t w e e m a a n d e l i j k s m a g a z i n e

v a n d e n e d e r l a n d s e

v a k g r o e p k e r a m i s t e n

j a a r g a n g 3 9 | n u m m e r 2 | a p r i l 2 0 1 3

anneke de witte: “eilanden kennen veel gezichten” | Fabienne loyens: “ik wilde mijn vazen laten zweven” | dutch dreams: “er is een leven voor en na

China” | Yves malfliet: “ervaringen hebben mijn grenzen verlegd”

keramiek 2 (2013),negendertigste jaargang, is een uitgave van de nederlandse vakgroep keramisten.

niets uit deze itgave mag worden overgenomen zonder schriftelijke toestemming van de redactie.

issn 1382-2039

Redactie

piet augustijn en annemiek engels.

RedactiesecRetaRiaat loeke pam, wagendijk 9, nl-3628 ep kockengen. t +31(0)6-45752812e-mail: pijlvanborneo@xs4all.nl

HoofdRedactie

piet augustijn e-mail: redactie@nvk-keramiek.nl

MedeweRkeRs aan dit nuMMeR: peggie Breitbarth, teja van hoften, indra kamerling, Cor knoester, Herman lier en ieneke suidman.

aanMeldingen abonneMenten

adReswijzigingen

administratie nvk, Billitonlaan 23-2, nl-7314 Cn apeldoorn, t + 31(0)55-5220407. e-mail administratie@nvk-keramiek.nl, een abonnement omvat jaarlijks zes nummers.

abonneMentspRijzen voor 6 nummers per jaar neder land ¤ 34,- | studenten ¤ 23,- (voor 3 jaar, bij opgave kopie collegekaart mee-sturen)| binnen europa ¤ 40,- | buiten europa ¤ 45,-. los nummer lopende jaargang ¤ 6,50 | eerdere jaargangen ¤ 5,50 (tot 2 jaargangen terug).alle prijzen zijn inclusief 6% Btw.Het opzeggen van een abonnement dient schriftelijk te geschieden voor 1 november van de lopende jaargang.

COlOFOn

oMslagfoto

anneke de Witte, Ice islands, 2002; keramiek op brons; h. 90 cm. Foto rob Bohle

redactioneel

Ode aan de Natuur. dat is het thema van de tentoonstelling in het van gimborn arboretum in doorn. een buitententoonstelling in mei/juni/juli met werk van leden van de nvk. een activiteit waarmee de vakgroep wil laten zien dat leden zich inzetten voor leden om te komen tot verrassende en originele presentaties. zoals ook vorig jaar te zien was met de tweede aflevering van de Biënnale Nieuw land Nieuwe klei, waarover eerste prijswinnaar Yves malfliet in dit nummer de loftrompet zwaait. de toekenning van het stipendium betekende voor hem een kantelmoment in zijn carrière en voor de werkgroep Biënnale een opsteker die een derde aflevering zeker noodzakelijk maakt.

dit nummer heeft weer heel wat te bieden. de Belgische keramiste Fabienne loyens wil met haar werk de beschouwer een gevoel van troost bieden. ambitieus zou je kunnen zeggen, maar gezien de ‘lichtheid’ van haar beelden niet onrealistisch. Het aardse werk van anneke de witte vormt een stevig contrast met de uitgangspunten van loyens, maar ook dat werk getuigt van stevige ambities. Het aardse tegenover het bijna zwevende, zwaar tegenover licht, robuust tegenover fragiel. de vazen van jan kamphuis zou je bijna als brug tussen deze twee uitersten kunnen zien. al die verschillen, contrasten, overeenkomsten en tegenstrijdigheden komen in de berichten van kort nieuws weer terug. daar passeert keramisch nederland de revue met aandacht voor tentoonstellingen, opdrachten, museale presentaties en innovatieve ideeën. keramiek ten voeten uit.

Piet Augustijn

15

jan kamphuis, smalle hoge vaas zwart, 2012; gietkleiplaten; h. 41 cm. Foto kmg.

4

Fabienne loyens, Cure II, 2009; porselein, glazuur, glas, hout, textiel, papier; 70 x 30

x 30 cm. Foto Fabienne loyens.

18

marian Heyerdahl, opstelling Terracotta Vrouwenleger tijdens tentoonstelling in China; h. beelden 185-195 cm. Foto tang nihua.

losse nummers en abonnementen aanvragen via: administratie@nvk-keramiek.nl

opgave adveRtenties

e-mail: adverteren@nvk-keramiek.nl

opgave tentoonstellingen indra kamerling-schakelaar, van Beuningenlaan 22a, nl-3953 Br maarsbergen. t +31(0)343-444469. e-mail: agenda@nvk-keramiek.nl

nedeRlandse vakgRoep keRaMisten de nvk is een beroepsvereniging van en voor professioneel werkende beeldend kunstenaars en vormgevers die keramiek vervaar digen. de vakgroep zet zich in voor ruim 350 leden om hun belangen te behartigen bij overheid, bedrijfs leven en publiek.

aanMelden nieuwe leden

voor inlichtingen en aanmeldings-formulieren: nina veluwenkamp, dwarsgracht 35a, nl-8355 Cv dwarsgracht, t +31 (0)6-53937895 of via de nvk-website. ook afmeldingen. adreswijzigingen en wijzigingen in e-mailadres doorgeven aan nina veluwenkamp.

nvk-website: www.nvk-keRaMiek.nl

voor laatste nieuws, activiteiten, persberichten en aanmel dings -formulieren voor nieuwe leden.

gRafiscHe voRMgeving

Beekhuis & Holthuis, asten e-mail: info@beekhuis-holthuis.nl

keramiek verschijnt in februari, april, juni, augustus, oktober en december. de deadline voor de teksten van het juni-nummer is 10 april 2013.

en verder…

12 Dutch Dreams

18 kort nieuws

36 Het starten van een eigen bedrijf/atelier (2)

38 marieke Bouman

40 agenda

4 Fabienne loyens “ steeds tracht ik keramiek en glas als middelen te gebruiken om een beeld te scheppen dat de materie overstijgt om zo bij de toeschouwer een gevoel van troost te bieden. dezelfde troost die iemand kan vinden in het bewonderen van de kracht van de natuur of bij het aanschouwen van een sacrale kelk.”

8 anneke de Witte Het begon in 2002 toen zij een reeks rotsachtige bergvormen had gemaakt die voor haar gevoel toch alsmaar onaf bleven, in haar atelier wachtend op voltooiing. tot ze zich bewust werd dat het eilanden waren waarvan, net als bij ijsbergen, slechts het topje zichtbaar is en negentiende deel zich onder het wateroppervlak bevindt.

15 jan Kamphuis

Het resultaat geeft een vorm te zien waarin jan in de loop der jaren steeds meer naar eenvoud heeft gestreefd. “ik bewonder de abstracte vormen bij sommige beeldhouwers die daardoor de essentie van hun voorstelling hebben bereikt.” elke vaas heeft een eigen geabstraheerde decoratie van figuratieve, vaak florale motieven.

34 Yves malfliet“ Het belangrijke aan dit stipendium is voor mij dat het een heel belangrijke schakel is geweest die me echt verder heeft geholpen.”

4134 38

Het Mysterie Ming, leeuwarden, keramiekmuseum princessehof

Yves malfliet, Marriage Carrousel, 2013; keramiek, ready mades en filmprojectie; h. 90 cm, Ø 48 cm.

marieke Bouman, antieke letterbak met porseleinklei (detail), 2011; 83 x 53 cm.

K e r a m i e K 2 | a p r i l 2 0 1 34

Fabienne loyens, links: My China, 2008; porselein, glazuur, opglazuur; 12 x 7 x 7 cm. Foto peter staes. | rechts: My China, 2008; porselein, glazuur, opglazuur, hout; 57 x 18 x 18 cm. Foto peter staes.

metaforen voor het oprapen bij werk van Fabienne loyensdoor peggie Breitbarth

foto’s peter staes e.a.

Haar langgerekte trechtervormige vazen dreigen om te vallen, zo smal is hun voet. zij decoreert haar werk met glaspareltjes. ook schroomt zij niet gebarsten en gebroken werkstukken te exposeren. is het onhandigheid, kitsch, provocatie, ironie? wat zijn de drijfveren van Fabienne loyens, al ruim twee decennia succesvol werkzaam als keramiste en docent?

in haar huis, atelier en enorme tuin in het Belgisch-limburgse lommel, pal over de grens bij eindhoven, neemt ze mij mee op een ontdekkingsreis langs haar oude en recente werk. ze toont foto’s van haar afstudeerwerk: een uitgebreid onderzoek naar de voet van de vaas. de opvallend slanke trechtervorm blijkt dan al aanwezig. “ik wilde mijn vazen laten zweven, vandaar mijn zoektocht naar een oplossing voor de voet.” ze probeerde van alles: de reguliere voeten in klei, klompjes egyptische pasta, draadarmaturen van divers materiaal, zelfs houdertjes van porselein. een uitputtend onderzoek met een enorm aantal mogelijkheden als resultaat. Het was 1990, het

diploma keramiek van het provinciaal Hoger instituut voor kunstonderwijs te Hasselt was binnen en ze kon het jaar daarop aan de slag als docent aan de stedelijke academie in leuven, waar ze nog steeds werkt. in de tussenliggende jaren volgde ze tal van workshops om zich diverse technieken eigen te maken en behaalde zij bovendien haar meestergraad in de glaskunst. zo werd zij een allrounder in keramiek, porselein en glas, in draaien en gieten, decoratie- en stooktechnieken en nog een en ander. van collega’s krijgt zij wel te horen een echte technieknerd te zijn, maar zelf is ze daar nuchter over. “voor mij is techniek niet meer dan een middel, maar je moet dat middel wel beheersen, wil je het kunnen gebruiken.”

en toen zat ik vast zo intensief als haar afstudeerproject verloopt ook haar verdere ontwikkeling. zij heeft een idee, bijt zich erin vast, onderzoekt alle richtingen en mogelijkheden en komt tot oplossingen die haar bevallen. ze toont ze in een expositie, vaak in de vorm van een installatie. de presentatie van het object beschouwt zij als deel van het kunstwerk. in een installatie speelt vanzelfsprekend de aard van de ruimte een grote rol; ze heeft haar werk in duistere gevangeniscellen, in een barokke kerk, in kastelen, museumzalen en schoollokalen getoond. maar ook bij de presentatie van een enkel stuk kan het zijn dat zij een glazen stolp, een kartonnen doos of een vitrine toevoegt.

4 k e R a M i e k 2 | a p r i l 2 0 1 3

Fabi

enne

loy

ens.

5K e r a m i e K 2 | a p r i l 2 0 1 3

Fabienne loyens, links: Zonder titel, 2012; porselein, glazuur, glas, pâte-de-verre, hout; 40 x 15 x 15 cm. Foto peter staes. | rechts: My China, 2010; porselein, glazuur, opglazuur; glas; 57 x 18 x 18 cm. Foto peter staes.

metaforen voor het oprapen bij werk van Fabienne loyenswanneer zo’n project ten einde loopt, volgt er een herbezinning. “en toen zat ik weer vast”, is een verzuchting die regelmatig in het verhaal terugkeert. wat haar weer op weg helpt is meestal de combinatie van een ervaring van buiten en de ontdekking dat in het atelier of in het geheugen al lang iets klaar lag wat daarop ‘rijmt’. of om de woorden aan te halen die ze bij een eerdere gelegenheid schreef: “steeds tracht ik keramiek en glas als middelen te gebruiken om een beeld te scheppen dat de materie overstijgt om zo bij de toeschouwer een gevoel van troost te bieden. dezelfde troost die iemand kan vinden in het bewonderen van de kracht van de natuur of bij het aanschouwen van een sacrale kelk.”

zo’n bijzondere inspiratiebron was voor haar de grote egyptische vaas in de koninklijke musea voor kunst en geschiedenis in het jubelpark in Brussel. de lessen kunstgeschiedenis en archeologie uit haar opleiding, de workshops rookstooktechnieken en haar eigen bewondering voor deze perfecte eeuwenoude vaas vielen naadloos samen. Haar daaropvolgende ontdekkingstocht resulteerde uiteindelijk in een reconstructie van de egyptische blacktopped-techniek (met een veldoven in eigen tuin) in opdracht van haar oude kunstgeschiedenisdocent stan Hendrickx. Haar onderzoeksverslag zou een belangrijk onderdeel vormen van zijn wetenschappelijke publicatie over dit eerder onbegrepen stukje egyptologie.

Het volgende onderzoeksterrein diende zich heel natuurlijk aan. twee zwangerschappen dicht opeen, een groeiende buik en in het daarin verborgen wonder. ze maakt schalen van een afdruk van die buik, bekleedt ze met zachte witte huid, legt er terracotta vormen in, als boontjes in de schil, en schikt de schalen als in een toverkring. Haar persoonlijke geschiedenis mocht zich voor deze bijzondere levensfase wel rechtstreeks manifesteren in haar werk.

China “ge moet groeien, niet herhalen” is de mantra die zij zichzelf meegeeft op haar ontdekkingsreis door leven en kunst. inspiratie van buitenaf kan daarbij helpen. “de Chinareis is echt een ’boost’ geweest”, stelt ze, “ik voelde me er helemaal thuis.” ze doelt op de studiereis naar China in 2004, georganiseerd door het sanbao instituut ter gelegenheid van 1000 jaar jingdezhen-porseleinstad, die zij met een aantal Belgische collega’s maakte. wat de keramiek betreft ‘ontdekte’ zij het opglazuren. wat haar vooral verrukte en intrigeerde was de oeverloze decoratiedrift, niet alleen op porselein, maar ook op metaal, papier en stof. plus de eindeloze combinaties van materialen. eenmaal thuis zou zij daarmee aan de slag gaan. Het opglazuren begon met kleine stipjes aan de rand van haar tot dan toe bepaald als puriteins te kenschetsen vazen en leidde tot het gebruik van glaspareltjes. de Chinese dozen vonden hun bestemming als omhulsel van die kwetsbare vazen.

5k e R a M i e k 2 | a p r i l 2 0 1 3

K e r a m i e K 2 | a p r i l 2 0 1 36 k e R a M i e k 2 | a p r i l 2 0 1 36

7k e R a M i e k 2 | a p r i l 2 0 1 3

de grote stap van het ingetogen en vooral op pure vorm gerichte keramische werk naar een veel vrijere en bepaald avontuurlijke combinatie van vormen en materialen kwam door een volgende impuls. Bovenop de Chinese ervaring kwam de herontdekking van de art nouveau in de glaskunst van het museum van nancy. in haar recente werk komen glaskunst, keramiek en andere materialen samen. van “en toen zat ik weer vast” lijkt voorlopig geen sprake.

een hostablad uit de tuin vormt de basis van de mal waarin zij het glas giet, of eigenlijk inlegt met pâte-de-verre. geen twee bladen uit dezelfde vorm zijn hetzelfde, de kleuren verschillen, aan de randen blijven soms stukken glas als opspattend schuim achter. Het ene blad oogt als een golf, een ander als een in de vijver vastgevroren blad. glas kan zowel beweging als onveranderlijkheid suggereren. in combinatie met een van loyens’ trechtervormige vazen, gedraagt het glas zich als een mantel, een beweeglijke schil om een standvastige kern. de houten voet, met haar warme en degelijke uitstraling, draagt én verheft.

dan is er de witte vaas met parels langs het bovendeel. associaties met een doop- of bruidskleed doemen op. loyens heeft de fi jne barst ongetwijfeld eerst met schrik ontwaard, maar toen als betekenisvol verwelkomd om vervolgens de vaas liefdevol van een verbandje te voorzien. onschuld, tederheid, zorg, fragiliteit. de breekbaarheid van perfectie, bloei en verval, de kortstondigheid van geluk. nog sterker werkt zij die gedachten uit in de gebroken vaas. twee stukken vaas, men kan de schrik navoelen waarmee zo’n gebeurtenis gepaard gaat. loyens pakt de twee helften samen, schikt ze en bindt ze samen met een gouden koordje. om ze vervolgens te presenteren in een met kleurig Chinees papier beplakte doos. als een pronkstuk in de porseleinkast, een trofee van de kermis of als een vermaning? “alles van waarde is weerloos”, citeert zij met instemming de dichter lucebert.

de ontdekkingsreis door haar werk die ik aan haar hand mocht maken eindigt in de ontdekkingsreis die de kijker maakt, oog in oog met haar werk. de metaforen liggen voor het oprapen, maar de verrukkingen voor het oog in de zin van kleur, vorm, transparantie en textuur komen op de eerste plaats. dat Fabienne loyens balanceert op het scherp van de snede met haar bijna zwevende vazen, haar glaspareltjes, haar omarming van barst en breuk en haar ongewone combinaties van materialen, moge duidelijk zijn. dat zij met die middelen haar verhaal over schoonheid en breekbaarheid overtuigend neerzet evenzeer.

Fabienne loyens, leuken 2b, B-3920 lommel, t +32 (0)11-663377;

fabienne.loyens@libitum.be

Fabienne loyens, Zonder titel, 2012; glas, pâte-de-verre; 16 x 38 x 24 cm. Foto peter staes.

Fabi

enne

loy

ens,

Mijn

gra

al, 2

00

8; v

orm

gesm

olte

n gl

as o

nder

gla

zen

stol

p; 2

5 x

14 x

14

cm. F

oto

pete

r st

aes.

Fabienne loyens, Zonder titel, 2010; glas, pâte-de-verre; 16 x 38 x 24 cm. Foto peter staes.

“ Ik wilde mijn vazen laten zweven, vandaar mijn zoektocht naar een oplossing voor de voet.”

Fabienne loyens, Glazen vorm, 2006; vormgesmolten glas; h. 14 cm, Ø 9 cm. Foto tom vandenberk.

K e r a m i e K 2 | a p r i l 2 0 1 38

anneke de witte (1957), als zeeuwse van oorsprong zelf ooit eilandbewoonster, is gefascineerd door eilanden. Het romantische verlangen naar onbekende verten is van alle tijden en zorgde voor de mythevorming rond eilanden. tegenwoordig komt daar de behoefte bij te willen ontsnappen aan de hedendaagse vereiste van voortdurende beschikbaarheid, even weg en volkomen onbereikbaar jezelf kunnen zijn. zo refereert het ‘eilandgevoel’ ook aan het toegenomen individualisme. eilanden kennen veel gezichten. Het zijn niet alleen paradijselijke gebieden en toevluchtsoorden, maar ook plaatsen van verdoemden. Het zijn dynamische plekken, waar zee en land elkaar ontmoeten. waar golven op het eiland deze hebben doen rijzen en dalen. ze zijn kwetsbaar, maar ook een rotsvast rustpunt in de stroom van energie van de oceaan of eigenlijk van ons bestaan. en juist daar gaat het anneke de witte om, deze energie en oerkrachten, terug naar de oorsprong, de ontstaansgeschiedenis van eilanden. de beweging vanuit de duisternis naar het licht vormt als het ware een sokkel, waarbij de waterspiegel de draaglijn is. de vaste vorm boven, terwijl de ondervorm meer vloeibaar is, als vulkanisch samengebalde energie, die een weg naar buiten zoekt. in de eilandbeelden wordt het mysterie van het onzichtbare echter maar gedeeltelijk onthuld. vormen als rotsen, wortels en geweien, die zij daarbij gebruikt, verwijzen naar die oer krachten van de natuur. de cyclus van groeien en

afsterven en weer opnieuw ontstaan. Het begon in 2002 toen zij een reeks rotsachtige bergvormen had gemaakt die voor haar gevoel toch alsmaar onaf bleven, in haar atelier wachtend op voltooiing. tot ze zich bewust werd dat het eilanden waren waarvan, net als bij ijsbergen, slechts het topje zichtbaar is en negentiende deel zich onder het wateroppervlak bevindt. dat geheimzinnige onbekende stuk nodigt uit tot fantasierijke mogelijkheden. de onderkant werd een vormantwoord op de vorm van de bovenkant. ook bij het nieuwe werk maakt ze altijd eerst het bovenste deel en erna pas de ondervorm. sommige eilanden lijken hermetisch gesloten, andere juist heel open. Bij Dance of the Islands lijken ze zelfs te dansen. de onrustige bovenvorm wordt gedragen door een wirwar van pootjes in beweging.in de beeldengroep Fandango wordt deze spaanse dans bijna letterlijk verbeeld. de hoge aluminium sokkels met hun golvende uitwaaierende rokvormen doen denken aan de typisch gestileerde en uitdagende houdingen van de dansers waarbij zij elkaar niet aanraken. de beelden zijn tegelijkertijd heel vloeiend vrouwelijk, maar in hoofdvorm zijn het ook bijna fallussen. Het glinsterende en tegelijkertijd toch matte oppervlak van de beelden maakt de zindering van aantrekken en afstoten zichtbaar. Het aluminium vangt het licht en geeft het ook weer terug aan de omgeving, waardoor de energie vanuit de grond lijkt op te stijgen.

De ontwikkeling en de rol van keramiekop mijn vraag naar haar relatie met keramiek antwoordt anneke, dat ze het fijn vindt om met klei te werken, omdat het materiaal zo direct is. “Het heeft wel een eigen wil, maar van zichzelf is het eigenlijk niks, je moet het echt vorm geven. keramiek is indirect in de zin van het droog- en bakproces. er zit

telkens een bepaalde tijd tussen voor je weer verder kan met de volgende stap, maar het moment dat je je handen in de klei steekt is juist heel direct.” anneke de witte volgde haar opleiding aan de koninklijke academie voor kunst en vormgeving in den Bosch, beeldhouwen bij prima docenten als Cornelius rogge (1932), pjotr muller (1947) en david vandekop (1937-1994). in haar academietijd heeft ze vooral ijzer gesmeed. daarnaast werkte ze met hout en ijzer, dat ze afdrukte met de etspers of door er rubbings van te maken. deze rubbings werden vervolgens driedimensionaal omgevormd en verwerkt in haar beelden. tijdens een werkstage in ierland werd het thema landschap steeds belangrijker. eenmaal terug op de academie smeedde ze horizonnen die ze in bergachtige vormen van verse klei stak. in 1983 studeerde ze af en in 1984 woonde ze in amsterdam, waar ze in eerste instantie voornamelijk in hout werkte. Hoewel ze met keramische beeldjes was aangenomen, werd er op de academie nauwelijks met keramiek gewerkt. wel werd er met klei geboetseerd om daar weer mallen van te maken om het uiteindelijke werk naar een ander materiaal te kunnen vertalen. in 2003 werd ze uitgenodigd voor een tentoonstelling, waar zowel een oud als een nieuw werk te zien moest zijn. Het waren het genoemde beeld Horizonnen en haar eerste eilanden; een soort diep rood geglazuurde keramische vlammende bergen op ijzeren tafels, waarin het vuur van het smeden en van de oven samenkomen. anneke haalde voor mij het beeld Horizonnen, waarvan het kleigedeelte in verband met de tentoonstelling inmiddels was gebakken, te voorschijn en onmiddellijk was daar de relatie met haar meest recente wandelende eilanden, de ijle lineaire metalen poten tenopzichte van de keramische massa.

anneke de Witte eilanden als werkwoord

k e R a M i e k 2 | a p r i l 2 0 1 38

anneke de witte, Insight, 2010; keramiek; h. 45 cm. Foto anneke de witte.

door teja van hoften

9K e r a m i e K 2 | a p r i l 2 0 1 3

anneke de witte, boven: Fandango, 2008; keramiek op aluminium; h. 210 cm. Foto rob Bohle. | onder: Islanded, 2010; keramiek op brons; 300 x 7500 x 600 cm. locatie silodam van diemenstraat amsterdam. Foto anneke de witte.

K e r a m i e K 2 | a p r i l 2 0 1 310

Opdrachten Islanded is een beeld dat anneke de witte in opdracht van bouwfondsontwikkeling wbv eigen Haard en stadsdeel westerpark amsterdam bij het eveneens op poten staande gebouw IJside in 2010 heeft gerealiseerd, vlakbij haar atelier in het gebouw het veem in de van diemenstraat. Het keramische bovenstuk heeft ze bij rob ruimers in den Bosch laten bakken. Het was een uitdaging om het goed te laten passen op het bronzen onderstel. vanwege de tijdsdruk werd het tegelijkertijd opgebouwd, waardoor ze vooraf al rekening moest houden met 8 % krimp. Bovendien is het plein gedeeltelijk hellend van de stoep naar het water toe en moest het beeldvlak, waar de grote keramische vormen op zouden komen te liggen, natuurlijk wel waterpas zijn. de zigzagvorm van het eiland maakte het er ook niet gemakkelijker op, maar dankzij de jarenlange ervaring van rob ruimers bij het ekwc is het gelukt het voor elkaar te krijgen en werden uiteindelijk de drie holle vormen perfect tegen elkaar aan gelijmd. Het onderstel maakte ze van blokken pur, eerst ondersteboven gelegd om het goed vlak te krijgen. nadat de pootaanzetten er waren, werd het geheel omgedraaid en op kisten op ooghoogte waterpas gezet om in een iets verder stadium tegen het plafond gehesen te worden om de poten verder af te maken. toen deze witte kathedraal een zwarte waslaag kreeg, veranderde de vorm totaal van karakter en werd het ijle omhoog gerichte opeens heel drukkend en zwaar, waardoor ze er nog veel aan veranderde. eenmaal tevreden over de vorm, werd deze in stukken gezaagd, naar de bronsgieterij vervoerd, daar gegoten en ondersteboven in elkaar gelast. Het lag daar als het geraamte van een groot vikingschip te wachten om te water gelaten te worden. “islanded, (fonetisch ik landde), het eiland is geland”, zegt ze met een zucht. eilanden als

werkwoord, uit het water gestapt en aan wal gekropen. naar aanleiding van deze opdracht is anneke gevraagd om een schetsontwerp te maken voor een beeld voor een klassiek ontworpen nieuwbouwwijk in hartje Bussum. de onderkant is luchtiger, de poten raken slechts op een paar punten de grond. de witte keramische bovenvorm is juist voller en ronder, een huppelend wolkje op een rare ingebouwde plek, zomaar gestrand: met je hoofd in de wolken. Haar beeld is door de commissie gekozen, maar wanneer het gerealiseerd wordt, is nog onbekend omdat het startsein nog niet is gegeven.

Terug naar het atelier aan de muur hangen keramische plattegronden van fortificaties Citadella, ontstaan naar aanleiding van lange fietstochten door europa en met name in spanje waar de burchten tegen de berghellingen aan hangen. ook fortificaties hebben een ondergronds leven en zijn in het landschap en de geschiedenis geworteld. op de plattegronden lijken zij ook bijna weer eilanden, onderling met elkaar verbonden. tussen alle eilandvormen ontdek ik een beeld dat in eerste instantie lijkt af te wijken van de eilandbeelden, maar uiteindelijk toch weer over hetzelfde gaat. alleen nu van geografie vertaald naar psychologie: eggspectations. een Brancusi gelijkend eivormig hoofd met boven op de schedel een klein rechtopstaand ei als gedachtewolkje, rust op een berg die bestaat uit een stapeling van dezelfde eivormige hoofden, het grote onderbewuste. mijn eerste associatie was een vruchtbaarheidsbeeld; het ei als begin van leven, de grote vorm met al zijn aan de venus van willendorf verwante bobbels. maar ook het begin van een nieuwe gedachte kan heel vruchtbaar zijn.

Het beeld Nine Stones, they dance around noon is geïnspireerd op de stenen cirkels uit de oudheid. in groot-Brittannië worden meerdere van die cirkels met nine aangeduid zoals Nine Stones, Nine Maiden, Nine Ladies. Hierbij wordt niet naar het getal negen verwezen, maar naar het begrip noon, dat middaguur betekent. rond twaalf uur, als de zon overgaat van oost naar west, veranderen de schaduwen mee en lijken de stenen te bewegen. de keramische sokkels die anneke de witte voor de zes grote stukken zandsteen heeft gemaakt, vangen door alle hollingen in de huid elk zon- en schaduwmoment. de tijd zelf wordt zichtbaar.in de eilandenserie groeiden de poten onder de waterlijn naar elkaar toe tot een cirkel. in een reeks volgende beelden waren ze weer open van onderen en vormden zo met hun twee poten een soort poort, gevormd door de aarde, door beweging, maar ook door spierkracht. de energie van de stap met zijn golvende dynamiek doet me aan het futurisme van Boccioni denken. in april kunt u dit werk met eigen ogen bekijken en er zelfs onderdoor lopen, in de tentoonstelling in de oude kerk in amsterdam.

• anneke de Witte, Het Veem, Van Diemenstraat 410,

nl-1013 Cr amsterdam, t +31 (0)20-4227890;

info@annekedewitte.nl | www.annekedewitte.nl

• Ingebed in beelden. Oude Kerk, Oudekerksplein 23,

nl-1012 gX amsterdam, t +31 (0)20-6258284.

Open: maandag t/m zaterdag 11.00-17.00 uur,

zondag 13.00-17.00 uur. Tot en met 14 april 2013

(groepstentoonstelling amsterdams Beeldhouwers

Kollectief aBK). www.oudekerk.nl |

www.beeldhouwerscollektiefaBK.nl

• Beeldentuin land en Beeld, Oude Zuiderlingedijk 12,

nl-4147 Bp asperen, tel +31 (0)6-21908504;

info@landenbeeld.nl. Open: vrijdag t/m zondag

10.00-16.00 uur en op afspraak. Van 5 mei t/m 6

oktober 2013. www.landenbeeld.nl

anneke de witte, de opbouw van Islanded met pur en was, 2009; atelier van diemenstraat. Foto ike van Cleeff.

anneke de witte, Eggspectations, 2001; keramiek, h. 95 cm. Foto anneke de witte.

atelier met anneke in actie; op de voorgrond Horizonnen en aan de muur Citadella. Foto teja van hoften.

11k e R a M i e k 2 | a p r i l 2 0 1 3

anneke de witte, boven: Nine stones, they dance around noon, 2007; natuursteen op keramiek; h. 135 cm. Foto rob Bohle. | linksonder: Almost perfect island, 2006; keramiek; h. 100 cm. Foto rob Bohle | rechtsonder: Dance of the islands, 2002; keramiek op aluminium; h. 45 cm. Foto anneke de witte.

K e r a m i e K 2 | a p r i l 2 0 1 312

wil van Blokland, Bellybutton, 2012; gemetaliseerd porselein; 48 x 30 x 26 cm. Foto wil van Blokland.

wil van Blokland, Potatofield, 2012; porselein, hout; 100 x 200 cm. Foto wil van Blokland.

door thea Figee

er is een leven voor en na China, zo ervaren de kunstenaars saskia pfaeltzer, wil van Blokland, Carla kesteloo en inge Becka. ze werkten oktober en november vorig jaar in China en beloven onder de naam Dutch Dreams met een tour aan tentoonstellingen iedere kunstliefhebber wakker te gaan schudden. pfaeltzer: “juist nu we terug zijn, merken we hoe geremd het publiek en de galeriehouders zijn. als oude sombere beren na een lange winterslaap happen ze nu echter gretig toe. dit is waarop ze zitten te wachten, want … wie maakt er nou tegenwoordig nog een compleet nieuwe collectie. we worden ontvangen als een bos bloemen uit het veld, sprankelend, nieuw en kleurrijk.” de vier pakten tien kub kunst uit, zojuist van China naar nederland verscheept. Bijna alles is heel overgekomen.

Het witte goudje kunt wel stellen dat China het mekka of in ieder geval een must is voor

iedere keramist, zo werd al duidelijk in de oktoberspecial van keramiek, die helemaal gewijd was aan kunstenaars die er gewerkt hebben. twee maanden werken in de grootste porseleinstad jingdezhen staat gelijk aan twee tot drie jaar ervaringen in nederland, zo voelen ook deze vier kunstenaars, die elkaar als artists in residence vorig jaar in China

vonden. jingdezhen, de wereldhoofdstad van porselein ofwel het witte goud, ligt ten zuiden van shanghai. er wordt al elfhonderd jaar porselein gedolven en gemaakt en dat alles sneller, beter, met meer mankracht en op veel grotere schaal dan in nederland mogelijk is. een mal maken, gieten, bakken en afwerken en dat alles met alle assistentie op elk gewenst

dutch dreams vinden elkaar in China

v.l.n.r.: wil van Blokland, Carla kesteloo, inge Becka en saskia pfaeltzer.

13k e R a M i e k 2 | a p r i l 2 0 1 3

inge Becka, Bling bling... silver orange red, 2012; porselein; h. 38 cm, b. 20 cm, d. 20 cm elk. Foto dennis a. tjak.

moment en goedkoop. Het kan er allemaal razendsnel en zo mogelijk in een dag. de enorme werkdrift spat ervan af en zo’n vonk slaat dan ook onherroepelijk over.

refl ecterenHet viertal zag in hun artist in residence-periode overigens nauwelijks wat van China, want men ging na aankomst nog dezelfde middag aan het werk. inge Becka: “je leeft er als een non. je bent er verlaten van alles wat thuis zou afl eiden, geen sociale contacten, teruggeworpen op jezelf, bezig met de kern van je werk. dat heeft een omgeving gecreëerd waarin we zeven dagen per week van ‘s ochtends vroeg tot ‘s avonds laat hebben gewerkt en tussendoor heel goed op elkaars kunst hebben kunnen refl ecteren, want alle zinnen stonden op scherp. Heel streng en intensief, maar heerlijk.”inge Becka (den Haag, 1963) volgde haar opleiding in de keramiek bij marjan de voogd. ze liet zich in China leiden door de vele porseleinen serviezen en ontwierp onder meer haar citytray, een ogenschijnlijk oubollig alledaags theeserviesje waarop ze een uitbundige vormentaal en palet losliet. in jingdezhen profi teerde ze van alle technische mogelijkheden om een zo groot mogelijk

inge Becka, City tray | gold, 2012; porselein; grootste h. 9 cm, b. 32 cm, d. 18 cm. Foto dennis a. tjak.

“ We worden ontvangen als een bos bloemen uit het veld, sprankelend, nieuw en kleurrijk.”

K e r a m i e K 2 | a p r i l 2 0 1 314 k e R a M i e k 2 | a p r i l 2 0 1 314

experiment aan te gaan, alles uit te proberen wat maar mogelijk was om haar kunst de juiste bezieling te geven. porselein was voor haar een nieuw materiaal.

abstractie en Chinawil van Blokland (purmerend, 1954) bezocht China twee keer eerder en kende de porseleinmaterie al beter dan de andere kunstenaars. in China maakte ze onder meer haar aardappelvelden, wandwerken bestaande uit een reeks in helderwit porselein afgegoten aardappelen, die soms gedeeltelijk een spiegelend glazuur hebben. de beschouwer ziet zowel de kunst als zichzelf. deze spiegeling wordt nog belangrijker in haar nieuwe serie Bellybutton, grote eivormige wandobjecten,

die de ruimte en de kijker vervormd weergeven. “abstractie vinden ze in China moeilijk. ze hebben een andere esthetiek en begrijpen niet hoe wij denken”, ontdekte wil van Blokland. Haar organische vormen werden herhaaldelijk strakker afgewerkt dan ze had gewild.

“appelflauwte en verbijstering alom”, signaleerde ook beeldhouwer saskia pfaeltzer (Hilversum, 1955). wat zij voorheen met haar thematiek mens en dier in beweging in brons maakte werd in China in porselein een zoveel rijker verhaal van vorm, kleur en glad materiaal. China heeft haar zoveel geboden dat ze in haar amsterdamse atelier Chinees gaat leren en terug zal gaan om er een half jaar

lang les in beeldhouwen te geven aan het jingdezhen Ceramic institute. er ontstaat een interessante mix van invloeden. pfaeltzer werkt in amsterdam, op sint maarten en nu ook in China.

Carla kesteloo (vlissingen, 1953) wil het ongewone in het gewone laten zien. dat doet ze met fotografie en met keramiek en in China voor het eerst met porselein. ze maakte er een indrukwekkende serie prachtig geglazuurde kwallen en witte en gouden vissen, als een installatie heel stijlvol gepresenteerd op de houten karren, waarmee het porselein in de werkplaatsen van jingdezhen getransporteerd wordt. Het werken in China, het belangeloos en zuiver naar elkaars werk kijken, maar toch zeker ook de onderbreking, het na lange tijd weer terugkomen op de oude werkplek in nederland. Het heeft de kunst en het leven van deze vier Dutch Dreams voorgoed veranderd.

Dutch Dreams. Schless art, Voert 18a, nl-1861 pe

Begen, t +31 (0)6-48978442; info@schlessart.nl |

Open: vrijdag t/m zondag 11.00-17.00 uur en op

afspraak. Van 8 t/m 30 juni 2013. www.schlessart.nl

Carla kesteloo, Juwelen van de zee, 2012; porselein; Ø 25 cm elk.

saskia pfaeltzer, links: Twee apen, 2012; porselein; aap 32 x 17 x 20 cm | sokkel 40 x 23 x 24 cm. Foto dennis sies | rechts: Djengis Khan, 2012; porselein; 40 x 20 x 35 cm. Foto dennis sies.

15k e R a M i e k 2 | a p r i l 2 0 1 3

door Cor knoester

foto’s jan kamphuis (jk) en keramisch museum goedewaagen (kmg)]

ruim dertig jaar is jan kamphuis professioneel aan het werk met klei. Hij heeft er plezier in en zijn keramiek wordt goed verkocht. in 1995 kreeg hij in japan de inax designprijs. zijn brede belangstelling komen zijn keramische werk ten goede. “toch ben ik toe aan een proces van heroriëntering. waar ben ik mee bezig? Hoe houd ik plezier in het werk? wat wil ik met keramiek? kan ik ontkomen aan het risico van ’indutten’? moet ik misschien terug naar een periode van experimenteren?”

jan kamphuis (deventer, 1955) staat open voor nieuwe ontwikkelingen. met veel interesse heeft hij recent de designweek in eindhoven bezocht. “ik ben bijvoorbeeld verrast door de demonstratie van een 3d-printer en het keramisch werk dat daardoor mogelijk wordt. tegelijk ontstaan bij mij dan allerlei plannen die in combinatie met eigen ideeën tot nieuwe mogelijkheden leiden.” daarbij boeien hem vooral de ambachtelijke facetten van het keramische werken. en hij volgt belangstellend de discussie daarover in de media.

Decoratie en vormgevingde keramiek van jan kenmerkt zich door steeds wisselende kleurrijke decoraties op een aantal basisvormen. “ik werk in omgekeerde volgorde: de decoratie gaat vooraf aan het samenstellen van de vorm.” van buigzaam karton of plastic ontwerpt hij de vorm van een nieuw object, bijvoorbeeld een vaas. deze vorm wordt als sjabloon gebruikt, waarvan de contouren met een zacht potlood op een gipsplaat worden getekend. met een ringeloor brengt jan de lijnen van de decoratie aan, waarna met een airbrushspuit wat extra kleur wordt toegevoegd voor meer diepte. dan volgen met fl inke gebaren de grote kleurvlakken en de achtergrondkleur. vervolgens giet jan gietklei over het geheel binnen een ‘bekisting’ van latjes. door met de hand het slib goed te verdelen kan straks een gelijkmatige wanddikte ontstaan. nog voordat de klei leerhard is, verwijdert hij de gipsplaat en houdt nu een gedecoreerde plaat klei over die hij kan versnijden tot verschillende objecten. een dun, niet klevend plastic sjabloon

15k e R a M i e k 2 | a p r i l 2 0 1 3

jan Kamphuis zoekt nieuwe wegen

jan

kam

phui

s, s

mal

le h

oge

vaas

, ora

nje

blau

w, 2

012

; gie

tkle

ipla

ten;

h. 2

8 cm

. Fot

o jk

.

k e R a M i e k 2 | a p r i l 2 0 1 316

wordt nu op de potloodstrepen van het begin gelegd, waardoor hij precies de ontworpen vorm krijgt. door de kleiplaat met de sjabloon vervolgens op een dunne houten plaat te leggen en die om te draaien, wordt de binnenkant van het object zichtbaar die hij bedekt met een laag gekleurd slib. jan vouwt de kleiplaat nu rond de sjabloon, die hij daarna voorzichtig verwijdert. voor het vormen van de bodem wordt de vaas-in-wording op een speciaal gipsplaatje gezet zodat er gietklei in kan stromen. na het afwerken van de bodem en van de randen wordt de vaas biscuit gestookt op 1000º C. Het object wordt in een emmer met glanzend transparant glazuur gedompeld en tenslotte op 1200º C glad gestookt. Het resultaat geeft een vorm te zien waarin jan in de loop der jaren steeds meer naar eenvoud heeft gestreefd. “ik bewonder de abstracte vormen bij sommige beeldhouwers die daardoor de essentie van hun voorstelling hebben bereikt.” en elke vaas heeft een eigen geabstraheerde decoratie van fi guratieve, vaak fl orale motieven.

Virtuele keramiekacademiesamen met een jonge collega is jan momenteel bezig met de oprichting van de keramiekacademie.nl. “Belangrijk daarbij is de combinatie van mijn jarenlange ervaring met haar eigentijdse kennis en inzichten. ik wil beslist geen solist zijn. Het wordt steeds concreter en de ‘keramiekacademie.nl’ is inmiddels online. op een aparte website wordt een hoeveelheid basiskennis op keramisch gebied aangeboden. in de daarbij vermelde links verwijzen we naar diverse specialisaties. een voorbeeld is de link ‘gips’. Hier kunnen cursisten hun kennis vinden over het gebruik en de toepassingen van dat materiaal, het maken van de juiste mallen en de verdere verwerking. zo kan dan een digitale leeromgeving ontstaan, waarvan naar ieders wens gebruik kan worden gemaakt. Uiteindelijk kan in een een-op-een contact de cursist worden begeleid en uitgedaagd tot deelname aan het verrijkingsproces. Het aantal links zal in de loop van de tijd groter worden en de virtuele keramiekacademie completer en veelzijdiger maken. “ik voel me wel eens een ‘eeuwige starter’; alles fl uctueert en het is uitermate boeiend om hiermee bezig te zijn en zo te werken aan de toekomst van de keramiek in brede zin.”

Onderwijs en cultuur“onderwijs aan volwassenen hoort ook tot mijn weektaken, zowel bij Quintus in kampen als op de muzerie in zwolle.” naast het overdragen van kennis en vaardigheden op keramiekgebied vindt kamphuis ook de begeleiding in ruime zin belangrijk. Hoe is iemand te stimuleren tot nog betere resultaten? waarom maakt deze cursist juist dit werk? en waaraan herken je het werk van veel mensen? nabespreken is vaak heel boeiend. voor specialistische keramiek nodigt jan graag collega’s uit om zo het aanbod te verbreden en van elkaar te leren. voorts organiseert hij regelmatig cultuurreizen, zowel in binnen- als buitenland. dit jaar staan de Hermitage in amsterdam (50 deelnemers) en st. petersburg op het programma, maar ook een reis naar japan (maximaal 8 -12 personen). als reisleider zorgt hij voor een soepel verloop en meestal worden er rond het hoofddoel aanvullende activiteiten gepland, zoals het bezoek aan een bijzonder gebouw, een boeiende wandeling of een fi etstocht door de natuur. “mijn hoofdtaak is het uitleggen aan en het enthousiasmeren van de deelnemers. de kunsthistorische achtergrond laat ik aan experts over.”

de keramiek van jan kamphuis vindt zijn weg naar bedrijven en in opdrachten voor relatiegeschenken. voor nieuwe ontwerpen werkt hij vanuit een basiscollectie, waarna de opgegeven wensen in vorm en decoratie gestalte krijgen. voor grote oplagen wordt de industrie ingeschakeld. “voor mijn keramisch werk gebruik ik bescheiden middelen: penseel, ringeloor en airbrush. de spanning is na het voltooien van een nieuw werk voorbij, al blijft daarna de oven iets van een verrassing houden.” jan kamphuis is het liefst met verschillende activiteiten op keramisch gebied bezig. maatschappelijk verandert er momenteel veel, zoals de opvattingen over keramiek en het minderen/wegvallen van subsidies. door zijn keramiek en het zoeken van nieuwe wegen daarin probeert hij in te spelen op toekomstige ontwikkelingen.

jan Kamphuis, Thorbeckegracht 26, nl-8011 Vm Zwolle, t +31 (0)38-

4222388 | +31 (0)6-40097760; info@jankamphuis.nl | www.jankamphuis.nl |

keramiekacademie.nl

jan kamphuis, v.l.n.r. driehoekvaas met achtergrond, 2012; gietkleiplaten; h. 41 cm. Foto jk. | driehoekvaas met kartels, roze-paars, 2013; gietkleiplaten; h. 57 cm. Foto kmg. | smalle hoge vaas, groen, 2012; gietkleiplaten; h. 40 cm. Foto jk. | driehoekvaas Xl aubergine, 2012; gietkleiplaten; h. 51 cm. Foto kmg.

17K e r a m i e K 2 | a p r i l 2 0 1 3 17k e R a M i e k 2 | a p r i l 2 0 1 3

jan kamphuis, boven: Waaiervaas, donkerblauw, 2013; gietkleiplaten; h. 35 cm. Foto kmg. | onder: Uitgesneden vaas, oker, 2013; gietkleiplaten; h. 33 cm. Foto kmg.

kort nieuws

18 k e R a M i e k 2 | a p r i l 2 0 1 3

delft keramiek 2013de hedendaagse keramiek staat centraal in de manifestatie Delft Keramiek 2013 die van 27 april t/m 9 juni plaatsvindt in delft. de relatie tussen delft en jingdezhen, zustersteden met een belangrijke keramiektraditie, wordt zichtbaar in een aantal prachtige tentoonstellingen en projecten.de oude kerk van delft vormt het middelpunt van Delft Keramiek 2013. op zaterdag 27 april vindt hier de feestelijke opening plaats. Bovendien is dit de plek waar het Terracotta Vrouwenleger van marian Heyerdahl (1957), kunstenaar en dochter van de bekende noorse antropoloog thor Heyerdahl (1914-2002), te bewonderen is. zij raakte geïnspireerd door het beroemde terracottaleger uit de Chinese stad Xi’an. Bij de opgravingen zijn destijds uitsluitend mannelijke krijgers gevonden. Heyerdahl transformeerde deze mannen in vrouwen. ze maakte replica’s van de beelden op ware grootte. door de voorkant van de beelden

opnieuw te modelleren en voorwerpen en symbolen in verschillende materialen (klei, staal, rubber, ijzer) toe te voegen, vertelt elk beeld een eigen verhaal. Het thema is het universele lot van vrouwen die lijden onder de gruwelijkheden van de oorlog. Heyerdahl heeft zowel vrouwelijke kwetsbaarheid als vrouwelijke kracht geïntegreerd in de mannelijke krijgers. door Chinees cultureel erfgoed te verbinden met de hedendaagse kunsttraditie laat de kunstenaar het verleden en heden samensmelten met de toekomst. elk beeld is bevrijd van zijn culturele banden en heeft een menselijke bezieling gekregen, waardoor de toeschouwer zich ermee kan identificeren. in totaal maakte Heyerdahl 59 beelden, waarvoor een museum zal worden opgericht op de grens van noorwegen en zweden, aldus een vredesleger symboliserend na alle schermutselingen die daar in het verleden hebben plaatsgevonden. galerie terra is er in geslaagd 25 van deze beelden naar delft te halen.

onder de noemer Terra in China - China in Terra heeft galerie terra in 2012 een artist in residence-periode georganiseerd. vijf nederlandse kunstenaars, te weten mieke de groot (1953), peter keizer (1961), olav slingerland (1969) mariëtte van der ven (1967) en Henk wolvers (1953), werkten zes weken in san Bao / jingdezhen, onder leiding van simone Haak van galerie terra. ter plekke vond een uitwisseling plaats met vijf Chinese kunstenaars. de werken die in deze periode zijn vervaardigd en latere werken die daarop zijn geïnspireerd, worden ook in de oude kerk geëxposeerd; aangevuld met sfeervolle foto’s van de delftse fotograaf stef Breukel, die hij van dit project in China maakte. daarnaast worden werken van de Chinese kunstenaars jiangsheng li en Cao Xileng getoond. zij zijn voor de opening in delft aanwezig en maken werk dat op de tentoonstelling te zien is.

Behalve in de Oude Kerk worden tijdens Delft

Keramiek 2013 ook tentoonstellingen georganiseerd

in de musea Het prinsenhof en paul Tetar van

elven, in galerie Terra Delft, galerie lutz, galerie

de Zaal, Kadmium, ruimte remmelink en Creatief

laboratorium 38 CC. informatie: galerie Terra Delf,

Simone Haak en joke Doedens, nieuwstraat 7,

nl-2611 HK Delft, t +31 (0)15-2147072; info@terra-

delft.nl | Open: dinsdag t/m vrijdag 11.00-18.00

uur, zaterdag 11.00-17.00 uur. Van 27 april t/m 9

juni 2013. www.terra-delft.nl

Henk wolvers, Geen titel, 2012 (jingdehzen, China); Chinees porselein; 113 x 32 x 11 cm. Foto peter Cox.

marian Heyerdahl, opstelling Terracotta Vrouwenleger tijdens tentoonstelling in China; h. beelden 185-195 cm. Foto tang nihua.

peter keizer, Facebook, 2012;porselein; h. 23 tot 36 cm, b. 32 tot 48 cm, d. 20 cm. Foto stef Breukel.

19k e R a M i e k 2 | a p r i l 2 0 1 3

jeanne opgenhaffen, Green, 2009; porselein; 75 x 75 cm.

Onderdeel Delft Keramiek 2013

Botsing en Ontlading in kadmium

met de tentoonstelling Botsing en Ontlading – hedendaagse keramiek in transitie, waarin werk van zes beeldend kunstenaars is opgenomen, neemt kunstruimte kadmium deel aan Delft Keramiek 2013. er is werk te zien van mariëlle van den Bergh, marianne lammersen, jeanne opgenhaffen, anton reijnders, ad swinkels en norman trapman.

de eerste abstracte werken van jeanne Opgenhaffen (1938) vertrokken vanuit het landschap dat een steeds terugkerende inspiratiebron bleek. opgenhaffen is gefascineerd door de bewegingen van water, door de kleur, de kracht, de manier waarop dat steeds zijn eigen weg zoekt en vindt. Haar panelen, die met honderden plaatjes porselein zijn bekleed, geven de kijker die op enige afstand het werk benadert een gevoel

van bevreemdende landschappelijkheid, van een droomlandschap waarin kracht en sereniteit elkaar ontmoeten. landschappen kunnen ook uitvergroot worden. in het werk Green bijvoorbeeld schuiven de porseleinen plaatjes als twee grote tektonische platen zacht maar beslist tegen elkaar.

de beelden van anton reijnders (1955) zijn uiteenlopend van karakter, maar vrijwel altijd assemblages van keramische delen en bestaande voorwerpen. de keramische delen zijn representanten van twee verschillende werelden: die van de geknede vorm, het amorfe, de wereld van de intuïtie en die van de te beredeneren vormen die met behulp van mallen zijn gemaakt en die bestaande, benoembare elementen verbeelden. de vormen uit de eerste wereld hebben een niet eenduidige identiteit, maar meer een associatief karakter. Het zijn semi-abstracte vormen die soms verwijzen naar alledaagse objecten. de elementen uit de tweede wereld worden soms in combinatie met proppen klei gebruikt die het werk ondersteunen of er tussen klem zitten. de

keramische delen worden gecombineerd en/of geassembleerd met bestaande en/of gevonden voorwerpen of zaken als een emmer, schoen, bloempot, projectietafel en vele andere, zodat een beeld met een geheel nieuwe betekenis ontstaat. die nieuwe betekenis is van essentieel belang voor het werk van reijnders. “zo gauw we ons bewust worden van iets heeft het proces van betekenisprojectie zich al voltrokken. Het is een geconditioneerde reactie; mensen zijn geautomatiseerde betekenismakers. ik ben zeer geïntrigeerd door dit fenomeen. door middel van mijn werk wil ik de bewustwording van deze automatische projectie oproepen en als zodanig een gelegenheid creëren tot reflectie, concentratie en verstilling”, zegt reijnders over zijn werk.

norman Trapman (1951) ziet zijn atelier als een proeftuin waar hij ideeën kan ontwikkelen, materialen onderzoeken en monsters maken voor de productie van begin tot eind. keramiek, glas, brons en aluminium horen tot de mogelijkheden. Hij mixt zowel materiaal als vorm. archetypische vormen uit meerdere stijlperioden komen opnieuw en fris in zijn werk samen. de gebruiksfunctie speelt in zijn werk een belangrijke rol.

Beeldend kunstenaar marianne lammersen (1984) profileerde zich in korte tijd met beelden en installaties waarin het centrale thema de vraag is hoe de mens zich verhoudt tot de (leef)omgeving die hij zelf heeft gecreëerd. in haar werk worden rationele technische aspecten gecombineerd met intuïtieve, niet altijd duidelijk te plaatsen organische aspecten. de aard van het werk is dan

anton reijnders, Scio, 2011; ongebakken en gebakken klei, terra sigillata, deken, hout; max. h. 90 cm.

KOrT nieUws

20 k e R a M i e k 2 | a p r i l 2 0 1 3

ook een synthese van gevoel en verstand, een combinatie van uitersten waarin de maakbaarheid van de omgeving is gestold in complexe installaties waarin het concept en het ontstaansproces belangrijk zijn. “een terugkerende vraag in mijn werk is hoe wij ons als mensen verhouden tot een dynamische en razendsnel veranderende omgeving, gestuurd door technologische ontwikkelingen en economische belangen. de mens holt mee en probeert zich te vormen naar elke nieuwe situatie, in de stuw naar een fl itsende hightech maatschappij. maar kunnen we de snelheid van de veranderingen geestelijk en lichamelijk wel bijbenen?” in delft toont ze werk dat in China is ontstaan.

als belangrijk kenmerk van het werk van ad Swinkels (1940) kan genoemd worden de menselijke onrust die door de natuur een spiegel krijgt voorgehouden in de wisselwerking tussen natuur en menselijk ingrijpen. archeologische vondsten en de invloed van het hem omringende landschap nemen dan ook een dominante plaats in zijn werk in, dat varieert van foto’s en tekeningen tot beelden en installaties. zijn oeuvre is te duiden als een ongekende, door hemzelf geconstrueerde cultuur.

mariëlle van den Bergh (1956) werkte in 2010-11 in het ekwc in den Bosch aan een serie zwerfhonden. met het uitbeelden van deze dieren kon ze het leven en de geïsoleerde positie van honden in de indiase maatschappij uitbeelden, maar ook uitdrukking geven aan de dilemma’s die ze in dat land had ervaren: het kastensysteem, de voorbestemde levensloop, de rigide maatschappij en de positie van vrouwen. zwerfhonden zijn alom tegenwoordig in het straatbeeld;

ze leven in en van het afval en worden argwanend in de gaten gehouden door de mensen. Hun huid is geïnfecteerd, het haar uitgevallen en er zijn stukken uit hun oren gebeten. ’s nachts, als roedels honden vechten om hun territorium, kun je het helse blaffen horen en daarna het meelijwekkende gejank van de verliezers.

Botsing en Ontlading - hedendaagse keramiek in

transitie. Kunstcentrum Kadmium, Koornmarkt

48a, nl-2611 eH Delft, t +31 (0)15-2130965; info@

kadmium.nl. Open: donderdag t/m zondag 12.00-

17.00 uur. Van 27 april t/m 2 juni 2013. www.

kadmium.nl

astrid schoenmakers werkt in bolletjes-techniekkeramiekdesigner astrid schoenmakers (1983) studeerde productdesign aan artez, Hogeschool voor de kunsten in arnhem (2004-2006), gevolgd door de opleiding Handvormen en glazuren aan de sBB in gouda (2007-2010). onder het label Designed by Astrid probeert ze de markt te veroveren met keramische objecten waarin de bolvorm een belangrijke rol speelt. “Het vormgeven van keramiek maakt mij vrolijk en dat wil ik graag overbrengen aan anderen. ik houd me voornamelijk bezig met het maken van vogeltjes en andere dieren, opgebouwd uit bolletjes klei. tevens maak ik in die stijl ook ander werk,

zoals grote en kleine vazen, schalen en objecten. naast werken in de bolletjesstijl maak ik ook opengewerkte buisstructuren en vlecht ik met strengen klei”, zegt schoenmakers over haar werk. “mijn ontwerpen komen op diverse manieren tot stand. vaak werk ik een idee uit zoals ik dat in mijn hoofd heb, daarnaast laat ik mijn werken ontstaan tijdens het maken; mijn idee krijgt dan een vaste vorm. door de ronde vormen hebben mijn werken een zachte uitstraling, terwijl keramiek toch een hard materiaal is. deze tegenstelling spreekt mij erg aan. mijn ontwerpen glazuur ik voornamelijk wit, hierdoor komen de bolletjes het beste tot hun recht. ik vind het fi jn als mensen mijn werk willen aanraken en ervan moeten glimlachen.”

astrid Schoenmakers, Keramiek Design.

t +31 (0)6-17788066; designedbyastrid@gmail.com |

www.designedbyastrid.nl | www.vogeltjes.nu

mariëlle van den Bergh, Grass dog, 2011; slib op organisch materiaal, sulfaten; 90 x 60 x 30 cm. gemaakt in het ekwc den Bosch.

marianne lammersen, Balancing on trembling ground, 2012; porselein, bamboe, karton, fiets met zijspan, touwen, klemmen; 250 x 120 x 270 cm.

astrid schoenmakers, Olifant, 2012; handmatig gerolde bolletjes fijne witte charmotte klei, deklaag wit glanzend glazuur; 19 x 21 x 34 cm.

21k e R a M i e k 2 | a p r i l 2 0 1 3 21k e R a M i e k 2 | a p r i l 2 0 1 3

Het mysterie mingwaarom betaalt iemand miljoenen euro’s voor een vaas? wat maakt ming zo bijzonder? keramiekmuseum princessehof neemt de bezoeker mee op een ontdekkingsreis door de bekendste Chinese dynastie. Het museum toont de topstukken uit zijn wereldberoemde keramiekcollectie in een aziatische ambiance. van een dinerende keizer tot een gezonken voC-schip: de geschiedenis van ming wordt in leeuwarden ontrafeld.

in 2011 werd een nieuw veilingrecord bereikt toen een mingvaas bij sotheby’s van de hand ging voor maar liefst 21,6 miljoen dollar. iedereen die op een rommelmarkt een Chinese vaas ontdekt, hoopt stiekem op een mingvaas. en wanneer in fi lms of series een typische stoethaspel (mr. Bean en laurel&Hardy) fi gureert, dan valt er steevast een mingvaas aan diggelen. ming staat synoniem voor extreem duur antiek. maar waarom is ming zo duur? waarom kennen we wel de mingdynastie, maar bijvoorbeeld niet de Qingdynastie? op deze en meer vragen krijgt de bezoeker antwoord in de tentoonstelling Het mysterie Ming.

Het mysterie mingeen audiotour neemt de bezoeker mee op een spannende ontdekkingsreis door het China in de periode 1368-1644. Het complete verhaal wordt verteld: van de opkomst in de 14e eeuw tot de dood van de laatste keizer drie eeuwen later. eén van de hoogtepunten is de porseleinlading van twee voC-scheepswrakken. een bijzonder bewijs van de nederlandse handel in Chinees porselein, begin 17e eeuw. met onderwaterfoto’s van bergingen worden deze expedities nagebootst. maar ook de huidige beeldvorming en clichés over ming in tv-commercials en fi lmfragmenten komen aan bod.

de gevarieerde aziatische collectie van het princessehof is internationaal toonaangevend; van kostbaar keizerlijk porselein tot de belangrijkste collectie handelsporselein ter wereld. mingporselein kent een technische en esthetische perfectie en geldt nog steeds als het hoogtepunt van verfi jnd porselein, zowel in China als in de westerse wereld. Het mysterie Ming toont ca. 250 zeldzame

vazen, schotels en kannen. de collectie is in eerste instantie te danken aan de verzameldrift van de leeuwarder notaris nanne ottema (1874-1955). Hij is tevens de oprichter van het keramiekmuseum in leeuwarden.

Het mysterie Ming. Keramiekmuseum

princessehof, grote Kerkstraat 11, nl-8911 DZ

leeuwarden, t +31(0)58-2948958. Open: dinsdag

t/m zondag 11.00-17.00 uur. Tot en met 27 oktober

2013. www.princessehof.nl

internationale salon van de oude keramiekdit jaar grijpt de vereniging De Antiquairs in Oude Keramiek een unieke kans. de 13e editie van de Internationale Salon van de Oude Keramiek en Verzamelobjecten vindt namelijk plaats in de lokalen van het historische gebouw van de oude nonciature in de antiekbuurt bij uitstek, de zavel, in Brussel. Het herenhuis dateert uit de 16e en 17e eeuw en was in de 19e eeuw de ambassade van het vaticaan. vorig jaar werd het stijlvol gerestaureerd waardoor het beantwoordt aan de eisen van deze tijd.van zaterdag 27 april tot en met woens-dag 1 mei 2013 brengt de vereniging een elftal Belgische en Franse expo santen samen. dit commerciële en tegelijk culturele evenement is dé ontmoetings-plaats bij uitstek voor liefhebbers en verzamelaars van faience, porselein, biscuit, email- en glaswerk, maar eveneens

voor alle fans van oude, mooie objecten en curiositeiten.de ingang van de oude nonciature met haar zuilengalerij, de prestigieuze salons, het parket met complexe motieven, de kapitelen van de zuilen, de medaillons die verguld zijn met bladgoud, het houtwerk, het stucwerk, de bas-reliëfs en het lijst-werk, alles in dit schitterend gerestau reerde herenhuis leent zich voor de salon.

Internationale Salon van de Oude Keramiek

en Verzamelobjecten. Oude nonciature,

Zavelstraat 7, B-1000 Brussel. Open: zaterdag

27 april tot en met woensdag 1 mei 2013,

11.00-19.00 uur. www.oudekeramiek.be

Organisatie: De antiquairs in Oude Keramiek,

lebeaustraat 11, B-1000 Brussel, t +32 (0)2-5110513;

salonceramique@skynet.be; www.oudekeramiek.be

kom met draken, ming dynastie (1368-1644) en periode zhengde (1506-1521), handbeschilderd porselein, jingdezhen; Ø 21,3 cm. Collectie keramiekmuseum princessehof leeuwarden.

delftsblauwe kruik voor de paeuw, 1705-1725; faience, perzisch blauw, zilveren deksel. ©roger maes gallery.

kort nieuws

K e r a m i e K 2 | a p r i l 2 0 1 322

jurrijn Huffenreuter breekt productie proces keramiek openin juni vorig jaar is jurrijn Huffenreuter (1986) afgestudeerd aan de afdeling designlaB van de gerrit rietveld academie in amsterdam. Hij studeerde van 2005 tot 2010 aan de design academy eindhoven en van 2010 tot 2012 aan de rietveld academie. tijdens zijn studie heeft hij de kans gekregen zich te verdiepen in keramiek en is hij twee keer naar het Chinese jingdezhen geweest. daarnaast heeft hij stage gelopen in een grote keramiekfabriek in roemenië. veel van zijn werk vertelt het verhaal van de keramiekproductie op verschillende niveaus. “voor mijn afstudeerproject heb ik geprobeerd om het productieproces van keramiek open te breken. traditioneel is die productie een rigide systeem: met één mal kun je één product produceren. mijn project Blocks is een modulaire mal waarmee je oneindig veel producten kunt maken. elk product heeft zijn eigen vorm, afhankelijk van hoe de mal gestapeld is. iedereen zou met mijn mallenset aan de slag kunnen, wat het ambacht van keramiek veel toegankelijker maakt. de fasen van het proces, waarbij het model en de mal geproduceerd worden, worden namelijk helemaal overgeslagen. tot nu toe heb ik

vooral serviesgoed als kopjes, theepotten, vazen en schenkkannen geproduceerd, maar ik ben bezig met de productie van lampjes. elk product is verschillend, maar heeft een heldere vormentaal die voortkomt uit de mallenset. om de Blocks-techniek toegankelijk te maken heb ik een website gebouwd waarop iedereen zelf blok voor blok een mal kan stapelen en een product kan ontwerpen. zo krijgt het keramische ambacht opnieuw een actieve rol in de samenleving, een rol die het in het verleden ook had en is het project dus een mix tussen de traditionele en moderne technologie en de analoge en de digitale wereld.”

Beetle voor zijn tweede afstudeerproject heeft Huffenreuter een thee -en koffieset met de titel Beetle ontworpen, geïnspireerd op kevers en insecten. elk product heeft zijn eigen karakter, de producten vormen samen een familie. de pootjes en de handvatten refereren aan de breekbare pootjes van de insecten. elk product is gemaakt van antracietkleurig porselein met een goudkleurig glazuur aan de binnenkant. de hele set is ontworpen en geproduceerd in samenwerking met de ambachtsmensen in jingdezhen. “tijdens mijn stage voor edelman B.v.

jurrijn Huffenreuter, Beetle thee- en koffieservies, 2012; met koffie-(h. 22,5 x Ø 11,5 cm) en theepot (h. 15 x Ø 13 cm), koffie- en theekopjes (h. 6 x Ø 7 cm), melkkan (h. 10,3 x Ø 6,6 cm), suikerpot (h. 6,8 x Ø 9 cm), bonbonnière (h. 9,6 x Ø 7,5 cm) en schotel (h. 1,5 x Ø 9,8 cm); porselein.

jurrijn Huffenreuter, Blocks, 2012-heden; modulair systeem, elk blokje in een product is ongeveer 4 cm groot.

jurrijn Huffenreuter, Romania Sample Cups, 2011; aardewerk; h. 6,2 x Ø 5,8 cm.

jurrijn Huffenreuter, theepot met kopjes uit de modulaire serie Blocks, 2012-heden.

23K e r a m i e K 2 | a p r i l 2 0 1 3

sarah michael, Motormeid, 2012; paperclay met bodystains, transparant glazuur tot 1200° gestookt en nogmaals gestookt met lusters; 47 x 35 x 22 cm.

ben ik drie maanden naar een grote keramiekfabriek in roemenië geweest, Faimar in Baia mare. mijn opdracht in de fabriek was om nieuwe texturen, glazuren en structuren te ontwikkelen voor de verschillende potten die in de fabriek worden geproduceerd. op deze manier kon ik een nieuwe manier van werken aan de medewerkers laten zien door bijvoorbeeld de mal van een product te bewerken tot een nieuw model. ook heb ik in de fabriek een serie kopjes ontwikkeld. dat waren kleurtesten van de ervaren medewerkers die uit hun hoofd glazuren ontwikkelen. een deel van de kopjes was ongeglazuurd omdat ze gedipt worden in de glazuur. daarom heb ik de kopjes geglazuurd met een suikerglazuur waardoor het bruikbare producten zijn geworden. de theepotten laten het verval van vaardigheden van ambachtsmensen zien. een week lang heb ik elke dag de mal van een theepot bewerkt met een hamer en het resultaat afgegoten. stap voor stap zie je op deze manier de perfecte theepot in een amorfe steen veranderen.”

jurrijn Design, jurrijn Huffenreuter, Donkere

Spaarne 52 C, nl- Haarlem, t +31 (0)6-11062056;

info@jurrijn.com | www.jurrijn.com

porseleinen servies-goed Frans ottink

Bij galerie terra delft is tot en met 20 april nieuw werk te zien van Frans ottink. ter ere van het 25-jarig bestaan van de galerie in 2011 vervaardigde hij een succesvolle serie jubileumbekers. nu laat hij een serie fijnzinnig vormgegeven schalen zien die bij uitstek geschikt zijn voor uitvoering in porselein. ze hebben handgrepen die elke schaal een eigen karakter geven: functioneel, maar ook poëtisch. de voorwerpen vertellen een eigen verhaal en roepen diverse associaties op. juist door het gebruik worden de schalen dierbare dragers van persoonlijke verhalen. een vaas in verschillende formaten en een serie kopjes maken deel uit van de nieuwe collectie. de kopjes zijn gebaseerd op dezelfde basisvorm, die systematisch is vergroot, verkleind, uitgetrokken of ingeduwd. Hierdoor ontstaan niet alleen verschillende formaten, maar ook verschillende karakters. van robuust en groot tot klein en verfijnd. voor koffieverkeerd of espresso. de serie is meer een familie dan

een servies. ieder zijn eigen smaak, maar wel deel van het geheel.aan de basis van zijn werk ligt de geometrie. ottink zoekt naar heldere, monumentale vormen, waarbij hij zijn ideeën haalt uit het dagelijks leven. die vertaalt hij in zijn ontwerpen door kleine ingrepen, detaillering en afgewogen keuzes, waarbij de herkenbaarheid van het product niet wordt aangetast. Het uiteindelijke ontwerp hoeft slechts te refereren aan het idee, is ingetogen en niet nadrukkelijk aanwezig. Frans ottink (1961) is een veelzijdig en perfectionistisch ontwerper. dat zijn vakmanschap ook hoog gewaardeerd wordt door vakgenoten, blijkt uit het feit dat zij de uitvoering van hun objecten graag aan hem toevertrouwen.

Frans Ottink. galerie Terra Delft, nieuwstraat 7,

nl-2611 HK Delft, t +31 (0)15-2147072. Open: dinsdag

t/m vrijdag 11.00-18.00 uur, zaterdag 11.00-17.00 uur.

Tot en met 20 april 2013. www.terra-delft.nl

Clay2Day - internationaal keramiekfestivalClay2Day is een uniek evenement dat op 27 en 28 april plaatsvindt op het fraaie landgoed de olmenhorst in lisserbroek. de top van keramisten uit nederland, België en engeland geven acte de présence. Het deelnemersveld bestaat uit circa 50 kunstenaars en is zeer divers. er is niet alleen traditioneel keramisch werk te zien, zoals vazen en schalen, maar er zijn ook indrukwekkende keramische sculpturen te bewonderen. daarnaast

tonen kunstenaars porseleinen objecten waaronder sieraden gecombineerd met zilver en koralen. kwaliteit, originaliteit en variatie in technieken staan voorop. toegang en parkeren zijn gratis. landgoed de olmenhorst is een groene oase in de drukte van de randstad; vrij toegankelijk voor een breed publiek. in de boomgaarden worden duurzaam en biologisch appels en peren geteeld. tijdens Clay2Day staan de bomen in volle bloei en in de landgoedwinkel wordt een groot assortiment aan natuurvoeding verkocht. op de diverse terrassen is het genieten van een lunch, high-tea of diner. tijdens Clay2Day worden er speciale bloesem-lunches en -diners geserveerd. er zijn diverse (gratis) workshops voor zowel kinderen als volwassenen.

Clay2Day - internationaal keramiekfestival.

landgoed De Olmenhorst, lisserweg 491, nl-2165

aS lisserbroek. Zaterdag 27 en zondag 28 april,

10.00-17.00. sarahmichael@live.nl | www.clay2day.nl

Frans ottink, Bootschaal, 2012; porselein; 22 x 11 x 8 cm.

kort nieuws

K e r a m i e K 2 | a p r i l 2 0 1 324

liefde en klei zijn onweerstaanbaarExpositie in Tiendschuur Tegelen: partners in klei

in keramiekcentrum tiendschuur tegelen is de tentoonstelling Partners in klei te zien. deze presentatie heeft als uitgangspunt kunstenaars die samenwerken in de klei. dit kunnen partners, collega’s of echtgenoten zijn. deze partners in de klei komen uit nederland, denemarken, duitsland, groot-Brittannië en tsjechië. Het oudste stel werkt al meer dan 50 jaar samen, het jongste een paar jaar. de expositie toont robuust hout gestookt steengoed naast hip designporselein. de vormen van samenwerking lopen uiteen van naast elkaar keramiek maken tot samen aan een object werken. een aantal exposanten verzorgt demonstraties en lezingen over hun technieken.

Yasuyo nishida (1977) & Vladimír groh (1953) zijn een bijzondere match. zij komt uit japan en hij uit tsjechië. ze maken samen porselein en spreken een mengelmoesje van tsjechisch en japans. Hun werk verbindt strakke vormen van fabrieksporselein en design met organische handgevormde keramiek met natuurlijke decoraties die aan ijs, dauw of water doen denken.

Wied (1948) & Diederik (1950) Heyning (nl) hadden al een carrière achter de rug voordat ze met klei gingen werken. voor het werk van diederik woonden ze met hun gezin op verschillende plaatsen

in engeland en Frankrijk. omstreeks 1995 besloten ze het roer om te gooien. diederik ging draaien, wied schilderde en zij ging het werk van diederik decoreren. ze koos voor schilderen met chloriden omdat dat het meest het schilderen met aquarelverf benadert. de combinatie met flinterdun porselein geeft hun gezamenlijke werk een poëtische uitstraling.

margaret (1943) & David (1943) Frith (gB) begonnen in 1966 met aardewerk en stapten daarna over op een houtoven en vervolgens in 1974 op een gasoven. ze hebben zich gespecialiseerd in steengoed met bijzondere glazuren waaronder een prachtig ossenbloedrood.

inke (1946) & uwe (1942) lerch (de) kennen elkaar van de muthesius-werkkunstschule in kiel. inke volgde hier grafiek en keramieklessen, Uwe volgde dezelfde richtingen en gaf later les op deze opleiding. samen werken ervaren ze als inspirerend. in harmonie werken ze samen aan hun eigen werk met respect voor elkaars prestaties.

Susanne lukàcs-ringel & Fritz rossmann (de, 1958) maken elk hun eigen werk. ze waren al lang bezig als keramist en hebben zich in verschillende richtingen ontwikkeld. susanne leerde houtgestookte keramiek maken, Fritz maakt verfijnd porselein. vorig jaar hebben ze tijdens een reis naar japan voor het eerst hun krachten

gebundeld in gezamenlijk werk.

paulien ploeger (1958) & Her Comis (1949) hebben sinds 1981 de slingerhaan ateliers. paulien is specialist in zoutgestookte keramiek, Her Comis maakt houtgestookte keramiek en laat zich inspireren door stenen monumenten die wereldwijd te vinden zijn. de kunstenaars hebben sinds kort een nieuwe houtoven waarin paulien de imposante installatie Vuurplaats stookte.

nina lund (1972) & jean-François Thiéron (dk). zij is deens, hij is Frans. Hij had een atelier in het bekende pottenbakkersplaatsje la Borne in Frankrijk. zij kwam erheen voor een studiereis en keerde niet alleen terug met nieuwe kennis maar ook met een nieuwe

24 k e R a M i e k 2 | a p r i l 2 0 1 3

wied en diederik Heyning, Schaal, 2012; porselein 1260°C; h 20 cm, Ø 38 cm.

Heide en peter van veen, About love, 2012; bone China porselein, stempeldruk; h. 22 en 15 cm.

Her Comis, Jade steen met Gaada Stack, 2012; jade steen: steengoed met celadon glazuur, h. 50 cm | gaada stack: steengoed, anagama gestookt, b. 40 cm. Foto paulien ploeger.

25K e r a m i e K 2 | a p r i l 2 0 1 3k e R a M i e k 2 | a p r i l 2 0 1 3

liefde. jean-François ging met haar mee naar denemarken waar ze sinds 1998 een gezamenlijk atelier runnen.

johnny rolf (1936) & jan de rooden (1931) zijn de veteranen van het gezelschap. zij hebben in 2007 hun 50-jarig jubileum gevierd en toen besloten dat het tijd was om te stoppen met keramiek maken. niet omdat de inspiratie op was, maar wel de kracht om grote keramische werken te maken. de presentatie in deze tentoonstelling laat in steengoed uitgevoerde abstracte vormen zien van jan van rooden uit de periode 1980 t/m 2006. johnny rolf is vertegenwoordigd met figuratief werk van1993 t/m 2001 met sprookjesachtige titels.

Heide (1946) & peter van Veen (nl) werken met porselein, porselein-paperclay en Bone China. ze decoreren de fijne porseleinen objecten met grafische tekeningen, met gekleurde slibs en porseleinkrijtjes die ze zelf ontwikkeld hebben. meestal maakt ieder zijn eigen werk, maar soms decoreren ze ook elkaars werk. voor de alerte kijker zijn hun individuele stijlen te herkennen.

Partners in klei. Keramiekcentrum Tiendschuur

Tegelen, Kasteellaan 8,nl-5932 ag Tegelen, t

+31 ())77-3260213; info@tiendschuur.net | Open:

dinsdag t/m zaterdag 14.00-17.00 uur, zondag

11.00-17.00 uur. Tot en met 26 mei 2013. www.

tiendschuur.net

Spreken zonder woorden

in de glazen toegangsruimte van de remonstrantse kerk in groningen zijn onder de titel Spreken zonder woorden van 8 april t/m 31 mei geabstraheerde realistische vormen te zien van Hielkje van damme (1945). Het dorp waar ze woont ligt vlak bij de dijk met daarachter de wadden van de noordzee. de onderwerpen van haar werk zijn dan ook mede beïnvloed door haar woonomgeving. “mijn organische, geabstraheerde, maar realistische vormen hebben ter verduidelijking een titel. de vormen willen niet alleen gezien, maar ook betast en gevoeld worden. Het werk is overwegend raku gestookt.”

per verdieping wordt in het glazen gebouw een thema gepresenteerd: een noteninstallatie, de zaaddozen, de bloemknoppen en de schalen.

Hielkje van Damme - Spreken zonder woorden.

glazen Toegangsgebouw van de remonstrantse

kerk, Coehoornsingel 14, nl-9711 BS groningen.

Open: maandag t/m vrijdag 9.00-16.30 uur. Van

8 april t/m 31 mei 2013. Organisatie: Kunstbureau

albion putti, t +31 (0)50-8501707; info@albionputti.

nl; www.albionputti.nl | www.blgroningen.nl

tjabel klok winnaar rabobank keramiekprijstjabel klok (emmen, 1942) uit het Friese opeinde is winnaar geworden van de rabobank keramiekprijs, uitgeloofd door de rabobanken Borger-klenckeland en emmen-Coevorden. Hij ontving de prijs op 25 januari uit handen van jurylid Bert Hoekstra, accountmanager van de rabobank emmen-Coevorden, in keramisch museum goedewaagen in nieuw-Buinen. klok werd door de jury als winnaar aangewezen in de tentoonstelling Om de Noord – 7 noordelijke keramisten die van 5 januari t/m 31 maart in het museum wordt georganiseerd. met de jaarlijks te houden tentoonstelling Om de Noord, 7 noordelijke keramisten, 7 visies, 7 oeuvres, ditmaal gewijd aan het oeuvre van zeven

zeer getalenteerde keramisten uit de provincies Friesland, groningen, drenthe, overijssel en gelderland, wil keramisch museum goedewaagen nadrukkelijk de discussie over de betekenis van keramiek anno nu aanmoedigen. zie ook keramiek 6-2012.

Om de Noord. Stichting Keramisch museum

goedewaagen, glaslaan 29, nl-9521 gg

nieuw Buinen, t +31 (0)599-616090; mail@

keramischmuseumgoedewaagen.nl Open:

maandag t/m vrijdag 10.00-16.00 uur, zaterdag en

zondag 13.00-17.00 uur. Tot en met 31 maart 2013.

www.keramischmuseumgoedewaagen.nl

tjabel klok (l) ontvangt de Rabobank Keramiekprijs uit handen van jurylid Bert Hoekstra (r), accountmanager van derabobank emmen-Coevorden.

25

Hielkje van damme, Zaaddozen, 2012; raku gestookt; 80 x 40 cm en 46 x 27 cm. te zien in groningen.

kort nieuws

K e r a m i e K 2 | a p r i l 2 0 1 326

tentoonstelling sieraden nvk-leden in Coda museumCoda museum apeldoorn en de nederlandse vakgroep keramisten (nvk) presenteren een sieradenexpositie naar aanleiding van de wedstrijd die de nvk uitschreef onder haar leden. deze wedstrijd sluit aan bij de tentoonstelling Un peu de terre sur la peau in Coda museum en laat het werk zien van twintig genomineerden en de winnaar van de wedstrijd.

een vakjury – bestaande uit Carin reinders, directeur Coda, Carla aalbers, galeriehouder en maria Hees, sieradenontwerper – selecteerde uit alle inzendingen 21 sieraden die tot en met 8 april geëxposeerd worden in Coda museum. de deelnemende ontwerpers zijn mitzi van den akker, judith Bloedjes, ineke van der Bol, leo Broos, dahlia van den Burg, annica delfos, erna Futselaar, wied en diederik Heyning, anne Hilkens, anneke janssen, liesbeth de jonge, klaartje kamermans, Cecil kemperink, let de kok, anke van der kwaak, monique polman, Conny pols, mieke pontier, lieke smits, jolanda verdegaal en Carla de vrijer. winnaar van de wedstrijd werd Cecil kemperink met het halssieraad Kindness. andere prijswinnaars zijn Conny pols (Back into the circle), lieke smits (Champagne broches), Carla de vrijer (Gevlochten object) en erna Futselaar (Multiplicity).

de jury beoordeelde de inzending Multiplicity van erna Futselaar (1952) als creatief en innovatief. ze ontwierp het

halssieraad in samenwerking met edelsmid Huub mikx. “dit sieraad verwijst naar de gouden eeuw en behalve halssieraad is er ook een armband gemaakt, dus een parure, waarin geëxperimenteerd is met het buigen van flinterdunne vellen porselein die aangebracht zijn op een goudgeel metalen ondergrond. Het is een esthetisch sterk geheel geworden en prachtig gepresenteerd”, aldus de jury.

als opvallend interessant werden de sieraden van lieke smits, Carla de vrijer en Conny pols gekwalificeerd. “de jury is van mening dat de Champagne broches

(keramiek met originele capsule van champagnekurk en netje) van lieke Smits (1955) creatief, speels en attractief zijn en daarom een extra vermelding verdienen. Het halssieraad Gevlochten object van Carla de Vrijer (1958) is van een verfijnde schoonheid van gevlochten porselein dat associaties oproept met eendenmanden. technisch prachtig gedaan. de jury is van mening dat de individuele onderdelen van de afzonderlijke vormen versus het totaal van het collier nog wat meer aandacht zou kunnen krijgen om tot een perfect geheel te komen. Het halssieraad Back to the Circle van Conny pols (1960) is op een heel

k e R a M i e k 2 | a p r i l 2 0 1 326

Cecil kemperink, Halssieraad Kindness, 2012; steengoed. Foto marja sterck.

Conny pols, Halssieraad Back into the circle, 2012; porselein, steengoed.

Carla de vrijer, Halssieraad Gevlochten object, 2012; porselein.

erna Futselaar, Halssieraad Multiplicity, 2012; porselein en tombak.

27K e r a m i e K 2 | a p r i l 2 0 1 3

eigen manier ‘afgeleid’ van de sieraden van de vrouwen van de padangstam in noord-thailand. de maakster wil hiermee de discussie over het ‘draagbaar’ zijn van een sieraad aan de orde stellen. de ringen zijn niet gestapeld maar verticaal geplaatst waardoor er een prachtig ritme is ontstaan. Het pure gebruik van het materiaal, zonder glazuur, verhoogt de esthetische waarde van dit sieraad.”

Het winnende sieraad Kindness is gemaakt door Cecil Kemperink (1963). zij heeft een monumentaal halssieraad gemaakt, waarbij de voorkant een verdichting kent die een associatie oproept met een breisel. de schakels aan de achterzijde lijken losser met elkaar verbonden. Het materiaalgebruik (uitsluitend steengoed, zonder hulpmaterialen), de verbindingen die een mooi ritme vormen en het monumentale karakter maken dat dit werk volgens de jury het meest interessant is en daarom de eerste prijs heeft gewonnen.”

CODa museum Coda museum is met bijzondere tentoon stellingen en een unieke collectie sieraden de plek voor het hedendaagse sieraadontwerp. met gevarieerde tentoon-stellingen en bijzondere presentaties besteedt Coda museum op diverse momenten in het jaar aandacht aan het hedendaags sieraadontwerp.

Sieraden van nVK-leden. CODa museum,

Vosselmanstraat 299, nl-7311 Cl apeldoorn, t +31

(0)55-5268511. Open: dinsdag t/m vrijdag 10.00-

17.30 uur, donderdag tot 20.30 uur; zaterdag 10.00-

17.00 uur, zondag 13.00-17.00 uur. Tot en met 8

april 2013. www.coda-apeldoorn.nl

philippe dubuc bij loes & reinier

met de solotentoonstelling van philippe dubuc wordt het de zevende keer dat deze Franse keramist zijn werk presenteert bij galerie loes & reinier. philippe dubuc (1947) volgde aanvankelijk een opleiding als kunstschilder. ook studeerde hij rechten en economie. op drieëntwintigjarige leeftijd vindt hij zijn ware passie als hij bij toeval in aanraking komt met klei. Hij richt zich met volle overgave op dit voor hem totaal nieuwe medium. zijn ontwikkeling komt in een stroomversnelling als hij op achtentwintigjarige leeftijd zijn grote leermeester vindt in de op dat moment in Frankrijk verblijvende japanse pottenbakker akiro tanimoto. de lessen van deze langzaam draaiende meester zijn van beslissende invloed op zijn latere carrière.Het oeuvre van philippe dubuc bestaat deels uit gedraaide steengoedvazen, -schotels, -schalen en -kommen. daarnaast uit vierkante schotels, dozen, bakken en uit kleiplaten opgebouwde vrije vaasvormen. alle oppervlakken dienen als

basis voor beschildering met glazuren. de door hem toegepaste glazuren vinden hun oorsprong in de oosterse keramiektraditie; halfmatte celadons, ijzerrood en tenmoku. sommige glazuren vormen over elkaar heen gezet een decoratie op zich, zoals het lijnenspel dat ontstaat als een dik wit glazuur over een zwart glazuur wordt aangebracht.de dichterlijke aard van deze pottenbakker komt volledig tot uiting in de penseel-, sjablonen- en stempeldecoraties. Hij ontwikkelt met penseel en tampons een grafische taal die perfect aansluit op zijn vormen. waar het in de keramiek van philippe dubuc om draait is het bereiken van een perfecte harmonie tussen vormen en glazuren. Het ritme van de decoraties vormt samen met de composities de taal van zijn potten. niet de taal van het gesproken woord maar de uitdrukking van een dynamiek; ze laten zich ervaren als een ontdekkingsreis.

philippe Dubuc. loes & reinier international

Ceramics, Korte assenstraat 15, nl-7411 jp

Deventer, t +31 (0)570-613004; info@loes-reinier.

com. Open: woensdag t/m vrijdag 11.00-18.00 uur,

zaterdag 11.00-17.00 uur. Van 14 april t/m 11 mei

2013. www.loes-reinier.com

27k e R a M i e k 2 | a p r i l 2 0 1 3

philippe dubuc, Doos, 2012; steengoed met glazuur opgebouwd uit kleiplaten; 42 x 28 x 20 cm. Foto reinier van de voorde.

lieke smits, Champagne broches, 2012; keramiek, capsules en netje van champagnekurken.

kort nieuws

zwart &wit / Black & white

de tentoonstelling Zwart & Wit / Black & White, die nog tot en met 19 mei te zien is in het gorcums museum, is het afscheid van piet augustijn als conservator hedendaagse kunst van het museum. Hij stelde een tentoonstelling samen met uitsluitend kunstwerken in zwart, wit of een combinatie daarvan. met 35 hedendaagse kunstenaars wordt een breed overzicht gegeven van de mogelijkheden in deze ‘kleuren’.Zwart & Wit / Black & White heeft als vertrekpunt de jaren 60. gorinchem was toen een belangrijk broeinest van de geometrisch-abstracte kunst met ad dekkers (1938-1974) als voortrekker. werk van dekkers, peter struycken (1939), armando (1929), ewerdt Hilgemann (1938) en jan schoonhoven (1914-1994) is de prelude naar een waaier van kunstenaars die in zwart en/of wit werken, zowel abstract als figuratief, zowel twee- als driedimensionaal. niet alleen de jaren 60 staan aan de basis van de tentoonstelling. de titel is tevens een metafoor voor het zwart-wit denken in de maatschappij en zeker over de kunst. de vele nuanceringen in zowel zwart als wit laten de genuanceerdheid van de kleur, maar ook die van meningen zien. deelnemende kunstenaars zijn armando, marjolijn van den assem, silvia B., kate Beck, marc Bijl, Fred Bontje, paul van dongen, anouk griffioen, josé Heerkens, Bernard Heesen, rosemin Hendriks, Yvonne van den Herik, arjan janssen, Huibertje kant, van kerkwijk/van de vliet, raquel maulwurf, Carlijn mens,

Barbara nanning, erik oldenhof, jelena popadic, alexandra roozen, Bert van santen, anne-marie van sprang, koen taselaar, mariëtte van der ven en jan maarten voskuil. in de tentoonstelling is tevens keramisch werk opgenomen van karin Bablok, Hans van der Ham, marga knaven, anita manshanden, netty van osch, Beatrijs van rheeden, esther stasse, gertjan van der stelt en mariëtte van der ven.

rond de tentoonstelling in het museum is een activiteitenprogramma samengesteld • de woensdagen 10 april en 8 mei, aanvang 13.30 uur: rondleiding door de tentoonstelling door curator piet

augustijn. • Zondag 14 april, 13.00-17.00 uur: Culturele route, entree gratis. de volgende kunstenaars zijn aanwezig om hun werk toe te lichten: marjolijn van den assem, Yvonne van den Herik, Huibertje kant, marga knaven en erik oldenhof. • Foto-, schilder- en tekenwedstrijd in zwart-wit. thema: in gorinchem. Formaat 30 x 45 cm, uitsluitend tweedimensionaal werk. Uiterste inzenddatum: 10 mei. prijsuitreiking: 19 mei.

Zwart & Wit / Black & White. gorcums museum,

grote markt 17, 4201 eB gorinchem, 0183-632821.

Open: dinsdag t/m zaterdag 10.00-17.00 uur,

zondag 11.00-17.00 uur. Tot en met 19 mei 2013.

www.gorcumsmuseum.nl

k e R a M i e k 2 | a p r i l 2 0 1 328

anita manshanden, Arnemuiden, 2009; steengoedklei met sinterengobes; 23 x 34 x 34 cm. Foto ron zijlstra.

esther stasse, Vaasvormen, 2010; geglazuurd steengoed; 34 x 31 x 14 cm. Foto raymond de vries.

karin Bablok, Ovale schaal met geometrische beschildering, 2012; porselein; 15 x 24,5 x 22 cm. Foto turgay Ugur.

Hasenkabinett weener (ems)

Het atelier van het kunstenaarsduo van Hagen-van rhijn staat midden in het natuurgebied van het reestdal in drenthe. de beesten komen tot aan de achterdeur. de das, de haas, de ree doorkruisen regelmatig de tuin. dat het kunstenaarsechtpaar zich laat inspireren door deze beesten ligt voor de hand. toch maakt lia van rhijn haar dieren niet geheel naar de realiteit. zij houdt ervan met die realiteit te spelen. Haar beelden zeggen iets over de relatie tussen mens en dier en daarbij fantaseert ze er vrijelijk op los. de ideeën vindt ze in de kunstgeschiedenis, in folklore of in het dagelijks leven. Foto’s uit kranten of tijdschriften kunnen aanleiding zijn voor een bepaald beeld. dit levert een heel diverse collectie op, waarbij ze gebruik maakt van verschillende keramische technieken. voor het Hasenkabinett boetseerde zij enkele loslopende, uitgestrekte en ingepakte hazen.Han van Hagen etste het haasje van wilma mencke speciaal voor haar. Het verdronken diertje werd wilma aangereikt door een meelevende bezoekster van het Hasenkabinett. passend bij de sfeer heeft Han grassen uit zijn tuin tot een bedje geordend en daarop het haasje neergevlijd. een memento mori van klein verdriet.

Han van Hagen (etsen) en lia van rhijn

(keramiek) - Het zwijgende haasje en andere

dieren. Hasenkabinett, am Hafen 48, D-26826

Weener (ems), t +49 (0)4951-6639146 | nederlands

telefoonnummer + 31 (0)50-8501707.

Open: zondag 13.00-17.00 uur en op afspraak;

contact: hasenkabinett@gmail.com | Van 28 april t/m

2 juni 2013. www.albionputti.nl/hasenkabinett.htm

luctor et emergoik worstel en kom boven, het wapen van zeeland, de lijfspreuk van de zwemmende leeuw. ziek zijn en beter worden is ook zoiets en bovendien een gegeven waar veel van het werk van teja van hoften uit voortgekomen is. maar in de tentoonstelling gaat het ook letterlijk over de relatie tussen onder water en onderhuids. aderen, die op koraal lijken en anemoonorganen voeden. ofschoon het een solo is, is de tentoonstelling heel veelzijdig; van hard porselein tot harige gevilte vormpjes, van in de japanse noborigamaoven door houtas getoaste

wieren tot draadjesbeelden voor aan de muur. daarnaast zijn ook enkele meer figuratieve beelden te zien, die daardoor ook meteen meer verhalend en poëtisch zijn zoals Luister en De stap.teja van hoften - luctor et emergo. galerie licht

+ ruimte, Hoogstraat 35 (boven De eendracht),

nl-1391 Br abcoude, tel +31 (0)294-775511 | +31

(0)6-11003354. Open: op afspraak, tel +31 (0)6-

11003354 of kunst@licht-ruimte.nl | Tot en met 30

juni 2013. www.licht-ruimte.nl

29k e R a M i e k 2 | a p r i l 2 0 1 3

teja van hoften, Zonder titel, 2000; steengoed in de noborigamaoven gestookt in japan; 45 x 35 x 10 cm.

lia van rhijn, Hazenrust, 2012; geboetseerd steengoed; 27 x 4 x 4,5 cm.

rectificatieBij het artikel Keratex 2012 wisselend van kwaliteit in keramiek 1-2013 (pag. 28 en 29) stond een verkeerde foto van het object Love me tender van tanneke Barendregt. onderstaande de juiste foto.

tanneke Barendregt, Love me tender, 2012; wandobject, keramiek terra sigillata, wol, hout; h. 29 cm, b 21,5 cm, d. 16,5 cm.

KOrT nieUws

k e R a M i e k 2 | a p r i l 2 0 1 330

SteenGoedgevelstenenproject in de jordaan

na het succes bij de open ateliers jordaan is het gevelstenenproject opnieuw gestart en uitgevoerd door het steengoed Collectief met twee basisscholen, de waterkant en de aloysiusschool. Het project behelst de bespreking van een korte geschiedenis van amsterdam, een wandeling van een uur langs de grachten in de jordaan, het spotten van gevelstenen en de uitleg daarover. daarna maakt iedere leerling op school een schetsontwerp van een zelf ontworpen gevelsteen en wordt dit ontwerp in drie keramiekateliers door de kinderen uitgevoerd in klei en glazuur. Hierna worden de stenen gedroogd en gebakken. de 50 ontstane stenen worden van 7 mei t/m 30 juni geëxposeerd in de Centrale Bibliotheek van amsterdam. Het project is mede tot stand gekomen dankzij het amsterdams Fonds voor de kunst, stichting open ateliers jordaan, stichting weeshuis der doopsgezinde Collegianten de oranje appel, kattedijke/drucker stichting, amsterdam Historische vereniging en de Beeldhouwwinkel. zie ook keramiek 4-2012

gevelstenenproject jordaan. Centrale Bibliotheek

OBa, Oosterdokskade 143, nl-1011 DK amsterdam,

t +31 (0)20-5230900; www.oba.nl

ateliers:

• gillian Smith, lijnbaansgracht 161/3,

nl-1016 VX amsterdam; t +31 (0)6-

13607034; www.gilliansmithceramics.com

• marjan de Voogd, marnixstraat 201, nl-1015

VS amsterdam, t +31 (0)20-6255245; www.

marjandevoogd.nl | www.ceramicsstudio.nl

• gerda roodenburg-Slagter, Bloemgracht 128,

nl-1016 lH amsterdam, t +31 (0)6-24807563;

www.gerda-roodenburg-slagter.nl

De Karavaanruim twee jaar geleden begonnen Henk slomp (1955) en peter Hiemstra (1954) met het maken van een gezamenlijk beeld, elk vanuit hun eigen discipline. Henk maakt beelden van metaal en voegt daar vaak andere materialen aan toe. peter maakt hoofdzakelijk fi guratieve keramische beelden. Het ontstaan van dat eerste beeld, een wagen, smaakte naar meer en er volgden nog enkele voertuigen. Het

idee voor De Karavaan ontstond toen ze door museum martena in Franeker werden uitgenodigd hun voertuigen daar te exposeren. in de bovenzaal van dit middeleeuwse museum staat een tafel met een lengte van 14 meter en een breedte van 90 cm. op deze tafel is een stoet opgesteld van 15 grote en een twintigtal kleine wagens. de wagens zijn gemaakt van metaal en de fi guren voor, op en rond de wagens zijn van keramiek. de toegevoegde attributen zijn van diverse materialen vervaardigd. alles wat een karavaan nodig heeft is aanwezig. zo moet het leger aanvallen van vijandige volken afslaan, zorgt de luchtmacht voor assistentie terwijl deze op sterkte wordt gehouden door de toevoer uit het broedstation voor vleermuizenembryo’s. relieken worden meegevoerd om geestelijke steun aan te ontlenen en een fi losofi ewagen zorgt voor verdieping van de dolende geest. een voorraadwagen met een vet varken ervoor heeft alle benodigdheden aan boord om een tijdlang zelfvoorzienend te blijven. een wendbare verkenner op een segway avant-la-lettre rijdt vooruit om de onbekende verten als eerste te onderzoeken. een afschrikwekkende draak trekt zijn eigen kar met nakomelingen en een olifantenstormram is in de stoet opgenomen om ongewenste versperringen uit de weg te ruimen.zoals marco polo naar de oost ging en Hannibal over de alpen trok, zo reist deze bonte stoet fantastische, bizarre, grappige en ernstige voertuigen naar een land dat nog niet is ontdekt. de karavaan

Yassine, gevelsteen Gamer, 2012; rode creaton; 30 x 20 x 3 cm.

moryden, gevelsteen Gynacoloog, 2012; rode creaton; 30 x 20 x 3 cm.

31K e r a m i e K 2 | a p r i l 2 0 1 3

schept beelden die zich onttrekken aan het alledaagse bestaan en heeft zijn eigen wetten, waarden en waarheden. wordt hier naar een onvervulbare droom gestreefd? en waarom jagen we al eeuwen op elkaar? Het menselijk handelen gaat ons beperkte voorstellingsvermogen immers regelmatig te boven.Bij de tentoonstelling verscheen een boekje met foto’s van de wagens, teksten van Henk slomp en peter Hiemstra en een epos van dichter nicolette leenstra.

Henk Slomp en peter Hiemstra - De Karavaan.

museum martena, Voorstraat 35, nl-8801 la

Franeker, t+31 (0)517-392192. Open: dinsdag

t/m vrijdag 10.00-17.00 uur, zaterdag en zondag

13.00-17.00 uur. Tot en met 5 mei 2013. www.

museummartena.nl

Timeless van Bertozzi & Casoni in museum Beelden aan zeeHet kunstenaarsduo Bertozzi & Casino combineert in spectaculaire keramische beelden maatschappijkritische en filosofische thema’s. met de techniek die ze eind jaren negentig ontwikkelden, maken ze keramisch werk van groot formaat. de kolossale beelden van het kunstenaarsduo zijn overweldigend en zetten aan tot nadenken over leven en dood, natuur en cultuur, kunst en ambacht. in museum Beelden aan zee is te zien wat ze met keramiek doen.

de firma Bertozzi & Casoni (giampaolo Bertozzi (1957) en stefano dan monte Casoni (1961)) verheft de rijke ambachtelijke traditie tot kunst en combineert eeuwenoude technieken met hedendaagse industriële aspiraties. de werken uit de beginjaren zijn klein en gemaakt van handgeschilderde majolica in de kleuren rood, groen en blauw. in de jaren 90 worden de beelden steeds conceptueler en groter. de grote ommekeer in de artistieke productie van Bertozzi & Casoni komt aan de vooravond van deze eeuw: ze gaan materialen en

technieken van industriële oorsprong gebruiken. een van de belangrijkste daarvan is het afdrukken van foto’s op keramiek door middel van een techniek waarmee van elke willekeurige digitale tekening of foto een afdruk gemaakt kan worden.de beelden van Bertozzi & Casoni zijn overdadig, kitscherig en barok. ondanks die overdadige weelderigheid, pronkzucht bijna, wordt je blik getroffen door de diepere laag. de laag van verval, verderf, afval, bloed, gebroken en afgedankte materialen. we zien de madonna’s, de elektrische stoel, een zeis, botten, een ijsbeer, brillodozen, hertjes, een vioolkist en vele andere. allemaal van keramiek. de objecten die ons dagelijks leven beheersen worden vastgelegd op het moment waarop ze vuilnis geworden zijn. de ironie van de artistieke creatie wil dat een mandje met afval ons met honderden jaren kan overleven. de beelden van Bertozzi & Casoni zijn origineel, theatraal, uitbundig, multi-interpretabel, esthetisch. ze zijn tijdloos, van de keuze van de materialen tot de onderwerpen van die beelden.

Bertozzi & Casoni - Timeless. museum Beelden

aan Zee, Harteveltstraat 1, nl-2586 el Den Haag,

t +31 (0)70-3585857. Open: dinsdag t/m zondag

11.00-17.00 uur. Tot en met 19 mei 2013. www.

beeldenaanzee.nl

peter Hiemstra en Henk slomp, La chasse, 2011; keramiek, staal, lood, alpaca, zilver, brons, steen, vilt, velours; 93 x 40 x 37 cm.

Bertozzi & Casoni, voorgrond: Madonna scheletrita / Geraamtemadonna, 2008; polychroom keramiek en zilver; 200 x 354 x 241 cm. gian enzo sperone, zwitserland| achterwand: Composizione non finita-infinita / Compositie onvoltooid-oneindig, 2009; polychroom keramiek; 285 x 1000 x 27 cm. Collectie kunstenaars. Foto piet augustijn

kort nieuws

k e R a M i e k 2 | a p r i l 2 0 1 332

terracotta warriors in den Haag

sinds 22 maart 2013 heeft den Haag er een nieuwe culturele attractie bij, de internationale tentoonstelling Terracotta Warriors. de tentoonstelling omvat een beeldencollectie van het leger van Qin shi Huangdi, de eerste keizer van China. de collectie bestaat uit ruim 100 handgemaakte gecertificeerde replica’s van het graf van de Chinese keizer. de

expositie is al in veertien europese steden te zien geweest en heeft al meer dan drie miljoen bezoekers getrokken. de handgemaakte collectie, afkomstig uit China, vertelt het eeuwenoude verhaal van de strijdkrachten van de eerste keizer van China. Het terracotta leger is ontdekt in maart 1974 in de Chinese provincie shaanxi door een groep lokale boeren. de krijgers met hun paarden zijn op ware schaal nagebouwd en staan tentoongesteld in de kuil waar ze, net als in China, gevonden zijn. Het tentoonstellingsprogramma bestaat onder meer uit een multimediashow over de geschiedenis van de eerste keizer van China en een speurtocht waarbij het geheim van de krijgers ontrafeld moet worden. tevens zijn er speciale (zakelijke) programma’s voor volwassenen en diverse educatieve kinderactiviteiten.

Terracotta Warriors. new Babylon, anna van

Buerenplein 48, nl-2595 Da Den Haag.

Open: dagelijks 10.00-18.30 uur. Tot en met 30

juni 2013. www.expoterracotta.nl

goudse keramiek dagen

op donderdag 9 en vrijdag 10 mei worden weer de jaarlijkse Goudse Keramiek Dagen georganiseerd. gezien het grote succes van vorig jaar is ook nu weer gekozen voor de combinatie keramiek en glas.

zo’n 10 glaskunstenaars doen aan de markt mee. daarnaast presenteren 110 keramisten hun werk. publiekstrekkers zijn ook dit jaar weer het draaien van de hoogste vaas en de breedste schaal. de wedstrijden vinden plaats op het centrale podium. diverse goudse galerieën, musea, ateliers en antiekzaken haken op het initiatief in. in het voormalige stadhuis is een tentoonstelling ingericht met de beste werken van de deelnemende keramisten.

De keramiekdagen vinden plaats in het centrum

van gouda. aanvang beide dagen 10.00 uur,

afsluiting op donderdag 18.00 uur, op vrijdag

17.00 uur.

Beeldentuin ravesteyn

ook dit jaar wordt in Beeldentuin ravesteyn in Heenvliet weer een buiten-beeldententoonstelling georganiseerd. onder de deelnemers bevinden zich zeven keramisten: Bastiaan meijer, Cecil kemperink, eva roucka, monique Bruls, susanne silvertant, Yke prins en martin goedersmann.

Beeldentuin ravesteyn, Korte Welleweg 1,

nl-3281 aZ Heenvliet, t +31 (0)6-15266092.

Open: donderdag t/m zondag 12.00-17.00 uur.

Van 4 t/m 26 mei 2013.

www.beeldentuinravesteyn.nl

Terracotta Warriors, detail. te zien in den Haag; terracotta replica’s; gemiddelde h. 210 cm.

koningsketens en andere vorstelijke versierselen

Koningsketens en andere vorstelijke versierselen.

Kleikollektief, Hartenstraat 19, nl-1016 BZ

amsterdam, t +31 (0)20-6225727.

Open: woensdag t/m zaterdag 13.00-17.00 uur

en na telefonische afspraak. Van 27 april t/m

27 mei 2013.

Corien ridderikhoff, vorstelijke versiering, 2013; porselein; Ø 9 cm. Foto klaartje kamermans.

klaartje kamermans, Koningsketen, 2013, porseleinen oortjes met transparante plastic slang en oranje kraaltjes; Ø keten 30 cm. Foto klaartje kamermans.

33K e r a m i e K 2 | a p r i l 2 0 1 3

in het van gimborn arboretum in doorn staat de grootste collectie exotische bomen in nederland. Het arboretum is aangelegd in parkachtige stijl en beslaat 27 hectare grond op de flank van de Utrechtse Heuvelrug. daarmee vormt deze bomentuin (= arboretum) een welkome afwisseling met de uitgestrekte bossen op de Heuvelrug met inheemse bomen, vooral beuken en eiken.

Het arboretum en de nvk organiseren samen een keramiektentoonstelling met werk van nvk-leden, waarbij de schoonheid van de natuur als inspiratiebron is gehanteerd. Het arboretum is een prachtige locatie om al dit werk tentoon te stellen. onder de titel Ode aan de Natuur is het werk, dat

uiteenloopt van beelden en objecten tot complete installaties, te zien van 26 mei tot en met 14 juli. de bezoeker treft verrassend werk aan in open stukken, tussen, in en onder bomen, langs de wandelpaden en in en op het water. de opening op zondag 26 mei is voor genodigden; het publiek kan vanaf 14.00 uur de tentoonstelling bezoeken. kijk op de website van het van gimborn arboretum of de nvk voor actuele informatie.

DeelnemerSslim Ben ameur, tanneke Barendrecht, Barbara Bläsing, nora Baetens, judith Bloedjes, joka Boeke, elt de Boer, jacqueline Bohlmeijer, jeannette Boiten,, janneke Bruines, Hermien Buytendijk, annica delfos, natasja deliën, rinske dietz, judith donders, renske van driel, annemiek eradus, erna Futselaar,

paula groote-versteegen, diederik en wied Heyning, pauline Hoeboer, arja Hoogstad, ans van den Hurk, nadjezjda van ittersum, anneke jansen-kniesmeijer, Betsy de jonge, thea kanters, jeannet klement, nelly van der knaap, kobi van der kooi, iet kortschot, lina van der lende, Bastiaan meijer, adriana nichting, angelique otten, Conny pols, mieke pontier, kathinka roovers, Helmi schellinger, kaat schulte, rita spaan, marja thijssen, jacqueline tijssen, gerreke van veen, nina veluwenkamp, Birgit vogels, jannie van der wel en Carla wink.

Ode aan de Natuur. Van gimborn arboretum,

Velperengh 13, nl-3941 BZ Doorn, t +31 (0)343-

412144. Open: dagelijks 9.00-19.00 uur. Van 26

mei t/m 14 juli 2013. www.gimbornarboretum.nl |

www.nvk-keramiek.nl

nelly van der knaap, Springtime, 2013; gedraaid porselein; 23 stuks, div. afmetingen.

De Groene Schatkamer van Nederland

NVK-leden in Van Gimborn Arboretum Doorn

links: thea kanters, The fusion of organic life forms, 2013; geglazuurde steengoedkeramiek en conifeerstronken; 90 x 100 x 70 cm (4 of 5 maal). Foto marije kos

rechts: Bastiaan meijer, Insectendorp Doorn (bestaande uit 15 insectenhuisjes), v.l.n.r.: villa met rieten dak (links), mausoleum (voor), middeleeuws torentje (achter), Huis doorn (rechts), 2013; rode chamotte klei met zilverzand, gebakken op 1100°C, geplaatst op een bamboestok van gemiddeld 170 cm hoog; gemiddeld formaat 8 x 8 x 8 cm.

K e r a m i e K 2 | a p r i l 2 0 1 334

in 2012 won ik de eerste prijs op de Biënnale Nieuw land Nieuwe klei rond het thema Ondersteboven / Topsy turvy, georganiseerd door de nederlandse vakgroep keramisten in de verbeelding in zeewolde. als ik eerlijk ben heb ik de beste Souvenirs aan deze kunstmanifestatie. al jaren ben ik als hedendaags kunstenaar bezig met het medium keramiek. er zijn echter weinig keramiekmanifestaties die zo duidelijk het hedendaagse binnen het medium benadrukken als dat bij de nvk het geval is. ook de ontvangst, de sympathie en de gedrevenheid van de leden en de organisatie, waarvan ik de eer had ze te ontmoeten, blijft me bij. een puike organisatie, die terecht een ‘pluim’ verdient.

de opening was op 12 mei 2012 in paviljoen de verbeelding, een architecturaal pareltje, mooi geïntegreerd in de natuur. we hadden geluk dat het een vrij weekend was, zodat we met de hele familie naar de opening konden en er een weekendje Flevoland van konden maken. de opening was feestelijk, na de gebruikelijke speeches werden we letterlijk en figuurlijk in de bloemetjes gezet, een jazzbandje gaf sfeer aan het gebeuren, lokale hapjes en drankjes hoorden er ook bij. de Biënnale New land New clay was voor geopend verklaard. de opkomst was goed, de expositie professioneel ingericht, de sfeer was ‘top’.

toen de prijs werd overhandigd dacht ik dat ze me een cheque met het bedrag van E 1500,- gingen overhandigen. doch niets was minder waar. Het werd een stipendium. wat is me dat voor iets? toen me werd uitgelegd wat dat inhield, werd het eigenlijk pas echt interessant: E 1500,- om mezelf artistiek een stapje verder te zetten, mezelf te promoten en artistiek te ontwikkelen. ik heb dan ook bewust nagedacht hoe ik het bedrag zorgvuldig en interessant kon gebruiken.

enerzijds heb ik mijn stipendium gebruikt om multimedia materiaal ten dienste van mijn kunst aan te kopen, anderzijds heb ik het geld gebruikt om mijn studiereis naar de keramiekbiënnale 2012 in taipei taiwan te bekostigen. al langere tijd had ik de behoefte om mijn kunstwerken op een degelijke manier te kunnen presenteren. daarom heb ik eerst een ipad gekocht. dit toestel is momenteel een van de beste apparaten om een presentatie van je werk mee te maken. Het is ook compatibel op een andere computer en een beamer. wat dan ook weer een interessant middel is om lezingen en presentaties te doen. Compact en doeltreffend.

omdat ik momenteel erg bezig ben met het combineren van filmprojecties op keramiek is het nodig dat ik meerdere beamers gebruik op één tentoonstelling. daarom heb ik ook het geld van dit stipendium aangewend om een extra beamer aan te schaffen. ik heb bewust gekozen voor een tweede optoma piCo-Beamer pko 301+. dit is een ultra kleine beamer die weinig stoort als je filmprojecties doet op korte afstand van het kunstwerk. kwalitatief zijn ze erg goed en het compacte is gewoonweg verrassend. meestal presenteer ik deze beamers op een fotostatief. als derde item heb ik een spiegelreflexcamera sonY slt a37 aangeschaft. reeds jaren nam ik foto’s van mijn werk met een ‘prulcameraatje’. dit gaf niet de beste resultaten, waardoor ik dure fotografen moest inschakelen om mijn werk te fotograferen. zo’n fotograaf is er ook niet altijd op het moment dat ik het wil. met deze camera ben ik in staat om zelf professioneel foto’s van mijn werken te maken op het moment dat ik het echt nodig heb. ook heeft de camera een full-movie-functie, waardoor filmbeelden met goede kwaliteit kunnen worden opgenomen. voor bepaalde kunstmanifestaties of exposities worden kwalitatief goede foto’s gevraagd om te gebruiken voor catalogus, flyers, pers e.a. Hierdoor kan ik aan deze vraag voldoen.

Yves malfliet, links: A date in Venice, 2012; keramiek, roodbakkende klei, diverse aardewerkglazuren, ready made in porselein; h. 20 cm, b. 38 cm, d. 10 cm. | rechts: Danza de los Enanos, 2012; keramische installatie met filmprojectie Serial killers en Pedocriminals; Colpaert klei, steengoed gebakken, effectglazuren, onderglazuur, koperoxide, ready mades, diaprojectie zwart/wit; elk figuur ca. 90 cm hoog, volledige installatie grondoppervlak 200 x 200 cm.

verslag stipendium BiënnaleNieuw Land Nieuwe kleiNew land New clay 2012

35K e r a m i e K 2 | a p r i l 2 0 1 3

Het meest tevreden ben ik omdat dit stipendium me de mogelijkheid heeft gegeven om mijn studiereis naar de keramiekbiënnale 2012 in het Yingge museum in taipei taiwan te helpen bekostigen. Het was een reuze ervaring. Het belang dat daar aan keramiek als kunstvorm wordt gegeven is fantastisch om mee te maken. ik was gedurende de openingsmanifestaties in taiwan. de eerste twee dagen waren er verschillende lezingen van diverse mensen van over de hele wereld. opmerkelijk waren de lezingen van moyra elliott uit nieuw-zeeland, kunstcritica gespecialiseerd in keramiek en van walter mcConell uit de states, een hedendaags keramist met conceptuele inslag. er waren kunstenaars, kunstcritici, museumconservatoren en kunstprofessoren van overal ter wereld. de derde dag was de dag van de opening. die worden daar gedaan met de nodige plechtigheden en ceremoniën die eigen zijn aan die cultuur. de vierde en vijfde dag werd ons een culturele tour aangeboden met atelierbezoeken, gesprekken en demonstraties waar we in contact kwamen met diverse hedendaagse keramisten uit taiwan. eén van de hoogtepunten van deze tour was een bezoek aan het national palace, volgens zeggen het grootste museum van oosterse kunst in azië, het louvre van azië, zeg maar. Hier kon ik volop genieten van de keramiek. een prachtig overzicht van de Chinese en taiwanese keramiek vanaf de prehistorie. tijdens deze reis heb ik veel contacten kunnen leggen met verschillende mensen uit de keramiekbranche. ik had de eer prominente kunstenaars te ontmoeten als kimpei nakamura en osamu kojima uit japan en Yun-jung Choi uit zuid-korea, die ook al werkzaam was in het keramisch werkcentrum in ‘s-Hertogenbosch. kunstenaars die erg conceptueel met de materie keramiek bezig zijn. ook ben ik hier in contact gekomen met mensen van het i.a.C. in genève. aangename en vooral hartelijke contacten met kunstenaars als jacques kaufmann en aldo rontini en de bedreven kunstcritica elliott moyra, een wereldbekende critica gespecialiseerd in het domein van de hedendaagse keramiek. Het belangrijke aan dit stipendium is voor mij dat het een heel belangrijke schakel is geweest die me echt verder heeft geholpen. Het multimedia materiaal dat me de mogelijkheden geeft om doelgericht mijn werk te fotograferen en optimaal te presenteren, de contacten die ik kon leggen tijdens en na de Biënnale in zeewolde en ook in taiwan zijn erg belangrijk voor mijn verdere artistieke ontwikkeling. de ervaringen hebben mijn grenzen verlegd en mijn geest nog meer geopend. daarom wil ik dit verslag graag besluiten met te bevestigen dat het stipendium me geschonken door de nvk naar aanleiding van mijn eerste prijs op de Biënnale Nieuw land Nieuwe klei een ‘godsgeschenk’ was, dat op het juiste moment een kantelmoment in mijn artistieke carrière heeft betekend. dank u wel voor alles of zoals ze dat in België zeggen: een dikke merCi ...

Yves malfliet

Yves malfliet (Hamme, 1962), St. pietersvliet 21, B-2000 antwerpen, t +32 (0)32-336009 | +32 (0)496519413; yves.malfliet@skynet.be | https://albertoandres.blogspot.com/

Yves malfliet met osamu kojima tijdens de opening van de keramiekbiënnale 2012 in taiwan.

Yves malfliet, Ik schiet ze gewoonweg allemaal ondersteboven, 2011; keramiek en audiovisuele interactie; h. 150 cm, b. 100 cm, d. 150 cm.

Yves malfiet, studio in het hartje van het antwerpse schipperskwartier

K e r a m i e K 2 | a p r i l 2 0 1 336

innovatief zijn, dat is de kern van het advies aan beginnende ondernemers. Herman lier is als

hogeschooldocent marketing verbonden aan de nHTV internationale Hogeschool Breda. Daarnaast

is hij actief als consultant en verzorgt hij lezingen en trainingen op het gebied van nieuwe Business

modellen, Strategisch marketing en Vitaliteit. Hij vertelt over de effecten van het bijzondere

businessplan van Osterwalder. Hierbij kan een kleine stap grote, positieve, gevolgen hebben voor

uw atelier of bedrijf.

Het starten en/of vernieuwen van uw eigen atelier/2

inspelen op een veranderende markt. dat is de uitdaging voor zowel de beginnende als de op verandering gerichte ateliers. Herman lier, hogeschooldocent marketing aan de nHtv in Breda, en tevens marketingadviseur en auteur van verschillende management- en marketingboeken, laat zien dat als u innovatief bent, u een goede kans maakt op een bloeiend atelier. Het woord Business model klinkt soms wat zakelijk en dat wordt dan als negatief geïnterpreteerd. “ik krijg daar vaak reacties op, dat is jammer, want het is niets anders dan een verenigingsmodel of organisatiemodel. de kracht van het model zit in de mogelijkheid tot het visueel uitwerken van je bedrijf. dat moet kunstenaars toch aanspreken. Beschouw het model als een ‘canvas’, een schildersdoek en kleur dit in tot er een fantastische compositie ontstaat.”

“in keramiek 1-2013 heeft u kennis kunnen maken met de eerste vijf bouwstenen van het New Business Model. de belangrijkste partners, activiteiten en hulpbronnen uit dit model, dat in totaal uit tien elementen bestaat, komen in dit artikel aan bod. kent u het belang van alle aspecten en hun onderlinge relatie, dan kunt u continu uw businessplan aanpassen aan de veranderende markt en zo de concurrentie voorblijven, of anders gezegd: de cursisten optimaal bedienen.”

grote veranderingde veranderingen die nu in de maatschappij plaatsvinden zijn volgens van lier veel groter dan die van zo’n dertig jaar geleden. “zo heeft het gebruik van sociale media de laatste jaren een enorme vlucht genomen; de smartphones en tablets zijn niet meer weg te denken en zijn, ook voor de groei van de keramiekbranche, van wezenlijk belang. Het is op dit moment bovendien veel efficiënter om een kleiner bedrijf op te zetten. Hiermee kunt u heel gericht een specifieke, kleine doelgroep bedienen met datgene waar u goed in bent. niet alleen de maatschappij verandert in fiks tempo, dat geldt ook de cliënt. die wil op dit moment bediend

worden en zich daarbij gelukkig voelen. daartoe gebruikt hij onder meer de mogelijkheden die u biedt, bijvoorbeeld om die kunstobjecten te maken die de cursist graag wil. door u goed in uw doelgroep en in uw vak te verdiepen, weet u wat u kunt aanbieden om dat doel voor uw cliënt te bereiken. inspelen op de behoefte van uw doelgroep, daar draait het om. soms wil een kunstenaar graag dat zijn volgelingen hetzelfde kunstje leren en kunnen kopiëren, echter een cursist kan ook komen omdat een groep zo hecht en intiem is, dat het samenzijn als groep belangrijker is dan het kunstzinnig resultaat. waar organiseer je de keramiekcursus dan voor?”

Samenwerken / Key partners“in het businessmodel wordt niet alleen toegelicht wat de organisatie te bieden heeft, het verdienmodel en de infrastructuur zijn net zo belangrijk. Helemaal links in het model vindt u het blokje Key Partners. Hierbij gaat het om samenwerkingsverbanden die u met andere bedrijven kunt ontwikkelen.” Heeft u er ooit aan gedacht om met uw collega’s samen te werken? volgens Herman lier kunt u daarmee veel ‘geld’ en ‘aandacht’ verdienen. “indien u met een ander samenwerkt, ontstaat vaak een win-win situatie. Het is bijvoorbeeld interessant om met uw cursisten na het afronden van een opdracht ook eens naar een museum of een bedrijf te gaan. ook kunt u met directe collega’s samenwerken en naar elkaar verwijzen als een opdracht een vaardigheid vereist waarin uw collega is gespecialiseerd. dat is geen zwakte van uw kant, maar een sterkte en een kans om te laten zien dat keramiek een complex vakgebied is waarin specialisten soms net dat stukje kunnen bieden waardoor een cursist een stap verder kan komen. nodig eens een ander uit en laat deze iets vertellen. niet iedere keramist is even bekwaam in bijvoorbeeld glazuurbewerking en niet iedere keramist heeft een zelfde type oven. dat biedt mogelijkheden om elkaar te versterken en om efficiënter met bedrijfsmiddelen om te gaan. als daardoor

Her

man

lie

r.

37k e R a M i e k 2 | a p r i l 2 0 1 3

de kwaliteit van de producten van de cursisten toeneemt, ontstaat er een win-win-win situatie. Hoe leuk kan het worden.”“U kunt ook overwegen banden aan te knopen met een totaal andere branche. Bijvoorbeeld met een kunstroute waarin verschillende disciplines open huis bieden. denk daarbij niet alleen aan de cursisten maar ook aan hun partners en kinderen. die vinden wellicht andere aanbieders juist interessant. samenwerken met uw vaktijdschrift biedt ook diverse mogelijkheden. zo zal een vermelding uw naamsbekendheid vergroten. nieuwtjes en advertenties die in keramiek of op de website van de nvk staan, worden goed gelezen en opgevolgd. Free publicity door met een wijkkrant of een detaillist samen te werken is mogelijk. wat dacht je van de bank waar je je hypotheek hebt lopen. kun je daar niet iets van terug verwachten? misschien leuk om hierover te brainstormen met een collega.”

activiteiten / Key activities“Bij het blokje Key Activities kunt u denken aan de diensten die u aanbiedt of op de markt wilt brengen. wilt u alleen aanwijzingen geven op het gebied van keramiek, dan bepaalt dat de ruimte die u nodig hebt. als u alleen op locatie workshops gaat geven, bijvoorbeeld op scholen of in verzorgingshuizen, dan hebt u in principe geen eigen werkplek nodig. maar indien u daarnaast eveneens uw atelier als werkruimte aanbiedt, dan zult u uiteraard wel een eigen ruimte nodig hebben. in dit blokje passen ook de inrichting en de sfeer. met welke materialen wilt u uw atelier inrichten? wat wilt u uitstralen? denk daar goed over na, want daarvoor zult u wel kosten moeten maken. dat geldt eveneens voor de ondersteuning met muziek en/of licht. Het gaat niet om jou maar om de klant. vraag hem of haar eens welke muziek ze willen horen.”

Key resourcesKey resources staat voor de wijze waarop u uw bedrijf hebt georganiseerd. daarbij gaat het onder andere om zaken als

het gebouw waarin uw bedrijf is gevestigd, maar ook om de apparatuur die u gebruikt. werkt u bijvoorbeeld met een speciale oven of een stooktechniek, waarbij u in uw regio de enige bent die dat heeft? diploma’s en cursussen die u volgt zijn voor deze bouwsteen eveneens van belang. waar haalt u uw kennis vandaan en met welke materialen werkt u? krijgt u van de glazuurfabrikant gedegen trainingen? dat is van belang voor de vertrouwensband die u met uw cliënt moet gaan onderhouden. dat kun je uitbuiten en vermelden bij je promotie.nadat u de blokjes Key Partners, Key Activities en Key Resources hebt gedefi nieerd, kunt u de kosten die noodzakelijk zijn voor het uitoefenen van uw bedrijf, relatief gemakkelijk berekenen. daarover kunt u in het volgende nummer meer lezen.

Herman lier is als hogeschooldocent marketing verbonden aan de nHTV

internationale Hogeschool Breda. Daarnaast is hij actief als consultant en

verzorgt hij lezingen en trainingen op het gebied van de Challenge economy,

nieuwe Business modellen en Wellness en Vitaliteit. mgr. Hopmanstraat 1,

postbus 3931, nl-4800 DX Breda, t +31 (0)76-5332104 | +31 (0)6-21254637.

zaak in Balans geeft inzicht in de relatie tussen jaarinkomen, uurtarief en het aantal uren dat gewerkt is. zo is het mogelijk een uurtarief te berekenen op grond van de bestaande bedrijfscijfers of de gewenste bedrijfscijfers. ook de manier waarop men de markt benadert en klanten werft en behoudt komt hierin aan bod. praktische tips over deze zakelijke beslissingen over het gewenste inkomen en klantenkring worden in korte fi lms door vakgenoten besproken. na een serie van vier artikelen in keramiek wordt een workshop voor de leden van de nvk georganiseerd.

de

tien

bouw

sten

en v

an h

et n

ew B

usin

ess

mod

el.

k e R a M i e k 2 | a p r i l 2 0 1 338

door piet augustijn

foto’s susanne vleesch du Bois

Beeldend kunstenaar marieke Bouman is bouwkundig ingenieur, maar heeft zich de laatste tien jaar met hart en ziel op de keramiek gestort. ter ere van haar 80ste verjaardag vindt in het raadhuis van ede – tot welke gemeente haar woonplaats lunteren behoort – een overzichtstentoonstelling van haar werk plaats. architectuur, schriftuur, kalligrafi e en symbolen beheersen haar werk. als bouwkundig ingenieur (tU delft) werkte marieke Bouman jarenlang als docent aan de tU delft en later de lU wageningen. tijdens haar studie in delft werd ze geboeid door de vrije beeldende kunst en volgde facultatieve onderwerpen als handtekenen, boetseren en kunstgeschiedenis. toen er rond 1980 meer tijd beschikbaar kwam, volgde ze een aantal cursussen in nederland, maar vooral aan de europäische akademie für Bildende kunst in trier. in Frankrijk volgde ze een cursus Hebreeuwse kalligrafi e bij Frank lalou. Bouman

houdt van de teksten uit het oude testament en kalligrafeerde teksten van het Hooglied en de boeken ruth en jona. daarnaast gebruikte ze teksten van sappho en vasalis.marieke Bouman begon met aquarelleren en koos haar thema’s in de architecturale hoek, vaak met bizarre toevoegingen. omdat ze zich van de architectuur wilde losmaken ging ze zich later toeleggen op thema’s als stillevens en fi guren en werkte ze in acryl en gemengde technieken. toen ze in 2001 met meerdere kunstenaars uit ede deelnam aan het vervaardigen van een groot tegeltableau, dat ter ere van het 40-jarig bestaan van het nederlands tegelmuseum in otterlo aan de gemeente ede werd aangeboden, raakte ze gefascineerd door de mogelijkheden van tegels. omdat tegels plat zijn en haar aandacht meer uitging naar ruimtelijk werk, ontstonden vanaf 2004 ruimtelijke tegelconstructies, versierd met symbolen, letters en tekens uit zowel hedendaagse als (pre)historische tijden. in deze objecten is de invloed van haar bouwkundige opleiding duidelijk aanwezig: de werken verwijzen naar gebouwen, bouwwerken en woningen. motieven uit het platte werk kwamen terug in het ruimtelijk werk: de kalligrafi e als grafi sch element en als schriftuur, de voorliefde voor symbolen en tekens. Bouman gebruikt geen voor haar onbekende schriftuur waarvan ze de betekenis niet kent. inmiddels heeft ze als uitvoerend keramiste een oeuvre opgebouwd waarin ruimtelijk werk wordt afgewisseld met tegeltableaus en waarin de thematiek uiteenloopt van fantasiearchitectuur, via kunsthistorische onderwerpen naar letterbakken met kleine objecten, doosjes, kistjes, tweeluiken en plattegronden.

marieke Bouman - Overzicht. raadhuis ede, Bergstraat 4, nl-6711 DD ede, t +31 (0)318-140318. Open: werkdagen 9.00-17.00 uur. Van 26 april t/m 24 mei 2013. www.mariekebouman.nl | www.ede.nl

werk marieke Bouman te zien in ede

marieke Bouman, Woongemeenschap, 2008; witbakkende paperclay; 23 x 27 x 43 cm.

marieke Bouman, relatiegeschenk gemeente ede, 2009; doosje, porselein met goudlusters. Uitvoering royal goedewaagen, oplage 250 stuks; 4 x 20 x 28 cm.

39k e R a M i e k 2 | a p r i l 2 0 1 3

marieke Bouman, linksboven: Herinneringen, 2012; diverse kleisoorten; 45 x 45 cm. | rechtsboven: Metamorfose, 2012; porselein paperclay; 34 x 13 x 13 cm, incl. sokkel. | onder: Tweeluikje, 2011; diverse kleisoorten, niet geglazuurd; twee keer 15 x 20 cm.

K e r a m i e K 2 | a p r i l 2 0 1 340

aBCOuDe

galerie licht + ruimteHoogstraat 35 (boven de eendracht)t +31 (0)294-775511www.licht-ruimte.nlopen: op afspraak en op zondag

7 + 21 april, 19 mei, 2 + 16 + 30 juni: teja van hoften

amerSFOOrT

Kerámevolangegracht 14t +31 (0)33-2582878www.keramevo.nlopen: wo t/m vr 11-17.30 uur, za 11-17 uur, 3e zo v.d. maand 14-17 uur

t/m 30 april: Bibi kriek permanent: o.a. Ciska kok,

wekie Bos, karin velthoven e.a.

amSTerDam

european makers galleryspiegelgracht 2at +31 (0)20-6223088/bgg +31 (0)6-15160796www.europeanmakers.nlopen: do t/m za 12-17 uur enop afspraak

uitgelicht: marjan de voogd permanente expositie met

werk van europese kunstenaars

galerie artOliveCultuurpark westergasfabriekpolonceaukade 17t +31 (0)20-6758504www.galerie.nlopen: ma t/m vr 11-17 uur,zo 13-17 uur

permanent: o.a. keramiek

galerie petitn.z. voorburgwal 270t +31 (0)20-6267507www.galeriepetit.nlopen: wo t/m za 12-17 uur en op afspraak

t/m 6 april: o.a. keramiek van Heidi daamen en lies Cosijn

t/m 30 maart: ard de graaf en jan Boom

6 april t/m 11 mei: o.a. keramiek van luyt de Braauw

galerie De Witte Voetkerkstraat 135t +31 (0)20-6258412www.galeriepetit.nlopen: do t/m za 12-18 uur, 1e zo v.d. maand 14-17 uur en op afspraak

t/m 30 maart: nick renshaw: Other Origins

Vu medisch centrum, ivf-afdeling (gebouw Zuid)amstelveenseweg 601t +31 (0)6-12945361www.vumc.nlopen: dagelijks 9-16 uur

t/m 5 juli: jeannet klement

arnHem

akzo-nobelvelperweg 76t +31 (0)26-3665222open: op afspraak

t/m 12 april: jeannet klement

Baarn

Kasteel groeneveldgroeneveld 2t +31 (0)35-5420446www.kasteelgroeneveld.nlopen: di t/m zo 11-17 uur

t/m 12 mei: o.a. keramiek van peter van den akker en jeltje kosters

Beugen

museum van alle tijdenoefeltseweg 21open: altijd van buitenaf tebezichtigen

t/m 31 mei: teja van hoften

Buggenum

OpenpoortenDagstart: Bergstraat 4www.openpoortendag.nlopen: 11-18 uur

zondag 5 mei: o.a. keramiek

CulemBOrg

grote Barbarakerkgrote kerkstraat 2www.pknculemborg.nl/kerk-en-wereld/kunst-in-de-kerkopen: za + zo 14-17 uur, behalve 13 april

6 t/m 29 april: o.a. keramiek van mirjam Beuker

DelFT

galerie Terra Delftnieuwstraat 7t +31 (0)15-2147072www.terra-delft.nlopen: di t/m vr 11-18 uur, za 11-17 uur

t/m 20 april: Frans ottink 27 april t/m 9 juni: Delft

Keramiek 2013. o.a. keramiek van marian Heyerdahl (terra-cotta vrouwenleger), China, artists in residence: mieke de groot, peter keizer, olav slingerland, mariëtte van der ven en Henk wolvers

galerie lutzoude delft 195t +31 (0)15-2131849www.galerielutz.nlopen: do t/m za 13-18 uur, zo 14-17 uur

27 april t/m 9 juni: esther jiskoot en gijs assmann

Kunstcentrum Kadmiumkoornmarkt 48Ft +31 (0)15-2130965www.kadmium.nlopen: do t/m zo 12-17 uur

27 april t/m 2 juni:Botsing en ontlading. mariëlle van den Bergh, marianne lammersen, jeanne opgenhaffen, anton reijnders, ad swinkels en norman trapman

museum Het prinsenhof Delftsint agathaplein 1t +31 (0)15-2602358www.prinsenhof-delft.nlopen: di t/m zo 11-17 uur

20 april t/m 9 juni: Delft-Jingdezhen The Blue Revolution. pepijn van den nieuwendijk, pauline wiertz, tineke van gils, Hugo kaagman, Chris

dagradi en adriaan rees. Uit China: jackson li, wan li Ya, zhang ling Yun. ook werk uit de collecties van royal delft en museum Het prinsenhof

Den Ham

expositiehuis Den Hamgrotestraat 4t +31 (0)546-671864www.expositiehuisdenham.nlopen: wo t/m za 14-16 uur

t/m 11 mei: Wonderlijk niet uitzonderlijk Harma Cellarius

DeVenTer

loes & reinier international Ceramicskorte assenstraat 15t +31 (0)570-613004www.loes-reinier.comopen: wo t/m vr 11-18 uur, za 11-17 uur en op afspraak

14 april t/m 11 mei: philippe dubuc

26 mei t/m 29 juni: david louveau de la guineraye en david whitehead

DiepenHeim

galerie/atelier Fijawatermolenweg 2t +31 (0)547-352101www.fija-ossewaarde-keramiek.nlopen: op afspraak en tijdens sieraadmoment 11-17 uur

1 + 4 t/m 7 april: Fija ossewaarde

permanent: Fija ossewaarde

DOOrnVon gimborn arboretum

velperengh 13t +31 (0)343-412144www.gimbornarboretum.nlopen: dagelijks 9-19 uur

26 mei t/m 15 juli: Ode aan de Natuur. Buitententoon stel ling met ca. 45 leden van de nvk

DOrDreCHT

galerie irohavoorstraat 487t +31 (0)78-6119835www.galerie-iroha.nlopen: do t/m za 11-17 uur, 1e zo v.d. maand 12-17 uuren op afspraak

t/m 20 april: nicoline nieuwenhuis

27 april t/m 25 mei: Charlotte poulsen

permanente expositie: o.a. toshi takeuchi, jassu kaneko, katja van Breedam

DrOnTen

alligtde vliet 8t +31 (0)321-337838open: ma t/m vr 9-17 uur enop afspraak

permanent: kitty korver/kiko

eeFDe

galerie BgO132zutphenseweg 132t +31 (0)575-510022/+31 (0)6-49835741, www.bgo132.nlopen: do + vr 13-17 uur, za 11-17 uur en op afspraak

permanent: werk leden k’10. aleida Blom, Corry Cox-otten, Hein otten, natasja deliën, joke ellenkamp, elliz van der Ham, lidy jeuring, ellen wensink

epe

Kunst-galerie en Beeldentuin Oudenhovenrietberglaan 12t +31 (0)57-8641493www.oudenhoven.nl

permanent: paz sanz Fle

FraneKer

museum martenavoorstraat 35t +31 (0)517-392192www.museummartena.nlopen: di t/m vr 10-17 uur enza + zo + feestdagen 13-17 uur

t/m 5 mei: De Karavaanpeter Hiemstra en Henk slomp

KeramieK agenda

jeannet klement

Fija Ossewaarde

Harma Cellarius

teja van hoften

mirjam Beuker

ard de graaf

Charlotte poulsen

41K e r a m i e K 2 | a p r i l 2 0 1 3

geerSDijK

Hofstede galerie lijn 3provincialeweg 1t +31 (0)113-850609www.galerielijn3.nlopen: do t/m zo 11-17 uur en op afspraak

permanent: jan Cupido

gOrinCHem

gorcums museumgrote markt 17t +31 (0)113-850609www.gorcumsmuseum.nlopen: di t/m za 10-17 uur, zo 11-17 uur

t/m 19 mei: Zwart & Wito.a. keramiek van anita manshanden, netty van osch, Hans van der Ham, esther stasse, Beatrijs van rheeden, karin Bablok, mariëtte van der ven en gertjan van der stelt

gOuDa

museum goudaachter de kerk 14t +31 (0)182-331000www.museumgouda.nlopen: di t/m vr 11-17 uur enza + zo 12-17 uur

v.a. 15 april: open depot plateel

9 mei: plateelkeurdag 21 mei t/m 8 september:

extra leerjaren master tentoonstelling sBB

SBB goudawinterdijk 4at +31 (0)182-515274www.sbbgouda.nlopen: do + vr 12-17 uur

9 + 10 mei: open Huis en tentoonstelling extra leerjaren

29 + 30 mei: tentoon-stelling eindexamen

’S-graVenHage

gemeentemuseum Den Haagstadhouderslaan 41t +31 (0)70-3381111www.gemeentemuseum.nlopen: di t/m zo 11-17 uur

permanent: Het wonder van Delfts blauw

pulchri Studiolange voorhout 15t +31 (0)70-3461735www.pulchri.nlopen: di t/m zo 11-17 uur

31 mei t/m 19 juni: b(L)ooming businessBarbara nanning

grOeneKan

pottenbakkerij paul Wernergroenekanseweg 15t +31 (0)30-2129968www.pwkeramiek.nlopen: op afspraak

permanent: paul werner

grOningen

glazen Toegangsgebouw remonstrantse kerkCoehoornsingel 14t +31 (0)50-8501707www.albionputti.nlopen: ma t/m vr 9-16.30 uur

8 april t/m 31 mei: Spreken zonder woordenHielkje van damme

Haarlem

Keramikosoudeweg 153t +31 (0)23-5424416www.keramikos.nlopen: ma t/m za 9-18 uur

t/m 4 mei: overzicht examen-werk afgestudeerden sBB

HeeSWijK-DinTHer

interart Beeldentuin & galeriegouverneursweg 6Ct +31 (0)413-293328www.interart.nlopen: do t/m zo 13-17 uur en op afspraak voor groepen

5 mei t/m 13 okt.: ida de roy

HeeZe

Keramisch atelier/galerie Willy van Busseloude stationsstraat 5t +31 (0)40-2264014www.vanbussel-keramiek.nlopen: op afspraak

permanent: willy van Bussel, vladimir groh & Yasuyo

nishida (Cz), ardine spitters (F), tony laverick (gB), eddie & margaret Curtis (gB)

HilVarenBeeK

in de Wandelgangenvrijthof 9t +31 (0)13-5050523www.wandelgangen hilvarenbeek.nlopen: zo 14-17 uur

2 t/m 30 juni: judith donders

laren

gallery lilly Zeligmantorenlaan 4-8t +31 (0)35-5414787www.lillyzeligman.nlopen: wo t/m za 12-17 uur, zo 15-17 uur en op afspraak

permanent: doorlopende opstelling keramiek van internationale kunste naars (o.a. Christiane wilhelm)

leeuWarDen

Keramiekmuseum princessehofgrote kerkstraat 11t +31 (0)58-2948958www.princessehof.nlopen: di t/m zo 11-17 uur

t/m 27 oktober: Het Mysterie Ming

leiDen

galerie patiovoltastraat 16t +31 (0)71-3626040open: op afspraak

permanent: olav slingerland

galerie Zônenieuwstraat 17bt +31 (0)71-5126307www.galeriezone.comopen: wo t/m vr 12-18 uur,za 10-17 uur, zo 13-17 uur

permanent: nelly van der knaap en odette Frijters

mauriK

pottenbakkerij De Vogelpotmolenstraat 1t +31 (0)344-693227www.devogelpot.nlopen: za 10-17 uur en zo 11-17 uur

20 + 21 april: open dag met verkooptentoonstelling met werk van: willibrord Börger, Heike rabe, judith radl, Frauke abel, margret Bergmann en wolf ewert

miDDelBurg

Zeeuws museumabdij (plein)t +31 (0)118-653000www.zeeuwsmuseum.nlopen: di t/m zo 11-17 uur

t/m 20 mei: Eenmaal, andermaal. Porseleinschatten van Willem Bal

nieuW amSTerDam

galerie van Strienvaart nz 176t +31 (0)591-551630www.galerievanstrien.nlopen: vr t/m zo 13-17 uuren op afspraak

t/m 19 mei: pleun & till

nieuW Buinen

Keramisch museum goedewaagenglaslaan 29t +31 (0)599-616090www.keramischmuseum goedewaagen.nlopen: ma t/m vr 10-16 uur, za + zo 13-17 uur en op afspraak

t/m 30 september: zweitse landsheerserviezen en siervazen

t/m 30 september: tegelkunst rond 1900Bruikleen collecties meentwijck, Baas en westenberg

t/m 30 september: Goedewaagen’s miniaturen

t/m 30 sept.: Goedewaagen’s scheeps memorabilia. voor de Holland amerika line

permanent: art nouveau en art deco

nijmegen

galerie Wit lichtgrotestraat 48t +31 (0)6-34829469www.galeriewitlicht.nlopen: do t/m za + koopzo 13-17 uur

t/m 7 april: Met liefde uit Holland. o.a. keramiek van els Bleijenberg

18 april t/m 15 juni: o.a. keramiek van jeannie Hoovers

galerie Zeven Zomersstikke Hezelstraat 65t +31 (0)6-47684129www.zevenzomers.wordpress.comopen: vr + za + koopzo 13-17 uur

t/m 27 april: arjen Bakermans

Keramisch atelier Toon Thijskrayenhofflaan 45t +31 (0)24-3778832www.toonthijs-keramiek.comopen: op afspraak

permanent: toon thijs en vele anderen

OOSTVOOrne

atelier imagoorchislaan 6t +31 (0)181-484182www.atelierimago.nlopen: vr t/m zo 11-13 uur en op afspraak

permanent: kobi van der kooi

OpHemerT

atelier/galerie Klei-allerleidorpsstraat 8t +31 (0)344-651291www.kleiallerlei.nlopen: op afspraak en indien aanwezig

permanent: Hetty de jongh

OTTerlO

nederlands Tegelmuseumeikenzoom 12t +31 (0)318-591519www.nederlandstegel museum.nlopen: di t/m vr 10-17 uur, za + zo 13-17 uur

t/m 30 juni: Tuinen & Tegels. wisselexpositie

OuDenHOOrn

ateliers Frederik’s Hoevemolendijk 94t +31 (0)181-320225www.ateliersfrederikshoeve.nlopen: za 10-16 uur en op afspraak

permanent: ada andreae-Helder

arjen Bakermans

de redactie is niet verantwoordelijk voor on juiste vermelding van gegevens. Het is raad zaam de galerie of het museum dat u wilt bezoeken te bellen. Beeldmateriaal wordt uit sluitend retour gezonden bij insluiting van een aan uzelf geadresseerde en gefran keer de enveloppe. opgave tentoonstellingen vóór 10 april sturen naar indra kamerling-schakelaar, van Beuningenlaan 22a, nl-3953 Br maarsbergen. t +31(0)343-444469. e-mail: agenda@nvk-keramiek.nl

jolien Wesselink

els Bleijenberg

paul Werner

42 k e R a M i e k 2 | a p r i l 2 0 1 3

KeramieK agenda

purmerenD

purmerends museumkaasmarkt 20t +31 (0)299-472718www.purmerendsmuseum.nlopen: tot 1 mei: di t/m zo 13-16 uurna 1 mei: di t/m vr 10-16 uur, za + zo 13-17 uur

t/m 11 aug.: ilona Heimann

rOODeSCHOOl

liTi galerie/potterylaanweg 1t +31 (0)595-412548www.lindabouter.nlwww.urnen-en-gedenktekens.nlopen: op afspraakin de pottery: wadden keramiek en urnen + graftekens

permanent: linda Bouter en tiny Bouter-snijders

rOTTerDam

Heksenvuurnieuwe Crooswijkseweg 50awww.heksenvuur.nlopen: op afspraak

permanent: Heike rabe

museum Boijmans Van Beuningenmuseumpark 18-20t +31 (0)10-4419400www.boijmans.nlopen: di t/m zo 11-17 uur

t/m 20 mei: Hand Made t/m 30 mei: Interventie#22

tanja smeets

museum voor Keramiek, pablo rueda laraalbrechtskolk 10t +31 (0)10-4760283www.pabloruedalara.comopen: op afspraak

permanent: overzichts-tentoonstelling van werk van pablo rueda lara

Theemaaskareldoormanstraat 469t +31 (0)10-4111213www.theemaas.nlopen: di t/m za 9-17.30 uur, zo 12-17 uur

t/m 6 april: tjerk van der veen

7 april t/m 11 mei: matthieu van der giessen

12 mei t/m 22 juni: rob muylaert

permanent: diverse keramisten

SCHimmerT

De KunstwinkelHoofdstraat 65t +31(0)45-4042206www.dekunstwinkel schimmert.nlopen: wo + zo 12-18 uur en op afspraak

t/m 28 april: lente expo sitie o.a. keramiek. lucia Franssen, Cocky pater, Birgit vogels, sándor sinkó, nicole van osta, Hein en ellen janssen

Tegelen

Keramiekcentrum Tiendschuurkasteellaan 8t +31 (0)77-3260213www.tiendschuur.netopen: di t/m za 14-17 uur, zo 11-17 uur

t/m 26 mei: Kleiparen, mensen die gezamenlijkwerk maken; partners, collega’s en echtgenoten

TeXel

De Cocksdorpeiland galerijpostweg 72t +31 (0)222-311214www.eilandgalerij.nl

permanent: kerstin edelmann

OosterendBlazerstraat 4t +31 (0)222-318879

permanent: nesrin during

uTreCHT

Keramisch atelier/galerie & atelier de WerkvloerBrigittenstraat 12 & 7t +31 (0)30-2312392www.atelierdewerkvloer.nlopen: ma, di, do, vr 13-16 uur en op afspraak

7 april t/m 10 mei: gea Hosper

WarmOnD

galerie De pompdorpsstraat 38t +31 (0)71-3011109

open: wo t/m vr 15-17 uur,za 11-17 uur, zo 13-17 uur

t/m 10 april: annemarie Honderdors en Bea Hauptmeijer

t/m 28 april: lousje Backx 10 april t/m 8 mei: petra

de Haas, liesbeth van esveld en dragica lissendorp

1 mei t/m 30 juni: Claudia thunnissenin ’t keldertje:

1 mei t/m 30 juni: ilja pronk

galerie Het Oude raadhuisdorpsstraat 36t +31 (0)71-3011109www.hetouderaadhuisvan warmond.nlopen: wo t/m vr 15-17 uur,za 11-17 uur, zo 13-17 uur

t/m 21 april: annelies pont

WinTerSWijK

galerie help u zelvenwilhelminastraat 9t +31 (0)543-531784/bgg +31 (0)6-83252360open: wo t/m za + 1e zo v.d. maand 12-17 uur en groepen op afspraak

14 april t/m 8 juni: Classicmartin emschermann

permanent: judith Bloedjes, Frans ottink, lenneke wispelwey, olav slingerland, jet mous, Cecil kemperink, wendy limburg, jas

WOlVega

Hannie mein KeramiekgalerijFrisaxstraat 12t +31 (0)561-614545open: ma 13.30-18 uur, di t/m vr 9.30-18 uur, do 9.30- 21 uur, za 9.30-17 uur

t/m 4 april: Carin staal, monique meijer, Fija ossewaarde, emma engelsman en marianne knol

permanent: werk van leden van de sknn (stichting keramisten noord-nederland)

BelgiË

anTWerpen

aD gallery & Consultancygrote koraalberg 17t +32 (0)494285894open: za + zo 14-16 uur

t/m 7 april: A vase is a vase is a vase?

o.a. werk van anne marie laureys, kaat pauwels, esther stasse, reinhilde van grieken en Barbara nanning

permanent: piet stockmans, eduard Hermans, mieke Blits, anima roos, malin grumstedt, Fredrik persson,maria ten kortenaar e.a.

BruSSel

Oude Keramiek en Verzamelobjectenoude nonciature Brussel zavelstraat 7t +32 (0)25110513www.oudekeramiek.beopen: za t/m wo 11-19 uur

27 april t/m 1 mei: 13e internationaal salono.a. keramiek

puls Contemporary Ceramicsedelknaapstraat 19t +32 (0)494836055open : woe t/m za 13-18 uur

t/m 6 april : wouter dam & turi Heisselberg pedersen

HerenTalS

Kasteel le paigenederrij 135t +32 (0)14219088www.herentals.nlopen: wo t/m zo 14-17 uur

t/m 14 april: Worlds of abstractionHélène van dongen

DuiTSlanD

Berlijn

Brutto gustotorstraße 175t +49 (0)30-30874646

www.bruttogusto.comopen: ma t/m za 10-18 uur

t/m 30 maart: A vase is a vase is a vase met werk van o.a. guido geelen, Bernard Heesen, Hella jongerius, jeff koons, geert lap, massimo micheluzzi en robin winters

HÖHr-grenZHauSen

Keramikmuseum Westerwaldlindenstraße 13t +49 (0)2624-946010www.keramikmuseum.deopen: di t/m zo 10-17 uur

t/m 28 april: Fragile johan van loon

Weener

museum Hasenkabinett (org. Kunstbureau albion putti)am Hafen 48t +49 (0)4951-6639146www.albionputti.nl/hasenkabinett.htmopen: za + zo 13-16.30 uur

t/m 7 april: Hunde und Hasen mit Humormargot Brekelmans

28 april t/m 2 juni: Het zwijgende haasje en andere dieren. lia van rhijn en Han van Hagen

engelanD

lOnDen

Ceramic art londonkensington gore (beside royal albert Hall)www.ceramics.org.uk

12 t/m 14 april: deelname nederlandwilly van Bussel

ZWiTSerlanD

BaSel

gallery pierre marie girauddesign miami/Basel 2013Hall 5www.pierremariegiraud.com

11 t/m 16 juni: o.a. Barbara nanning

Hélène van Dongen

Design miami / Basel

reinhilde van grieken

Tanja Smeets

k e R a M i e k 2 | a p r i l 2 0 1 3 43

Groeten van een Keramiek liefhebber

kaart nvk keramiek.indd 1

21-02-11 10:57

Drukkerij Veltmann is een full service drukkerij.

Reeds 33 jaar produceren wij een breed pakket drukwerk,

van ansichtkaart, affiche, huisstijl tot een fullcolour brochure.

Het vervaardigen van kunstkaarten, artiestenkaarten,

ansichtkaarten, uitnodigingen, brochures en posters is een

specialiteit. Van ontwerp tot eindproduct, alles wordt binnen

eigen bedrijf verzorgd. Ook kleine aantallen.

Wij drukken uw uitnodiging met persoonlijke aandacht voor

uw keramiek en geven u advies voor het beste drukresultaat!

prijsvoorbeelden:Uitnodigingskaarten 2-zijdig in kleur bedrukt met ofzonder uv-hooglans.

125 stuks A6: € 65,- A5: € 100,-

250 stuks A6: € 70,- A5: € 130,-

500 stuks A6: € 80,- A5: € 150,-

1.000 stuks A6: € 99,- A5: € 190,-

Andere formaten aantallen en producten:

www.drukkerijveltmann.nl

@drukveltmann

Leden NVK krijgen 10% korting

nvk leveranciers-kortingOp vertoon van uw NVK-lidmaatschap ontvangt u leveranciers -korting bij de hieronder vermelde leveranciers. De korting is zowel voor werkende als buitengewone leden van de NVK.

• Colpaert, Nevele (België)• de Hazelaar art supplies, Soest• Keramikos, Haarlem• De Beeldhouwwinkel,

Zutphen• De Beeldhouwwinkel,

Scheveningen• Firma Ministickers, Den Haag

• Mojokeramiek, Gorredijk• Robbelien BV, Swalmen• Snijstaal BV, De Kwakel• Toma Keramiekovens, Volkel• Ve-Ka Industrie Keramische

Grondstoffen BV, Dreumel• Ve-Ka Ovenbouw BV,

Dreumel

44 k e R a M i e k 2 | a p r i l 2 0 1 3

Keramisten gezocht

Het Landelijk Kunstenaars Genootschap de Ploegh zoekt nieuwe keramistenWilt u lid worden van de Ploegh?• Aanmelden voor 24 mei 2013• Ballotage op 5 juni 2013Nieuwe leden kunnen mogelijk nog eind dit jaar exposeren.Voor meer informatie: 035 6090411 of www.deploegh.nl

Landelijk Kunstenaarsgenootschap de Ploegh, Pimpelmees 3, 3766 AX Soest, tel. (035) 60 90 411, info@deploegh.nlOpeningstijden: woensdag t/m vrijdag: 11.00 - 17.00 uur,zaterdag: 11.00 - 16.00 uur.

galeriedeploegh

nvk leveranciers-kortingOp vertoon van uw NVK-lidmaatschap ontvangt u leveranciers -korting bij de hieronder vermelde leveranciers. De korting is zowel voor werkende als buitengewone leden van de NVK.

• Colpaert, Nevele (België)• de Hazelaar art supplies, Soest• Keramikos, Haarlem• De Beeldhouwwinkel,

Zutphen• De Beeldhouwwinkel,

Scheveningen• Firma Ministickers, Den Haag

• Mojokeramiek, Gorredijk• Robbelien BV, Swalmen• Snijstaal BV, De Kwakel• Toma Keramiekovens, Volkel• Ve-Ka Industrie Keramische

Grondstoffen BV, Dreumel• Ve-Ka Ovenbouw BV,

Dreumel

45k e R a M i e k 2 | a p r i l 2 0 1 3 45k e R a M i e k 2 | a p r i l 2 0 1 3

46 k e R a M i e k 2 | a p r i l 2 0 1 3

uw speciaalzaak met professioneel advies!

* Meer dan 1000 glazuren waarvan: + 650 Nano-glazuren + 350 Welte-glazuren + 80 Raku-glazuren* Uitgebreid gamma kleisoorten Witgert, Creaton, Sibelco* Invoerder van St Jorisklei* Verdeler van Scarva* Draaischijven Shimpo, Rohde en Roderveld* Invoerder van Rohde-ovens, verdeler van Nabertherm en Kitec* Eigen technische dienst* Gratis plaatsing en installatie van nieuwe ovens

OPENINGSUREN:MAANDAG-DONDERDAG: 8.30 – 12.00 13.00 – 17.30

VRIJDAG: 8.30 – 12.00 13.00 – 17.00

www.willemsbvba.be

ook bestellen via mail – levering per post

WILLEMS BVBA - KRIJTERSVELD 10 - 2160 WOMMELGEM - BELGIE keramiek@willemsbvba.be +32(0)3 354 29 00

In het Keramisch centrum Nederland aan de Oudeweg 153 te Haarlem worden WORKSHOPS en LEZINGEN gegeven.

Als u een workshop of lezing wilt bijwonen, of meer over de inhoud wilt weten, kunt u het telefoonnummer van Keramikos bellen en vragen naar Aty Boonstra: Tel: 023-54 24 416, E-mail: aty@keramikos.nl of info@keramikos.nl

Netty Janssens: Kwastglazuur en decoreren met keramische verf en pigmenten

Tijdstip: zaterdag 6 april 2013 van 10.00 tot 16.00 uurAantal deelnemers: 15Kosten: € 90,- (Inclusief lunch en 21% BTW)

Wille Boudewijn: Klei en Glazuur stoken, feiten, inzichten & tips voor de praktijk

Tijdstip: vrijdag 19 en zaterdag 20 april 2013 van 10.00 tot 16.00 uur

Aantal deelnemers: 12Kosten: € 160,- (Incl. materiaal, lunch en 21% BTW)

Colin Bloom: Twee-daags Seminar: “Picasso’s Ceramics”Tijdstip vrijdag 3 mei en zaterdag 4 mei van 10 tot 16 uurAantal deelnemers: 12Kosten: € 160,- (Incl. materiaal, lunch en 21% BTW)

Bob van Schie: Workshop Een of Meerdelig Mallen MakenTijdstip: zaterdag 11 mei 2013 van 10.00 tot 16.00 uurAantal deelnemers: 15Kosten: € 95,- (Incl. materiaal, lunch en 21% BTW)

Herma Schellingerhoudt: 2-Daagse Workshop Portret Boetseren a la Phillipe FarautTijdstip: vrijdag 17 en zaterdag 18 mei 2013 van 10.00

tot 16.00 uurAantal deelnemers: 12Kosten: € 190,- (Incl. materiaal, lunch en 21% BTW)

Netty Janssens: Workshop Decoratiemethoden: Werken met Opglazuur en TransfersTijdstip: 25 mei 2013 van 10.00 tot 16.00 uurAantal deelnemers: 15Kosten: € 90,- (Inclusief lunch en 21% BTW)

Lia van Ham Zeefdruk op KeramiekTijdstip: zaterdag 1 juni 2013 2013 van 10.00 tot 16.00 uurAantal deelnemers: 12Kosten: € 90,- (Incl. materiaal, lunch en 21% BTW)

Dominique Steinmeijer: 5-daagse Masterclass Monumentaal werken met KleiTijdstip: maandag 3 juni t/m 7 juni 2013 van 10 tot 16 uur Aantal deelnemers: Max. 8Kosten: € 465,85 (exclusief materiaal en stoken, inclusief

lunch en 21% BTW)

Henk Wolvers: 2-Daagse workshop Werken met gekleurd Porselein

Tijdstip: zaterdag 29 en zondag 30 juni 2013 van 10.00 tot 16.00 uur

Aantal deelnemers: 15Kosten: € 190,- (Inclusief materiaal, lunch en 21% BTW)

47k e R a M i e k 2 | a p r i l 2 0 1 3 47k e R a M i e k 2 | a p r i l 2 0 1 3