de situatie waarin cortisol wordt toegediend

een belangrijke rol.

Gepieker maakt je zieker? Een testvan de perseveratieve cognitiehypothese

Promotiedatum: 27 januari 2010

Naam promovendus: Bart Verkuil

Instelling (Universiteit): Universiteit Leiden

Titel van het proefschrift: Perseverative

cognition: The impact of worry on health

Iedereen maakt zich wel eens zorgen.

Piekergedachten over werk, gezondheid of

financiële problemen worden vaak als

storend ervaren en veroorzaken dikwijls

gevoelens van angst en somberheid. In dit

proefschrift is onderzocht of piekeren een

negatieve invloed heeft op onze lichamelijke

gezondheid. Hoewel veel onderzoek al heeft

laten zien dat stressvolle gebeurtenissen

een negatieve invloed hebben op onze

lichamelijke gezondheid, doordat ze bij-

voorbeeld de kans op hart- en vaatziekten

vergroten, is er nog weinig bekend over de

invloed van het piekeren over stressvolle

gebeurtenissen op de lichamelijke gezond-

heid.

Centraal in dit proefschrift staat het onder-

zoeken van de ‘perseveratieve cognitie

hypothese’. Perseveratieve cognitie is een

term die door de onderzoekers Brosschot,

Gerin en Thayer in 2006 is geïntroduceerd

om te verwijzen naar verschillende vormen

van persisterende of herhaalde cognitieve

representaties van stressvolle gebeurtenis-

sen. Dit kunnen bijvoorbeeld angstige

piekergedachten zijn over gebeurtenissen

die nog moeten of zouden kunnen plaats-

vinden, maar ook sombere gedachten over

dingen die in het verleden zijn gebeurd.

Volgens de perseveratieve cognitie hypo-

these hebben stressvolle gebeurtenissen

een negatieve invloed op onze lichamelijke

gezondheid omdat mensen over deze

gebeurtenissen blijven piekeren. De fysiolo-

gische activiteit die optreedt tijdens een

stressvolle gebeurtenis wordt verlengd

doordat mensen in gedachten met de

stressvolle situatie bezig blijven. Wanneer

deze fysiologische activiteit te lang doorgaat

zou dit uiteindelijk ten koste gaan van de

lichamelijke gezondheid. Mensen zouden

hierdoor meer lichamelijke klachten rappor-

teren en uiteindelijk ook hart- en vaatziekten

kunnen ontwikkelen.

Om te testen of het effect van stressvolle

gebeurtenissen op de lichamelijke gezond-

heid verklaard kan worden door piekeren,

zoals de hypothese voorspelt, is er een

dagboekstudie uitgevoerd onder 69 docen-

ten van basisscholen en middelbare scho-

len. In deze studie werd bekeken of piekeren

een aantal veelvoorkomende lichamelijke

klachten (bijvoorbeeld nekpijn, buikpijn, en

verkoudheid) kan voorspellen. Bovendien

werd bekeken of piekeren een betere voor-

speller was van het aantal lichamelijke

klachten dan het meemaken van stressvolle

gebeurtenissen, en of piekeren het effect

van deze gebeurtenissen medieerde. Om-

dat piekeren ook tot meer negatieve emo-

ties leidt, werd als laatste bekeken of het

effect van piekeren onafhankelijk was van

deze negatieve emoties. Voor de studie

hielden de docenten gedurende een week,

met behulp van palmtops, dagelijkse regi-

straties bij van stressvolle gebeurtenissen,

piekeren, negatieve emoties en lichamelijke

klachten. De resultaten lieten zien dat het

aantal piekermomenten, maar vooral de

intensiteit van het piekeren een toename

van het aantal lichamelijke klachten voor-

spelde. Bovendien verklaarde piekeren het

effect van stressvolle gebeurtenissen op

lichamelijke klachten. Dit effect was onaf-

hankelijk van het effect van negatieve emo-

ties. Piekeren voorspelde weliswaar een

toename van negatieve emoties, maar deze

emoties konden het effect van piekeren op

lichamelijke klachten niet verklaren. De

studie ondersteunt hiermee de persevera-

tieve cognitie hypothese: stressvolle gebeur-

tenissen hebben een negatieve invloed op

onze lichamelijke gezondheid omdat we

over deze gebeurtenissen blijven piekeren.

Ook in andere studies werd de persevera-

tieve cognitie hypothese getoetst. Hieruit

kwam naar voren dat als overspannen

mensen ’s nachts minder liggen te piekeren,

zij ook minder lichamelijke klachten erva-

ren. In een ander onderzoek voorspelde de

neiging om te piekeren een vertraagd

herstel van de hartslag na een inspannende

taak, wat een belangrijke voorspeller is van

hart- en vaatziekten.

102

pr

oe

fs

ch

rif

te

np

sy

ch

olo

gie

&g

ez

on

dh

eid

|20

10

-38/2

Al met al werd de perseveratieve cognitie

hypothese bevestigd. Toekomstig onder-

zoek zal zich daarom moeten richten op het

testen van psychologische interventies

gericht op piekeren.

103

pr

oe

fs

ch

rif

te

np

sy

ch

olo

gie

&g

ez

on

dh

eid

|20

10

-38/2