om het hoge opbrengstpotentieel van het huidig

rassenassortiment veilig te stellen moet een goede versteviging en een aangepaste N-bemesting

gerealiseerd worden. Vooral met de eerste en tweede N-gift dient omzichtig omgesprongen te

worden.

1.4 Besluit bij het rassenonderzoek

De resultaten van 2013 tonen aan dat een goede teelttechniek en een doordachte rassenkeuze

belangrijk is, wil men het opbrengstniveau van triticale veilig stellen en de variabele

productiekosten laag houden. De verschillen in opbrengstpotentieel en in tolerantie ten aanzien van

schimmelziekten zijn belangrijke factoren die doorslaggevend zijn bij de rassenkeuze. Vooral

gevoeligheid ten aanzien van meeldauw en roestschimmels is binnen het huidig rassenassortiment

uitermate belangrijk. De tolerantie ten aanzien van bladseptoria blijft voor triticale gemiddeld goed.

Ook zijn de nieuwe rassen legervaster en schottoleranter geworden, zodat oogstzekerheid beter

gewaarborgd wordt.

- 136 -


2 ONKRUIDBESTRIJDING TRITICALE

V. Derycke1, G. Haesaert1 ,

De Universiteit Gent, Vakgroep Toegepaste Biowetenschappen en de Hogeschool Gent, Faculteit

Natuur en Techniek legden tijdens het groeiseizoen 2012-2013 te Bottelare een onkruid-

bestrijdingsproef in triticale aan.

Proefopzet (Tabel 2.1)

Twee herbicidencombinaties, toegepast in het najaar en 10 herbicidencombinaties, toegepast in het

voorjaar werden op een licht zandleem perceel te Bottelare uitgetest bij de triticalecultivar Orval

(Tabel 2.1). De behandelingen in het najaar werden relatief laat toegediend, namelijk op 27

december 2012, dit omwille van de natte weersomstandigheden. Het gewasstadium op het tijdstip

van behandeling was begin uitstoeling. Door de koude, schrale weersomstandigheden tijdens en na

de winter ontwikkelde het gewas veel trager, waardoor ook in het voorjaar relatief laat werd

behandeld namelijk op 24 april 2013.

De onkruidflora werd gedomineerd door akkerviooltje (14 pl/m²), kamille (8 pl/m²) en klein

kruiskruid (8 pl/m²). Ook straatgras, muur, ooievaarsbek, melganzevoet en ereprijs kwamen voor,

maar in te geringe mate om opgenomen te worden in de resultatentabel.

Proefresultaten en bespreking (Tabel 2.1)

De beide behandelingen in het najaar ruimden de aanwezige onkruidpopulatie volledig op. Van de

behandelingen in het voorjaar zorgde enkel de combinatie van Ipflo + Diflanil voor een volledige

onkruidbestrijding.

De overige behandelingen gaven een goede onderdrukking van kamille en klein kruiskruid, maar

schoten dikwijls te kort in werking tegen straatgras. Mogelijks was het straatgras reeds te goed

ontwikkeld op het moment van de behandeling om volledig opgeruimd te worden.

Bij geen enkele behandeling werd zichtbare gewasbeïnvloeding onder de vorm van remming of

chlorose opgemerkt.

De onbehandelde controle gaf een opbrengst van 8.175 kg/ha. Alle opbrengstresultaten werden

uitgedrukt relatief ten opzichte van deze onbehandelde controle. Er werden significante verschillen

tussen de behandelingen genoteerd. De behandeling met Caliban Duo + Capri Duo gaf samen met

het onbehandelde object de hoogste korrelopbrengst (100 %). Alle overige behandelingen

resulteerden in een korrelopbrengst lager dan de onbehandelde controle. De behandeling met IpFlo

+ Diflanil (isoproturon + diflufenican: 1.000 g + 187,5 g/ha) gaf de significant laagste

korrelopbrengst. Ondanks een perfecte bestrijding van de aanwezige onkruiden, trad mogelijks

toch een gewasbeïnvloeding op. Ook in het verleden werd reeds vastgesteld dat isoproturon niet

altijd veilig is voor triticale, zeker in geval van een lichte bodemtextuur en na ongustige

weersomstandigheden (veel neerslag en een strenge winter). Ook werden in het verleden

rasverschillen in gevoeligheid voor isoproturon teruggevonden (bv. bij rassen van Franse

herkomst).


- 137 -


Tabel 2.1: Landbouwcentrum Granen Vlaanderen.

Resultaten onkruidbestrijdingsproef triticale 2012-2013 (proeflocatie Bottelare)

Nr. Objecten Opbrengst1/2 Hectoliter-

gewicht Akkerviooltje

(Viola arvensis)

Kamille (Matricaria

chamomilla)

Klein kruiskruid (Senecio vulgaris)

kg/ha rel. tav onbehandeld

(kg) VIOAR (% tav

onbehandeld)

MATCH

(% tav onbehandeld)

SENVU

(% tav onbehandeld)

1 onbehandeld 8.175 a 100 72,7 100 % = 14 pl/m²

100 % = 8 pl/m²

100 % = 8 pl/m²

Najaar (27 november 2012)

2 IPFlo + Diflanil: 2,5 l + 0,375 l/ha 8.065 ab 98,7 73,0 0 0 0

3 Bacara: 0,8 l/ha 8.095 ab 99,0 73,1 0 0 0

Voorjaar (24 april 2013)

4 Cossack + Actirob B: 300 g + 1 l/ha 7.859 ab 96,1 72,8 9 0 0

5 Biathlon + Capri + Actirob B: 70 g + 200 g + 1 l/ha 7.953 ab 97,3 73,0 4 0 0

6 Biathlon + Atlantis + Actirob B: 70 g + 300 g+ 1 l/ha 7.869 ab 96,3 72,6 9 0 0

7 Capri Twin + Actirob B: 200 g + 1 l/ha 7.985 ab 97,7 72,4 11 0 0

8 Othello + Hussar Ultra: 1,2 l + 0,075 l/ha 7.955 ab 97,3 73,1 5 0 0

9 IPFlo + Diflanil: 2 l + 0,375 l/ha 6.424 c 75,8 71,4 0 0 0

10 Biathlon + Atlantis + Stomp Aqua + Actirob B: 70 g + 300 g + 2 l + 1 l/ha 7.995 ab 97,8 72,5 16 6 9

11 Caliban Duo + Capri Duo: 200 g + 100 g/ha 8.172 a 100,0 73,1 16 0 0

12 Celtic + Capri + Actirob B: 2 l + 200 g + 1 l/ha 7.928 ab 97,0 73,2 5 6 0

13 Biathlon + Capri Twin + Actirob B: 70 g + 200 g + 1 l/ha 7.945 ab 97,2 73,0 5 0 0

Fbehandeling ***3 NS3 1 VC opbrengst (%): 8,9 % 2 gemiddelden gevolgd door eenzelfde letter zijn niet significant verschillend voor niveau p0.05 volgens Tukey‟s Studentized Range Test 3 NS: niet significant; ***: p<0,001

- 138 -


Besluit

Triticale reageert gemiddeld genomen gevoeliger op herbiciden dan tarwe. Vooral op lichtere

gronden kunnen hoge dosissen van bodemherbiciden chlorose en soms uitdunning veroorzaken. Dit

geldt in het bijzonder voor isoproturon, waar op zandige texturen een dosis boven 1200 g/ha

regelmatig voor uitdunning zorgt. Er zijn voor triticale geen rasverschillen voor chloortoluron

gevoeligheid gekend zoals bij tarwe. Het is wel aan te bevelen chloortoluron kort na zaaien toe te

passen.

Er bestaan voldoende doeltreffende middelen om een goede tot zeer goede onkruidbestrijding uit

te voeren in triticale. Daar er in het najaar minder de gewoonte bestaat om een vooropkomst of

vroege naopkomst toepassing uit te voeren blijkt het tijdig inzetten in het voorjaar van een

onkruidbestrijding ook in triticale noodzakelijk om een doeltreffend resultaat te bekomen. Bij

vroege zaai is een herbicidentoepassing in het najaar (vooropkomst of naopkomst) noodzakelijk.

Gemiddeld genomen schiet triticale in het voorjaar vroeger door dan tarwe zodat bij het uitvoeren

van eventuele correctiebehandelingen de nodige controle van het gewasstadium dient te gebeuren.

Op te merken valt dat mecoprop niet inzetbaar is in triticale als correctiebehandeling.

- 139 -


3 ZIEKTEBESTRIJDING TRITICALE

V. Derycke 1 en G. Haesaert 1

Triticale is vatbaar voor dezelfde ziekten als tarwe, maar gemiddeld genomen is de

ziekteweerstand tegen bladvlekkenziekte (Mycosphaerella graminicola) en aarfusarium beter.

Bladvlekkenziekte komt algemeen voor, doch de aantasting blijft - mits een adequate fungicide-

behandeling - bij de meeste rassen beperkt tot de onderste bladetages. De laatste groeiseizoenen

vertoonden een groot aantal rassen een grote gevoeligheid voor meeldauw, wat er op wijst dat het

gemiddeld resistentieniveau van triticale beperkt is. Bruine roest was in het groeiseizoen 2013 te

Bottelare vrijwel niet aanwezig. Gele roest daarentegen was in 2013 zeer vroeg en gedurende het

volledige groeiseizoen aanwezig bij verschillende rassen opgenomen in de proef, terwijl andere

rassen een betere tolerantie vertoonden.

Door de Universiteit Gent en de Hogeschool Gent werd te Bottelare in 2013 bij 9 rassen (Tabel 3.1)

het effect van een ziektebestrijding met het fungicidemengsel bixafen + prothioconazool +

tebuconazool: 93,75 g + 125 g + 125 g/ha (Evora Xpro: 1,25 l/ha) bestudeerd. De behandeling

werd uitgevoerd op 5 juni 2013 in het stadium “alle aren zichtbaar”.

Door de vochtige weersomstandigheden tijdens het voorjaar kwam bladseptoria algemeen voor

bij de rassen in de onbehandelde percelen, doch een zware aantasting werd nooit waargenomen.

Door de fungicidebehandeling werd de ziekte onder controle gehouden, ook bij de iets meer ge-

voelige rassen.

Meeldauw wordt steeds meer aangetroffen bij triticale. Ook dit groeiseizoen was de ziekte

duidelijk aanwezig. In de proef werden alle rassen in min of meerdere mate aangetast door

meeldauw. Joyce en Sequenz bleken het minst gevoelig voor meeldauw. Er werd een heel duidelijk

effect van de fungicidebehandeling op de aanwezigheid van meeldauw waargenomen. Door de

fungicidebehandeling werd de uitbreiding en aantasting van meeldauw bij vrijwel elk ras onder

controle gehouden.

Gele roest was reeds vroeg in het voorjaar aanwezig bij enkele gevoelige rassen, zoals Fido, Orval

en Kaulos. Naarmate het groeiseizoen vorderde en de vochtige en tamelijk frisse weers-

omstandigheden aanhielden, breidde de ziekte bij de aangetaste rassen, vooral bij Fido, verder uit.

Door de fungicidebehandeling werd de infectie en aantasting door gele roest bij alle rassen volledig

onder controle gehouden.

Bruine roest was vooral naar het einde van het groeiseizoen bij slechts enkele rassen aanwezig.

Het bleek niet altijd eenvoudig om gerichte waarnemingen te verrichten omdat sommige rassen in

de controleveldjes al te zwaar waren aangetast door gele roest of meeldauw.

Bij de oogst van gelijkaardige proeven in 2006, 2008, 2009, 2010 en 2011 werd door een

fungicidebehandeling van de in proef opgenomen rassen een gemiddelde meeropbrengst van

respectievelijk 8 %, 5 %, 1 %, 4 % en 5 % gerealiseerd. Dit was vooral te wijten aan de zeer lage

ziektedruk tijdens deze groeiseizoenen.

In 2007 en 2012 werden merkelijk grotere meeropbrengsten genoteerd. Voor 2007 bedroeg de

gemiddelde meeropbrengst, gerealiseerd door de in proef opgenomen rassen 45 %, terwijl dit voor

2012 32 % bedroeg. Dit was te wijten aan de efficiënte bestrijding van diverse ziektes zoals

meeldauw en gele roest, die tijdens deze groeiseizoenen in sterkere mate aanwezig waren.


- 140 -


Tijdens het groeiseizoen 2012-2013 kon gemiddeld over alle rassen heen een meeropbrengst van

23,7 % behaald worden. Minimaal werd 19,6 % meeropbrengst genoteerd bij het ras Sequenz,

terwijl voor Orval 32,6 % werd behaald. De efficiënte bestrijding van de zeer vroege en

aanhoudende aantasting van gele roest bij diverse rassen en de aantasting door meeldauw bij alle

rassen verklaart het succesvol effect van de fungicidebestrijding.

Het is duidelijk dat de verschillende graanziekten zich aangepast hebben aan de “nieuwe

graansoort” triticale. Een verstandige rassenkeuze, een goede opvolging van het gewas en een

eventueel gerichte fungicidebehandeling in het gepaste gewasstadium kan de rendabiliteit van het

gewas veilig stellen.

Tabel 3.1: Landbouwcentrum Granen Vlaanderen. Effect van fungiciden op de opbrengst

van triticale 2013.

Ras Fungicide- Opbrengst1 Hectoliter- Meeldauw2 Septoria2 Gele

behandeling kg/ha relatief tov.

onbehandeld

gemiddeld

over alle

rassen

relatief tov.

onbehandeld

per ras

gewicht

(kg)

Roest2

Borodine 8.816 100,0 74,0 6,8 7,5 9,0

Fido 8.989 100,0 77,3 5,8 6,9 5,0

Grandval 9.015 100,0 75,0 6,4 6,5 9,0

Joyce 8.585 100,0 77,8 7,3 8,0 9,0

Kaulos onbehandeld 9.153 100,0 100,0 75,3 5,6 6,8 8,3

Orval 8.227 (= 8.879 100,0 73,3 2,8 7,0 7,8

Remiko 9.385 kg/ha) 100,0 75,6 6,1 7,8 9,0

Sequenz 9.109 100,0 78,4 7,6 6,8 9,0

Vuka 8.631 100,0 79,4 6,4 7,8 8,8

Borodine 10.812 122,6 74,9 8,3 8,0 9,0

Fido 10.973 122,1 76,9 8,3 9,0 9,0

Grandval 11.016 122,2 75,5 8,5 7,8 9,0

Joyce behandeld 10.445 123,7 121,7 78,3 9,0 8,0 9,0

Kaulos

11.982 (= 10.982 130,9 75,8 9,0 7,5 9,0

Orval 10.906 kg/ha) 132,6 73,9 7,0 7,8 9,0

Remiko 11.290 120,3 77,6 9,0 8,3 9,0

Sequenz 10.895 119,6 77,5 9,0 7,3 9,0

Vuka 10.515 121,8 79,8 9,0 8,0 9,0

Fras

Fbehandeling

***

***

1 VC opbrengst: 3,7 % 2 schaal van 1 tot 9, hoger cijfer betekent meer weerstand

- 141 -


DEEL IV

ZOMERGRANEN

- 142 -


RASSENONDERZOEK ZOMERGRANEN KUSTPOLDER

D. Wittouck 1, L. Willaert 1, K. Boone 1

Gezien de zeer natte weersomstandigheden tijdens het najaar en de winter van het teeltseizoen

2012-2013 kon de rassenproef wintertarwe niet uitgezaaid worden in de kustpolder te Zuienkerke

(Houtave). Op 7 maart 2013 werd dan uiteindelijk een rassenproef zomergranen (zomergerst,

wisseltarwe en zomertarwe) uitgezaaid.

Deze rassenproef werd aangelegd door Inagro vzw, afdeling Akkerbouw, Rumbeke-Beitem.

Een overzicht van de rassen in proef is weergegeven in Tabel 1.

Het rassenonderzoek vond plaats onder praktijkomstandigheden. Er werd een standaard zaaizaad-

behandeling toegepast.

De ziektebestrijding omvatte voor de zomergerst één fungicide behandeling (stadium laatste blad)

en voor de tarwe twee fungicidebehandelingen (bladbehandeling en aarbehandeling).

Proefomstandigheden

- Grondsoort: klei (kustpolder)

- Voorvrucht: suikerbieten

- Ploegen: 27 november 2012

- Zaai: - datum: 7 maart 2013

- dichtheid: -zomergerst: 300 zaden/m²

-tarwe: 400 zaden/m²

- Groeiregulatoren: -zomergerst: laatste blad (7 juni 2013): Terpal 2 l/ha

-tarwe: oprichten (22 mei 2013): chloormequat 736 g/ha

- Ziektebestrijding: -zomergerst: laatste blad (7 juni 2013): Skyway Xpro 1 l/ha

-tarwe: - bladbehandeling (6 juni 2013): Granovo 1,7 l/ha

- aarbehandeling (27 juni 2013): Skyway Xpro 1,25 l/ha

- Oogstdatum: 28 augustus 2013


- 143 -


Tabel 1: Landbouwcentrum Granen Vlaanderen. Rassenproef zomergranen Zuienkerke (Houtave) kustpolder 2013

Overzicht van de rassen ZOMERGERST in proef.

Ras Oorsprong

Jaar van

opname

Mandataris

of verdeler

Vroeg-

(rijp)heid

Kwaliteit

in de

kweker

(land)

kruising

Europese

rassen-

lijst

(bron:

mandataris)

(bron:

mandataris)

Calcule Saatzucht Streng (D) 2008 (F) Lemaire

Deffontaines (F)

halfvroeg

Concerto Nickerson (F) 2008 (F) Limagrain Belgium vroeg brouwgerst

Henley Limagrain Europe 2005 (F) Aveve Zaden halfvroeg

Quench Sebastian x Drum 2006 (F) C.C. Benoist (F) halflaat brouwgerst

Ratafia Clovis Matton NV Crusader x N 1568 2007 (B) Ets L. Rigaux S.A. halfvroeg-halflaat voedergerst

Overzicht van de rassen TARWE in proef.

Ras Oorsprong

Jaar van

opname

Mandataris

of verdeler

Vroeg-

(rijp)heid

Kwaliteit

Chloortoluron

(bron: mandataris)

in de (*)

kweker

(land)

kruising

Europese

rassenlijst

(bron: mandataris)

(bron: mandataris)

G = gevoelig

NG = tolerant/

niet gevoelig

KWS Chamsin (wisseltarwe) Lochow Petkus 2008 (D) Aveve Zaden halfvroeg baktarwe A

Epos (zomertarwe) Schweiger Saatzucht

(D)

Attis x Greif 2004 (D) Lemaire

Deffontaines (F)

halfvroeg tot vroeg baktarwe E

Granny (wisseltarwe) Schweiger Saatzucht

(D)

(U235(U506.ST3)

x (U513Hana.galahad)

2004 (D) Ets L. Rigaux S.A. vroeg baktarwe A G

Olivart (wisseltarwe) Jorion S.A. (M169/Aztec) x Ornicar 2006 (B) Jorion S.A. doorschieten: halfvroeg

aarvormen: halfvroeg

baktarwe NG

Popstart

(halfwisseltarwe) (**)

Jorion S.A. 2009 (B) Jorion S.A. voedertarwe

Sensas (zomertarwe) Serasem (F) 2007 (F) RAGT Semences (F) vroeg

Triso (wisseltarwe) DSV (D) (Solo x Aron) x Kadett 2000 (F) Ets L. Rigaux S.A. halflaat baktarwe E G

Tybalt (wisseltarwe) Wiersum (NL) ZE95-2355 x Chablis 2003 (NL) Limagrain Belgium halfvroeg baktarwe B NG

(*) Chloortoluron: voor de rassen waar geen gegevens vermeld worden, is geen informatie bekend; bij deze rassen dient het gebruik van chloortoluron vermeden te worden.

(**) Halfwisseltarwe Popstart: uitzaai tot 15 februari (Bron: Jorion S.A.)

- 144 -


Tabel 2: Landbouwcentrum Granen Vlaanderen. Resultaten rassenproef zomergranen Zuienkerke (Houtave) kustpolder 2013

ZOMERGERST, rangschikking van de rassen naar dalende productiviteit.

Ras Korrelopbrengst Vochtgehalte Hectolitergewicht Duizendzaden- Net- en bladvlekken- Strolengte Legering

kg/ha

relatief tov

gemiddelde (%)

bij oogst

(%)

(kg)

gewicht

(g)

ziekte (1-9;

9 = geen ziekte) (*)

(cm) (**)

(1-9; 9=geen)

Concerto 12.209 a 101,4 14,9 ab 63,6 b 46,0 a 5,0 70,0 bc 6,1 b

Calcule 12.092 ab 100,4 14,6 b 66,2 a 44,6 ab 6,4 68,7 c 5,5 b

Henley 12.089 ab 100,4 15,3 a 63,3 b 45,7 a 3,3 75,2 a 6,4 b

Quench 11.945 bc 99,2 14,9 ab 64,2 b 44,3 ab 4,6 67,9 c 7,5 a

Ratafia 11.870 c 98,6 14,7 ab 61,6 c 43,8 b 5,6 72,1 ab 5,8 b

Gemiddelde 12.041 100 14,9 63,8 44,9 5,0 70,8 6,3

K.W.V. P0,05 182 kg 1,51% 0,61% 0,99 kg 1,65 g 3,11 cm 0,87

V.C. (%) 1,13 1,13 3,06 1,16 2,73 2,85 13,48

F-ber. 4,89** 4,89** 1,70 24,85** 3,03* 8,45** 6,76**

TARWE, rangschikking van de rassen naar dalende productiviteit.

Ras Korrelopbrengst Vochtgehalte Hectolitergewicht Duizendzaden- Bladvlekkenziekte Gele roest Strolengte

kg/ha

relatief tov

gemiddelde (%)

bij oogst

(%)

(kg)

gewicht

(g)

(1-9; 9 = geen ziekte)

(*)

(1-9; 9 = geen

ziekte) (*)

(cm)(**)

Granny 10.598 a 106,2 15,9 a 78,3 c 45,9 c (***) 1,5 85,2 a

Tybalt 10.296 ab 103,2 15,2 ab 73,9 e 49,8 a 6,9 5,8 70,5 c

KWS Chamsin 10.217 abc 102,4 16,3 a 80,9 a 48,1 b (***) 2,9 76,4 b

Epos 9.975 bcd 100,0 14,7 b 75,8 d 37,9 e 6,9 6,0 75,3 b

Olivart 9.844 bcd 98,7 15,7 ab 77,5 c 47,6 b 6,6 7,5 68,5 c

Triso 9.808 cd 98,3 15,7 ab 79,6 b 42,7 d (***) 2,0 76,0 b

Sensas 9.705 de 97,3 15,9 a 81,9 a 47,1 bc 6,1 8,4 74,0 b

Popstart 9.366 e 93,9 15,2 ab 73,7 e 41,5 d 8,5 7,6 84,7 a

Gemiddelde 9.976 100 15,6 77,7 45,1 5,2 76,3

K.W.V. P0,05 416 kg 4,17 % 1,03 % 1,01 kg 1,49 g 3,28 cm V.C. (%) 2,85 2,85 4,52 0,88 2,26 2,93

F-ber. 7,36** 7,36** 2,18 79,6** 62,17** 28,55**

(*) Ziektegevoeligheid: schaal 1-9 (1 = zeer veel; 3 =veel; 5 = matig; 7 = weinig; 8 = zeer weinig; 9 = geen)

Bij de zomergerst werden netvlekkenziekte en bladvlekkenziekte samen beoordeeld

(**) Strolengte: na toepassen van 1 behandeling met een groeiregulator

(***) In de rassenproef tarwe was bladvlekkenziekte niet te kwoteren bij de rassen Granny, KWS Chamsin en Triso ten gevolge van de zware aantasting door gele roest

- 145 -


Korrelopbrengst

Bij zaai op 7 maart 2013 bedroeg de graanopbrengst van de tarwe gemiddeld over 8 rassen

9.976 kg/ha, en van de zomergerst maar liefst 12.041 kg/ha gemiddeld over 5 rassen. De

graanopbrengst varieerde in functie van het ras, bij de tarwe van 9.366 kg/ha tot 10.598 kg/ha,

hetzij een verschil van 1.232 kg/ha, en bij de zomergerst van 11.870 kg/ha tot 12.209 kg/ha,

hetzij een verschil van slechts 339 kg/ha.

Hectolitergewicht

Het hectolitergewicht bedroeg bij de zomergerst gemiddeld 63,8 kg (variërend van 61,6 kg tot

66,2 kg, hetzij een verschil van 4,6 kg) en bij de tarwe gemiddeld 77,7 kg (variërend van 73,7 kg

tot 81,9 kg, hetzij een verschil van 8,2 kg).

Ziektegevoeligheid

Bij de zomergerst kwam voornamelijk netvlekkenziekte en bladvlekkenziekte voor, beide ziekten

werden samen beoordeeld. Het ras Henley bleek het gevoeligst met een eerder hoge aantasting,

Calcule was het minst gevoelig met weinig (tot matig) aantasting.

In de rassenproef tarwe was gele roest de belangrijkste bladziekte. Veruit meest gevoelig bleken

Granny, Triso en KWS Chamsin met een zeer hoge tot hoge aantasting. Gezondst waren Sensas,

Popstart en Olivart met zeer weinig tot weinig aantasting.

Strolengte

De strolengte bedroeg bij de zomergerst gemiddeld 70,8 cm. De verschillen tussen de rassen

waren eerder miniem.

Bij de tarwe bedroeg de strolengte gemiddeld 76,3 cm. Langst waren de rassen Granny en

Popstart, kortst waren de rassen Olivart en Tybalt.

Legering

Nagenoeg alle rassen zomergerst vertoonden in zekere mate legering. Het ras Quench vertoonde

evenwel het minst legering.

Bij de tarwe trad er nagenoeg geen legering op in de proef, waardoor een adequate beoordeling

van de legergevoeligheid van de diverse rassen niet kon uitgevoerd worden.

Er dient benadrukt te worden dat de proefresultaten zomergranen te Zuienkerke (Houtave) in de

kustpolder, bekomen werden onder de lokale groeien klimaatsomstandigheden van het seizoen

2012-2013. Bovendien gaat het om slechts één proef! De behaalde proefresultaten houden geen

garantie in voor het bekomen van een gelijkaardig resultaat in de toekomst.

Voor wat de (uiterste) zaaidatum betreft van de diverse rassen wordt best het betreffende

zaaizaadbedrijf gecontacteerd.

- 146 -


- 147 -


DEEL V

INSECTENBESTRIJDING

IN GRANEN

- 148 -


1 SMALLE GRAANVLIEG

(Hylemya coarctata syn. Delia coarctata Fall.)

D. Wittouck 1 en

M. De Proft 2

Niet enkel tarwe, doch ook gerst (zomergerst), triticale en spelt kunnen aangetast worden

door de smalle graanvlieg.

1.1 Biologie

De smalle graanvlieg heeft slechts één generatie per jaar.

Wanneer meerdere opeenvolgende jaren bevorderlijk zijn voor de ontwikkeling van het insect,

brengt dit een belangrijke populatietoename van de smalle graanvlieg teweeg.

Een volwassen graanvlieg lijkt goed op een gewone huisvlieg, doch is wel iets kleiner. Het

mannetje is donkerbruin van kleur en het wijfje grijsgeel.

Na de verpopping komen de vliegjes te voorschijn uit de grond in de periode einde juni-juli. Tijdens

de warmste dagen van de zomer verblijven ze in de schaduw van de bomen, daarna keren ze terug

naar de velden om eitjes af te leggen.

Na 3 weken gebeurt de paring en vanaf einde juli tot september-oktober (doch vooral in de

maanden augustus-september) kunnen de eitjes afgelegd worden.

De voorkeurplaats voor het afleggen van de eitjes is een onbedekte, frisse en beschaduwde

grond. Dit kan een onbedekte grond met veel diepe oneffenheden zijn, bv. een zware grond die

pas bewerkt is. Wordt zulke plaats niet gevonden dan stellen de wijfjes zich tevreden met niet

bewerkte gronden of bedekte grond met heel wat open plekken of openingen tussen de rijen zoals

bietenpercelen (zeer geschikt), cichoreipercelen (minder geschikt want er is veel bladmassa),

aardappelen (hangt af van de hoeveelheid bladmassa) of maïspercelen (doch hier is het dikwijls te

droog). Percelen met een groenbemestingsgewas of met raaigras worden over het algemeen met

rust gelaten.

Elk wijfje legt 30-50 eitjes. De eitjes zijn roomkleurig wit en hebben een lengte van 1,3 tot

1,4 mm en vertonen overlangse plooien. Wordt na de oogst het land geploegd, dan worden de

oppervlakkig afgelegde eitjes mee ondergeploegd tot op een diepte van 25 à 30 cm. De larven

komen uit de eitjes gedurende de maanden januari – februari van het volgende jaar.

De pootloze larve is iets meer dan 1 mm lang, geelwit van kleur en aan de voorkant puntig

uitlopend. De larve verplaatst zich in de grond op zoek naar jonge graanplantjes die ze van op

afstand schijnt te kunnen opsporen dank zij de wortelafscheidingen. Ze dringt de plantjes binnen

onder de bodemoppervlakte iets boven het uitstoelingsplatform, door eerst spiraalsgewijs 1 à 2 cm

op te klimmen om vervolgens naar het centrale deel van het plantje te bewegen. Ze vernietigt

eerst de basis van het jongste blad en nadien de omliggende weefsels. Men vindt steeds maar één

larve per stoel.

Gedurende de eerste 2 à 3 levensweken is de voedselopname door de larven beperkt en blijven ze

in dezelfde plant. Eind maart, begin april worden ze echter vraatzuchtiger en migreren ze naar

diverse planten, die zij binnendringen via de grond. Ze penetreren de planten ter hoogte van de

uitstoelingsknoop.

De larve ondergaat in haar ontwikkeling 3 gedaanteverwisselingen en bereikt eind april - begin

mei, een lengte van 10 mm, waarna ze zich verpopt in de grond. Vijf tot zes weken later komen de

volwassen insecten te voorschijn en is de cyclus rond.


2 Unité Protection des Plantes et Ecotoxicologie, CRA-W Gembloux

- 149 -


1.2 Belangrijkste factoren die de omvang van de schade beïnvloeden

- De periode waarbinnen het insect het kwetsbaarst is situeert zich tussen het ontluiken van het

eitje en het moment waarop de jonge made een waardplant gevonden heeft. Naarmate de

afstand ei-plant groter is en de bodemcompactie aanzienlijker, vergroot de kans dat de made

haar beperkte reserves heeft uitgeput vooraleer ze een waardplantje bereikt.

Onder normale omstandigheden bevindt het eitje, dat oppervlakkig wordt afgelegd, zich in de

bovenste centimeters van de bodem en is de afstand die de made moet afleggen om een

waardplantje te vinden klein.

Wanneer het eitje door een grondbewerking dieper in de grond is gebracht vergroot deze

afstand echter aanzienlijk. Hierdoor is de kans groot dat de made uitgeput is vooraleer ze haar

voedsel vindt. Zij zal in dit geval haar doel slechts bereiken indien zij niet teveel gehinderd

wordt door de bodemstructuur en –textuur.

- Om bedreigd te zijn door schade van de smalle graanvlieg moeten volgende voorwaarden zich

tegelijk voordoen:

- niveau van eileg dat een risico biedt op aantasting

- voorvrucht bieten; ook aardappelen, cichorei, bonen en andere groenten kunnen een risico

inhouden (enkel in jaren met (zeer) veel eileg)

- late zaai. Bezaaiingen vanaf begin november vormen een risico; het risico neemt

stelselmatig toe naar mate later gezaaid wordt, aldus zijn bezaaiingen in de lente nog het

meest bedreigd.

Wanneer bovendien de bodembewerkingen onder moeilijke omstandigheden uitgevoerd werden

wordt het risico vergroot, omdat de bodem hierdoor een open structuur verkrijgt wat gunstig is

voor de migratie van de larven naar de graanplantjes.

- Een droge winter is bevorderlijk voor het optreden van schade veroorzaakt door de smalle

graanvlieg.

1.3 Symptomen van een aantasting door de smalle graanvlieg

De larve komt voor in de bladschede van het jongste blad waar de basis van het jongste blad

aangevreten wordt, zodat het jongste blad verwelkt, geel kleurt en gemakkelijk uit de

bladschede te trekken is (naar gelang de klimaatsomstandigheden tasten de larven de

graanplantjes aan tussen eind januari en eind maart). De planten sterven af en gaan meestal geen

extra uitstoeling vertonen. Doordat de larven van plant tot plant trekken, kunnen in het perceel

kale plekken ontstaan. Het verschijnsel treedt meestal vrij plots op in het voorjaar.

1.4 Toestand eileg smalle graanvlieg najaar 2013

In de laatste week van augustus 2013 werden er in regio‟s welke een risico bieden voor aantasting

door de smalle graanvlieg in granen, bodemstalen genomen in percelen suikerbieten (referentie

dekgewas die het gunstigst is voor de eileg) om de eileg van de smalle graanvlieg na te gaan.

Vervolgens werden de eitellingen uitgevoerd door het CRA-W, Unité Protection des Plantes et

Ecotoxicologie te Gembloux.

Op basis van de eileg op referentievelden in deze regio‟s, wordt bepaald of er al of niet een risico

bestaat in deze regio‟s voor het optreden van schade veroorzaakt door de smalle graanvlieg in

granen. Er dient benadrukt te worden dat het geheel van staalnames toelaat een inschatting te

maken van het niveau van eileg op regioschaal. Elk individueel resultaat heeft evenwel weinig

waarde.

a. Situatie kustpolder

In de kustpolder werden er door het LCG bodemstalen genomen in 29 percelen met voorvrucht

suikerbieten (niet geoogst).

Het niveau van eileg in het najaar 2013 impliceerde weinig risico op aantasting door de smalle

graanvlieg in de kustpolder. De gemiddelde eileg bedroeg 59 eitjes/m² in de kustpolder en

varieerde, naar gelang het perceel van 0 tot 240 eitjes per m².

- 150 -


Kustpolder Eitjes/m² Eitjes/m² Eitjes/m² Alveringem 110 Oostduinkerke 10 Middelkerke 140 Veurne 90 Nieuwpoort (Ramskapelle) 200 Slijpe 0 Veurne 20 Nieuwpoort (Ramskapelle) 0 Schore 210 Veurne 100 Nieuwpoort (Sint-Joris) 10 Zevekote 0 Veurne 50 Nieuwpoort (Sint-Joris) 10 Houtave 0 Veurne (Houtem) 0 Pervijze 160 Knokke 240 Veurne (Avekapelle) 40 Diksmuide (Kaaskerke) 70 Knokke-Heist 10 Wulpen 20 Diksmuide (Keiem) 30 Knokke-Heist 50 Koksijde 0 Leffinge 70 Knokke-Heist 40 Koksijde 10 Middelkerke 10

b. Situatie Eeklose polder en Wase polder

Er werden door het LCG eveneens staalnames uitgevoerd in de Eeklose polder (5 staalnames) en in

de Wase polder (4 staalnames). De gemiddelde eileg varieerde er van 0 tot maximaal slechts 70

eitjes/m², doch het betrof hier slechts een beperkt aantal staalnames.

Eeklose polder Eitjes/m² Waterland-Oudeman 0

Waterland-Oudeman 10 Waterland-Oudeman 0 Watervliet 0 Kaprijke 0

Wase polder Doel 0 Doel 30 Vrasene 70 Kieldrecht 0

c. Vlaamse regio’s grenzend aan Waals-Brabant en Waals Haspengouw

Gezien op bepaalde velden in Waals-Brabant en Waals Haspengouw een grote aantasting

vastgesteld werd, was het aangewezen om in de aangrenzende regio‟s in Vlaanderen behoedzaam

te zijn. Indien er namelijk in de aangrenzende Vlaamse regio‟s in het voorjaar 2013 op bepaalde

percelen schade werd vastgesteld door de smalle graanvlieg, was het aangewezen om voor het

teeltseizoen 2013-2014 de nodige voorzorgsmaatregelen te nemen in deze regio‟s.

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Meest aangetaste veld (aantal eitjes/m²) kustpolder

0

20

40

60

80

100

120

140

1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Gemiddelde aantasting (aantal eitjes/m²) kustpolder

- 151 -


1.5 Bestrijding

Door het schatten van het aantal afgelegde eitjes vanaf de tweede helft van augustus, is het

mogelijk een idee te krijgen van het risico dat op bepaalde gronden (regio‟s) schade zal optreden.

Hiertoe wordt de grond bemonsterd.

Alhoewel deze telling van het aantal eitjes in de herfst een zeer interessant gegeven is moet men

er toch rekening mee houden dat deze bepaling alleen een zeker risico van aantasting aangeeft en

geen zekerheid.

De intensiteit van de aantasting is echter ook afhankelijk van de samenstelling en de structuur van

de bodem en tevens van een aantal niet te voorziene factoren, waaronder op de eerste plaats de

weersomstandigheden tijdens de winter (een droge winter is bevorderlijk voor het optreden van

schade veroorzaakt door de smalle graanvlieg).

Dichtheden vanaf 200 eitjes/m² kunnen belangrijke economische schade veroorzaken.

Ook dient er met eventuele aanvallen van de smalle graanvlieg in het verleden op het betreffende

perceel rekening gehouden te worden in de aanpak van de bestrijding. Velden en regio‟s die in het

verleden dikwijls een aantasting door de smalle graanvlieg kenden, lopen immers een risico in

risicojaren.

1.5.1 Cultuurtechnische maatregelen

a. Zaaibedbereiding

Vóór het ploegen dienen de bovengrondse kluiten verkleind te worden.

Vervolgens is het bij de zaaibedbereiding belangrijk ervoor te zorgen dat het zaaibed goed

aangesloten is tot in de diepte. In een besmet perceel stelt men meestal vast dat de schade

minder groot is in aangedrukte zones, zoals wielsporen. Dit betekent dat hoe compacter de grond

is, hoe moeilijker de larven kunnen bewegen.

Bedoeling is dat na het ploegen en de zaaibedbereiding de bodemstructuur voldoende

aanééngesloten is in de diepte om de migratie van de larven naar de graanplantjes zoveel mogelijk

te bemoeilijken. Daarentegen vergemakkelijkt een losse, weinig compacte bodem de migratie van

de larven in de bodem en verhoogt de kans op aanzienlijke gewasschade.

Evenwel moeten (indien mogelijk) voldoende droge bodemomstandigheden afgewacht worden bij

alle grondbewerkingen.

Hoe minder goed de bodemomstandigheden bij zaai zijn, hoe minder goed het graangewas een

aanval van de smalle graanvlieg kan verdragen.

Eventueel rollen na de winter kan de schade beperken.

b. Vruchtopvolging

Doorgaans blijkt de voorvrucht bieten het grootste risico te vormen. Ook aardappelen, cichorei,

bonen en andere groenten kunnen een risico inhouden (enkel in jaren met (zeer) veel eileg). Er

werd in het verleden eveneens schade vastgesteld na uien, erwten en graszaad.

De schade is het meest uitgesproken wanneer de ontluiking (verschijnen van de larven) samenvalt

met het einde van de vorst op een weinig ontwikkeld graangewas. Dit is vooral het geval voor late

zaai na bieten.

c. Zaaidatum

Vroege zaai zal er voor zorgen dat de graanplantjes reeds sterk ontwikkeld de winter ingaan

(uitgestoeld vóór de winter) en de schade veel geringer zal zijn; bij vroege zaai is de bodem

bovendien meer aangesloten dan bij late zaai.

Bij late zaai zijn de plantjes daarentegen zwak bij het ingaan van de winter (niet uitgestoeld vóór

de winter) en uiterst kwetsbaar voor de larven van de smalle graanvlieg. Vandaar dat de meeste

schade wordt aangericht bij late zaai.

- 152 -


Hoe later de zaai, hoe groter het risico op beschadiging, omdat het graangewas een aanval van de

smalle graanvlieg minder goed kan verdragen.

Bezaaiingen vanaf begin november vormen een risico; het risico neemt stelselmatig toe naar mate

later gezaaid wordt, aldus zijn bezaaiingen in de lente nog het meest bedreigd.

d. Rassen

Bij winterharde en goed uitstoelende rassen, waarvan de groei na de winter het snelst

herneemt, is de schade het kleinst. Bij schade in het voorjaar kan stikstof zorgen voor een

gedeeltelijk herstel, want het gewas mag in geval van schade geen honger lijden.

1.5.2 Chemische maatregelen: zaaizaadbehandeling

Preventief kan het zaaizaad behandeld worden met Force (tefluthrin 200 g/l) of Langis

(cypermethrin 300 g/l) voor zaai vanaf (eind oktober) begin november.

Beide handelsproducten zijn erkend voor de behandeling van zaaizaden van gerst, tarwe, triticale,

rogge, haver en spelt

Dosis: - Force: 0,1 l/100 kg zaaizaad; de zaaizaadbehandeling mag alleen plaatsvinden in

professionele zaadverwerkingsinstallaties.

- Langis: 0,2 l/100 kg zaaizaad

Dit betekent dat voor percelen waar schade gevreesd wordt door de smalle graanvlieg, er best aan

gedaan wordt zaaizaad te gebruiken dat met Force of Langis behandeld is, maar alleen bij zaai

vanaf (eind oktober) begin november.

Aandachtspunten bij het gebruik van behandeld zaaizaad tegen de smalle graanvlieg:

- bij zaai vóór eind oktober, is de nawerking van het insecticide onvoldoende tot het

einde van de winter, zijnde het moment waarop de larven van de smalle graanvlieg

schade kunnen veroorzaken aan de wintergranen.

- er mag niet te diep gezaaid worden (homogene zaaidiepte van ongeveer 2 cm) ten-

einde een optimale effectiviteit van het insecticide te bekomen. Wanneer dieper wordt

gezaaid, kan de werking minder zijn.

1.6 LCG-waarschuwingsberichten eileg smalle graanvlieg in het najaar

Elk jaar worden er tijdens de tweede helft van augustus in regio‟s welke een risico bieden voor

aantasting door de smalle graanvlieg in granen, bodemstalen genomen in percelen suikerbieten

(referentie dekgewas die het gunstigst is voor de eileg) om de eileg van de smalle graanvlieg na te

gaan. Vervolgens worden de eitellingen uitgevoerd door het CRA-W, Unité Protection des Plantes et

Ecotoxicologie te Gembloux.

Op basis van de eileg op referentievelden in deze regio‟s, wordt bepaald of er al of niet een risico

bestaat in deze regio‟s voor het optreden van schade veroorzaakt door de smalle graanvlieg in

granen. Tenslotte wordt er via de “LCG-Graanberichten” een waarschuwingsbericht verstuurd naar

de LCG-leden. De “LCG-Graanberichten” zijn eveneens raadpleegbaar op de LCG-website

(www.lcg.be).

Er dient benadrukt te worden dat het geheel van staalnames toelaat een inschatting te maken

van het niveau van eileg op regioschaal. Elk individueel resultaat heeft evenwel weinig waarde.

- 153 -


SAMENGEVAT: BESTRIJDING VAN DE SMALLE GRAANVLIEG

(in tarwe, gerst, triticale en spelt)

Te nemen voorzorgsmaatregelen op risicopercelen:

- Zaaibedbereiding

vóór het ploegen bovengrondse kluiten verkleinen

zaaibed goed aansluiten tot in de diepte; na de zaai mogen er bovengronds

kluiten liggen (dit is zelfs beter, o.a. om dichtslempen van de bodem te voor-

komen) maar in diepte moet de grond goed aangesloten zijn

indien mogelijk, voldoende droge bodemomstandigheden afwachten bij alle

grondbewerkingen.

Hoe minder goed de bodemomstandigheden bij zaai zijn, hoe minder goed het

graangewas een aanval van de smalle graanvlieg kan verdragen.

- Voorvrucht

bieten = grootste risico;

ook aardappelen, cichorei, bonen en andere groenten kunnen een risico

inhouden (enkel in jaren met (zeer) veel eileg); in het verleden werd er

eveneens schade vastgesteld na uien, erwten en graszaad.

- Zaaidatum

Vroege zaai zal ervoor zorgen dat de graanplantjes reeds sterk ontwikkeld de winter

ingaan (uitgestoeld vóór de winter) en de schade veel geringer zal zijn; bij vroege

zaai is de bodem bovendien meer aangesloten dan bij late zaai.

Bezaaiingen vanaf begin november vormen een risico; het risico neemt stelselmatig

toe naar mate later gezaaid wordt, aldus zijn bezaaiingen in de lente nog het meest

bedreigd.

- Rassen

Bij winterharde en goed uitstoelende rassen, waarvan de groei na de winter het

snelst herneemt, is de schade het kleinst.

- Zaaizaadbehandeling op risicopercelen met Force (tefluthrin 200 g/l) of Langis

(cypermethrin 300 g/l) voor zaai vanaf (eind oktober) begin november

Aandachtspunten:

bij zaai vóór eind oktober, is de nawerking van het insecticide onvoldoende tot

het einde van de winter, zijnde het moment waarop de larven van de smalle

graanvlieg schade kunnen veroorzaken aan de wintergranen.

er mag niet te diep gezaaid worden (homogene zaaidiepte van ongeveer

2 cm) teneinde een optimale effectiviteit van het insecticide te bekomen.

Wanneer dieper wordt gezaaid, kan de werking minder zijn.

Ook dient er met eventuele aanvallen van de smalle graanvlieg in het verleden op het

betreffende perceel rekening gehouden te worden in de aanpak van de bestrijding. Velden en

regio‟s die in het verleden dikwijls een aantasting door de smalle graanvlieg kenden, lopen

immers een risico in risicojaren.

- 154 -


2 BLADLUIZEN, OVERDRAGERS VAN HET

DWERGVERGELINGSVIRUS TIJDENS DE HERFST EN

HET VROEGE VOORJAAR IN WINTERGRANEN

W. Odeurs 1,

G. Haesaert 2, V. Derycke2

en D. Wittouck 3

2.1 Probleemstelling

Bladluizen kunnen sommige jaren door het overbrengen van het dwergvergelingsvirus (“Barley

Yellow Dwarf Virus” of “BYDV”) heel wat schade aanbrengen, niet alleen in wintergerst maar ook in

wintertarwe en triticale. Dit dwergvergelingsvirus veroorzaakt de dwergvergelingsziekte.

De bladluisbestrijding in het najaar en het vroege voorjaar heeft tot doel de overdracht van dit

dwergvergelingsvirus via bladluizen te voorkomen. Alle wintergranen kunnen aangetast worden,

doch de meeste schade is te verwachten bij wintergerst en vroeggezaaide wintertarwe.

Bladluisvluchten vinden immers plaats bij temperaturen van 10 à 12 °C, wat de kans op aantasting

vergroot vroeg in het najaar.

Voor overdracht van het virus moeten de bladluizen echter ook virusdragend zijn. Deze virulentie

kan sterk verschillen van jaar tot jaar en van streek tot streek, en is enkel met behulp van een

laboratoriumtest te bepalen. De graad van aantasting is afhankelijk van de grootte van de

bladluispopulaties en de aanwezigheid van contaminatiebronnen (bv. met BYDV gecontamineerde

graanopslag, grassen en onkruiden).

Meer dan 20 verschillende bladluissoorten zijn bekend als mogelijke drager van het virus. De

voornaamste zijn: Rhopalosiphum padi, R. maydis, Macrosiphum avenae, Metopolophium dirhodum

en Sitobion graminum. Bladluizen raken geïnfecteerd door zich te voeden met BYDV-besmette

planten. Voedingsperioden van 12 tot 30 minuten zouden hierbij het efficiëntst zijn.

2.2 Bevorderlijke factoren voor de aanwezigheid van bladluizen

De aanwezigheid van bladluizen kan sterk verschillen van jaar tot jaar en van perceel tot perceel.

Omstandigheden welke bevorderlijk zijn voor de aanwezigheid van bladluizen in wintergranen in

het najaar zijn onder andere:

- de aanwezigheid van bladluizen tijdens de voorafgaande zomer in graan- en maïspercelen

- wintergraanpercelen in de nabijheid van met bladluizen geïnfecteerde maïsvelden (ook laat

geoogste maïsvelden!)

- vroege zaai van wintergranen

- aanhoudend zacht weer in de herfst

- beschut gelegen wintergraanpercelen

- graanopslag in de directe omgeving (kan een bron zijn van virusdragende bladluizen)

Tijdens een zachte winter kunnen de bladluizen in de wintergranen overleven. Dit betekent dat,

indien er virusdragende bladluizen voorkomen in het najaar en de daaropvolgende winter zacht is

en gunstig is voor de activiteit van de bladluizen, de aantasting door het dwergvergelingsvirus in

het perceel verder kan uitbreiden (o.a. groter wordende haarden). Een vroege lente is eveneens

bevorderlijk voor de aanwezigheid van bladluizen.




- 155 -


In een perceel kunnen de bladluizen heterogeen verspreid voorkomen, met plaatselijk geen tot

zeer weinig bladluizen en plaatselijk hoge aantastingsniveaus.

De schade die veroorzaakt wordt door het dwergvergelingsvirus hangt ondermeer af van enerzijds

het aanwezige aantal virusdragende bladluizen, en anderzijds de mogelijkheid van de bladluizen

om actief te zijn (uitbreiden van de aantasting). Deze factoren zijn op hun beurt sterk afhankelijk

van het temperatuursverloop vanaf de herfst.

2.3 Symptomen van een aantasting door het dwergvergelingsvirus

2.3.1 Symptomen van een aantasting door het dwergvergelingsvirus in

WINTERGERST

Volgende symptomen kunnen vastgesteld worden:

- pleksgewijze bladvergeling in het perceel (haarden) in de herfst of op het einde van de

winter

- verkleuring aan de bladtop

- geremde groei bij het doorschieten, dwerggroei

- moeilijke aarvorming

- bij zware aantasting zelfs afsterven

2.3.2 Symptomen van een aantasting door het dwergvergelingsvirus in

WINTERTARWE

a. Najaarsinfectie

De eerste symptomen van een najaarsinfectie zijn meestal pleksgewijs in het perceel (in

haarden) zichtbaar na de winter als een geelverkleuring van de bladtoppen. Het virus

vermindert de wortelgroei, veroorzaakt bij tarwe en haver een geel- of roodverkleuring van de

bladtop en dwerggroei.

b. Voorjaarsinfectie

Bij voorjaarsinfectie komen, verspreid over het veld, individueel aangetaste tarweplanten voor

met roodverkleuring van het blad, beginnend aan de bladtop. Bij het aangetaste gewas komen

slecht afrijpende, rechtopstaande aren voor.

2.4 Bladluispopulaties en waarschuwingen na de uitzaai van de wintergerst

2012

In het najaar 2012 werden bladluistellingen uitgevoerd op de waarnemingsvelden aangelegd door

het Landbouwcentrum Granen Vlaanderen. De tellingen werden uitgevoerd op wintergerst- en

wintertarwepercelen zonder Argento zaaizaadbehandeling waarop geen bladluisbestrijding tijdens

het seizoen werd uitgevoerd. In Tabellen 2.1 en 2.2 wordt een overzicht gegeven van de

waarschuwingsberichten die opgesteld werden op basis van de bladluistellingen, respectievelijk in

wintergerst en wintertarwe. Op de percelen met een aantastingsgraad van meer dan 5% in het

najaar (in functie van de virulentie van de bladluizen of perceelsspecifiek advies) werd geadviseerd

een bladluisbestrijding uit te voeren (Bron: Bodemkundige Dienst van België).

De eerste tellingen in wintergerst in Zuid-West-Vlaanderen te Spiere-Helkijn op 15 oktober

duidden op een bezettingspercentage van 2,9 tot 4,4 %. Het percentage planten bezet met

minstens één bladluis nam in de maand oktober wekelijks toe op deze percelen.

Eén week later op 22 oktober bedroeg het bezettingspercentage op deze percelen respectievelijk

3,3 en 8,5 %. Op het tweede perceel was dus vrij snel de interventiedrempel overschreden. Op de

overige waarnemingspercelen waren op één perceel na, weinig bladluizen aanwezig op 22 oktober:

slechts 0 tot 2,2 % van de planten was bezet met minstens één bladluis, op één perceel te

Gingelom liep het aantastingspercentage hoger op tot 5,3 %.

- 156 -


Eind oktober waren respectievelijk 5,1 en 16,1 % van de planten bezet te Spiere-Helkijn na de

gestage toename van de bladluispopulatie. Op beide percelen was de behandelingsdrempel

overschreden. De weken nadien nam het percentage bezette planten af.

Op de percelen wintergerst te Limburg waar bij de eerste tellingen nauwelijks luizen werden

aangetroffen, bleef de druk het hele najaar zeer beperkt.

In Zuid-West-Vlaanderen werden ook enkele wintertarwepercelen opgevolgd. Net als in de

wintergerst waren de bladluizen ook in de vroeg gezaaide wintertarwe (zaai 11 oktober) duidelijk

aanwezig. Op 29 oktober in het stadium 1e blad waren 7,6 % van de planten bezet. Echter de week

nadien bleek de bladluisdruk al sterk verminderd te zijn, net zoals in de gerst werd waargenomen.

Op de overige percelen wintertarwe bleef de aantasting steeds beperkt.

- 157 -


Tabel 2.1: Landbouwcentrum Granen Vlaanderen. Beknopt overzicht van de tellingen in het najaar 2012 op de waarnemingsvelden WINTERGERST zonder

Argento zaaizaadbehandeling en zonder bladluisbestrijding over het gewas.

Waarnemings-

plaats

Zaaidatum 12 november 2012 5-6 november 2012 29 oktober 2012 22 oktober 2012 15 oktober 2012 Ligging perceel

Ontwikkelings-

stadium

wintergerst

% planten bezet

met minstens

1 bladluis (*)

Ontwikkelings-

stadium

wintergerst

% planten bezet

met minstens

1 bladluis (*)

Ontwikkelings-

stadium

wintergerst

% planten bezet

met minstens

1 bladluis (*)

Ontwikkelings-

stadium

wintergerst

% planten bezet

met minstens

1 bladluis (*)

Ontwikkelings-

stadium

wintergerst

% planten bezet

met minstens

1 bladluis (*)

West-Vlaanderen

Zuid-West-

Vlaanderen

Spiere-Helkijn I 29 september 2012 5e blad 2,3% (1,1) 4e blad 3,3% (1,5) 3e blad 5,1% (1,8) 2e blad 3,3% (1,6) 1e blad 2,9% (2,0) niet beschut

Spiere-Helkijn II 29 september 2012 5e blad 5,1% (1,2) 4e blad 9,1% (1,5) 3e blad 16,1% (1,8) 2e blad 8,5% (2,0) 1e blad 4,4% (2,4) niet beschut, grenzend aan

maïs en aardappelen

Noord-West-

Vlaanderen

Blankenberge 11 oktober 2012 1e à 2e blad 0% 1e blad 0,5% (1,5) 1e blad 0,5% (1,5) niet beschut

Limburg

Gingelom 2 oktober 2012 (behandeld) 3e blad 7,8% 1e blad 5,3% niet beschut, grenzend aan een spoorweg

Heers 2 oktober 2012 4e blad 0% 3e blad 0,5% 1e blad 1,0% niet beschut, grenzend aan suikerbieten

Linter 2 oktober 2012 4e blad 0% 3e blad 0% 1e blad 0,8% niet beschut, grenzend aan

maïs

Riemst 28 september 2012 4e blad 0% 3e blad 0,7% 2e blad 2,2% niet beschut, grenzend aan

een groenbemester

Valmeer 30 september 2012 4e blad 2,0% niet beschut, grenzend aan een groenbemester

Tongeren 1 oktober 2012 3e blad 0% 2e blad 2,0% (1,0) 2e blad 0% niet beschut, grenzend aan

een groenbemester

Brabant

Bierbeek 2 oktober 2012 4e blad 0% 3e blad 0% 2e blad 0% 1e blad 0% niet beschut

(*) Tussen haakjes het aantal bladluizen per plant

Tabel 2.2: Landbouwcentrum Granen Vlaanderen. Beknopt overzicht van de tellingen in het najaar 2012 op de waarnemingsvelden WINTERTARWE zonder Argento zaaizaadbehandeling en zonder bladluisbestrijding over het gewas.

Waarnemingsplaats Zaaidatum 12 november 2012 5-6 november 2012 29 oktober 2012 Ligging perceel

Ontwikkelings-

stadium

wintertarwe

% planten bezet

met minstens

1 bladluis (*)

Ontwikkelings-

stadium

wintertarwe

% planten bezet

met minstens

1 bladluis (*)

Ontwikkelings-

stadium

wintertarwe

% planten bezet

met minstens

1 bladluis (*)

Zuid-West-Vlaanderen

Spiere-Helkijn

11 oktober 2012 2e blad 1,5% (1,1) 1e à 2e blad 3,2% (1,5) 1e blad 7,6% (2,0) niet beschut, grenzend aan kolen

Reningelst 12 oktober 2012 2e blad 1,0% (1,0) 1e à 2e blad 1,6% (1,0) niet beschut, grenzend aan

prei

Oost-Vlaanderen

Bottelare 25 oktober 2012 opkomst 0% niet beschut, grenzend aan

maïs

(*) Tussen haakjes het aantal bladluizen per plant

- 158 -


2.5 Richtlijnen voor de bestrijding van bladluizen, overdragers van het

dwergvergelingsvirus in wintergranen tijdens de herfst en het vroege

voorjaar

De bestrijding van het dwergvergelingsvirus kan aangepakt worden door de bladluizen te

bestrijden met een insecticide, hetzij via gewasbespuiting, hetzij via zaaizaadbehandeling.

2.5.1 Gewasbespuiting

Zowel in wintergerst als in wintertarwe gelden volgende aanbevelingen (bij gebruik van zaaizaad

zonder specifieke zaaizaadbehandeling tegen bladluizen, overdragers van het dwergvergelings-

virus):

a. Zaaidatum

- WINTERGERST

zaai niet te vroeg (vanaf 25 september): uit de waarnemingen die in het verleden

uitgevoerd werden, is duidelijk gebleken dat de bladluisaantasting (merkelijk) lager lag op de

percelen gezaaid in oktober. Beneden de 10°C zijn de bladluizen minder actief.

- WINTERTARWE

vermijd te zaaien vóór 15 oktober: waarnemingen in het verleden maakten duidelijk dat

de bladluisaantasting lager ligt bij percelen gezaaid na 15 oktober, beneden de 10°C zijn de

bladluizen minder actief.

Opgelet: Het verwachte beschermingseffect (ten aanzien van een bladluisaantasting) door het

verlaten van de zaaidatum is minder groot wanneer de klimatologische omstandigheden

in de herfst lang gunstig blijven voor de activiteit van de virusdragende bladluizen.

b. Controleer alle percelen wintergerst en vroeg gezaaide wintertarwe en triticale van

bij de opkomst op de aanwezigheid van bladluizen; verifieer de mededelingen van het

Landbouwcentrum Granen Vlaanderen met uw eigen perceelsspecifieke waarnemingen.

Deze perceelscontrole is absoluut noodzakelijk indien de omstandigheden gunstig zijn voor de

bladluisaantasting zoals bij aanhoudend zacht weer, beschut liggende percelen, vroege zaai,

aanwezigheid van bladluizen tijdens de voorafgaande zomer in graan- en maïspercelen,

graanpercelen in de nabijheid van met bladluizen geïnfecteerde maïsvelden (ook laat geoogste

maïsvelden!), …

Vooral in jaren met een belangrijke bladluisaantasting in de jonge wintergerst kan er

een besmetting van de (vroeggezaaide) wintertarwe- en triticalepercelen optreden.

c. Behandelingsdrempel (Bron: M. De Proft, Unité Protection des Plantes et Ecotoxicologie,

CRA-W Gembloux)

- in de herfst is een bladluisbehandeling nodig vanaf het moment dat 5% van de planten

bezet is met virusdragende bladluizen

- en bij het ingaan van de winter is een bladluisbehandeling nodig vanaf het moment dat

1% van de planten bezet is met virusdragende bladluizen.

d. Productkeuze

De erkende insecticiden voor de bestrijding van bladluizen, overdragers van het

dwergvergelingsvirus in wintergranen via gewasbespuiting zijn weergegeven in Tabel 2.3 en

Tabel 2.4 op het einde van dit artikel.

In de meeste gevallen wordt in de herfst voldoende resultaat bekomen met pyrethroïden.

Wanneer de behandeling uitgevoerd wordt bij zacht weer (17°C en meer), kan de toevoeging

van pirimicarb (ongeveer 70 g/ha werkzame stof) de effectiviteit van de pyrethroïden

verbeteren. (Bron: M. De Proft, Unité Protection des Plantes et Ecotoxicologie, CRA-W

Gembloux).

- 159 -


e. Behandelingsmodaliteiten (bij gebruik van insecticiden op basis van een pyrethroïde)

Wanneer de weersomstandigheden droog en zonnig zijn, is het belangrijk om:

- voldoende water te gebruiken

- behandelingen te vermijden in perioden met felle zon

2.5.2 Zaaizaadbehandeling

Ter bestrijding van de bladluizen, overdragers van het dwergvergelingsvirus, kan het zaaizaad

behandeld worden met Argento.

Argento bevat:

- een insecticide: clothianidin 250 g/l (insecticide ter bestrijding van bladluizen)

- en een fungicide: prothioconazool 50 g/l

Argento is toegelaten voor de behandeling van zaaizaden van wintergerst, wintertarwe,

triticale, rogge, haver en spelt bij zaai in de herfst. De zaadbehandeling mag alleen plaats-

vinden in professionele zaadverwerkingsinstallaties.

De behandelde zaaizaden met Argento mogen met ingang van 1 december 2013 niet meer gezaaid

worden vanaf januari tot juni (Persbericht Fytoweb 16 mei 2013).

Bij gebruik van zaaizaad behandeld met Argento worden de wintergranen preventief behandeld,

waardoor na de uitzaai een eventuele gewasbehandeling met een insecticide kan uitgespaard

worden. Toch is het aangewezen om bij aanhoudend zachte weersomstandigheden en bij hoge

bladluisdruk de bladluisaantastingen op de percelen op te volgen vanaf half november.



2.6 LCG-waarschuwingsberichten bladluizen, overdragers van het

dwergvergelingsvirus in het najaar en vroege voorjaar in wintergranen

In het najaar, en indien nodig in het vroege voorjaar, wordt aan de hand van een netwerk van

waarnemingsvelden, verspreid over het Vlaamse landsgedeelte, de bladluisdruk in wintergranen

opgevolgd. In deze waarnemingsvelden worden vanaf de opkomst van de wintergranen, wekelijks

bladluistellingen uitgevoerd.


aan de LCG-leden via de “LCG-Graanberichten”. De “LCG-Graanberichten” zijn eveneens raad-

pleegbaar op de LCG-website (www.lcg.be).

Het is wenselijk dat de graanteler de mededelingen van het Landbouwcentrum Granen Vlaanderen

verifieert met zijn eigen perceelsspecifieke waarnemingen alvorens een bestrijding uit te voeren.

- 160 -


Tabel 2.3: Landbouwcentrum Granen Vlaanderen. Insecticiden erkend voor de bestrijding van bladluizen, overdragers van het dwergvergelingsvirus in GERST (op datum 19 februari 2014).

handelsproduct erk. nr samenstelling wintergerst zomergerst

stadium

1

dosis/ha

max. aantal toepassingen

bufferzone/ drift 2

VT

3

(dagen)

Pyrethroïde (p) max. aantal toepassingen

tegen dwergvergelingsvirus per

toepassing

BULLDOCK 25 EC EC 9835P/B beta-cyfluthrin 25 g/l 1 1 9-30 0,3 l niet vermeld 5 m 56

CYPERSTAR EC 9727P/B cypermethrin 200 g/l 2 2 9-30 0,1 l 2 per jaar

CYTHRIN MAX EC 10106P/

B cypermethrin 500 g/l 1 1 9-30 40 ml 2 per 12 mnd 20 m

CYTOX EC 8653P/B cypermethrin 100 g/l 2 2 9-30 0,2 l 2 per jaar 10 m

DECIS EC 2,5 EC 7172P/B deltamethrin 25 g/l 2 2 9-30 0,2 l 2 per 12 mnd 5 m

FASTAC EC 8958P/B alpha-cypermethrin 50 g/l 2 2 9-30 0,2 l 2 per jaar 20 m / 90 %

FURY 100 EW EW 8476P/B zetacypermethrine 100 g/l 2 2 9-30 0,1 l 2 per 12 mnd 20 m

KARATE ZEON CS 9231P/B lambda-cyhalothrin 100 g/l 2 2 9-30 50 ml 2 per teelt 5 m

LAMBDA 50 EC EC 9749P/B lambda-cyhalothrin 50 g/l 2 2 9-30 0,1 l 2 per teelt 5 m

MAVRIK 2F EW 7535P/B tau-fluvalinaat 240 g/l 2 0 herfst 0,2 l niet vermeld 10 m

MINUET EW 9636P/B zetacypermethrine 100 g/l 2 2 9-30 0,1 l 2 per 12 mnd 20 m

NEXIDE CS 10110P/

B gamma-cyhalothrin 60 g/l 2 2 9-30 75 ml 2 per teelt 20 m

NINJA CS 9571P/B lambda-cyhalothrin 100 g/l 2 2 9-30 50 ml 2 per teelt 5 m

PATRIOT EC 9207P/B deltamethrin 25 g/l 2 2 9-30 0,2 l 2 per 12 mnd 5 m

PROFI LAMBDA 100 CS CS 9987P/B lambda-cyhalothrin 100 g/l 2 2 9-30 50 ml 2 per teelt 5 m

RAVANE 50 EC 9647P/B lambda-cyhalothrin 50 g/l 2 2 9-30 0,1 l 2 per jaar 5 m

SHERPA 200 EC EC 8968P/B cypermethrin 200 g/l 2 2 9-30 0,1 l 2 per jaar

SPARVIERO CS 10179P/

B lambda-cyhalothrin 100 g/l 2 2 9-30 50 ml 2 per teelt 5 m

SPLENDID EC 9627P/B deltamethrin 25 g/l 2 2 9-30 0,2 l 2 per 12 mnd 5 m

SUMI ALPHA EC 8241P/B esfenvaleraat 25 g/l 1 1 9-30 0,2 l 1 per jaar 5 m

Carbamaat (ca)

PIRIMOR WG 6640P/B 1031P/P

pirimicarb 50% 2 2 niet vermeld 0,25 kg 2 per jaar 7

"mengsel" (p)+(ca)

OKAPI EC

7978P/B

lambda-cyhalothrin 5 g/l pirimicarb 100 g/l

1 0 vanaf

verschijnen 0,75 l

1 per teeltcyclus

5 m

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen, in eigen vorm of wijze, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Het Landbouwcentrum Granen Vlaanderen is niet aansprakelijk voor eventuele schadelijke gevolgen die zouden kunnen ontstaan bij het gebruik van de gegevens uit deze opgave.

Stadium1

(= BBCH-schaal) : (9) Opkomst ; (30) Begin oprichten Bufferzone/ drift

2 = Bufferzone in meter/ driftreducerende techniek in % (indien vermeld)

VT3= Veiligheidstermijn = Wachttijd voor de oogst (indien vermeld)

- 161 -


Tabel 2.4: Landbouwcentrum Granen Vlaanderen. Insecticiden erkend voor de bestrijding van bladluizen, overdragers van het dwergvergelingsvirus in TARWE en TRITICALE (op datum 19 februari 2014).

handelsproduct erk. nr samenstelling wintertarwe zomertarwe triticale stadium1 dosis/ha

max. aantal toepassingen

bufferzone/ drift 2

VT

3

(dagen)

Pyrethroïde (p) max. aantal toepassingen tegen

dwergvergelingsvirus per

toepassing

BAYTHROID EC 050 EC 7433P/B cyfluthrin 50 g/l 2 2 2 9-30 0,3 l 2 per teelt 20 m

BULLDOCK 25 EC EC 9835P/B beta-cyfluthrin 25 g/l 1 1 1 9-30 0,3 l niet vermeld 5 m 56

CYPERSTAR EC 9727P/B cypermethrin 200 g/l 2 2 2 9-30 0,1 l 2 per jaar

CYTHRIN MAX EC 10106P/B cypermethrin 500 g/l 1 1 1 9-30 40 ml 2 per 12 mnd 20 m

CYTOX EC 8653P/B cypermethrin 100 g/l 2 2 2 9-30 0,2 l 2 per jaar 10 m

DECIS EC 2,5 EC 7172P/B deltamethrin 25 g/l 2 2 2 9-30 0,2 l 2 per 12 mnd 5 m

FASTAC EC 8958P/B alpha-cypermethrin 50 g/l 2 2 2 9-30 0,2 l 2 per jaar 20 m / 90 %

FURY 100 EW EW 8476P/B zetacypermethrine 100 g/l 2 2 2 9-30 0,1 l 2 per 12 mnd 20 m

KARATE ZEON CS 9231P/B lambda-cyhalothrin 100 g/l 2 2 2 9-30 50 ml 2 per teelt 5 m

KARIS 100 CS CS 10028P/B lambda-cyhalothrin 100 g/l 2 2 2 9-30 50 ml 2 per teelt 5 m

LAMBDA 50 EC EC 9749P/B lambda-cyhalothrin 50 g/l 2 2 2 9-30 0,1 l 2 per teelt 5 m

MAVRIK 2F EW 7535P/B tau-fluvalinaat 240 g/l 2 0 2 herfst 0,2 l niet vermeld 10 m

MINUET EW 9636P/B zetacypermethrine 100 g/l 2 2 2 9-30 0,1 l 2 per 12 mnd 20 m

NEXIDE CS 10110P/B gamma-cyhalothrin 60 g/l 2 2 2 9-30 75 ml 2 per teelt 20 m

NINJA CS 9571P/B lambda-cyhalothrin 100 g/l 2 2 2 9-30 50 ml 2 per teelt 5 m

PATRIOT EC 9207P/B deltamethrin 25 g/l 2 2 2 9-30 0,2 l 2 per 12 mnd 5 m

PROFI LAMBDA 100 CS CS 9987P/B lambda-cyhalothrin 100 g/l 2 2 2 9-30 50 ml 2 per teelt 5 m

RAVANE 50 EC 9647P/B lambda-cyhalothrin 50 g/l 2 2 2 9-30 0,1 l 2 per teeltcyclus 5 m

SHERPA 200 EC EC 8968P/B cypermethrin 200 g/l 2 2 2 9-30 0,1 l 2 per jaar

SPARVIERO CS 10179P/B lambda-cyhalothrin 100 g/l 2 2 2 9-30 50 ml 2 per teelt 5 m

SPLENDID EC 9627P/B deltamethrin 25 g/l 2 2 2 9-30 0,2 l 2 per 12 mnd 5 m

SUMI ALPHA EC 8241P/B esfenvaleraat 25 g/l 1 1 1 9-30 0,2 l 1 per jaar 5 m

Carbamaat (ca)


pirimicarb 50% 2 2 2 niet vermeld 0,25 kg 2 per jaar 7

"mengsel" (p)+(ca)

OKAPI EC 7978P/B

lambda-cyhalothrin 5 g/l

pirimicarb 100 g/l 1 0 1

(wintergraan)

vanaf verschijnen

0,75 l 1 per teeltcyclus 5 m


Stadium1

(= BBCH-schaal): (9) Opkomst ; (30) Begin oprichten Bufferzone/ drift

2 = Bufferzone in meter/ driftreducerende techniek in % (indien vermeld)

VT3= Veiligheidstermijn = Wachttijd voor de oogst (indien vermeld)

- 162 -


3 Bladluizen tijdens de zomer in wintertarwe

D. Wittouck 1, G. Haesaert 2 en W. Odeurs 3

De aantastingsgraad door bladluizen in graangewassen tijdens de zomer kan zeer sterk verschillen

tussen percelen onderling en over de jaren. Warm en droog weer is bevorderlijk voor de

vermenigvuldiging van de bladluizen.

3.1 Soorten bladluizen

Drie bladluissoorten komen vrij algemeen voor bij tarwe: grote graanluis (Sitobion avenae), de

roos-grasluis (Metopolophium dirhodium) en de vogelkersluis (Rhopalosiphum padi).

De grote graanluis is donkergroen, soms bruin van kleur, met donkere poten. Ze komt vooral

voor op de bladeren bij het in aar komen van de tarwe, maar verhuist spoedig naar de aren. De

bladluis overwintert als winterei op granen en grassen.

De roos-grasluis is lichtgroen met lichtgekleurde poten. Deze bladluis komt vrijwel alleen voor op

de bladeren en de stengels. De overwintering gebeurt als eistadium op rozen.

De vogelkersluis is groen van kleur met donkere poten en bezit een rode vlek op het achterlijf.

De vogelkersluis zit vooral op de stengels en overwintert op vogelkers.

Alle drie geciteerde soorten vliegen laat in het voorjaar of vroeg in de zomer (alata migrans) van

de winterwaardplant naar de graangewassen. Hierop ontwikkelen ze 3 of 4 generaties (via eitjes of

via parthenogenesis).

Bij zonnig en warm weer kunnen de bladluizen zich explosief vermeerderen.

3.2 Schade

De aanwezigheid van bladluizen op de bladeren en de aar kan schade toebrengen aan de

opbrengst.

Bij aanwezigheid van grote aantallen bladluizen ontstaat er zuigschade (opzuigen van plantensap).

Op de bladeren kan dit opgemerkt worden door gele vlekken. De kans op zuigschade is het

grootst na een zachte winter, gevolgd door een zacht voorjaar (snelle generatieopbouw). Het

aanbrengen van zuigschade beperkt zich tot ongeveer een periode van circa 2 weken rond de bloei,

tot aan het melkrijpstadium. Daarna daalt het aantal bladluizen meestal snel ten gevolge van

natuurlijke vijanden of het wegvliegen van de bladluizen naar meer aantrekkelijke gewassen dan het

rijpende graan.

Tevens produceren de bladluizen honingdauw waarin zich roetdauwschimmels

ontwikkelen. Dit belemmert in aanzienlijke mate de fotosynthese en vermindert de gewasgroei.

3.3 Bestrijding

De uit te voeren bestrijding is afhankelijk van enerzijds de grootte van de bladluispopulatie, en

anderzijds de aan- of afwezigheid van natuurlijke vijanden. Vooral vanaf iets vóór het stadium

“aarschuiven” is een regelmatige controle van het gewas (blad, stengel en aar) op de aanwezigheid

van bladluizen aan te bevelen.

a. Schadedrempels

Schadedrempels waarbij een bladluisbestrijding rendabel is (percentages halmen bezet met

bladluizen) (Bron: Bodemkundige Dienst van België):

- begin aarstadium: ± 30%

- aren 100% uit + stadium bloei: 20 tot 25%

- begin waterrijpstadium: 30 tot 35%

- begin deegrijpstadium: meer dan 35%

- deegrijpstadium: meer dan 50%




- 163 -


b. Gewasbespuiting met insecticiden

De meest aangewezen insecticiden om bladluizen te bestrijden in tarwe en triticale tijdens de

zomer (vanaf de “aarvorming”) via gewasbespuiting zijn weergegeven in Tabel 3.1 op het einde

van dit artikel.

Gaasvliegen en lieveheersbeestjes zijn natuurlijke vijanden van bladluizen. Het is belangrijk de

ontwikkeling van deze natuurlijke vijanden te volgen en bij gebruik van insecticiden rekening te

houden met deze nuttige insecten.

TOELICHTING INSECTICIDEN

Insecticiden op basis van een pyrethroïde

Wanneer gekozen wordt voor een insecticide op basis van een pyrethroïde is een correcte

toepassing zeer belangrijk. Pyrethroïden zijn contactinsecticiden. Vermits de bladluizen

weinig mobiel zijn, dient de insecticidebehandeling zodanig uitgevoerd te worden dat het

insecticide in contact komt met de bladluizen.

Belangrijke behandelingsmodaliteiten:

- spuitboom niet te hoog boven het gewas

- voldoende water gebruiken

- vermijden overdag te behandelen, vooral wanneer het te warm en te droog is;

in deze omstandigheden de behandeling ‟s avonds uitvoeren of beter „s morgens

vroeg.

Insecticiden op basis van pirimicarb

Enkel de producten die pirimicarb bevatten en in mindere mate ook de producten die tau-

fluvalinaat bevatten, zijn in staat de bladluizen op de onderste bladeren te bestrijden tijdens

de zomer (Bron: Livre Blanc “Céréales” ULg Gembloux Agro-Bio Tech et CRA-W Gembloux –

Februari 2007).

Bij een hoge bladluisdruk en bij zeer gunstige omstandigheden voor de ontwikkeling van de

bladluizen blijken insecticiden met een hoog “knock-down”-effect de voorkeur te genieten,

zoals insecticiden op basis van pirimicarb (BRON: Arvalis – Institut du végétal, Choisir 2,

2008).

Ook wanneer de temperatuur hoger is dan 25°C genieten insecticiden op basis van pirimicarb

de voorkeur, om via de dampwerking de bladluizen onmiddellijk te bestrijden (Bron: Arvalis –

Institut du végétal, Choisir 2, 2005). Dit geldt des te meer wanneer het bovendien droog is.

Pirimicarb is selectief voor de natuurlijke vijanden van bladluizen en voor andere

nuttige arthropoden, met uitzondering van zweefvliegen.

Insecticide flonicamid (Teppeki)

Flonicamid (Teppeki) is selectief voor de natuurlijke vijanden van bladluizen.



- 164 -


c. Evalueren van het effect van een insecticidebehandeling en eventuele

herbehandeling

Bij het beoordelen van een insecticidebehandeling dient men een aantal feiten indachtig te zijn:

- bij de intoxicatie van de bladluizen ten gevolge van een insecticidebehandeling vallen de

bladluizen niet onmiddellijk van de tarweplant;

- anderzijds ondergaan de bladluizen na toepassing van bepaalde pyrethroïden, binnen

enkele uren een “knock-down”-effect waardoor het lijkt of het insect gedood werd; doch de

bladluizen kunnen zich hiervan herstellen.

Vandaar dat het effect van een insecticidebehandeling pas twee tot drie dagen na de behandeling

correct kan geëvalueerd worden, in het bijzonder voor insecticiden op basis van een pyrethroïde.

In de dagen volgend op de insecticidebehandeling kan de nawerking van de insecticiden zeer

variabel zijn in functie van:

- enerzijds de klimaatsomstandigheden

- en anderzijds de bladluisdruk en het mogelijke groeipotentieel van de bladluispopulatie op

dat ogenblik

- alsook van het gebruikte insecticide

Een nieuwe bladluiscontrole is noodzakelijk vanaf wanneer de werkingsduur van het insecticide ten

einde loopt (is variabel naargelang het gebruikte insecticide). Bij een eventuele herbehandeling is

het bij de keuze van het insecticide belangrijk attent te zijn op de veiligheidstermijn die zeer

variabel is naargelang het insecticide.

(BRON: naar ARVALIS - Institut du végétal, Choisir 2, 2004).

3.4 LCG-waarschuwingsberichten bladluizen tijdens de zomer in

wintertarwe

en Epipre-adviessysteem ziekten en bladluizen in wintertarwe

Het opvolgen van de bladluisdruk tijdens de zomer op het individuele perceel is noodzakelijk om

insecticiden rendabel in te zetten.

De “LCG-waarschuwingsberichten” in verband met de ziekte- en bladluisdruk in wintertarwe, en het

“Epipre-adviessysteem ziekten en bladluizen in wintertarwe” zijn hierbij een onmisbare hulp.

a. LCG-waarschuwingsberichten bladluizen tijdens de zomer in wintertarwe

Tijdens de zomerperiode wordt door het Landbouwcentrum Granen Vlaanderen (LCG) aan de hand

van een netwerk van waarnemingsvelden, verspreid over het Vlaamse landsgedeelte, de evolutie

van de bladluisdruk in wintertarwe opgevolgd. In deze waarnemingsvelden worden vanaf het

stadium “aarschuiven” wekelijks bladluistellingen uitgevoerd.


aan de LCG-leden via de “LCG-Graanberichten”.

Het is belangrijk dat de graanteler de mededelingen van het Landbouwcentrum Granen Vlaanderen

verifieert met zijn eigen perceelsspecifieke waarnemingen alvorens een bestrijding uit te voeren.

b. Epipre-adviessysteem ziekten en bladluizen in wintertarwe

(Bodemkundige Dienst van België)

Zie hoofdstuk Ziektebestrijding wintertarwe, “4.6 LCG-waarschuwingsberichten en Epipre-

adviessysteem ziekten en bladluizen in wintertarwe” op blz. 119.

- 165 -


Tabel 3.1: Landbouwcentrum Granen Vlaanderen. Insecticiden erkend voor de bestrijding van bladluizen tijdens de zomer in TARWE en TRITICALE (op datum 19 februari 2014).

handelsproduct erk. nr samenstelling wintertarwe zomertarwe triticale

stadium1

dosis/ha max. aantal toepassingen

VT2

(dagen) bufferzone/

drift3

Pyrethroïde (p) max. aantal toepassingen in zomer per

toepassing

BAYTHROID EC 050 EC 7433P/B cyfluthrin 50 g/l 1 1 1 50-59 0,3 l 2 per teelt 20 m

BULLDOCK 25 EC EC 9835P/B beta-cyfluthrin 25 g/l 1 1 1 50-59 0,3 l niet vermeld 56 5 m

CYPERSTAR EC 9727P/B cypermethrin 200 g/l 1 1 1 50-59 0,1 l 2 per jaar

CYTHRIN MAX EC 10106P/B cypermethrin 500 g/l 1 1 2 50-59 40 ml 2 per 12 mnd 20 m

CYTOX EC 8653P/B cypermethrin 100 g/l 1 1 1 50-59 0,2 l 2 per jaar 10 m

DECIS EC 2,5 EC 7172P/B deltamethrin 25 g/l 1 1 1 50-59 0,2 l 2 per 12 mnd 5 m

FASTAC EC 8958P/B alpha-cypermethrin 50 g/l 1 1 1 50-59 0,2 l 2 per jaar 20 m / 90 %

FURY 100 EW EW 8476P/B zetacypermethrine 100 g/l 1 1 1 50-59 0,15 l 2 per 12 mnd 28 20 m

KARATE ZEON CS 9231P/B lambda-cyhalothrin 100 g/l 1 1 1 60-85 50 ml 2 per teelt 5 m

KARIS 100 CS CS 10028P/B lambda-cyhalothrin 100 g/l 1 1 1 60-85 50 ml 2 per teelt 5 m

LAMBDA 50 EC EC 9749P/B lambda-cyhalothrin 50 g/l 1 1 1 60-65 0,1 l 2 per teelt 5 m

MAVRIK 2F EW 7535P/B tau-fluvalinaat 240 g/l 1 1 0 na 59 0,15 l niet vermeld 42 10 m

MINUET EW 9636P/B zetacypermethrine 100 g/l 1 1 1 50-59 0,15 l 2 per 12 mnd 28 20 m

NEXIDE CS 10110P/B gamma-cyhalothrin 60 g/l 2 2 2 60-85 75 ml 2 per teelt 20 m

NINJA CS 9571P/B lambda-cyhalothrin 100 g/l 1 1 1 60-85 50 ml 2 per teelt 5 m

PATRIOT EC 9207P/B deltamethrin 25 g/l 1 1 1 50-59 0,2 l 2 per 12 mnd 5 m

PROFI LAMBDA 100 CS CS 9987P/B lambda-cyhalothrin 100 g/l 1 1 1 60-85 50 ml 2 per teelt 5 m

RAVANE 50 EC 9647P/B lambda-cyhalothrin 50 g/l 1 1 1 60-85 0,1 l 2 per teelt 5 m

SHERPA 200 EC EC 8968P/B cypermethrin 200 g/l 1 1 1 50-59 0,1 l 2 per jaar

SPARVIERO CS 10179P/B lambda-cyhalothrin 100 g/l 1 1 1 60-85 50 ml 2 per teelt 5 m

SPLENDID EC 9627P/B deltamethrin 25 g/l 1 1 1 50-59 0,2 l 2 per 12 mnd 5 m

SUMI ALPHA EC 8241P/B esfenvaleraat 25 g/l 1 1 1 50-59 0,2 l 1 per jaar 5 m

Carbamaat (ca)


pirimicarb 50% 2 2 2 niet

vermeld 0,25 kg 2 per jaar 7

Pyridine carboximaat

TEPPEKI WG 9526P/B flonicamid 50% 2 met interval

21d 0 0 39-75 0,16 kg 2 per jaar 28

"mengsel" (p)+(ca)

OKAPI EC 7978P/B

lambda-cyhalothrin 5 g/l

pirimicarb 100 g/l 1 1 0 58 0,75 l 1 per teelt 7 5 m


Stadium1

(= BBCH-schaal) : (39) Laatste blad ; (50) Begin aarvorming ; (58,59) Einde aarvorming ; (60) Begin bloei ; (75)Korrels in melkrijpe fase ; (85) Midden deegrijpheid VT

2 = Veiligheidstermijn = Wachttijd vóór de oogst (indien vermeld) Bufferzone/ drift

3 =Bufferzone in meter/ driftreducerende techniek in % (indien vermeld)

- 166 -


4 Tarwegalmuggen

D. Wittouck 1 en M. De Proft 2

4.1 Oranje tarwegalmug (Sitodiplosis mosellana)

Komt in onze regio‟s het meest voor.

De oranje-kleurige larven zitten in de aar waar ze zich voeden met de zich vullende korrels.

Deze verschrompelen bij een vroege aantasting. Bij een latere aantasting barst de zaadhuid

waardoor ook schimmels de korrels kunnen binnendringen. De korrels krijgen hierdoor een

verschrompeld uitzicht en hebben een laag hectolitergewicht.

De enkele mm grote galmugjes vliegen gewoonlijk in mei-juni. Het moment van de vluchten is

evenwel jaarafhankelijk. De vluchten kunnen zeer vroeg starten (bv. in 2011 eind april), of later

(bv. in 2012 eind mei). Ze gaan op zoek naar aren, maar het graangewas bevindt zich niet elk jaar

in het aarstadium op het moment van de vluchten. Wanneer het graangewas zich in het

aarstadium bevindt leggen de galmugjes hun eitjes tijdens of kort na de bloei af op de binnenkant

van de kafjes. De larven zijn in 3 weken volwassen en begeven zich dan (als het weer voldoende

vochtig is) naar de grond om te verpoppen.

Er komt één generatie per jaar voor.

4.2 Gele tarwegalmug (Contarinia tritici)

Vooral wintertarwe wordt belaagd door de gele tarwegalmug. Typerend zijn de gele larven achter

de kafblaadjes. Bij aanraking springen de larven weg. De larven tasten het vruchtbeginsel aan

zodat er geen korrels worden gevormd.

De kleine mugjes (enkele mm groot) vliegen meestal wanneer het gewas in aar komt. Ze leggen de

eitjes op de binnenkant van de kafjes. Binnen enkele dagen komen hieruit de gele larven

tevoorschijn, welke na 3 dagen volgroeid zijn. Bij vochtig weer verlaten de larven de aren en

kruipen in de grond, waar ze verpoppen. Er komt één generatie per jaar voor, een tweede

generatie is zeer zeldzaam. De voorjaarsgeneratie verschijnt meestal in mei. De vluchtperiode valt

vaker samen met het in aar komen van wintertarwe dan van zomertarwe.

4.3 Waarnemingen te velde

Het risico op het optreden van de oranje galmug is sterk afhankelijk van de weersomstandigheden.

Het ontluiken van de volwassen insecten wordt immers begunstigd door regenachtig weer

gecombineerd met warme temperaturen.

Schade (verminderde of uitblijvende korrelvulling) kan zich enkel voordoen wanneer de vluchten

van de tarwegalmug samenvallen met de gewasstadia “begin aarvorming” tot en met “einde bloei”

van de wintertarwe.

Vanaf het ogenblik dat de wintertarwe in aar komt kan de tarwegalmug in principe vastgesteld

worden. De tarwegalmug vliegt zig-zag tussen de halmen. Regelmatig zet de mug zich op de

aar om er eitjes af te zetten. De vluchten gebeuren bij zonsondergang en bij voorkeur bij hoge

temperaturen en windstil weer.

De tarwegalmug dient opgevolgd te worden vanaf het in aar komen van de wintertarwe tot

einde bloei (‟s avonds en bij gunstige weersomstandigheden: windstil weer en warme

temperaturen); latere aanvallen beïnvloeden de korrelvulling in mindere mate.

De oranje tarwegalmug werd in de voorbije jaren diverse malen in bepaalde regio‟s vastgesteld.

De vluchten van de oranje tarwegalmug kunnen opgevolgd worden door het plaatsen van gele

vangbakken (gevuld met water en detergent). Deze gele vangbakken vangen zowel de vrouwtjes

als de mannetjes.

Ook kunnen feromoonvallen geplaatst worden.



- 167 -


4.4 Bestrijding

De oranje tarwegalmug heeft een natuurlijke vijand, namelijk de parasitoïd, Macroglenes

penetrans. De populaties oranje tarwegalmug zijn soms tot meer dan 50% geparasiteerd door dit

insect. Dit veroorzaakt een zeer efficiënte rem op de populatie van de oranje tarwegalmug.

a. Cultuurtechnische aanpak

De oranje tarwegalmug vermenigvuldigt zich in tarwe, waardoor na deze teelt de voorraad aan

cocons in de bodem toeneemt. Hoe meer tarwe er in de vruchtwisseling voorkomt, hoe belangrijker

het risico wordt voor een aanval van de oranje tarwegalmug.

Percelen die in het verleden reeds schade ondervonden van de oranje tarwegalmug bieden een

risico, want dit betekent dat er in de bodem een voorraad cocons aanwezig is.

Wat de grondsoort betreft zouden kleigronden vatbaarder zijn voor de oranje tarwegalmug dan

andere gronden. Zwaardere gronden laten immers toe een voldoende vochtgehalte in stand te

houden, die nodig is voor de verpopping van de larven.

In velden/regio‟s waar de oranje tarwegalmug een probleem vormt kunnen resistente rassen

wintertarwe uitgezaaid worden.

Een aantal wintertarwerassen is namelijk resistent tegen de oranje tarwegalmug, zoals

Altigo, Amaretto, Azzerti, Blasco, Boregar, Brompton, Contender, Enorm, Ephoros, Farandole,

Gatsby, Glasgow, Koch, Koreli, KWS Madryn, Lear, Magister, Oakley, QPlus, Robigus, Scout,

Skalmeje, Viscount, Warrior en Xenos (Bron: CRA-W Gembloux).

b. Chemische bestrijding

De behandelingsmethodiek is gericht op de bestrijding van de tarwegalmug vóór de eileg;

wanneer de larven achter de kafblaadjes zitten, kunnen deze immers niet meer bestreden worden.

Men dient behoedzaam te zijn, want zelfs lage populaties kunnen leiden tot gevoelige schade

wanneer de weersomstandigheden gunstig zijn voor de eileg gedurende de gevoelige fase van de

tarwe.

Ter bestrijding van de tarwegalmug kunnen insecticiden op basis van een pyrethroïde ingezet

worden; deze pyrethroïden worden vermeld in Tabel 4.1 op het einde van dit artikel. De

behandeling dient ‟s avonds uitgevoerd te worden tijdens de vluchten (het insecticide dient immers

in contact te komen met de tarwegalmug). Voldoende water gebruiken bij de behandeling. Bij de

toepassing van de gebruikte insecticiden dient men rekening te houden met het maximaal aantal

toepassingen (zie Tabel 4.1).

De tarwegalmug heeft een zeer korte levensduur (enkele dagen), daarom kan een herbehandeling

nodig zijn in geval er zich nieuwe vluchten voordoen.

Wat doen (bij gevoelige rassen)?

1. Per individueel perceel/ras het ontwikkelingsstadium van de tarwe opvolgen; zolang de aar

in de bladschede zit is er geen risico.

2. Vanaf het verschijnen van de aar uit de vlagbladschede tot einde bloei, moet men de

situatie beoordelen in functie van de weersomstandigheden en de waarnemingen te velde:

- regenachtig, fris of winderig weer tijdens de avond belemmert de eileg

- daarentegen begunstigen zachte en windstille avonden de activiteit van de wijfjes;

in deze omstandigheden kan men de oranje tarwegalmug (een klein fel oranje

mugje, 2 tot 3 mm lang) zig-zag zien vliegen tussen de aren, waarbij de mug zich

op de aar zet om eitjes af te zetten.

Een drempel waarboven een insecticidebehandeling nuttig kan zijn wordt geschat

op een dertigtal individuen per m². Deze waarneming dient ‟s avonds uitgevoerd

te worden bij zonsondergang (rond 21u30), eventueel iets vroeger bij bewolkt

weer.

- 168 -


3. Wanneer de drempel overschreden is kan een insecticidebehandeling nog dezelfde avond

uitgevoerd worden of de dag erna. Als men echter enkele dagen wacht, zijn de uit de eitjes

komende jonge larven beschermd door de kafblaadjes, en kunnen ze niet meer bestreden

worden! De eitjes worden immers op de binnenzijde van de kafjes gelegd. De behandelings-

methodiek is gericht op de bestrijding van de mug! Het beste moment voor een

behandeling is dus het begin van de eileg.

Ter bestrijding van de oranje tarwegalmug kunnen insecticiden op basis van een

pyrethroïde ingezet worden. De behandeling dient ‟s avonds uitgevoerd te worden, liefst

tijdens de vluchten (het insecticide dient immers in contact te komen met de tarwegalmug).

Bij de behandeling voldoende water gebruiken. Na de uitgevoerde behandeling alert blijven!

vluchten oranje tarwegalmug met overschrijding van de drempel

+

begin aarvorming tot en met einde bloei

+

gevoelige rassen

+

zachte en windstille avonden

= risico!

- 169 -


Tabel 4.1: Landbouwcentrum Granen Vlaanderen. Insecticiden erkend voor de bestrijding van galmuggen (Cecidomyiidae) in graangewassen (op datum 19 februari 2014).

= enkel te gebruiken in wintergranen


handelsproduct erk. nr samenstelling gerst haver rogge spelt tarwe triticale stadium1 dosis/ha max. aantal

toepassingen VT

2

(dagen) bufferzone/

drift3

Pyrethroïde maximum aantal toepassingen per toepassing

DECIS EC 2,5 EC 7172/B deltamethrin 25 g/l 2 2 2 2 2 2 30-59 0,2 l 2 per 12 mnd 5 m

FASTAC EC 8958/B alpha-cypermethrin 50 g/l 2 2 2 2 2 2 30-59 0,2 l 2 per 12 mnd 20 m / 90 %

FURY 100 EW EW 8476/B zetacypermethrine 100 g/l 2 2 2 2 2 2 30-59 0,1 l 2 per 12 mnd (int 10-14 d)

28 20 m

KARATE ZEON CS 9231/B lambda-cyhalothrin 100 g/l 2 2 2 2 2 2 30-59 50 ml 2 per teelt 5 m

KARIS 100 CS CS 10028/B lambda-cyhalothrin 100 g/l 2 2 2 2 2 2 30-59 50 ml 2 per teelt 5 m

LAMBDA 50 EC EC 9749/B lambda-cyhalothrin 50 g/l 2 2 2 2 2 2 30-59 0,1 l 2 per teelt 5 m

MAVRIK 2F EW 7535/B tau-fluvalinaat 240 g/l 2 2 2 2 2 2 30-59 0,2 l 2 per 12 mnd 42 10 m

MINUET EW 9636/B zetacypermethrine 100 g/l 2 2 2 2 2 2 30-59 0,1 l 2 per 12 mnd (int 10-14 d)

28 20 m

NEXIDE CS 10110/B gamma-cyhalothrin 60 g/l

2 - - - - - 09-59

75 ml 2 per teelt 20 m - 2 2 2 - 2 30-59

- - - - 2 - 30-85

NINJA CS 9571/B lambda-cyhalothrin 100 g/l 2 2 2 2 2 2 30-59 50 ml 2 per teelt 5 m

PATRIOT EC 9207/B deltamethrin 25 g/l 2 2 2 2 2 2 30-59 0,2 l 2 per 12 mnd 5 m

PROFI LAMBDA 100 CS CS 9987/B lambda-cyhalothrin 100 g/l 2 2 2 2 2 2 30-59 50 ml 2 per teelt 5 m

RAVANE 50 EC 9647/B lambda-cyhalothrin 50 g/l 2 2 2 2 2 2 30-59 0,1 l 2 per teelt 5 m

SPARVIERO CS 10179P/B lambda-cyhalothrin 100 g/l 2 2 2 2 2 2 30-59 50 ml 2 per teelt 5 m

SPLENDID EC 9627/B deltamethrin 25 g/l 2 2 2 2 2 2 30-59 0,2 l 2 per 12 mnd 5 m

Stadium1

(= BBCH-schaal) : (09) Opkomst; (30) Begin oprichten ; (59) Einde aarvorming ; (85) Midden deegrijpheid VT

2 = Veiligheidstermijn = Wachttijd vóór de oogst (indien vermeld)

Bufferzone/ drift 3 = Bufferzone in meter/ driftreducerende techniek in % (indien vermeld)

- 170 -


5 Graanhaantjes (Lema)

D. Wittouck 1 en M. De Proft 2

5.1 Levenswijze

Graanhaantjes hebben 1 generatie per jaar. Er komen twee soorten voor Oulema melanopa en

Lema lichenis.

Het volwassen insect is een kever van 4 tot 5 mm groot met glanzende, metaalblauwe

dekschilden. De kevers overwinteren op beschutte plaatsen (graanstoppels, …) of in de grond.

Vervolgens vestigen ze zich in de granen (bij voorkeur in late zaai en voorjaarszaai) in april-mei

waar ze eitjes leggen op de graanbladeren. Droog weer is bevorderlijk voor de vluchten van het

graanhaantje.

De eileg gebeurt volgens de literatuur in de loop van de maand mei, en op de bovenzijde van de

graanbladeren; in 2011 waren er reeds vanaf de tweede helft van april eitjes te zien op de

graanbladeren, doch dit was een uitzonderlijk jaar voor de graanhaantjes. Elk wijfje kan 100 tot

400 eitjes afleggen gespreid over een periode van 50 tot 60 dagen. De eitjes (1 mm op 0,5 mm)

zijn eerst bleekgeel en glanzend na de eileg, en verbruinen vervolgens naarmate ze verder

ontwikkelen; ze liggen afzonderlijk op de bladeren, meestal slechts 1 eitje of soms 2 eitjes. Na

ongeveer twee weken verschijnen de larven.

De larven zijn geel van kleur en enkele mm groot; ze zijn bedekt met een zwarte kleverige massa

(hun uitwerpselen) en lijken daardoor op slakjes. Deze larven vreten aan de bladeren. De larven

van Oulema melanopa kruipen later in de grond op 5 à 8 cm diepte, waar ze verpoppen. De larven

van Lema lichenis verpoppen in witte cocons op de stengel, dikwijls tegen de basis van de aar.

Nadien komen de kevers uit de poppen waarna ze op zoek gaan naar voedsel, voordat ze naar hun

schuilplaatsen migreren waar ze zullen overwinteren.

5.2 Schadebeeld

Zowel het volwassen insect (kevers) als de larven kunnen schade veroorzaken aan de

graanbladeren.

De glanzende blauwe kevertjes vreten langwerpige gaten in de graanbladeren.

De larven zitten op de bovenzijde van de graanbladeren en vreten streepsgewijs het bladmoes

weg in de lengterichting van de nerven. De onderste cellaag blijft zitten waardoor als het ware

lange witte strepen in de lengterichting van het blad ontstaan. De gele kleur van de larfjes valt niet

op omdat ze bedekt zijn met een zwarte, kleverige massa (hun uitwerpselen) waardoor ze op

slakjes kunnen lijken.

De impact van de schade aan het gewas is groter naarmate er minder bladoppervlak aanwezig is

op het moment van het optreden van het graanhaantje. Het verdient daarom aanbeveling om

enkel bij zeer droog weer bijzonder waakzaam te zijn voor graanhaantjes in graanpercelen met een

lage stengeldichtheid en met weinig vegetatieve ontwikkeling, alsook in graanpercelen met late

najaarszaai of voorjaarszaai.

5.3 Bestrijding

Er zijn natuurlijke vijanden, maar deze zijn weinig efficiënt. Slecht weer en wind tijdens de lente

zijn de beste remedie.

Geen enkel insecticide is erkend ter bestrijding van graanhaantjes. Insecticiden op basis van

een pyrethroïde erkend voor de bestrijding van bladluizen zijn doeltreffend tegen graanhaantjes.

Bij zeer grote aantastingen van de graanhaantjes, kan van de behandeling tegen bladluizen

geprofiteerd worden om de graanhaantjes te bestrijden. Bij de behandeling voldoende water

gebruiken. Vermijden overdag te behandelen, vooral wanneer het te warm en te droog is; in deze

omstandigheden de behandeling ‟s avonds uitvoeren of beter ‟s morgens vroeg.



- 171 -


6 TARWESTENGELGALMUG (Haplodiplosis marginata

(von Roser)) IN ZWAARDERE GRONDEN

Daniël Wittouck 1 ,

Michel De Proft 2, Sandrine Chavalle 2, Florence Censier 3

6.1 Levenswijze van de tarwestengelgalmug

a. Levenswijze van de tarwestengelgalmug in het voorjaar/lente

De tarwestengelgalmug is een donkerrode mug, 4 tot 5 mm groot. Deze mug verschijnt

doorgaans in de periode mei-juni (kan verschillen naargelang de regio), vooral na wat regen; in

functie van de klimatologische omstandigheden kan dit zelfs vanaf eind april (in 2011 verscheen de

mug reeds vanaf april). De larven bevinden zich immers in de bodem, waarvan een gedeelte zich

gaat verpoppen in het voorjaar. Daarna komen de muggen tevoorschijn vooral na wat regen en bij

weinig wind en zachter weer. De vrouwelijke muggen leggen eitjes af in rijtjes (in groepjes van

20 tot 30) op de boven- en onderzijde van de bladeren evenwijdig met de bladnerven; deze

eitjes zijn zeer klein (0,3 tot 0,5 mm) en zijn rood van kleur juist na de eileg, en evolueren naar

donkerbruin (Opgelet niet verwarren met de eitjes van het graanhaantje, deze zijn groter en eerst

bleekgeel en glanzend na de eiafleg, en verbruinen vervolgens naarmate ze verder ontwikkelen; de

eitjes liggen niet in rijtjes doch liggen afzonderlijk op de bladeren, meestal slechts 1 eitje of soms 2

eitjes). Met een vergrootglas kunnen deze rijen eitjes goed waargenomen worden. De eitjes zijn

het gemakkelijkst op te sporen bij zonlicht, want in het zonlicht glanzen de eitjes.

In functie van de temperatuur komen volgens de literatuur na één tot twee weken larven uit de

eieren; de kleur van de larven is eerst doorschijnend roze tot wit en evolueert naar oranje-rood.

Deze larven kruipen/glijden vervolgens tussen de stengel en de bladschede waar ze zich voeden

met plantensap en zadelvormige inzinkingen (galvorming) veroorzaken in de stengel. Het zijn

precies de larven die op dat ogenblik de schade veroorzaken aan het graangewas; deze larven

dienen dan ook bestreden te worden wanneer ze zich nog op de bladeren van de granen bevinden,

en in ieder geval vóór deze zich tussen de stengel en de bladschede begeven.

Het larvenstadium duurt 4 tot 6 weken. Op het einde van de voedingsfase kunnen de larven 5 mm

lang worden en 1,3 mm breed.

b. Herkennen van de schade veroorzaakt door de tarwestengelgalmug aan de graanplant

Bij de aangetaste stengels is de bladschede opgezwollen. De opgezwollen bladschede kan men

voelen door de stengels tussen de vingers te laten glijden, en dit vanaf de voet van de plant tot

tegen de aar. Bij het wrijven over de stengel zijn ribbels voelbaar; dit zijn de zadelvormige

inzinkingen (galvorming), in de grootte orde van 0,5 tot 1 cm. In deze inzinkingen komen wit-roze

larven (= jonge larven) of oranje-rode larven (= oudere larven) voor. Bij het opensnijden van de

stengel zijn deze inzinkingen in de stengel alsook de larven zichtbaar. Bij zware aantastingen

worden meerdere gallen gevormd en kunnen deze in elkaar overgaan.

Het is in dit stadium dat de larven zeer grote opbrengstdervingen kunnen teweeg brengen bij

zwaar besmette percelen. De groei van de stengels wordt vertraagd, waardoor de lengte van de

stengels gereduceerd wordt met als gevolg dat ook de stro-opbrengst vermindert. Daarenboven

worden de vorming van de aar en de korrelvulling belemmerd.



3 Université de Liège Gembloux – Agro Bio Tech.

- 172 -


De aangetaste stengels kunnen afbreken ter hoogte van de aantasting. De literatuur vermeldt dat,

wanneer een aanval van de tarwestengelgalmug samenvalt met vochtige klimatologische

omstandigheden, er verrotting kan optreden ter hoogte van de aangetaste stengeldelen gevolgd

door het afbreken van de stengels.

c. Verdere levenswijze van het insect vanaf de zomer

Op het einde van hun voedingsfase verlaten de larven de stengels (regen is hiervoor bevorderlijk)

en vallen ze op de grond, doorgaans vanaf eind juni tot eind juli. Daarna kruipen de larven in de

grond, waar ze overwinteren. Vervolgens gaat in het voorjaar een gedeelte van deze larven zich

verpoppen waarna in de loop van de maanden (april-) mei-juni de muggen te voorschijn komen

(vooral na wat regen en bij weinig wind en zachter weer), en is de cyclus rond. De larven die zich

niet verpopten kunnen tot zes jaar in de grond in leven blijven vooraleer zich te verpoppen.

Er is één generatie per jaar.

6.2 Optreden en cultuurtechnische aanpak van de tarwestengelgalmug

De tarwestengelgalmug komt vooral voor in de zwaardere gronden, veel minder in zandige

gronden. Zwaardere gronden laten immers toe een voldoende vochtgehalte in stand te houden

voor de larven van de tarwestengelgalmug, waardoor het overlevingsvermogen van de larven veel

groter is in deze gronden. Dit verklaart de aanwezigheid van soms grote populaties larven in

zwaardere gronden zoals kleigronden en leemgronden.

De tarwestengelgalmug kan voorkomen in alle granen (bepaalde haverrassen zouden minder

gevoelig zijn, doch dit moet nog bevestigd worden). Daarbij zijn zomergranen kwetsbaarder dan

wintergranen. Tevens is late zaai (bijvoorbeeld heel laat gezaaide wintertarwe) kwetsbaarder dan

vroege zaai. Hoe minder het graangewas namelijk ontwikkeld is op het ogenblik dat er een

aantasting is door de tarwestengelgalmug, hoe meer het gewas er onder lijdt. Ook in deze optiek is

wintertarwe kwetsbaarder dan wintergerst, vermits wintergerst reeds verder ontwikkeld is op het

moment van de vluchten van de tarwestengelgalmug.

De tarwestengelgalmug kan ook voorkomen in kweekgras. Binnen de onkruidgrassen is kweekgras

volgens de literatuur één van de voornaamste waardplanten, waarop de larven zich volledig

kunnen ontwikkelen. Kweekgras laat dus een belangrijke vermenigvuldiging toe van de

tarwestengelgalmug, vandaar dat de bestrijding van kweekgras zeer belangrijk is.

De tarwestengelgalmug kan eveneens voorkomen in bepaalde andere onkruidgrassen, waar de

larven zich kunnen ontwikkelen tot een volwassen stadium, en in bepaalde weidegrassen; hierdoor

kan de tarwestengelgalmug in mindere of meerdere mate in stand gehouden worden. Binnen de

weidegrassen kunnen de larven zich ontwikkelen op onder andere Engels en Italiaans raaigras,

doch de overlevingsgraad van de larven is veel groter bij kweek.

De mug verplaatst zich doorgaans niet ver. Vandaar dat de tarwestengelgalmug vaak voorkomt op

plaatsen waar veel graangewassen in de (directe) omgeving staan. De tarwestengelgalmug kan

zich namelijk verplaatsen naar aangrenzende graanpercelen en aldus groter wordende zones

bedreigen. Vandaar dat de bestrijding van de tarwestengelgalmug niet alleen op perceelsniveau

doch ook op regioniveau dient aangepakt te worden. Wanneer de vrouwtjes echter geen

waardplant vinden in de onmiddellijke omgeving van de plaats van het ontluiken, kunnen ze

opeenvolgende vluchten uitoefenen om op zoek te gaan naar een geschikte plaats voor de eileg

(bv. graanveld) en aldus grotere afstanden afleggen.

De muggen vliegen ook niet hoog, slechts een heel klein deel vliegt hoger en kan zich op deze

wijze met de wind over langere afstanden verplaatsen. Vandaar dat een aantasting door de

tarwestengelgalmug niet altijd het eerst opgemerkt wordt op de veldranden.

De aanwezigheid van de tarwestengelgalmug kan problemen geven in percelen granen die gelegen

zijn in de zwaardere gronden (Polders, kleigronden, …) die volgen na wintertarwe. Vooral velden

met veel granen in de vruchtwisseling dienen opgevolgd te worden in deze gronden. Granen

gedurende meerdere achtereenvolgende jaren geteeld op hetzelfde perceel, alsook monocultuur

van granen hebben namelijk een vermenigvuldigingseffect op het aantal larven in de bodem. Eens

- 173 -


de besmetting in het veld aanwezig is, is het risico groot voor een aantasting door de

tarwestengelgalmug in het bijzonder bij granen na granen in de zwaardere gronden (Polders,

kleigronden, …). Bij voorkeur geen granen telen op zwaar besmette percelen.

Ook in percelen wintertarwe gelegen naast percelen wintertarwe waar er problemen vastgesteld

worden met de tarwestengelgalmug kunnen er problemen optreden. Tenslotte kunnen er ook

problemen optreden in percelen granen gelegen nabij percelen waar het jaar voordien problemen

werden vastgesteld met de tarwestengelgalmug in wintertarwe. Want de aantasting begint meestal

op de veldranden dichtst bij infectiebronnen (besmette graanpercelen, alsook besmette

graanpercelen van het jaar ervoor). Deze infectie gebeurt namelijk door het overvliegen van de

muggen. Het is daarom aangewezen om naast of nabij een zwaar besmet perceel geen granen te

telen (in verband met het overvliegen van de muggen).

De aandacht dient gevestigd te worden op het feit dat er met de huidige kennis van zaken geen

rassen wintertarwe zijn die resistent zijn tegen de tarwestengelgalmug! Wel zijn er een aantal

wintertarwerassen resistent tegen de oranje tarwegalmug (zie hoofdstuk “4 Tarwegalmuggen”

vanaf blz. 166 eerder in deze publicatie), dit is voor alle duidelijkheid een ander insect waarbij de

larven voorkomen in de aar en zich voeden met de zich vullende korrels. Waar de

tarwestengelgalmug voorkomt, is het interessant resistente rassen tegen de oranje tarwegalmug te

zaaien, want in deze velden komt dikwijls ook de oranje tarwegalmug voor. Heel waarschijnlijk

profiteert de tarwestengelgalmug van dezelfde bevorderlijke omstandigheden als de oranje

tarwegalmug, zoals minder ploegen, meer granen in de vruchtwisseling, gronden die een

voldoende vochtgehalte in stand houden, vochtiger en warmer klimaat.

Overige cultuurtechnische maatregelen die uit voorzorg kunnen genomen worden:

- Na de oogst van de granen verdient het de aanbeveling om de graanstoppel verschillende

malen te bewerken met een cultivator met de bedoeling een uitdrogend effect te realiseren

waardoor zoveel mogelijk van de in de bodem aanwezige larven van de tarwestengel-

galmug kunnen uitdrogen en afsterven.

- Indien wintertarwe uitgezaaid wordt op risicopercelen voor de tarwestengelgalmug, wordt

aanbevolen vroeg te zaaien én tevens vroege rassen uit te zaaien.

6.3 Situatie tarwestengelgalmug in de kustpolder en de Scheldepolder in

2013

Naar alle waarschijnlijkheid is de tarwestengelgalmug reeds meerdere jaren aanwezig in de

zwaardere gronden, en neemt de populatie van het insect en de aantasting stelselmatig toe op

percelen waar frequent wintertarwe na wintertarwe verbouwd wordt. Dit gepaard gaande met

geleidelijk toenemende opbrengstreducties over de jaren heen, waarna plots een (zeer) sterke

opbrengstval vastgesteld wordt. Finaal kunnen deze opbrengstreducties bij zwaar besmette

percelen zeer hoog oplopen zoals blijkt uit de meldingen van bepaalde bedrijven in de West-

Vlaamse zwaardere gronden (kustpolder en kleigronden) in 2010 en 2011.

In de jaren ‟60 en ‟70 (± 1964 tot ± 1972), heeft er reeds een infectie van de tarwestengelgalmug

plaatsgevonden in België, die ernstige schade veroorzaakte in de zwaardere gronden in het ganse

land. Sindsdien was er van dit insect nagenoeg geen sprake meer tot recent, de laatste jaren.

De Unité Protection des Plantes et Ecotoxicologie van het CRA-W Gembloux heeft in juli 2013, net

zoals in juli 2012 en 2011, staalnames uitgevoerd met betrekking tot de aantasting van de

tarwestengelgalmug in de kustpolder, de Scheldepolder en in Wallonië (in Wallonië werden er ook

staalnames uitgevoerd in 2010). Hiertoe werden er in 2013 25 percelen bemonsterd in de

kustpolder, 12 percelen in de Scheldepolder en 100 percelen in Wallonië. Hierna worden de

resultaten van de kustpolder en de Scheldepolder weergegeven.

- 174 -


96%

75% 72%

75% 76%

50%

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

kustpolder Scheldepolder

% aangetaste velden

2011 2012 2013

24 velden 25 velden 25 velden 12 velden 12 velden 12 velden

22,3%

4,2%

26,8%

8,9% 8,5% 5,7%

0

10

20

30

40


gemiddeld % aangetaste stengels per aangetast veld

2011 2012 2013


125

11,6

195,2

56,2 44,5

22,3

0

50

100

150

200


gemiddeld aantal gallen per 100 stengels in de

aangetaste velden

2011 2012 2013


- 175 -


Vaststellingen:

- Kustpolder: - in 2013 werd er een lichte toename vastgesteld van het aantal aangetaste

velden (76% aangetaste velden in vergelijking met 72% in 2012)

- er blijkt evenwel een afname van het schadeniveau in de aangetaste velden in

2013 (8,5% aangetaste stengels in vergelijking met 26,8% in 2012; 44,5 gallen

per 100 stengels in vergelijking met 195,2 in 2012).

- Scheldepolder: - in 2013 werd er een afname vastgesteld van het aantal aangetaste velden (50%

aangetaste velden in vergelijking met 75% in 2012 en 2011)

- ook in de Scheldepolder blijkt er een afname van het schadeniveau in de

aangetaste velden in 2013 (5,7% aangetaste stengels in vergelijking met 8,9%

in 2012; 22,3 gallen per 100 stengels in vergelijking met 56,2 in 2012).

Met de huidige beschikbare gegevens blijken in België momenteel voornamelijk de kustpolders,

alsook een aantal velden in de andere West-Vlaamse kleigronden, veruit het meest aangetast te

zijn door de tarwestengelgalmug. In deze regio‟s wordt de aanwezigheid van de

tarwestengelgalmug vooral bevorderd door de veelvuldige graanteelt op zeer zware gronden.

Sedert 2010 wordt eveneens ernstige schade vastgesteld in bepaalde regio‟s van Nederland en

Groot-Brittanië. Vanaf 2011 werden ook aantastingen door de tarwestengelgalmug gesignaleerd in

Noord-Frankrijk.

6.4 Opsporen van de tarwestengelgalmug tijdens de teelt van granen.

Het is aangewezen om graanpercelen gelegen in zwaardere gronden (voornamelijk de kustpolders,

alsook overige polders en kleigronden; zware leemgronden) met veel wintertarwe in de

vruchtwisseling te controleren op de aanwezigheid van de tarwestengelgalmug.

In een perceel komt de tarwestengelgalmug (mug, eiafzetting, larven) heterogeen verspreid voor.

Bij zeer ernstige aantastingen kan het volledige perceel aangetast worden.

Om een zo correct mogelijk beeld te vormen zijn hiernavolgende controles noodzakelijk:

- het opvolgen van de vluchten van de tarwestengelgalmug door het plaatsen van gele

vangbakken (gevuld met water en detergent) in het graangewas vanaf april. De

vangbakken worden best zo geplaatst dat het waterniveau zich ongeveer 20 cm boven de

grond bevindt. Er wordt aangeraden om dagelijks na te gaan of er donkerrode mugjes (4

tot 5 mm groot) voorkomen in deze vangbakken.

- eens de vluchten van de tarwestengelgalmug begonnen zijn, is het belangrijk het begin van

de eiafzetting niet te missen, en de verdere eiafzetting op te volgen tot het einde van de

eiafleg. De eiafzetting dient gecontroleerd te worden op de boven- en onderzijde van de

bladeren van de granen. De eitjes liggen in rijtjes, evenwijdig met de bladnerven, zijn zeer

klein en rood/donkerbruin van kleur. De eitjes zijn het gemakkelijkst op te sporen bij

zonlicht, want in het zonlicht glanzen de eitjes.

- nagaan of er larven aanwezig zijn op de graanplant (op de bladeren of tussen de stengel en

de bladschede) vanaf de eerste eileg van de tarwestengelgalmug.

- nagaan of er larven aanwezig zijn in de bodem.

6.5 Opsporen van de larven van de tarwestengelgalmug in de bodem na de

teelt van granen

In een perceel komen de in de bodem aanwezige larven heterogeen verspreid voor.

De larven van de tarwestengelgalmug zijn gemakkelijk op te sporen in de bodem. Ze zijn oranje-

rood van kleur en ongeveer 5 mm groot. Bij geploegd land bevinden deze larven zich in de

ploegvoor; bij niet geploegd land bevinden een deel van de larven zich oppervlakkig, maar de

meeste bevinden zich enkele centimeters diep.

- 176 -


6.6 Chemische bestrijding van de tarwestengelgalmug tijdens de teelt van

granen

De chemische bestrijding gebeurt aan de hand van een gewasbespuiting, waarbij de te gebruiken

contactinsecticiden gericht zijn op het bestrijden van de mug en de larven (die aanwezig zijn op de

bladeren van de granen) van de tarwestengelgalmug.

Het is essentieel dat de behandelingen met insecticiden dienen gestuurd te worden in functie van

de aanwezigheid van de tarwestengelgalmug (aanvang, pieken en duur van de vluchten én eileg

van de tarwestengelgalmug; aantastingsgraad; …). Van jaar tot jaar kunnen er immers grote

verschillen optreden.

Eens de eiafzetting op de bladeren van de granen begonnen is, dient in functie van de

aantastingsgraad, in de daaropvolgende dagen een bespuiting uitgevoerd te worden indien de

weersomstandigheden dit toelaten. Wanneer de eerste larven aanwezig zijn op de bladeren, dient

men zo spoedig mogelijk een bespuiting uit te voeren; want eens de larven zich tussen de stengel

en de bladschede bevinden, zijn ze niet meer bereikbaar voor de contactinsecticiden.

Behandelen vóór de eileg is niet efficiënt gezien het graangewas in volle groei is. Hier bestaat het

risico immers dat enerzijds de eileg terecht komt op een reeds te sterk verdund insecticidedepot

(te lage concentratie om doeltreffend te zijn), of dat anderzijds de eileg op nieuw gevormde

bladeren plaatsvindt waar dus geen insecticide aanwezig is.

Ter bestrijding van de tarwestengelgalmug kunnen insecticiden op basis van een pyrethroïde

ingezet worden. Deze insecticiden worden vermeld in Tabel 6.1 op het einde van dit hoofdstuk. Bij

de toepassing van de insecticiden dient men rekening te houden met het maximaal aantal

toepassingen (zie Tabel 6.1)!

Vermijden overdag te behandelen, vooral wanneer het te warm en te droog is.

Vastgesteld wordt dat de tarwestengelgalmug bij droog weer, overdag minder frequent waar te

nemen is; daarentegen is de tarwestengelgalmug ‟s avonds laat als de buitenlucht vochtig genoeg

is frequenter waar te nemen. Overdag kruipt het mugje heel waarschijnlijk in de barsten van de

grond (ontstaan ten gevolge van de droogte) om een vochtige, frisse omgeving op te zoeken. De

tarwestengelgalmug houdt immers niet van droogte. Vandaar het belang om niet overdag te

behandelen en best ‟s avonds laat of ‟s morgens vroeg bij koelere temperaturen, zodat het

insecticide ook in contact komt met het mugje. De te gebruiken insecticiden (= pyrethroïden) zijn

immers contactinsecticiden, en hebben een veel betere doeltreffendheid als het weer niet te droog

en niet te warm is.

Best is ook te behandelen bij windstil weer. Voldoende water gebruiken bij de behandeling.

In wintertarwe zal op de zwaar besmette percelen deze behandeling om de week tot 10 dagen (dit

behandelingsinterval moet evenwel nog verder bestudeerd worden in de proeven) dienen herhaald

te worden gedurende de periode van intensieve eiafzetting, en dit telkens aan de volle dosis. In

functie van de duur van de spreiding van de vluchten kan deze periode waarin de eiafzetting

gebeurt evenwel kort of langer zijn. In 2011 en 2012 duurden de vluchten eerder lang. In 2011

waren de vluchten over vier weken gespreid en in 2012 zelfs over zes weken; er werden bijgevolg

meerdere behandelingen uitgevoerd op de zwaar besmette percelen (tot zelfs 4 bespuitingen in

zeer zwaar besmette percelen). Volgens de literatuur zijn de vluchten van de tarwestengelgalmug

meer gegroepeerd en zijn er minder behandelingen noodzakelijk. Vandaar dat op de risicopercelen

de opvolging van de vluchten van de tarwestengelgalmug én de eiafzetting (tot het einde van de

eileg) hiervoor noodzakelijk is!

Na een gewasbespuiting kunnen er (in functie van het gewasstadium waarin het insecticide werd

toegepast) nog nieuwe bladlagen in ontwikkeling zijn waarop in de daaropvolgende weken nieuwe

eiafzetting kan plaatsgrijpen. Vandaar het grote belang om op risicopercelen de eiafzetting verder

op te volgen, zeker ook op de nieuw gevormde bladlagen! Indien er opnieuw eileg vastgesteld

wordt op de bladeren is een nieuwe behandeling te overwegen in functie van de aantastingsgraad

op het veld.

6.7 Meldpunt tarwestengelgalmug

Graantelers en belanghebbenden die de tarwestengelgalmug vastgesteld hebben in tarwe en

andere granen, worden uitgenodigd dit te melden aan het LCG t.a.v. Daniël Wittouck, telefoon:

051/27 32 41, fax: 051/24 00 20, email: [email protected]. Deze info is belangrijk om

een beeld te krijgen over de geografische verspreiding van het insect en de veroorzaakte schade.


- 177 -


Tabel 6.1: Landbouwcentrum Granen Vlaanderen. Insecticiden erkend voor de bestrijding van galmuggen (Cecidomyiidae) in graangewassen (op datum 19 februari 2014).

= enkel te gebruiken in wintergranen


handelsproduct erk. nr samenstelling gerst haver rogge spelt tarwe triticale stadium1 dosis/ha max. aantal

toepassingen VT

2

(dagen) bufferzone/

drift3

Pyrethroïde maximum aantal toepassingen per toepassing

DECIS EC 2,5 EC 7172/B deltamethrin 25 g/l 2 2 2 2 2 2 30-59 0,2 l 2 per 12 mnd 5 m

FASTAC EC 8958/B alpha-cypermethrin 50 g/l 2 2 2 2 2 2 30-59 0,2 l 2 per 12 mnd 20 m / 90 %

FURY 100 EW EW 8476/B zetacypermethrine 100 g/l 2 2 2 2 2 2 30-59 0,1 l 2 per 12 mnd (int 10-14 d)

28 20 m

KARATE ZEON CS 9231/B lambda-cyhalothrin 100 g/l 2 2 2 2 2 2 30-59 50 ml 2 per teelt 5 m

KARIS 100 CS CS 10028/B lambda-cyhalothrin 100 g/l 2 2 2 2 2 2 30-59 50 ml 2 per teelt 5 m

LAMBDA 50 EC EC 9749/B lambda-cyhalothrin 50 g/l 2 2 2 2 2 2 30-59 0,1 l 2 per teelt 5 m

MAVRIK 2F EW 7535/B tau-fluvalinaat 240 g/l 2 2 2 2 2 2 30-59 0,2 l 2 per 12 mnd 42 10 m

MINUET EW 9636/B zetacypermethrine 100 g/l 2 2 2 2 2 2 30-59 0,1 l 2 per 12 mnd (int 10-14 d)

28 20 m

NEXIDE CS 10110/B gamma-cyhalothrin 60 g/l

2 - - - - - 09-59

75 ml 2 per teelt 20 m - 2 2 2 - 2 30-59

- - - - 2 - 30-85

NINJA CS 9571/B lambda-cyhalothrin 100 g/l 2 2 2 2 2 2 30-59 50 ml 2 per teelt 5 m

PATRIOT EC 9207/B deltamethrin 25 g/l 2 2 2 2 2 2 30-59 0,2 l 2 per 12 mnd 5 m

PROFI LAMBDA 100 CS CS 9987/B lambda-cyhalothrin 100 g/l 2 2 2 2 2 2 30-59 50 ml 2 per teelt 5 m

RAVANE 50 EC 9647/B lambda-cyhalothrin 50 g/l 2 2 2 2 2 2 30-59 0,1 l 2 per teelt 5 m

SPARVIERO CS 10179P/B lambda-cyhalothrin 100 g/l 2 2 2 2 2 2 30-59 50 ml 2 per teelt 5 m

SPLENDID EC 9627/B deltamethrin 25 g/l 2 2 2 2 2 2 30-59 0,2 l 2 per 12 mnd 5 m

Stadium1

(= BBCH-schaal) : (09) Opkomst; (30) Begin oprichten ; (59) Einde aarvorming ; (85) Midden deegrijpheid VT

2 = Veiligheidstermijn = Wachttijd vóór de oogst (indien vermeld)

Bufferzone/ drift 3 = Bufferzone in meter/ driftreducerende techniek in % (indien vermeld)

- 178 -


- 179 -


DEEL VI

HALMDODER

EN SLAKKEN

IN GRANEN

- 180 -


1 HALMDODER

(Gaeumannomyces graminis = Ophiobolus graminis)

D. Wittouck 1

De aantasting komt vooral voor bij tarwe, doch ook gerst en rogge kunnen aangetast worden.

Tarwe is namelijk het meest gevoelige graangewas, gevolgd door gerst en daarna rogge

(matig resistent). De schimmel kan ook verschillende grassen aantasten.

De halmdoder is een wortelziekte.

1.1 Symptomen van een aantasting door de halmdoder

De graanplant kan in ieder groeistadium aangetast worden.

Zieke planten herkent men vanaf het aarschuiven aan hun geremde groei en bleke witgrijze

verkleuring. De aren staan meer rechtop dan bij gezonde planten en zijn ongelijkmatig over het

veld verdeeld. De witte aren zijn vooral opvallend in een nog groen gewas. Deze witte aren zijn

vaak leeg en de gehele plant is verbleekt.

De stengelbasis is bruinzwart (schimmelgroei), ook de wortels zijn donker verkleurd

(schimmelgroei) en sterk verrot. De wortels breken daarom gemakkelijk af bij het trekken aan de

stengel.

Benevens het afsterven van de wortels wordt ook het vaatbundelweefsel aan de stengelbasis

vernield. Hierdoor wordt de toevoer van water en voedingsstoffen geremd of totaal afgebroken,

met als gevolg het voortijdig afsterven van de graanplanten.

Vooral bij vochtig weer worden de aangetaste planten tijdens de rijping van het gewas eerder

aangetast door zwartschimmels. De aantasting valt dan op door de groepjes zwarte planten in een

lichtgeel gewas.

1.2 Levenswijze

De eerste aantasting is meestal afkomstig van de stoppelresten in de grond; het schimmelweefsel

kan hierop voortleven gedurende 1 tot 2 jaar, namelijk tot volledige verrotting van de stoppels.

De overlevingskansen van de schimmel zijn in lichte, alkalische gronden groter dan in zware, zure

gronden. Doch ook op zware gronden zonder kruimelstructuur kan de ziekte optreden, bijvoorbeeld

op wendakkers of natte plekken.

1.3 Bevorderlijke omstandigheden voor het optreden van de halmdoder

a. Bodem

Bodem met hoge pH is bevorderlijk.

b. Voorvruchten

- Tarwe na tarwe bevordert het optreden van de ziekte; tarwe na tarwe vermijden.

- Hoe meer tarwe in de vruchtwisseling op hetzelfde perceel voorkomt, hoe belangrijker de

ziekte wordt.

- Maïs, biet, soja en luzerne bevorderen de ziekteontwikkeling, daarentegen wordt de

ziekteontwikkeling onderbroken door sorghum, haver, aardappelen en volgens bepaalde

auteurs ook klaver als groenbemester.


- 181 -


c. Bodembewerkingen

Vereenvoudigde grondbewerkingen kunnen, door het bevorderen van de ontwikkeling van

doorlevende onkruiden die gevoelig zijn voor deze ziekte (in het bijzonder van kweek), de

instandhouding en toename van de halmdoder vergemakkelijken.

d. Zaaidatum

Vroege zaai bevordert de ziekteontwikkeling.

e. Weersomstandigheden

- De ziekte wordt het meest begunstigd in een vochtige, zachte herfst gevolgd door een zachte

en vochtige winter en een vochtige lente.

- Droogte op het einde van de vegetatieve groei is bevorderlijk.

1.4 Bestrijding

- Vruchtafwisseling

- Geen late rassen zaaien op risicopercelen (late rassen worden immers op het einde van de

groei langer blootgesteld aan de schimmel).

- Bij tarwe, gerst, triticale en spelt kan het zaaizaad behandeld worden met Latitude

(silthiofam 125 g/l) aan een dosis van 0,2 l per 100 kg zaad. Latitude bezit evenwel enkel een

werking tegen de tarwehalmdoder en moet dus steeds toegepast worden in combinatie met een

basis zaaizaadbehandeling.

- Opslag van granen en grassen bestrijden (o.a. kweek is bevorderlijk voor de instandhouding en

uitbreiding van de schimmel).

- 182 -


2 SLAKKEN

D. Wittouck 1

2.1 Soorten slakken

Er bestaan heel wat soorten slakken, doch in granen zijn het hoofdzakelijk de grijze slak en de

zwarte slak die schade kunnen aanrichten.

De grijze slak (Deroceras reticulatum) is de meest voorkomende. Deze slak heeft een grijs-

beige kleur met bruine langgerekte vlekken (netvormig uitzicht). De volwassen slak is 4 tot 5 cm

lang. De grijze slak komt meestal bovengronds voor.

Daarnaast kunnen er ook zwarte slakken (Arion hortensis) optreden. Deze slak heeft een blauw-

zwarte kleur, de buikzijde is geel-oranje en de voelhorens roodachtig. De volwassen slak is 3 tot

4 cm lang. De zwarte slak komt meestal ondergronds voor en blijkt het moeilijkst te bestrijden.

2.2 Wanneer zijn de slakken actief en inactief?

a. Slakken zijn ’s nachts actief

Slakken zijn voornamelijk actief tussen zonsondergang en zonsopgang. Tijdens de dag rusten de

slakken in ondergrondse schuilplaatsen.

De slakken verplaatsen zich over de bodem, maar ook in de bodemholten vermits ze niet graven.

Slakken verkiezen immers kluiterige bodems, deze zijn niet alleen ideaal als schuilplaats overdag,

maar ook voor de eileg.

Ze verplaatsen zich niet rechtlijnig; globaal genomen is de verplaatsingsafstand om en bij de

5 meter per nacht.

b. Bij vorst en droogte zijn slakken niet actief

De periode van activiteit van de slakken is vooral seizoensgebonden (hangt samen met de

temperatuurs- en lichtcyclus); hierbij zijn de slakken tijdens de lente en de herfst het meest actief.

De mate van activiteit hangt op haar beurt af van de klimatologische omstandigheden en de

bodemvochtigheid.

De activiteit van de slakken is het grootst bij temperaturen van om en bij de 15°C, daalt gevoelig

bij 5°C en wordt verwaarloosbaar bij 0°C. Temperaturen lager dan -3°C zijn dodelijk voor de

slakken. Daarom schuilen de slakken dan diep in de bodem om terug naar boven te komen na de

dooi.

Het lichaam van slakken bevat veel water, nl. 80 tot 85%. Dit houdt ook in dat water van

levensbelang is voor de slakken; dit water vinden ze in hun voedsel en via het bodemcontact. Deze

vochtopname via de huid is pas mogelijk bij een relatieve vochtigheid vanaf 75%.

Bij perioden van droogte en warmte zijn slakken niet actief, wanneer deze periode gevolgd wordt

door een belangrijke hoeveelheid neerslag worden de slakken opnieuw actief.

2.3 Eileg

De eileg gebeurt in de bodemholten. Voor een normale ontwikkeling hebben de eitjes een

vochtigheid nodig tussen 40 en 80% en een temperatuur van 5 tot 20°C. De duur van de incubatie

hangt af van de temperatuur: van 15 tot 20 dagen bij 20°C, tot meer dan 3 maanden bij 5°C. De

perioden van het ontluiken van de eitjes vallen samen met de perioden, waarbij de slakken het

meest actief zijn, namelijk lente en herfst.


- 183 -


2.4 Schade veroorzaakt door slakken

Slakkenschade doet zich meestal zeer plaatselijk voor in een perceel, gezien slakken weinig mobiel

zijn.

De schade is het grootst wanneer er een hoge slakkenpopulatie is, en wanneer de slakken

bovendien actief zijn bij de kieming van het zaad en/of bij de bovenkomende graanplant.

a. Schade veroorzaakt door slakken vóór de opkomst van het graangewas

Het pas gezaaide zaad én het kiemende zaad kunnen aangevreten worden, wat leidt tot een lagere

gewasopkomst.

De kwaliteit van het zaaibed is uiterst belangrijk:

- indien het zaad goed bedekt is en de bodem voldoende aangedrukt, is het graangewas

normalerwijze beschermd tot bij de opkomst van de jonge plantjes;

- ingeval het zaad onvoldoende bedekt is treedt er reeds schade op kort na de zaai. Bij een

grote aanwezigheid van slakken is een onmiddellijke inzet van slakkenbestrijdingsmiddelen

noodzakelijk.

b. Schade veroorzaakt door slakken na de opkomst van het graangewas

Vraatschade aan de jonge graanplant (stengel, blad, …), waardoor het jonge gewas kan afsterven.

Vanaf het stadium “uitstoeling” kan er ook nog schade optreden, doch de graanplant kan in dat

gewasstadium de schade meestal overwinnen.

Indien de lente uitermate vochtig is, kunnen de slakken zelfs tot op de aren voorkomen. In het

ergste geval kunnen ze dan zelfs de bovenste bladeren en de aren aanvreten.

2.5 Bevorderlijke factoren voor het optreden van slakken

De belangrijkste factoren die bepalend zijn voor het optreden van slakken zijn:

- de klimaatsomstandigheden: vorst, droogte en langdurige watersnood kunnen de slakken-

populatie doen afnemen.

- beschikbaarheid aan schuilplaatsen: deze noodzakelijke schuilplaatsen dienen als rustplaats

overdag, alsook voor de eileg; bovendien vinden de slakken er de ideale vochtigheidsom-

standigheden en bescherming tegen vorst en slakkenbestrijdingsmiddelen.

- aanwezigheid van voedsel: een plantenbegroeiing die de bodem goed bedekt, levert zowel

een ideaal microklimaat als een overvloed aan voedsel; dit is onder andere het geval bij

weiland, kruisbloemigen (koolzaad), vlinderbloemigen (luzerne), onkruid en opslag.

Bevorderlijke factoren Voordelen voor de slakken

a. Klimaat

Zachte en vochtige seizoenen (lente, zomer, herfst) Optimaal voor de activiteit van de slakken

b. Bodem

- kleigronden

- gronden met keien

- bodem met kluiten

- laagten in het veld

Goed vochthoudend vermogen, goede

verluchting, veel schuilplaatsen, vochtige

zones

c. Bodembedekking

- opslag, oogstresten, onkruid

- randen met braak

- tussenteelten (groenbemesters, …) smakelijk voor de slakken

Voedsel en schuilplaats

Behoud van vochtig milieu

d. Cultuurmaatregelen

- éénmalige en laat uitgevoerde oppervlakkige

bodembewerkingen (zonder ploegen)

- bevorderlijke voorvruchten: kruisbloemigen (koolzaad),

gelegerde granen, braak, vlinderbloemigen (luzerne), …

- niet goed aangesloten zaaibed

- korte vruchtwisseling (koolzaad-tarwe, tarwe-gerst)

Weinig verkruimelde bodem die aldus de

verplaatsing van slakken niet verhindert,

goede verluchting, voedsel aanwezig (zaad

en jonge plantjes), schuilplaatsen (holten)

Percelen met slakkenschade lopen een grote kans op nieuwe schade in de daaropvolgende jaren.

- 184 -


2.6 Maatregelen om slakkenschade te voorkomen

Een combinatie van zowel cultuurtechnische maatregelen als inzet van granulaten is noodzakelijk.

Dit vergt een aanpak gedurende meerdere jaren om aldus de slakkenpopulatie alsook de eitjes te

doen afnemen, en om tevens hun ideale leefomgeving en hun voedsel te ontnemen.

2.6.1 Cultuurtechnische maatregelen

Cultuurtechnische maatregelen dragen bij tot het voorkomen van slakken. Opdat slakken actief

kunnen zijn en zich voortplanten, hebben ze een stabiel milieu nodig. Door het uitvoeren van

herhaalde bodembewerkingen kan dit stabiel milieu evenwel onderbroken worden.

Doel van deze bodembewerkingen:

- het belemmeren dat slakken zich verplaatsen door het in stand houden van een aaneengesloten

bodem

- de slakken ontnemen van voedsel

- de bodem verkruimelen om zowel de schuilplaatsen als de bodemvochtigheid te verminderen

- slakken en eitjes bovenhalen, zodat ze blootgesteld worden aan de zon en lage vochtigheid

(droogte).

Eventueel kan de vruchtwisseling aangepast worden, zodat er langere periodes tussen de teelten

bekomen worden, om zodoende meer herhaalde bodembewerkingen te kunnen uitvoeren.

Mogelijke cultuurtechnische maatregelen:

a. Na de voorvrucht

- Hakselen van oogstresten

- Chemische bestrijding van opslag

- Meerdere malen ontstoppelen (liefst drie maal, de eerste ontstoppeling kort na de oogst van de

voorvrucht). Deze methode wordt zeker aanbevolen bij herhaaldelijke zware aantastingen van

slakken. Het ontstoppelen gebeurt best ‟s morgens.

- Ploegen juist vóór de zaai. Ploegen zal voornamelijk de slakken onderwerken in plaats van ze te

bestrijden, doch hun activiteit wordt in bepaalde gevallen voldoende vertraagd; in functie van de

bodemstructuur en het klimaat kunnen de slakken evenwel 10 tot 45 dagen later terug naar

boven komen.

b. Bij de zaai

- Zaaibed voldoende fijn klaarleggen en goed aangesloten

- Zaaizaad op een gelijkmatige diepte aanbrengen en vermijden dat zaad boven ligt; niet te diep

zaaien om een snelle gewasopkomst te bekomen

- Hogere zaaidichtheid nemen bij hoog risico van slakken

- Rollen na zaai. Door het aandrukken van het zaaibed wordt de verplaatsing van de slakken

bemoeilijkt. Rollen houdt tijdelijk een slakkenaanval na zaai tegen. Eventueel kan enige tijd na

het rollen een granulaat gestrooid worden. Vermits beide methoden een beperkte werkingsduur

hebben, kan door deze combinatie een beter resultaat bekomen worden.

- 185 -


2.6.2 Chemische maatregelen: inzet van granulaten

a. Hoe kunnen granulaten ingezet worden?

Granulaten kunnen op volgende manieren ingezet worden:

bij de zaai of kort na de zaai preventief granulaten bovengronds toepassen enkel

bij hoog risico:

- veel slakken (ten gevolge van onder andere aanhoudend natte weersomstandigheden)

- kleigronden

- niet goed bedekt zaad

- voorvrucht: koolzaad, erwt

curatief (slakken aanwezig) granulaten bovengronds toepassen na de zaai; hoe korter

bij de zaai toegediend (m.a.w. hoe verder van de opkomst van het graangewas) hoe meer

de slakken enkel blootgesteld worden aan het granulaat en kunnen ze aldus geen

vraatschade berokkenen aan het graangewas.

granulaten mengen met het zaaizaad (eventueel van toepassing bij zwaardere gronden

in geval het zaaibed grof ligt en bij hoge slakkendruk; ook bij aanwezigheid van zwarte

slakken, die veel minder mobiel zijn, blijkt deze methode nuttig te zijn). Om de slakken ook

bovengronds aan te pakken, is eveneens een bovengrondse toepassing van granulaten bij

de zaai of kort na de zaai nodig.

Een toepassing kort na zaai en vóór de opkomst van het graangewas blijkt een goed

toepassingstijdstip. Vermits er geen gewas aanwezig is, dienen de slakken op zoek te gaan naar

voedsel, en is de kans aldus zeer groot dat ze bij hun zoektocht in contact komen met het

granulaat, zeker wanneer de omstandigheden vochtig zijn.

b. Toepassingsomstandigheden

De granulaten worden niet toegepast bij regen.

Hun effectiviteit is het grootst wanneer de granulaten toegepast worden op het einde van de

dag, zodat ze zo snel mogelijk opgenomen worden door de slakken van zodra deze uit hun

ondergrondse schuilplaatsen komen.

Een egale en regelmatige uitspreiding van het granulaat is aanbevolen, zodat de slakken

gemakkelijk met het granulaat in contact komen bij hun nachtelijke verplaatsingen.

c. Granulaten ter bestrijding van slakken

De lijst met alle slakkenverdelgingsmiddelen erkend in de graanteelt is weergegeven op het einde

van dit artikel.

Granulaten ter bestrijding van slakken hebben een tijdelijke (beperkte) werkingsduur. Granulaten

helpen het graangewas tijdelijk te groeien zonder slakkenschade. Na toepassen van een granulaat

blijft het opvolgen van de slakken op het perceel evenwel noodzakelijk. Vanaf het stadium

“uitstoeling” kan er ook nog schade optreden, doch de graanplant kan in dat gewasstadium de

schade meestal overwinnen.

2.7 Opsporen van slakken

Het voorspellen van schade op lange termijn hangt af van de grootte van de slakkenpopulatie,

terwijl het voorspellen van de schade op korte termijn afhangt van de mate van activiteit van de

slakken.

Op basis van de heersende klimatologische omstandigheden en de uitgevoerde teelttechnieken kan

afgeleid worden of er een risico bestaat op slakkenschade.

Indien de omstandigheden gunstig zijn voor de slakken, kan de aanwezigheid van

slakken nagegaan worden via slijmsporen, aangevreten bladeren of het uitvoeren van

een telling (om zowel de slakkenpopulatie in te schatten als te identificeren).

- 186 -


Voor het opsporen van slakken door het uitvoeren van een telling, kan volgende methode

gebruikt worden:

Vóór het ploegen of vanaf de zaai, op een aantal plaatsen een snelwerkend granulaat uitstrooien

„s avonds op een oppervlakte van ± 0,5 m² en bedekken met een jutezak. Deze jutezak dient er

voor te zorgen dat de bodem vochtig blijft en dat er zo weinig mogelijk temperatuursverschillen

optreden. Om een beter resultaat te bekomen kan de bodem vochtig gemaakt worden (vb.

begieten) vóór het leggen van de jutezak. De volgende morgen voordat de buitentemperatuur

terug toeneemt, kan het aantal (dode) slakken geïdentificeerd en geteld worden. Er dient er op

gewezen te worden dat deze methode slechts een indicatie weergeeft van het risico op slakken.

Wanneer er geen slakken voorkomen, kan deze werkwijze herhaald worden wanneer de

omstandigheden terug bevorderlijk zijn voor het optreden van slakken.

Een andere mogelijkheid voor het opsporen van slakken is het gebruik van specifieke valmatten.

Dit hoofdstuk “Slakkenbestrijding in granen” is gebaseerd op volgende bronnen:

- Limaces: biologie et méthodes de lutte, Februari 2005, Arvalis Institut du végétal

- Livre Blanc “Céréales” ULg Gembloux Agro-Bio Tech et CRA-W Gembloux– September 2007

- 187 -


Landbouwcentrum Granen Vlaanderen.

Mollusciciden (= slakkenverdelgingsmiddelen) erkend in de graanteelt ter bestrijding van slakken (op datum 25 februari 2014)

handelsproduct formulering erk. nr samenstelling dosis/ha max. aantal toepassingen

per toepassing

(AGRICHIM SLAKKENDOOD/AGRICHIM ANTI LIMACES)

30/11/2016 GB 7123/B metaldehyde 6%

50 – 70 g/are , tussen de planten strooien bij vochtig weer

niet vermeld

ARIONEX GRANULAAT – GRANULE GB 4044/B metaldehyde 6% 50 – 70 g/are , tussen de planten

strooien bij vochtig weer niet vermeld

(CARAGOAL GR) 30/11/2016 GB 5453/B metaldehyde 6% 5 - 7 kg/ha niet vermeld

DERREX GB 9904/B ijzerfosfaat 3% 7 kg/ha 4 per jaar

(LIMAGOLD) 30/11/2016 GB 9622/B metaldehyde 6% 5 - 7 kg/ha niet vermeld

LIMASLAK PRO GB 6511/B metaldehyde 6% 50 – 70 g/are , tussen de planten


LIMATEX GB 10248P/B metaldehyde 6% 50 – 70 g/are , tussen de planten


(LIMMAX) 30/11/2016 GB 9623/B metaldehyde 6% 5 - 7 kg/ha niet vermeld

LIMORT GB 4305/B metaldehyde 6% 50 – 70 g/are , tussen de planten


MESUROL PRO GB 9210/B methiocarb 4% 3 kg/ha niet vermeld

(METAREX RB) 27/02/2015 RB 8518/B metaldehyde 6% 50 – 70 g/are , tussen de planten


METAREX INOV GB 10204P/B metaldehyde 4% 5 kg/ha, van zaai tot einde

uitstoeling

3 per jaar met interval van 5 dagen

METASON GB 3083/B metaldehyde 6% 50 – 70 g/are , tussen de planten


NEU 1181 M GB 9724/B ijzerfosfaat 3% 7 kg/ha 4 per jaar

SLUXX GB 9722/B ijzerfosfaat 3% 7 kg/ha 4 per jaar

= (handelsproduct) is nog te gebruiken tot vermelde datum

Om slakkenschade te voorkomen is een combinatie van zowel cultuurtechnische maatregelen als inzet van granulaten noodzakelijk én dit gedurende meerdere jaren.

Granulaten voor slakkenverdelging kunnen op volgende manieren ingezet worden:

Bij de zaai of kort na de zaai preventief toepassen bovengronds; dit enkel bij hoog risico zoals: veel slakken (door oa. aanhoudende natte weersomstandigheden); kleigronden; niet goed bedekt zaad of indien voorvrucht: koolzaad, erwt…

Curatief (slakken aanwezig) bovengronds toepassen zo kort mogelijk na de zaai (om vraatschade aan het graangewas te voorkomen). Mengen met het zaaizaad; eventueel bij zwaardere gronden in geval het zaaibed grof ligt en bij hoge slakkendruk. Om de slakken ook bovengronds aan te pakken, is

eveneens een bovengrondse toepassing van granulaten bij de zaai of kort na de zaai nodig.

Een toepassing kort na zaai en vóór de opkomst van het graangewas blijkt een goed toepassingstijdstip. Slakken gaan op zoek naar voedsel en vermits er dan nog geen gewas

is, is de kans dat ze in contact komen met het granulaat heel groot vooral bij vochtige omstandigheden.

Granulaten worden niet toegepast bij regen. Ze worden best egaal en regelmatig uitgespreid en dit op het einde van de dag vermits de slakken dan hun ondergrondse

schuilplaatsen verlaten en zo makkelijkst met het granulaat in contact komen.

- 188 -


- 189 -


DEEL VII

GEINTEGREERDE

GEWASBESCHERMING (IPM)

- 190 -


J.L. Lamont 1

Praktijkgids Gewasbescherming

Vanaf 2014 gelden enkele nieuwe regels inzake gewasbescherming als

gevolg van een Europese richtlijn die handelt over duurzaam gebruik

van gewasbeschermingsmiddelen. Zo wordt de toepassing van

Integrated Pest Management (IPM) verplicht. Met deze Praktijkgids

Gewasbescherming krijgen de landen tuinbouwers een praktische

leidraad over de manier waarop aan de vereisten kan worden voldaan,

en nuttige tips voor een doelmatige gewasbescherming en tegelijkertijd

een minimale belasting van het leefmilieu.

Het eerste deel handelt over reglementeringen, algemene begrippen

over goed gebruik van gewasbeschermingsmiddelen en een checklist

IPM. Een tweede deel gaat over praktische toepassing en de

implementatie per deelsector.

Geïntegreerde Gewasbescherming IPM Akkerbouw en Ruwvoeders

1. Wat is geïntegreerde gewasbescherming?

Een geïntegreerde bestrijding (ook IPM, Integrated Pest Management genoemd) gebruikt de

verschillende mogelijke bestrijdingssystemen binnen één afgewogen geheel. Een rationeel, gericht

gebruik van selectieve chemische gewasbeschermingsmiddelen is pas de laatste stap in een hele

ketting van (preventieve) teelten bestrijdingsmaatregelen, waarbinnen ook biologische

technieken hun plaats hebben. De gebruikte chemische middelen zijn bij voorkeur selectief en

weinig persistent, zodat ze het ecosysteem zo weinig mogelijk schade toebrengen en de natuurlijke

vijanden van de parasieten hun werk kunnen doen.

Centraal bij de geïntegreerde gewasbescherming staat dezelfde gedachte als bij de geleide

bestrijding: pas als de schade zo groot dreigt te worden dat u financieel verlies zou lijden, grijpt u

in. Bij de geleide teelt wordt de beslissing om in te grijpen, gestuurd door de waarschuwings-

systemen. Er wordt ingegrepen met chemische gewasbeschermingsmiddelen op het beste moment.

In de geïntegreerde bestrijding wordt de beslissing nog meer gebaseerd op perceelsgebonden

waarnemingen. Waar mogelijk kiest u voor bestrijdingsmethoden zonder chemische middelen. IPM

beschikt over heel wat alternatieve bestrijdingstechnieken. Indien deze ontoereikend zijn, gebruikt

u de chemische gewasbeschermingsmiddelen.

Bij de keuze van de gewasbeschermingsmiddelen houdt u rekening met de volgende criteria en

kiest u bij voorkeur:

de minst schadelijke middelen voor de mens;

selectieve gewasbeschermingsmiddelen die de natuurlijke vijanden sparen;

specifieke gewasbeschermingsmiddelen die alleen het te bestrijden organisme treffen;

weinig persistente middelen;

middelen zonder risico voor verontreiniging van oppervlakte- en/of grondwater;

middelen waarvan recente informatie met betrekking tot neveneffecten beschikbaar is.

IPM biedt heel wat mogelijkheden voor een meer duurzaam gebruik van gewasbeschermings-

middelen. De Europese Unie heeft deze bestrijdingsstrategie opgenomen in de richtlijn 2009/128

voor een duurzaam gebruik van pesticiden. Alle professionele gebruikers van gewasbeschermings-

middelen moeten, met ingang van 1 januari 2014, de principes van IPM toepassen.

De officiële definitie van IPM in het kader van deze richtlijn luidt als volgt:

“geïntegreerde gewasbescherming”: de zorgvuldige afweging van alle beschikbare gewas-

beschermingsmethoden, gevolgd door de integratie van passende maatregelen die de ontwikkeling

van populaties van schadelijke organismen tegengaan, het gebruik van gewasbeschermings-

middelen en andere vormen van interventie tot economisch en ecologisch verantwoorde niveaus

beperkt houden en het risico voor de gezondheid van de mens en voor het milieu tot een minimum

beperken. Bij de geïntegreerde gewasbescherming ligt de nadruk op de groei van gezonde

gewassen, waarbij de landbouwecosystemen zo weinig mogelijk worden verstoord en natuurlijke

plaagbestrijding wordt aangemoedigd.

1 Vlaamse overheid, Departement Landbouw en Visserij, Afdeling Duurzame Landbouwontwikkeling Granen, Merelbeke

- 191 -


De 8 algemene beginselen van IPM worden als volgt bepaald in de richtlijn:

1. De voorkoming en/of vernietiging van schadelijke organismen moet worden ver-

wezenlijkt of in de hand gewerkt door onder meer en met name door :

gewasrotatie;

gebruik van adequate teelttechnieken (bijvoorbeeld vals-zaaibedtechniek, zaaitijd en

zaaidichtheid, onderzaaien, conserverende bodembewerking, snoeien en direct inzaaien);

gebruik, waar passend, van resistente/tolerante cultivars en standaard/gecertificeerd

zaaien plantgoed;

gebruik van evenwichtige bemesting, kalkbemesting en irrigatie-/drainagepraktijken;

het voorkomen van de verspreiding van schadelijke organismen door middel van

hygiënemaatregelen (bijvoorbeeld door regelmatige reiniging van machines en appara-

tuur);

bescherming en bevordering van belangrijke nuttige organismen, bijvoorbeeld door

adequate beheersmaatregelen of het gebruik van ecologische infrastructuur in en buiten

de productiegebieden

2. Schadelijke organismen worden gemonitord met passende methoden en instru-

menten, indien beschikbaar. Tot deze instrumenten behoren, waar mogelijk, veldobservaties

en wetenschappelijk verantwoorde waarschuwings-, voorspellings- en vroegdiagnosesystemen,

alsmede het ter harte nemen van advies van gekwalificeerde beroepsadviseurs.

3. Op grond van de resultaten van de monitoring moet de professionele gebruiker besluiten of en

wanneer hij beheersmaatregelen treft. Strenge en wetenschappelijk verantwoorde drempel-

waarden zijn essentiële componenten bij de besluitvorming. Waar mogelijk moet vóór de

behandeling van schadelijke organismen rekening worden gehouden met voor de regio,

specifieke gebieden, gewassen en bijzondere klimatologische omstandigheden vastgestelde

drempelwaarden.

4. Duurzame biologische, fysische en andere niet-chemische methoden verdienen de

voorkeur boven chemische methoden indien hiermee de schadelijke organismen op be-

vredigende wijze worden bestreden.

5. De gebruikte pesticiden moeten zo doelgericht mogelijk zijn en zo min mogelijk

neveneffecten hebben voor de menselijke gezondheid, niet doelwitorganismen en het milieu.

6. De professionele gebruiker moet het gebruik van pesticiden en andere vormen van

ingrijpen beperken tot een noodzakelijk niveau, bijvoorbeeld door kleinere doses, een

lagere toepassingsfrequentie of gedeeltelijke toepassingen, op grond van de overweging dat het

risico voor de gewassen aanvaardbaar is en de pesticiden de kans op resistentie van de

populatie schadelijke organismen niet verhogen.

7. Wanneer het risico op resistentie tegen een beheersmaatregel bekend is en wanneer

het niveau van schadelijke organismen dusdanig is dat meerdere toepassingen van pesticiden

op de gewassen noodzakelijk zijn, moeten de beschikbare strategieën ter voorkoming van

resistentie worden uitgevoerd om de werking van de producten te behouden. Dit kan het

gebruik van diverse pesticiden met verschillende werking inhouden.

8. Op basis van de registers over het gebruik van pesticiden en van de monitoring van schadelijke

organismen moet de professionele gebruiker zich een oordeel vormen over het succes van

de toegepaste beheersmaatregelen.

2. Richtlijnen IPM akkerbouw

De 8 principes van de algemene beginselen werden gebruikt als basis om richtlijnen voor de

akkerbouw op te stellen. De richtlijnen zijn een minimum om te voldoen aan IPM. Omwille van de

conformiteit met bestaande kwaliteitslastenboeken in de groenten- en fruitsector werd de indeling

gewijzigd conform deze lastenboeken zoals Global Gap. Om te voldoen aan de toepassing van IPM

moeten de maatregelen die in de Praktijkgids Gewasbescherming opgesomd zijn nageleefd worden.

De Praktijkgids Gewasbescherming is beschikbaar in gedrukte vorm en zal als handboek dienen

tijdens cursussen en studiemomenten over gewasbescherming.

De digitale versie van de Praktijkgids Gewasbescherming is te vinden op http://lv.vlaanderen.be

(infotheek – publicaties – praktijkgidsen – Praktijkgids Gewasbescherming)

http://lv.vlaanderen.be/

- 192 -


- 193 -


DEEL VIII

ECONOMISCHE BESCHOUWINGEN

BIJ DE GRAANTEELT

- 194 -


ECONOMISCHE BESCHOUWINGEN BIJ DE GRAANTEELT

J.L. Lamont 1

1 Graanproductie

1.1 Algemene kenmerken van de graanmarkt

De markt voor graan is een internationale markt. Wat op de Vlaamse of Belgische markt gebeurt,

wordt rechtstreeks of onrechtstreeks beïnvloed door de markttendensen in de ons omringende

landen.

Een tweede belangrijk kenmerk van de graanmarkt is dat deze zéér cyclisch is. Perioden van aan-

bodkrapte en hoge prijzen wisselen af met perioden met productoverschotten en lage prijzen.

1.2 Graanvoorraden op wereldschaal

Op wereldvlak is de laatste jaren het verbruik van granen continu gestegen. De algemene trend

geeft aan dat permanent meer granen worden verbruikt dan er worden geproduceerd. Deze afbouw

van de wereldvoorraden heeft belangrijke gevolgen voor de prijszetting op wereldvlak. Voorraden

werken bovendien bufferend voor de slechtere oogstjaren. Lage wereldvoorraden maken de

graanmarkt een stuk instabieler.

1.3 De graanmarkt in België en Europa

1.3.1 Algemeen

De markt voor graan wordt in belangrijke mate bepaald door volgende factoren: de oogsthoeveel-

heden, de kwaliteit van het geoogste graan en de bestemming als veevoeder of voor menselijke

consumptie. Ook de opslagcapaciteit en speculatie spelen een rol. Als de aangeleverde volumes

hoog zijn, zijn de prijzen relatief laag.

Naast de volumes is ook de kwaliteit van het graan van groot belang voor de bestemming van het

graan (menselijke of dierlijke consumptie) en dus voor de prijsvorming. Belangrijke

kwaliteitsparameters zijn het eiwitgehalte en de eiwitkwaliteit, het glutengehalte en het valgetal.

Een derde factor in de prijsvorming van graan is de continu toenemende vraag naar graan voor

veevoer.

In tijden van lage prijzen hebben akkerbouwers de neiging om het graan op te slaan tot de prijzen

weer aantrekken. Handelaars speculeren vaak op de verwachte aanbod- en prijsevoluties.

1.3.2 Structuur van de graanketen in Vlaanderen en België

De teelt van graan in Vlaanderen is weinig of niet gestructureerd. Het gaat meestal om kleine

partijen, weinig homogeen en vaak van onvoldoende kwaliteit. De afzet is nauwelijks

georganiseerd. Veevoederfabrikanten kopen het graan wel op, maar verkiezen grotere partijen

met meer homogeniteit en kwaliteit dan wat op heden wordt aangeboden. Andere telers verkopen

rechtstreeks aan veebedrijven. Verkoop aan bloemmolens voor menselijke consumptie gebeurt

sporadisch.

In Wallonië vinden we de grotere akkerbouwbedrijven.

1 Vlaamse overheid, Departement Landbouw en Visserij, Afdeling Duurzame Landbouwontwikkeling Granen, Merelbeke

- 195 -


1.4 Areaal in België en Vlaanderen

Het zwaartepunt van de graanteelt in België situeert zich binnen de betere leem- en

zandleembodems en strekt zich als een Oost-Westgordel over de Vlaams-Waalse taalgrens heen

van Poperinge tot de Maasvallei. In tweede orde is ook de polderstreek als graanproducent zeer

belangrijk.

Tarwe is met circa 200.000 ha en een jaarlijkse productie van 1,5 miljoen ton veruit het

belangrijkste graangewas in België. Van dit Belgisch wintertarweareaal situeert zich grofweg 1/3 in

Vlaanderen en 2/3 in Wallonie. Van het Belgisch wintergerstareaal situeert zich grofweg 1/4 in

Vlaanderen en 3/4 in Wallonie.

De teelt van maïs voor de korrel eist steeds meer haar plaats op als tweede graansoort in de

Vlaamse akkerbouw.

De zomergranen (zomertarwe en zomergerst) zijn van minder belang.

Tabel 1. Arealen graanteelt België 2007-2013

(Bron: Federale Overheidsdienst Economie)

Tabel 2. Arealen graanteelt Vlaanderen 2007-2013

(Bron: Federale Overheidsdienst Economie)

teelt 2007-2008

(ha)

2008-2009

(ha)

2009-2010

(ha)

2010-2011

(ha)

2011-2012

(ha)

2012-2013

(ha)

granen 363.168 344.992 338.666 327.679 345.438 336.578

wintertarwe 208.606 198.243 206.744 182.709 207.278 184.917

zomertarwe 2.664 3.525 3.445 8.167 1.173 5.958

wintergerst 48.839 48.200 40.487 39.641 43.369 42.830

zomergerst 5.955 5.733 4.277 4.498 2.532 3.842

triticale 6.094 6.192 6.445 4.787 5.919 6.096

spelt 12.823 9.728 9.419 9.830 10.341 10.979

rogge 458 545 436 462 519 525

haver 5.150 5.613 4.665 3.516 2.798 3.756

korrelmaïs 72.015 66.670 62.155 72.025 68.527 74.169

teelt 2007-2008

(ha)

2008-2009

(ha)

2009-2010

(ha)

2010-2011

(ha)

2011-2012

(ha)

2012-2013

(ha)

granen 160.480 151.740 149.117 142.648 153.929 144.233

wintertarwe 73.425 69.458 73.278 55.096 73.674 55.986

zomertarwe 1.032 1.492 1.351 5.529 312 4.021

wintergerst 12.089 11.914 11.102 10.484 12.160 12.195

zomergerst 1.577 1.612 1.228 2.345 672 1.542

triticale 4.033 4.022 3.768 2.735 3.362 2.763

spelt 501 375 490 445 516 502

rogge 260 269 105 239 256 257

haver 830 840 798 730 576 576

korrelmaïs 61.646 62.955 56.793 64.919 62.272 66.251

- 196 -


1.5 Graanmarkt

1.5.1 Productie

25% van de oppervlakte cultuurgrond in Vlaanderen wordt ingenomen door granen voor de korrel

waarvan de belangrijkste wintertarwe, korrelmaïs en wintergerst zijn.

1.5.1.1 Landbouwstreek

We onderscheiden in Vlaanderen volgende streken: Duinen-Polders, Zandstreek, Kempen,

Zandleemstreek, Leemstreek en Weidestreek.

Voor wintertarwe en wintergerst speelt het grondtype een belangrijk rol in het verschil in het

familiaal arbeidsinkomen tussen de bedrijven. Zo behalen de Polders en de Leemstreek significant

betere opbrengsten dan de overige landbouwstreken.

40% van het Vlaamse areaal granen voor de korrel ligt in de Zandleemstreek. Die landbouwstreek

komt voor in de provincies West-Vlaanderen, Vlaams-Brabant, Oost-Vlaanderen en Limburg.

Andere belangrijke gebieden zijn de Polders in West-Vlaanderen, de Zandstreek in Oost-

Vlaanderen, en de Leemstreek in Limburg en in Vlaams-Brabant.

Het familiaal arbeidsinkomen voor de wintergranen (wintertarwe en wintergerst) is het hoogst in de

Polders, gevolgd door de Leemstreek. In de Polders is de opbrengst (en de productie per hectare)

het grootst. In de Zandstreek en de Kempen wordt een lagere productie per hectare behaald. Dit

geldt ook voor korrelmaïs. In tegenstelling tot de wintergranen geeft korrelmaïs in de Kempen nog

een behoorlijke opbrengst bij minimale teeltinput.

1.5.1.2 Bedrijfstype, schaalgrootte

Gezien de relatief kleine schaalgrootte van de Vlaamse bedrijven verkiezen deze eerder

hoogsalderende gewassen te telen (bv. groenten voor de verse markt) dan wel gewassen met een

lager financieel rendement. Reden is de logistieke kost zo laag mogelijk te houden.

Binnen de graansector behalen bedrijven met een grotere oppervlakte cultuurgrond en niet-

gespecialiseerde akkerbouwbedrijven de betere resultaten.

Ongeveer 18 % van de Vlaamse landbouwexploitaties zijn gespecialiseerde akkerbouwbedrijven.

Het al of niet gespecialiseerd zijn hangt samen met het eigen gebruik van producten. Een

gespecialiseerd akkerbouwbedrijf zal minder stro en minder graan verbruiken voor eigen

krachtvoeder dan een ander bedrijf, en heeft ook in het algemeen af te rekenen met hogere

structurele kosten.

1.5.2 Kostprijs

Vaste of structurele kosten 540 Euro per ha: dit zijn de kosten die structureel gebonden zijn

aan elk bedrijf en omvatten de pacht, machinekosten, gebouwen, diverse kosten (facturen voor

water, telefoon, …).

Veranderlijke of operationele (teeltafhankelijke) kosten. Dit zijn de eigenlijke teeltkosten

(zaaizaad, meststof, fytoproducten, loonwerk, …).

Tabel 3. Veranderlijke of operationele kosten granen

Veranderlijke of operationele kosten in Euro/ha

wintertarwe baktarwe wintergerst korrelmaïs

Energiekost 35 35 30 40

Zaadgoed 100 100 100 170

Meststoffen 145 155 120 80

Gewasbescherming 335 335 220 115

Loonwerk 150 150 150 250

Totaal 765 775 620 655

- 197 -


Kostenstructuur wintergerst en wintertarwe: de gemiddelde kostprijs van wintertarwe is 150

Euro/ha hoger dan die van wintergerst. Deze twee teelten hebben wel eenzelfde kostenstructuur.

De operationele kosten maken meer dan de helft uit van de kostprijs met als belangrijkste het

werk door derden of loonwerk en de gewasbeschermingsmiddelen. De belangrijkste structurele

kosten zijn de afschrijvingen en de pacht.

De totale kosten van wintertarwe liggen het hoogst maar die teelt levert ook het hoogste familiaal

arbeidsinkomen, gevolgd door wintergerst.

De verschillen wat rentabiliteit betreft zijn groot tussen de jaren en tussen de bedrijven. Bij de

verschillen tussen de jaren speelt de marktprijs een cruciale rol bij deze teelten.

Kostenstructuur korrelmaïs: de gemiddelde kostprijs van korrelmaïs ligt tussen die van

wintertarwe en wintergerst. De belangrijkste van de operationele kosten is terug werk door derden,

nu gevolgd door zaadgoed. Afschrijvingen en pacht zijn terug de belangrijkste structurele kosten.

In vergelijking met wintertarwe en wintergerst is het aandeel werk door derden en zaadgoed

hoger. Het aandeel gewasbeschermingsmiddelen ligt wel lager, één herbicidebehandeling volstaat

immers. De belangrijkste structurele kostenposten zijn de pacht en de afschrijvingen.

De kostenmarge van wintertarwe is vrij ruim. Het is aan de akkerbouwer om met de juiste keuze

van teelttechniek de kosten te beperken. Gemiddeld gezien moet het mogelijk zijn om een

geslaagde tarweteelt te realiseren met een kostenplaatje van 765 Euro/ha; gemiddelde kostprijs

voor een succesvolle gerstteelt: 620 Euro/ha.

1.5.3 Teeltopbrengst

De teeltopbrengst wordt bepaald door de verkoop van het graan en het stro.

1.5.3.1 Opbrengst van het stro

De laatste jaren gaat de interesse van de Vlaamse graanteler vooral naar de kortere variëteiten.

De keuze voor een korte tarwevariëteit laat een lichte extensifiëring van de teelttechniek toe

(minder input van gewasbeschermingsmiddelen, lagere bemesting, …), maar is uiteindelijk ook de

oorzaak van een lager stro-aanbod na het dorsen.

De prijzen voor tarwe- en gerststro zijn de laatste jaren spectaculair gestegen van 30 Euro/ton tot

80-90 Euro/ton. Voor tarwestro van gemiddelde kwaliteit wordt momenteel na de oogst rond 75

Euro per ton geboden, om op te lopen naar 90 Euro per ton in de herfst- en wintermaanden.

Plaatselijk wordt zelfs 100 tot 125 Euro geboden voor kwalitatief stro. Bij een stro-opbrengst van 4

ton per ha komt dit neer op 300 tot 500 Euro extra inkomen.

De stro-opbrengst is zeer variëteitsgebonden (lange versus korte variëteiten) en kan gaan tot 6 ton

per ha. Vooral gemengde akkerbouw-veeteeltbedrijven zullen kiezen voor de langere strorijke

variëteiten. De zuivere akkerbouwbedrijven blijken minder geïnteresseerd in de stroproductie en

kiezen voor de kortere variëteiten, waarvan de teelttechniek minder intensief is. Behalve waardevol

marktproduct kan stro echter ook ingewerkt worden in de bodem. Zo wordt stro dan voor de

akkerbouwer een belangrijke bron van bodemhumus, nodig voor bodemstabiliteit en nalevering

van voedingselementen.

Voor gerststro wordt gemiddeld 10 Euro/ton minder betaald dan voor tarwestro.

1.5.3.2 Graanopbrengst

De graanopbrengst is de laatste dertig jaar bijna verdubbeld van gemiddeld 5 ton per ha in de

jaren 70 tot gemiddeld 9 ton op vandaag. Dat komt neer op een jaarlijkse opbrengsttoename van

2,5 %. De opbrengststijging die men nu nog mag verwachten zal allicht minder hoog zijn en kan

waarschijnlijk meer realistisch ingeschat worden op maximaal 1,0 % per jaar. Aan de basis van

deze opbrengststijging ligt de doorgedreven rassenselectie.

- 198 -


Regelmatig worden in praktijk opbrengsten genoteerd van 12 ton en meer. Nog hogere

opbrengsten (tot 15 ton) lijken technisch goed haalbaar, doch weinig verzoenbaar met de

maatschappelijke vraag naar duurzame, milieurespecterende productiemethodes. Het is vooral

hierom dat de overheid het overschrijden van de magische grens boven de 12 ton zal afremmen

met maatregelen op vlak van mineralenhuishouding en gewasbescherming.

De hogere kilogramopbrengsten van wintertarwe ten opzichte van wintergerst zijn genetisch te

verklaren door het hogere opbrengstpotentieel.

De hogere kilogramopbrengsten van wintertarwe ten opzichte van triticale zijn deels te verklaren

door het feit dat betere gronden steeds voorbestemd worden voor de tarwe. Triticale als „vierde‟

graansoort wordt vlugger dan tarwe ingezaaid op marginale gronden, waardoor de hoge

opbrengstpotentie niet geheel tot uiting komt.

Ieder jaar stellen we in Vlaanderen een verder groeiende interesse vast van de graanverbouwer

voor alternatieve graansoorten zoals spelt en rogge.

1.5.3.3 Saldo

Tabel 4. Saldo wintergranen (Euro/ha) zonder bedrijfstoeslag

Opbrengsten Wintertarwe Baktarwe Wintergerst Korrelmaïs

Prijs graan (Euro/ton) 175 185 158 160

Geoogst product (ton/ha) 10 9 8 11

Opbrengst graan (Euro/ha) 1750 1665 1264 1760

Opbrengst stro (Euro/ha) 300 300 250 50

Totaal opbrengst (Euro/ha) 2050 1965 1514 1810

Kosten

Operationele kosten 765 775 620 655

Structurele kosten 540 540 540 540

Gezinsarbeid 250 250 250 250

Totaal kosten 1555 1565 1410 1445

Saldo 495 400 104 365

Toelichting:

- wintertarwe: opbrengst graan 10.000 kg/ha, verkoopprijs 175 Euro/ton, opbrengst stro

300 Euro/ha

- baktarwe: opbrengst graan 9.000 kg/ha, verkoopprijs 185 Euro/ton, opbrengst stro

300 Euro/ha

- wintergerst: opbrengst graan 8.000 kg/ha, verkoopprijs 158 Euro/ton, opbrengst stro

250 Euro/ha

- korrelmais: opbrengst graan 11.000 kg/ha, verkoopprijs 160 Euro/ton, opbrengst stro

50 Euro/ha

Afhankelijk van de individuele prijsniveaus kunnen de saldo‟s voor wintertarwe, wintergerst en

korrelmaïs eind seizoen zeer vergelijkbaar zijn. Het zal dan ook in dergelijk geval de nood aan

teeltafwisseling zijn die de keuze van de akkerbouwer zal sturen.

Korrelmaïs kan ook rechtstreeks aangewend worden voor de productie van bio-ethanol. We zien

dat ook de vraag naar deze energiemaïs wordt beïnvloed door deze nieuwe industrie. Nu al stijgen

de grondprijzen in de Kempen door de vraag van de akkerbouwsector om op deze gronden

korrelmaïs te verbouwen.

- 199 -


1.5.3.4 Prijs van het graan

Voor een gemiddeld graanseizoen volgen de graanprijzen ruwweg een typische S-vormige

golfbeweging:

- stijgende prijzen naar de oogst toe (slinkend aanbod)

- vallende prijzen tijdens de oogst

- gradueel prijsherstel na de oogst

Bij stijgende graanprijzentendens gebeurt het dat de graanprijzen zich op het einde van het

seizoen op een hoger niveau bevinden dan bij de aanvang.

Figuur 1 : Graanprijzen doorheen het seizoen (model S-curve)

a. Korte termijn

In de graanteelt kennen we ieder seizoen de speling van een dubbel effect: enerzijds is er de

voortdurende stijging van de teeltkosten, anderzijds kent de graanteelt een zeer variabel bijna

onvoorspelbaar saldo. Voornaamste parameter voor de invulling van dit saldo is het zeer

verstoorbare (on)evenwicht tussen vraag en aanbod op de internationale graanmarkt.

Berichtgeving over misoogsten in Australië, Rusland, geven aanleiding tot een speculatieve

papieren graanmarkt met stijgende graanprijzen op internationaal en locaal niveau.

Figuur 2 : Graanprijzen 2009-2013

80

100

120

140

160

180

200

220

240

260

11 s

ep 0

9

12 m

rt 1

0

17 s

ep 1

0

11 m

rt 1

1

23 s

ep 1

1

21 m

rt 1

2

19 s

ep 1

2

07 m

rt 1

3

06 s

ep 1

3

marktp

rij

s B

ru

ssel

(Eu

ro/

ton

)

datum

voedertarwe

baktarwe

voedergerst

mais

140

150

160

170

180

190

200

210

220

230

240

250

260

sep

nov

jan

ma

mei

juli

sep

marktp

rij

s B

ru

ssel

(Eu

ro/

ton

)

datum

wintertarwe

wintergerst

- 200 -


b. Lange termijn

De graanteelt heeft binnen de nationale en internationale landbouweconomie een belangrijke

spilfunctie:

- graangewassen kunnen rechtstreeks worden aangewend in de menselijke voeding

- graangewassen kunnen worden gebruikt in de veevoeding, en dienen via deze omweg

uiteindelijk ook de menselijke voeding.

Deze spilfunctie is belangrijk bij het verantwoorden van het overheidsbeleid dat erop gericht is de

graanprijzen zo laag mogelijk te houden, omdat iedere prijsverhoging een sneeuwbaleffect kan

teweegbrengen naar de verwerkte producten toe.

We zien dat de prijsschommelingen op de internationale graanmarkt steeds extremer worden (zie

figuur 3). Voor de graanteler (akkerbouwer) creëert dit een aanzienlijke onzekerheid bij het nemen

van zijn bedrijfsbeslissingen. Op korte termijn zal een hoge graanprijs de gestegen teeltkosten

compenseren… maar op lange termijn speelt het sneeuwbaleffect waardoor de productiekosten van

alle landbouwproductiesectoren de hoogte worden ingejaagd.

Ook voor de veehouderij leidt dit naar een wankele en zwakke concurrentiepositie. De varkens-

sector en de zuivelsector zijn vragende partij naar marktstabiliserende mechanismen. Een stabiele

graanprijs is nodig om deze subsectoren in de veehouderij te stabiliseren.

Figuur 3 : Graanprijzen 2000-2013

We zien dat over de jaren heen de graanprijzen een opmerkelijk niveauherstel hebben

meegemaakt. Waar de prijzen rond de eeuwwisseling schommelden tussen 80 en 120 Euro per ton,

spreken we nu over prijzen van 180 tot 220 Euro per ton wintertarwe.

1.6 Afzet en marktkansen

In Vlaanderen zijn granen de belangrijkste energieleverende componenten in veevoeder. Het

grootste gedeelte van de op Vlaamse bodem geproduceerde granen (tarwe, gerst en in minder

mate triticale, rogge en haver) wordt verwerkt tot krachtvoeder. Een kleiner deel gaat naar

maalderijen en wordt verwerkt tot bloem en meel.

Het streven van de Vlaamse regering naar een duurzame grondgebonden veehouderij en een

transparantere en beter controleerbare grondstoffenstroom, leidt tot de verwerking van een hoger

percentage tarwe van eigen bodem in krachtvoeder door de fabrikanten van mengvoeders.

Initiatieven om op het landbouwbedrijf het volledige gamma van voeders te produceren en te

verwerken wordt aangemoedigd en zit duidelijk in de lift. In deze context verwerken meer en meer

Vlaamse landbouwbedrijven eigen gewonnen granen in het rantsoen.

80

100

120

140

160

180

200

220

240

260

10 s

ep 9

9

22 s

ep 0

0

19 s

ep 0

1

17 o

kt

02

24 o

kt

03

22 o

kt

04

07 o

kt

05

11 o

kt

06

12 o

kt

07

10 o

kt

08

16 o

kt

09

15 o

kt

10

14 o

kt

11

17 o

kt

12

04 o

kt

13

marktp

rij

s B

ru

ssel

(Eu

ro/

ton

)

datum

wintertarwe

wintergerst

- 201 -


1.6.1 Veevoederindustrie

De Belgische graanproductie is traditioneel vooral gericht op de veevoederindustrie. Het potentieel

productieniveau van de voedertarwes ligt gemiddeld een stuk hoger dan dat van de baktarwes.

De inmenging van inlandse granen in de dierenvoeding is de laatste jaren enorm toegenomen.

Deze inmenging gebeurde ten nadele van de ingevoerde graanvervangers op de wereldmarkt.

De interesse van de veevoederindustrie voor het inlands graan als grondstof wordt bepaald door de

marktprijs van het graan. Veel veevoeders kunnen tot 40 % tarwe bevatten. Tarwe is bijzonder

geschikt voor de dieren, wel is deze grondstof de laatste jaren behoorlijk prijswisselvallig.

Bij hoge tarweprijzen zullen de veevoederfabricanten zich op andere bronnen (maniok, soja, draf,

…) oriënteren om het aandeel van de tarwe te beperken.

1.6.2 Baktarwe

De Belgische markt beloont vooral de teelt van voedertarwe. Niettemin is er ruimte voor een

parallelle markt baktarwe. Deze ruimte wordt echter sterk beperkt door de concurrentiedruk van

goedkope hoogwaardige baktarwes uit het buitenland (Frankrijk, Oost-Duitsland).

Voorwaarden voor een rendabele teelt van baktarwe zijn:

- duidelijke afspraken tussen akkerbouwer en afnemer; er moet een meerprijs gerealiseerd

worden om de lagere opbrengst te compenseren t.o.v. voedertarwes.

- de teelt van baktarwe vereist een andere teelttechniek en houdt over het algemeen een hoger

risico in.

Er wordt dus vaak voorkeur gegeven aan de saldozekerheid van een productieve voedertarwe/

voedergerst, waarvan de teelttechniek relatief eenvoudig is, boven die van een baktarwe.

Baktarwe wordt gemalen tot bloem voor de broodbereiding, de biscuiterie en de zetmeelindustrie.

a. Kwaliteit

Vanuit de erfelijkheidstheorie weet men dat kwaliteit en opbrengst eigenschappen zijn die polygeen

worden bepaald. Dit maakt een selectie op geschikte genen voor de beide parameters samen

bijzonder moeilijk om niet te zeggen onmogelijk. Opbrengst en kwaliteit gaan in de praktijk

moeilijk samen.

De kwaliteit van het geoogste product is sterk afhankelijk van de weersomstandigheden. Veel

neerslag bij het afrijpen vermindert het eiwitgehalte. Hierdoor zijn de kwalitatief hoogwaardige

tarwes vooral te vinden op de Zuidelijke breedtegraden.

Binnen dezelfde variëteit wordt de handelaar vaak geconfronteerd met partijen van verschillende

kwaliteit.

b. Bloemmolens inlandse markt

Bloemmolens kopen zeer gericht tarwe aan in functie van hun specifiek maalproces en specifieke

eindproducten. De bloemmolens zijn vaak verplicht grote hoeveelheden bakkwaliteit in te voeren

vanuit het buitenland. Vaak worden verschillende (extreme) kwaliteiten gemengd tot de gewenste

tussenkwaliteit.

Algemeen moet het graan beantwoorden aan volgende kwaliteitscriteria. Het graan moet vrij zijn

van Fusarium en van DON (mycotoxine Deoxynivalenol, geproduceerd door de fusariumschimmel).

Er worden normen gesteld voor het eiwitgehalte, het valgetal van Hagberg, het hectolitergewicht

en het vochtgehalte. Ook de kwaliteit van het eiwit is belangrijk en variabel volgens het ras.

Eiwitgehalte en eiwitkwaliteit kunnen gedeeltelijk gestuurd worden door de rassenkeuze en de

bemesting. Ook de grondsoort speelt een rol.

Een ander belangrijk criterium is dat de aangeleverde hoeveelheden voldoende groot moeten zijn

om transport- en andere kosten binnen de perken te houden.

- 202 -


c. Bloemmolens export

Exportmolens met een Europese licentie moeten meestal op korte termijn grote hoeveelheden

baktarwe kunnen aankopen om binnen de gestelde tijd aan het leveringscontract te voldoen. Zij

zijn dan ook minder kieskeurig wat de specifieke kwaliteitseisen betreft en kopen via de Belgische

handel tarwe op om grote mengpartijen samen te stellen.

1.6.3 Zetmeel

De industriële verwerking (zetmeelindustrie met kern te Aalst) vraagt niet de zeer hoogwaardige

kwaliteit.

1.6.4 Groene energie: bio-ethanol

In 2020 moet 20 % van alle in Europa geconsumeerde energie (elektriciteit, warmte en transport)

van hernieuwbare oorsprong zijn. Voor België is dit vertaald in een verplichting om tegen 2020

13 % van de energiebehoefte uit hernieuwbare bronnen te halen. Bovendien moet 10 % van de

transportbrandstoffen hernieuwbaar zijn.

Gezien de mogelijkheden om energie uit zon, wind of water te winnen relatief beperkt zijn in ons

land, wordt veel van biomassa verwacht om onze doelstellingen te halen. Biomassa kan ingezet

worden voor productie van elektriciteit en warmte, maar is ook een grondstof voor biobrandstoffen.

Graan is een ideale grondstof voor de productie van bio-ethanol. Granen zullen in de toekomst niet

enkel meer geteeld worden voor menselijke en dierlijke voeding, maar ook voor de productie van

biobrandstoffen.

Bio-ethanol kan geproduceerd worden uit suikerbieten of uit wintertarwe. Bij de productie van bio-

ethanol uit tarwe heeft men draf als restproduct. Deze draf is rijk aan eiwit en kan aan het vee

vervoederd worden.

Voor het bekomen van voldoende tarwe worden er contracten afgesloten met graanhandelaars die

op hun beurt de lokale akkerbouwers contacteren.

We kennen ondertussen vier generaties „groene energie‟ brandstoffen :

- eerste generatie : pure plantaardige olie (bijvoorbeeld koolzaadolie), bio-ethanol, biodiesel, …

- tweede generatie : biomassa, vergisting van plantaardig materiaal

- derde generatie : afvalstromen zoals frituurolie, …

- vierde generatie : algen, …

In de Gentse zeehaven zijn enkele productie-eenheden voor bio-ethanol in gebruik. Bio-ethanol als

vervanger van benzine is één van de groene alternatieven. Hierbij kan de graanverbouwer

evolueren naar producent van groene energie.

Op vlak van duurzaamheid wordt de productie van bio-ethanol echter hoe langer hoe meer in vraag

gesteld. Van de eerste generatie lijkt enkel de productie van PPO te zullen voldoen aan de strenge

Europese eisen naar CO2-neutraliteit toe.

Vanuit kritische hoek horen we dat deze nieuwe kansen voor de landbouw in competitie staan met

maatschappelijke prioriteiten op vlak van duurzaamheid en biodiversiteit :

- competitie voedings- en voedergewassen

- zuiderse landbouw : grondhonger in competitie regenwoud (onrechtstreeks zeer

negatieve invloed op CO² balans)

- nefaste invloed op biodiversiteit

- niet klimaat neutraal

- ontwrichting van de voedselprijsevenwichten

Vanuit Europa is de zoektocht naar groene energiebronnen die voldoen aan de strenge

duurzaamheidscriteria begonnen :

- gewassen in eerste plaats aanwenden voor voedingsdoeleinden

- dan als basis voor materialen (biobased economy)

- dan als energiebron

- 203 -


1.6.5 Biologisch

De biologische graanteler kiest vooral voor de teelt van zomergraan met het oog op een vlottere

onkruidbeheersing. Zomergraan laat de techniek van het valse zaaibed toe, wat de latere onkruid-

druk sterk kan verminderen.

De zaadhuizen bieden momenteel enkele rassen (vooral zomertarwe) aan die geschikt zijn voor de

biologische teelt. Mits de juiste teelttechniek kan met lage kosten een behoorlijke opbrengst be-

komen worden.

Ook de biologische veeteelt vereist biologisch graan als basiscomponent van de biologische

mengvoeders. Dit verklaart in deze sector de toenemende vraag naar biologische voedergranen.

In de biologische sector is het verbouwde graan vaak van bakkwaliteit.

Een duurzame ontwikkeling van de biologische sector vereist de gelijkmatige groei van de

deelsectoren, met name de plantaardige en de dierlijke productie.

2 Besluit: graanteelt, een teelt met meerdere gezichten

2.1 Graanteelt en duurzame landbouw

Door haar lage gevoeligheid aan bodemziekten geeft de graanteelt de noodzakelijke rustperiode

aan de bouwlaag.

Door de productie van stro en de mogelijkheid graan aan te wenden in de veevoeding vormt de

graanteelt mee de basis van de kringloop welke op een gemengd akkerbouw/veeteeltbedrijf de

rendabiliteit en de leefbaarheid bepaalt. Via de stalmest is het stro de bron voor de noodzakelijke

humusaanrijking van onze akkers, wat de stabiliteit van de bodemstructuur ten goede komt.

Door hun uitzonderlijke wortelstelsel zijn granen beter dan welk ander akkerbouwgewas in staat

om de stikstofvoorraad in de diepere grondlagen te recupereren. Granen benutten bovendien

uitstekend de stikstof die ter beschikking komt vanuit een drijfmestgift. Dit geeft een lage voorraad

reststikstof in de bodem bij de oogst, wat de kans op uitspoeling naar het drinkwater of afspoeling

naar het oppervlaktewater minimaliseert. Hier kan een belangrijke kostenbesparing gerealiseerd

worden.

Bij de ziekten- en plaagbestrijding vraagt de graanteelt niet de routinematige inzet van gewas-

beschermingsmiddelen zoals bijvoorbeeld de aardappelteelt bij hoge druk van Phythophthora.

Granen worden in doorsnee geoogst bij ideale omstandigheden. Droog en zonnig weer geeft een

goede draagkracht van de bodem en laat een stoppel achter met uitstekende bodemstructuur.

2.2 Graanteelt en markt(on)evenwicht

2.2.1 Termijnmarkten: belegger

Terwijl op de fysieke markt klassieke leveringscontracten worden afgesloten, zijn termijnmarkten

plaatsen waar handelaars contracten afsluiten om een product op een vaste datum en tegen een

vooraf bepaalde prijs af te nemen. Is de dagprijs op de afrekendatum lager dan de eerder

afgesproken aankoopprijs dan boek je verlies en vice versa. Het voordeel van dit systeem is dat

zowel afnemers en leveranciers zich op die manier kunnen indekken tegen al te grote

prijsschommelingen.

Vlaanderen heeft geen traditie op het vlak van agrarische termijnmarkten. Nederland heeft lang

termijnmarkten voor slachtvarkens, mestbiggen en later aardappelen gehad, maar om meer

marktdeelnemers te hebben, zijn die intussen gefusioneerd met de termijnmarkt van Hannover.

Voor de evolutie van de graanprijs is de belangrijkste termijnmarkt echter de Chicago Board of

Trade. Daar komt sinds jaar en dag vraag en aanbod van de wereldwijde grondstofstromen samen.

Door de afbouw van de graanvoorraden, en de hoge vraag/aanbod verhouding op de graanmarkt

situeert de graanprijs zich op een hoger niveau dan in veel recent voorbije teeltjaren het geval

was. Dit hogere prijsniveau is in de financiële markt zeker niet onopgemerkt gebleven.

Fondsbeheerders, verzekeraars en andere grote beleggers proberen gretig hier hun graantje mee

- 204 -


te pikken. Speculatie op de termijnmarkt van landbouwproducten is een manier geworden om het

rendement van de beleggingsfondsen op te krikken.

Ondanks de opportuniteiten die de beleggers in deze sector ontdekken, leeft in landbouwmiddens

de vrees dat de agrarische termijnmarkt door die speculatie kwetsbaar wordt. Als de speculanten

een ander interessant gegeven vinden, zou de graanprijs kunnen kelderen. Fondsen kopen

momenteel alsmaar meer graanvolumes op in de veronderstelling dat de prijs hoe dan ook zal

stijgen. En hoe schaarser het aanbod, hoe sterker de positie van die fondsen. Anderzijds bepaalt

het beurssysteem dat men altijd voldoende leveringspunten moet voorzien, zodat het steeds

mogelijk is om tarwe effectief te leveren tegen termijncontracten. Speculatie kan dus wel mee de

prijs opdrijven, maar kan nooit tot tekorten leiden.

2.2.2 Fysieke markt: boer

De graanteelt vormt naar de toeleverende industrie toe nog steeds een voldoende grote

afzetmarkt, zodat voldoende erkende middelen beschikbaar zijn om in te zetten bij de

gewasbescherming. De laatste jaren heeft het onderzoek vanuit de fyto-industrie zich toegespitst

op veilige lage-dosismiddelen.

Wat de kostprijs van gewasbescherming (ziektenbestrijding, onkruidbestrijding, halmversteviging)

betreft, kunnen we stellen dat deze met de jaren stijgt. Naar de toekomst kan een verdere

aanzienlijke prijstoename verwacht worden voor het luik gewasbescherming. Dit alles kan

doorwegen in een verzwakkende concurrentiële positie van de Vlaamse akkerbouwer als price-

taker op de graanmarkt.

De marktstructuur voor graan dringt de akkerbouwer in een positie waarin hij in hoge mate

afhankelijk is van de afnemende graanhandel. De prijsvorming binnen de graanmarkt heeft op die

manier een rechtstreekse invloed op het inkomen van de boer.

3 Besluit

Na de uitbreiding van de Europese Unie is men er nog steeds niet in geslaagd een Europese

eenheidsmarkt te realiseren. Een eenheidsmarkt heeft de bedoeling om vraag en aanbod

ongehinderd op elkaar af te stemmen. Prijsverschil is hier enkel een gevolg van transportkosten en

kwaliteitsnormen. Binnen Europa zijn er echter nog steeds uitgesproken gebieden met een tekort

of teveel aan graan aanwezig.

De EU heeft bovendien af te rekenen met een steeds sterkere Euro tegenover de Dollar.

Graanprijzen worden op wereldniveau in Dollar uitgedrukt, maar exportsubsidies worden op

Europees niveau in Euro betaald.

Een en ander heeft ertoe geleid dat vraag en aanbod vandaag plaatselijk in onevenwicht zijn op de

graanmarkt. De fluctuerende marktprijzen die momenteel voor graan worden genoteerd zijn mede

het gevolg van de zeer schommelende prognoses inzake wereldvoorraden.

Bepalende factoren aan aanbodzijde zijn: de afnemende wereldvoorraden, het graanareaal in

Vlaanderen van tarwe als voeder- of energieteelt, het areaal korrelmaïs voor voeder- of bio-

ethanol.

Aan de vraagzijde is zowel vanuit de veevoederindustrie als vanuit de bloemmolens de vraag naar

graan regelmatig en aanhoudend.

Aan productiezijde zien we een belangrijke en snelle kostentoename.

De extreme prijsschommelingen van de laatste jaren stellen een groot probleem voor de

graantelers. Ze tasten bovendien de concurrentiepositie aan van de Europese veehouderij. De

graansector en de daaraan gekoppelde subsectoren in de landbouw zijn vragende partij voor een

marktstabilisatie die een rendabel prijsniveau garandeert.

- 205 -


BIJLAGEN

- 206 -


Beschrijving van de ontwikkelingsstadia bij granen

Decimale code Feekesschaal

Decimale code Feekesschaal

0 Kieming 00 droog zaad 01 begin van de zwelling 02 – 03 zwelling voltooid 04 – 05 kiemwortel uit het zaad gekomen 06 – 07 pluimschede uit het zaad gekomen 08 – 09 kiemblad bereikt de punt van de pluimschede

1 Kiemplantontwikkeling 10 eerste blad uit de pluimschede 11 eerste blad ontvouwen F1 12 2 bladeren ontvouwen 13 3 bladeren ontvouwen 14 4 bladeren ontvouwen 15 5 bladeren ontvouwen 16 6 bladeren ontvouwen 17 7 bladeren ontvouwen 18 8 bladeren ontvouwen 19 9 of meer bladeren ontvouwen

2 Uitstoeling 20 alleen een hoofdstengel 21 hoofdstengel en 1 zijstengel F2 22 hoofdstengel en 2 zijstengels 23 hoofdstengel en 3 zijstengels 24 hoofdstengel en 4 zijstengels 25 hoofdstengel en 5 zijstengels F3 26 hoofdstengel en 6 zijstengels 27 hoofdstengel en 7 zijstengels 28 hoofdstengel en 8 zijstengels 29 hoofdstengel en 9 of meer zijstengels

3 Stengelstrekking (schieten) 30 pseudo-stengeloprichting F4-F5 31 1e knoop voelbaar F6 32 2e knoop voelbaar F7 33 3e knoop voelbaar 34 4e knoop voelbaar 35 5e knoop voelbaar 36 6e knoop voelbaar 37 vlagblad net zichtbaar F8 38 – 39 vlagbladtongetje net zichtbaar F9

4 Aarzwelling 40 – 41 vlagbladschede gestrekt 42 – 43 aarzwelling net zichtbaar 44 – F10 45 aarzwelling duidelijk zichtbaar 46 – 47 vlagbladschede opent zich 48 – 49 eerste naalden zichtbaar (alleen bij gebaarde vormen) F10.1

5 In de aar komen 50 – 51 eerste pakje van de aar net zichtbaar 52 – 53 ¼ van de aar zichtbaar F10.2

54 – 55 ½ van de aar zichtbaar F10.3 56 – 57 ¾ van de aar zichtbaar F10.4 58 – 59 aar volledig verschenen F10.5

6 Bloei 60 – 61 begin van de bloei F10.51 62 – 63 – 64 – 65 bloei halverwege F10.52 66 – 67 – 68 – 69 bloei voltooid F10.53

7 + 8 Korrelvulling

7 Melkrijping 70 – 71 waterrijp F10.54 72 – 73 vroeg melkrijp 74 – 75 midden melkrijp 76 – F11.1 77 laat melkrijp 78 – 79 –

8 Deegrijping 80 – 81 – 82 – 83 vroeg deegrijp 84 – 85 zacht deegrijp de afdruk van een vingernagel in de korrel verdwijnt weer F11.2 86 – 87 hard deegrijp de afdruk van de vingernagel blijft zichtbaar, de aren vergelen 88 – 89 –

9 Afrijping 90 – 91 korrel hard moeilijk door midden te knijpen met duimnagel F11.3 92 korrel hard niet meer door midden te knijpen met duimnagel F11.4 93 overdag komt het zaad los te zitten, gevaar voor korreluitval 94 overrijp, stro dood en aan het vergaan 95 zaad in kiemrust 96 kiemkrachtig zaad, 50% kieming 97 zaad niet in kiemrust 98 secundaire kiemrust 99 secundaire kiemrust voorbij

- 207 -


Chemische families herbiciden in granen

Bron: Herbicide Resistance Action Committee; voor de werkzame stoffen in België erkend in granen op datum

februari 2014

HRAC-groep Werkingswijze Chemische familie Werkzame stof

A Remming acetyl carboxylase (ACCase)

Aryloxyfenoxypropionaat 'FOPs' clodinafop-propargyl

fenoxaprop-P-ethyl

Cyclohexaandion 'DIM's' tepraloxydim

Fenylpyrazoline „DEN‟s‟ pinoxaden

B Remming acetolactaatsynthese (ALS)

Sulfonylureum

amidosulfuron

flupyrsulfuron-methyl

iodosulfuron-methyl-natrium

mesosulfuron-methyl

metsulfuron-methyl

sulfosulfuron

thifensulfuron-methyl

tribenuron-methyl

tritosulfuron

Imidazolinon imazaquin

Triazolopyrimidine florasulam

pyroxsulam

Sulfonylamino-carbonyltriazolinon propoxycarbazon-Na

C2 Remming fotosynthese (fotosysteem II)

Ureum

chloortoluron

isoproturon

linuron

C3 Remming fotosynthese (fotosysteem II)

Nitrillen bromoxynil

ioxynil

D Omleiding elektronen in fotosysteem I

Bipyridylium diquat

E Remming protoporfyrinogeen oxidase (PPO of Protox)

Difenylether bifenox

Fenylpyrazol pyraflufen-etyl

N-fenylftaalimide cinidon-ethyl

Triazolinon carfentrazon-ethyl

F1 Verbleking: remming biosynthese carotenoïden ter hoogte van fytoeendesaturase (PDS)

Pyridinecarboxamide diflufenican

picolinafen

Andere beflubutamide

flurtamone

G Remming EPSP synthese Glycine glyfosaat

H Remming glutaminesynthetase Fosfinezuur glufosinaat-ammonium

K1 Remming assemblage microtubuli Dinitroaniline pendimethalin

K3

Remming synthese vetzuren met

zeer lange keten (VLCFAs)

(Remming celdeling)

Oxyacetamide flufenacet

L Remming synthese celwand

(cellulose) Benzamide isoxaben

N Remming synthese lipiden

(andere dan remming ACCase) Thiocarbamaat triallaat

O Werking zoals indolazijnzuur

(synthetische auxinen)

Fenoxy-carboxylzuur

2,4-D

2,4-DB

dichloorprop-P

MCPA

mecoprop-P

Pyridinecarboxylzuur

clopyralid

fluroxypyr

triclopyr

- 208 -


Chemische families fungiciden in granen

Bron: FRAC code list 2013 door Fungicide Resistence Action Committee; voor de werkzame stoffen in België erkend

in granen op datum februari 2014

FRAC-Code Groepsnaam Chemische familie Werkzame stof

1 MBC-fungiciden

(Methyl Benzimidazol Carbamaten) Thiofanaten thiofanaat-methyl

3 DMI- fungiciden

(DeMehtylation Inhibitoren)

Triazolen

cyproconazool

difenoconazool

epoxyconazool

fluquinconazool

flusilazool

metconazool

propiconazool

prothioconazool

tebuconazool

tetraconazool

triticonazool

Imidazolen prochloraz

5 Amines (Morfolinen)

Morfolinen fenpropimorf

Piperidinen fenpropidin

Spiroket-alaminen spiroxamine

7

SDHI

(Succinaat DeHydrogenase

Inhibitoren)

Pyridine-carboxamiden boscalid

Pyrazol-carboxamiden

bixafen

fluxapyroxad

isopyrazam

9 AP-fungiciden

(Anilino-Pyrimidinen) Anilino-pyrimidinen cyprodinil

11 Qol-fungiciden

(Quinone Outside Inhibitoren)

Methoxy-acrylaten azoxystrobin

picoxystrobine

Methoxy-carbamaten pyraclostrobin

Oximino-acetaten kresoxim-methyl

trifloxystrobine

Oximino-acetamiden dimoxystrobine

Dihydro-dioxazinen fluoxastrobin

12 PP-fungiciden

(PhenylPyrolen) Fenylpyrolen fludioxonil

13 Aza-naftalenen Quinolinen quinoxyfen

38 Thiofeen-carboxamides Thiofeen-carboxamides silthiofam

U6 Fenyl-acetamiden Fenyl-acetamiden cyflufenamide

U8 Aryl-fenyl-ketonen Benzofenonen metrafenone

M2 Anorganisch Zwavel zwavel

M3 Dithiocarbamaten Dithiocarbamaten mancozeb

maneb

M5 Chloornitrilen Chloornitrilen chloorthalonil

- 209 -


Chemische families insecticiden en acariciden in granen

Bron: Insecticide Resistance Action Committee (www.irac-online.org); voor de werkzame stoffen in België erkend in

granen op datum februari 2014

IRAC-Code Werkingswijze Chemische familie Werkzame stof

1 Remming acetylcholine esterase Carbamaten methiocarb

pirimicarb

3 Verandering natriumstromen Synthetische pyrethroïden en

pyrethrinen

alpha-cypermethrin

beta-cyfluthrin

cyfluthrin

cypermethrin

deltamethrin

esfenvaleraat

gamma-cyhalothrin

lambda-cyhalothrin

tefluthrin

zetacypermethrin

4 Nicotine acetylcholine receptor

agonisme/antagonisme Neonicotinoïden clothianidin

9 Onbekende of niet gespecifiëerde

werking Flonicamid flonicamid

- 210 -



Zaaizaadbehandelingsmiddelen erkend in de graanteelt (op datum van 25 februari 2014)

(1) = voor gerst en tarwe enkel in wintergranen erkend (2) = de toepassing is enkel toegelaten in professionele zaadverwerkingsinstallaties. Die installaties moeten de beste beschikbare technieken toepassen om ervoor te zorgen dat het vrijkomen van stof tijdens de toediening op het zaad, de opslag, het vervoer en het zaaien tot een minimum kan worden beperkt.

(3) = De behandelde graanzaden mogen vanaf 1 december 2013 niet meer worden gezaaid van januari tot juni (persbericht fytoweb 16 mei 2013).

CET M (9846/B) is een additief op basis van 19 g/l alpha-olefine-natriumsulfonaat dat kan worden toegepast aan 0,2 l/100 kg zaaizaden in menging met Force.

handelsproduct erk. nr samenstelling gerst haver rogge spelt tarwe triticale dosis/ 100 kg

insecten halm-doder

steen-brand

stuif-brand

septoriose netvlek-

kenziekte fusarium

kafjesbruin

vogel-afweer

ARGENTO (1)(2)(3) FS 9855P/B clothianidin 250 g/l

prothioconazool 50 g/l x x x x x x 200 ml bladluizen - x x - - x - -

BARITON FS 9575P/B fluoxastrobin 37,5 g/l

prothioconazool 37,5 g/l x x x x 150 ml - - x x - - x - -

CELEST FS 9269P/B fludioxonil 25 g/l

x

200 ml - -

-

-

- x -

- - x x x

x x x x x - x

CERALL FS 9674P/B pseudomonas

chlororaphis (MA342) 10E9-10E10 CFU/ml

x x 1 l -

- - - - - x

- -

x x x

DIFEND FS 10160P/B difenoconazool 30 g/l x x 200 ml x

FORCE (2) CS 7744P/B tefluthrin 200 g/l x x x x x x 100 ml smalle

graanvlieg - - - - - - - -

KINTO DUO FS 9486P/B prochloraz 60 g/l

triticonazool 20 g/l

x

200 ml - -

-

x -

x - -

-

x x - - -

x x - x -

x x - x x

x x 150 ml x - x x

LANGIS ES 10205P/B cypermethrin 300 g/l x x x x x x 200 ml ritnaalden

smalle graanvlieg

LATITUDE FS 9265P/B silthiofam 125 g/l x x x x 200 ml - x - - - - - - -

PREMIS FS 9922P/B triticonazool 25 g/l x

200 ml x

x x x x x x

REDIGO FS 9682P/B prothioconazool 100 g/l

x x x x

100 ml - -

x x

-

-

x - - x - x x

x - - -

- 211 -



Zaaizaadbehandelingsmiddelen erkend in de graanteelt (op datum van 25 februari 2014) (vervolg)

Handelsproducten op basis van mancozeb 75% : dosis van 0,13-0,21 kg/100 kg zaaizaad

Handelsproduct erk.nr

MANCOPLUS 75 WG WG 9621/B

Volgend product op basis van mancozeb is ook erkend tegen steenbrand in tarwe als zaaizaadbehandeling

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen, in eigen vorm of wijze, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Het

Landbouwcentrum Granen Vlaanderen is niet aansprakelijk voor eventuele schadelijke gevolgen die zouden kunnen ontstaan bij het gebruik van de gegevens uit deze opgave.

- 212 -



Lijst opgebruiktermijnen van erkende handelsproducten in de graangewassen (op datum van 19 februari 2014)

(enkel die producten zijn vermeld, die nu nog mogen gebruikt worden)

dd/mm/jjjj : producten mogen niet meer verhandeld worden sinds deze datum maar wel nog gebruikt tot

de vermelde “uiterste datum van gebruik”


handelsproduct erk. nr samenstelling Uiterste datum van

verhandeling Uiterste datum van

gebruik

Fungiciden

ALLEGRO SC 8817P/B epoxyconazool 125 g/l

kresoxim-methyl 125 g/l 31/10/2013 31/10/2014

ALTO EXTRA EC 9062P/B cyproconazool 160 g/l propiconazool 250 g/l

30/11/2015 30/11/2016

CAPITAN 25 EW EW 8873P/B flusilazool 250 g/l 13/10/2014 13/10/2014

HORIZON EW EW 8354P/B tebuconazool 250 g/l 31/08/2014 31/08/2015

IMPULSE EC 8923P/B spiroxamine 500 g/l 30/06/2016 30/06/2017

MILDIN EC 9014P/B fenpropidin 750 g/l 30/06/2013 30/06/2014

PUNCH SE SE 8632P/B carbendazim 125 g/l

flusilazool 250 g/l 13/10/2013 13/10/2014

SPUITZWAVEL 800 WG WG 5558P/B zwavel 80% 31/12/2014 31/12/2015

SULFOSTAR WP 9221P/B zwavel 80% 31/12/2014 31/12/2015

VENTURE SC 9516P/B boscalid 233 g/l

epoxyconazool 67 g/l 02/05/2014 02/05/2015

Herbiciden

BIFENIX N SC 8542P/B Isoproturon 333 g/l

bifenox 166 g/l 21/02/2014 21/02/2015

BINGO EC 9134P/B cinidon-ethyl 200 g/l 31/03/2013 31/03/2014

CAPTURE SC 8879P/B

bromoxynil 300 g/l diflufenican 50 g/l

ioxynil 200 g/l 30/06/2013 30/06/2014

DAMEX SL 5236P/B 2,4-D 275 g/l MCPA 275 g/l

30/11/2013 30/11/2014

DJINN SE 8997P/B

fenoxaprop-P-ethyl 16 g/l isoproturon 300 g/l

mefenpyr-diethyl 32 g/l 30/06/2013 30/06/2014

FOXPRO D SC 8427P/B

bifenox 300 g/l mecoprop-P 260 g/l

ioxynil 92 g/l 04/08/2014 04/08/2015

HERMOO MECOPROP-P-600 SL 8786P/B mecprop-P 600 g/l 27/02/2014 27/02/2015

HORMONEX 750 SL 2864P/B MCPA 750 g/l 27/02/2014 27/02/2015

INCENDIO WG 9859P/B tritosulfuron 71,4% 27/02/2014 27/02/2015

MILAN SC 9078P/B bifenox 500 g/l

pyraflufen-etyl 9 g/l 30/06/2013 30/06/2014

TIMOK EC 9640P/B pinoxaden 25 g/l

clodinafop-propargyl 25 g/l cloquintocet-mexyl 6,25 g/l

17/06/2014 16/06/2015

Additieven

FIELDOR EC 9931P/B geëtholyleerd triglyceride 10EO

790 g/l 04/06/2014 04/06/2015

Groeiregulatoren

BC 720 CCC SL 8790P/B chloormequat 720 g/l 30/11/2014 30/11/2015

Mollusciciden

AGRICHIM SLAKKENDOOD GB 7123P/B metaldehyde 6% 30/11/2015 30/11/2016

CARAGOAL GR GB 5453P/B metaldehyde 6% 30/11/2015 30/11/2016

LIMAGOLD GB 9622P/B metaldehyde 6% 30/11/2015 30/11/2016

LIMMAX GB 9623P/B metaldehyde 6% 30/11/2015 30/11/2016

METAREX RB RB 8518P/B metaldehyde 6% 27/02/2014 27/02/2015

Graan Oogst 2006 - AGRI Press · Yvan Lambrechts 011/74 26 91 - GSM 0473/83 70 13 - fax 011/74 26...

Documents

Transcript of Graan Oogst 2006 - AGRI Press · Yvan Lambrechts 011/74 26 91 - GSM 0473/83 70 13 - fax 011/74 26...