maandblad van de

.- 'c .'/ 7/, r cttttvo.7

•ri riet- Ae

7Off c7 lrer7! !

. i f .e

1 •lr .' Oer 1 .LrY P f-7r(4, *- *

J'rrle<e 1re7OfLeoC:r

lL Ll1 - .arts( on ér• .elet

/ t

a ,y //'(

/ * f C r C '[ (t c t/( ah ) f rcJ ln i rr

er f A

crc'

l

r/JF Q ' ( `11 '

P✓f

"CL A' 'CIYIfC_t

ea /dij - J n

I c) -(e / *- c)U lL J en, / a k`Pr

r .-)J.1of..-/^-,"1•' srG'')k

card 4_

jrtllrc 'y 011,1 00.11c1l(4/ ,eR -✓Y/d[/ce ir 11--e

et.-•( U Q f (f ;t/ JQ 1 '* a C [l 'c

t - clya (J ()e .t r%,•Cn-+* lono dr

,Mc c tri( ✓ J # 1cver- L

CLP7t Y rrsiie)c(

érlt4 f ('(/-ftiurz G (- i.! c• :*fv/l✓C --l!0 ./JLf/re /wur

F' ►

ot-

fier ',Ca Vi r r(lx `Pt'tk

t/rl .

mineralogische kring antwerpen vz w

('t)geon*euws13 jaargang nummer 6juni 1988

-.4"

fl N Y E li S

•2 .3 . / P 9,6'fii/Y e

( ólt/JaLva/i'n ( _ s

/' /ik"elr.lr,*('*+

é'Erí s •

ra/rrf -n* -. .:1,7e r e/[_

PiFECTVR E

des

f "j Q.!)IJ li FAU .

an 18 o

I P1'X-r PTHES .

LE PRÉFET DU DEPARTE:1IENT DES DE•UX-I\É.TIIE•S a

t,•»C11JlPLG7*

,//i¢Vtn co rCXirrtrFe •

/%Ylll'lLerLi.v ) ('Y/e.'¢J C/I[ .IGL(i-'.nt ✓ o* / ccLG'Cj

7

Je r'L ,

t Y

!/tred L 9

tT1ZtcrrJ c) o,+r l / /'(rc,r .,

4,

4 L c

[ L >•• Nr^!l ! u,e/'71,1 p [*c'J te11-7 J

tri' i `Il• 111W/ C11 -7 'Q (L1 C*f l*r

((l

afgiftekantoor : 2550 kontich 1

*AKA_ mineralogische kring antwerpen vzw

De Mineralogische Kring Antwerpen v .z .w . werd opgericht op 11 mei 1963 ..De zetel is gevestigd in de Ommegenckstraat 26 te B-2000 Antwerpen.

Je statuten verschenen onder nr . 9925 in de Bijlage tot het S .S . van 17 11 77 .

Geonieuws verschijnt maandelijks, behalve in juli en augustus .Geonieuws is wettig gedeponeerd bij de Koninklijke Biblioteek van Belgje onde rnr . BD 3343 .Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt doo rmiddel van druk, fotokopie, mikrofilm of op welke wijze dan ook zonder vooraf-gaande schriftelijke toestemming van de uitgever .

Redakteur en verantwoordelijke uitgever : H . Dillen, Doornstraat 15 ,

B-2780 Sint-Gillis-Waas . Tel . 03/770 60 07 .Lay-out en technische realisatie : J . en C . Luyten-Wouters . Ferdinand Maes-

straat 35 . B-2571 Waarloos .

BETALINGEN

BELGIE : - kontributie : GBM-rekening 220-0571141-41 t .n .v .M .K .A . v .z .w ., Sportstraat 2 bus 5 .B--2610 WILRIJK

andere betalingen : HBK-rekening B80-1909401-03 o fp .r . 000-1155095-19 t .n .v .M .K .A . v .z .w ., Marialei 43 . B-2120 SCHOTEN .

NEDERLAND : alle hetalingen, : girorekening (NL) 51 91 1 0t .n .v . N{ .A . v .z .w ., Sportstraa t 2 bus 5 .B-2520 WILRIJK

8 .T .W .-nu:mer : 687 .082 .474 .

NUTTIGE ADRESSEN

BENDER P . en H . . A .Van den Bosechelaan 121, B-2100 DEURNE . Tel .03/324 .51 .52 .Mineraal ven de maand .

DE BRLJYN L ., Lendenlei 152, B--2120 SCHOTEN . Tei .03/658 .69 .33 .Technische reeliseties .uitieendierst .

7'HAENENS P . . Koningin Ellsabethlean 35, B-2700 SINT-NIKLAAS . Tel .03/777 .06 .64 .

DILLEN H ., Doornetraat 15 . B- SINT-GILLIS-WAAS . Tel .03/770 .60 .07 .Sekretaris, redakteur Geonieuws . dokumentateedienst .

JFNSEN J . . Petrus Delenstraat 3 . B-2140 WESTMALLE .Samenankoop . vindelaatsenkertoteek . Tel . 03/311 73 47 .

LUYTEN-WOUTERS C . en j . . Ferdinand Maesstraat 35 . B-2571 WAARLOOS .Lay-out en technische realisatie Geonieuws, ontwerpen_ Tel . 015/31 07 12 .

0P DE BEECK E . . Curlelaan 22, Lus 6, B-2120 SCHOTEN . Tel .03/655 .54 .34 .Vergaderingen RVB .

SCHUYERQECIC E ., Karel de VIe straat 11 . B-2030 ANTWERPEN . ;el .03/542 .40 .87 .Bibllotekarie .

TAMBUYSER J . . Jan Samiinlaan 37 . B-2100 DEURNE . Tel .03/325 .03 .93 .1dentifikat1edzeeet .

TAMSUYSER P . . Bovenweg 23 . NL-1871 VN SCHOORL . Tel .00/31/2209/2987 .Kursusser:, werkgroep edelsteenkunde .

VAN 0CETHEM L ., Boter!earljaan 225 . 5-2100 DEUR.NE . Tei .03/321 .50 .5 3 .Voorzitter . werkgroepen, opvang nieuwe leden . kulturele raden ,Public relations .

'JAN HEE P . . uarielee 43 . 5-2120 SCHOTEN . Tel .03/645 .29 .14 .Ondervoorzitter . koordinator beurzen en tentoonstellingen .

VAN EiEE-3CHOENMAECKERS A . . Marialei 43 . B-2120 SCHOTEN . Tel .03/645 .29 .14 .Penninemees t_eres .

VAN TICHELEN W . . Van Putle1 37 bus 9, B-2018 ANTWERPEN . Te1 .03/237 .58 .18 .!e^e-bibllotekaris .

VERCAi+D N A . . Peimanshoevestraat 21 . B-2610 WILRIJK . Te1 .03/827 .32 .11 .Ekskursies . exposentenadmenistratie Minerant .

VERCAMMEN K . . Sportstraat 2 . bus 5 . B-2610 WILRIJK . Tel .03/827 .59 .52 .Ledenadministratie . kontributie_

/i',9M S

te)e-ccx cRf*N / F

2t 3 c, '4Ah'i5r_r4f-èk

MKA-kalender

11 1

Vr- zj d as 10 j 1-1j_ 198 8

Maandelijkse vergadering in het lokaal van de H .P .K ., Lang eLozanastraat 250-258 te 2000 Antwerpen .

19 .00 h

gelegenheid tot transakties, raadplegen van d ebiblioteek . identifikaties, afspraken voor uitstappe naanbod van het mineraal van de maand (laumontiet-X Xen andere zeolieten van Herbornseelbach . Hesse n(Duitsland )Onthaal van de nieuwe leden .

20 .30 h : de jaarlijkse spannende, knallende, sprankelend eniet-te-misse n

SUPE1 - M I NERAL.ENkW I S

Naar jaarlijkse traditie stellen wij Uw mineralo -gisch o p -zicht-identifikatie-vermogen op de proe fonder het motto "leren kijken" .

Zat a r-dag 1 1 j i ri

198 8

Vergadering van de werkgroep EDELSTEENKUNDE in het lokaa lQmmeganckstraat 26 te 2018 Antwerpen, van 9 .30 h tot 12 h .

ONDERWERP : determinatie-oefeningen . De deelnemers worde nverzocht in de mate van het mogelijke eigen appa-ratuur en materiaal mee te bre ng en (loupe . pincet .enz . )

2atcrclar3 18 j uni 198 8

Groepsekskursie naar SCLAIGNEAUX en BEEZ . Afspraak om 8 .30 hSTIPT op de BP-Parking . cowat 17 km voorbij Wavre langs d eE311 Brussel-Namur ,Het aantal deelnemers wordt beperkt tot 20 .Inschrijving is vereist (stuur voor 3 juni 1988 een briefkaar tmet naam, adres, telefoonnummer . lidnummer en geboortedatum aa nÁe heer L . Van Goet hem, Boter l warbaan 225 te 2100 Deur-ne .PGELE_ . de eigenaar van de groeve te Beel heeft expliciet d etoega n g tot de groeve voor kinderen geweigerd . Het bezoek aa nde xroeve van Scla i g neaux is gepland ,n de voormiddag, en da taan de droeve te Beez in de namiddag .

Titelpagin aBrief dd . 23 .09 .1806 van de prefect van het Departement van d eTwee-Nethen" aan de burgemeester van Antwerpen (Stadsarchie fM .A . 204/2) .

(-:fr . artikel Een mineralenvercameli n g uit de Franse republi -keinse tijd te Antwerpen " :n dit nummer) .

112

2 .te rci..ag 25 j i r .i 19 8

Informatievergadering speciaal bedoeld voor de JEUGD (d .w .z .allen die zich jeugdig voelen - er is voorlopig geen leeftijds -grens gesteld) . Deze vergadering gaat door van 9 .30 h tot 12 hin het lokaal Ommeganckstraat 26 te 2018 Antwerpen .Meer informatie over deze bijeenkomst vind ie elders in di tnummer onder de rubriek "MKA-nieuws" .

In de verlofperiode (juli en augustus) ziin er naa rjaarlijkse traditie geen vergaderingen, ekskursie sof andere akt ivi te i ten van de MKA .Wij wensen U allen een prettig verlof toe me tprachtige vondsten !

mineraal van de maand

h . bender

laumontiet

Een volledig overzicht van de zeolieten verscheen enkel ejaren geleden in dit tijdschrift [1] en een aantal mine-ralen van deze groep kwamen reeds als mineraal van de maan daan bod . Ditmaal zetten we laumontiet in de kijker .

Zoals alle zeolieten, behoort laumontiet tot de tekto-silikaten (deze worden gekenmerkt door een ruimtelijk eopbouw van de Si O A tetraëders waarbij deze via alle vier d ehoekpunten met elkaar verbonden worden) en het wordt in d ed'achiardiet-mordeniet groep geklasseerd . De chemisch esamenstelling is :

CaAl 2 Si4 O 12

.4H 2 0

De kristalstruktuur is monoklien . De kristallen zij nmeestal eenvoudige prisma's met pseudo-vierkantige door-snede gestrekt langs de c-as . Het steile, scherpe eindvla kis zeer typisch (fig . la) . De hoek tussen de m-vlakken o pde figuur bedraagt 93 .6° en tussen m en e 66 .5° . Naas tlosse kristallen komt laumontiet ook vezelig en radiaal-stralig voor .

1 1 3

Laumontiet is vrij bros met hardheid 3-4 op de schaal va nMohs .

De kristallen zijn wit, grijs, geel, roos of brui nen hebben een glasglans .

Ze zijn doorzichtig tot door -schijnend .

De streekkleur is wit .

Tweelingvorming op het (100) vlak geeft aanleiding to tzwaluwstaarten (fig . lb) .

Op droge plaatsen bewaard kan het kristalwater uit he trooster ontsnappen .

Hierdoor kunnen de kristallen to tpoeder vervallen .

Leonhardiet is een gedeeltelijk ont -waterde variëteit van laumontiet .

Laumontiet treft men in vele rotstypen aan : basalt ,graniet, pegmatiet, metamorfe en sedimentaire gesteenten .Het wordt van vele vindplaatsen in de hele wereld beschre-ven . Het mineraal werd ontdekt door Gillet-Laumont in 178 5te Huelgoat in Bretagne .

De aangeboden specimens zijn afkomstig van de nieuwe steen-groeve in het Monzenbachtal nabij Herbornseelbach in Hesse n(Duitsland)

[2]

(ongeveer

halfweg tussen Siegen e nGiessen) .

Voor het betreden van de groeve is toelatin gvereist . Het ontsloten gesteente is fijnkorrelige diabaa svan groen-violette tot groen-zwarte kleur door respektieve-lijke insluiting van chloriet of hematiet . In de holte nvan het gesteente hebben zich hydrothermale afzettinge ngevormd .

Naast een reeks sulfiden komen tevens vel ezeolieten voor, waarvan buiten laumontiet (rose kristallen )ook

heulandiet,

stilbiet,

chabasiet

en phillipsiet

aan -geboden worden .

1 .

W .

Van Tichelen,

'Zeolieten',

Geonieuws 8(10)

187

(1983 )2 .

H .J .

Wilke,

'Mineralfundstellen Band

7Weise Verlag,

Munchen .:

Hessen',

Chr .

1 1 4 MKA - nieuws

Q Dankwoord

Het bestuur dankt langs deze weg alle leden die ons de laatst emaanden mineralen hebben geschonken voor de tombola, d ejeugdleden en de referentieverzameling .Verder danken wij enkele leden die (anoniem) aan de verenigin genkele publikaties hebben geschonken voor de biblioteek .Een speciaal dankwoord dient gericht aan de heer en mevrouwRogiest-Viroux voor de schenking van een set topografisch ekaarten voor de vindplaatsenkartoteek .

0 Samenaankoo p

Een prachtig boek, voor een uitzonderlijk lage prijs . . . "Lagrande encyclopedie des minéraux" . Dat kan, voor leden van deMKA .Gegevens : Uitgeverij Grind, Parijs . Formaat 20 .5 X 29 .2 cm ,gewicht 2 .2 kg . 520 blz ., 451 kleurenfoto's met tekeningen .Diverse tabellen in appendix (o .a . oplosbaarheid in water ,fluorescentie, radio-aktieve mineralen, . . .) . Prijs : ongevee r750 BEF (verzendingskosten NIET inbegrepen ! )Dit boek, in het Frans uiteraard, is absoluut de moeite waard ,en zeker aan te bevelen aan beginners .Een exemplaar zal ter inzage liggen op de volgende vergaderin gen op Minerant (sekretariaatsstand) .

Modaliteiten voor de bestelling :1. Stuur een kaart of briefje aan de heer J . Jensen, Petrus

Delenstraat 3 te B-2140 Westmalle met naam, adres en aanta lte bestellen exemplaren .

2. Betaal voor 20 juni 1988 750BEF op rekening 789-5323716-8 3t .n .v . de heer J . Jensen, Petrus Delenstraat 3 te B-214 0Westmalle met de vermelding "Samenaankoop : ENCYCL MIN" .

3. Levering is voorzien in september of oktober . De boeken wor-den NIET opgestuurd, maar dienen op de vergadering te worde nafgehaald .

Leden die op de vergadering van april 11 . reeds hun naam opgave ndienen enkel nog te betalen .Het betaalde bedrag is

een richtprijs . De

uiteindelijk everrekening (positief of negatief) zal bij de levering gebeuren .

Q Nieuwe telefoonnummer s

Wij kunnen U twee nieuwe en heel nuttige telefoonnummers melde n1. De neer en mevrouw J . LUYTEN-WOUTERS (technische realisati e

Geonieuws, ontwerpen) : 015/31 07 12 .2. De heer en mevrouw J . JENSEN-GEERTS (vindplaatsenkartoteek ,

samenaankoop) : 03/311 73 47 .

11 5

Jongerenwerking MKA

Aan al de jongere leden van de MKA en hun kameraden .

Met enkele ook niet zo oude leden van de MKA hebben wij opgemerktdat jullie op de vergaderingen soms met enorme "vraagteken-hoofden "rondlopen , en soms een beetje onwennig zijn .Dat mag zeker geen reden zijn om een prachtige hobby zomaa roverboord te gooien , iedereen is als nieuweling in de club gekomen .Om hieraan iets te doen dachten wij om met een jongere-werking t estarten binnen de MKA .Misschien kunnen we dan samen een hoop ieren over stenen e nmineralen , zowel op theoretisch gebied als op praktisch gebied .Onderwerpen waar wij reeds dadelijk aan dachten zijn o .a .

- Inleiding , wat zijn mineralen .- Hoe kunnen wij beginnen met een mineralenverzameling .- Mineralen herkennen .- Samen een groeve bezoeken .- En zeer vele andere dingen .

Uiteraard zijn onderwerpen waar jullie over willen praten zee rwelkom als onderwerp van een vergadering .Als je hierin iets ziet wat je aanspreekt kom dan eens langs o p

Als je nog iets wil weten of vragen of voorstellen kan je altij dkontakt opnemen met :

Cornelis Guido Voorbraeck Herman Meyvish TiemenSchijfstraat

81 Klundert 4 Bisschoppenhoflaan 19 52020

Antwerpen 2310

Rijkevorsel 2100 Deurne

25 JUNI 1988 om 09 .30 h 's morgensin de Ommeganckstraat 26 te Antwerpe nachter de Zoo .[

031238 .62 .62

03/311 .60 .64

031324 .76 .9 1

116 Een mz zitera 1r*vr*am* i rz3 u i t d *Fr an s r P b J 3 n.

t i j d t *Ar-itw*i

11

VAN TASSEL

De lezing van een voetnota in een studie van E . Frison, "D euitbreiding van Stad en Haven in 1860-1880 en het Geologisch-Paleontologisch bodemonderzoek", verschenen in "Antwerpen .Tijdschrift der Stad Antwerpen" 1960, was een aansporing voornadere opzoekingen in de archieven van de stad .

Deze voetnota luidt namelijk (blz . 164) . "Ook Antwerpen kree gbij de stichting van haar "Ecole centrale du Département de sDeux-Nêthes" in 1797 van het Musëum d'Histoire naturelle t eParijs mooie verzamelingen natuurhistorische voorwerpen ,waarvan de volledige inventaris nog berust in het Stadsarchief .Door bemiddeling van Prefect Herbouville kwamen op 1 oktober1806 die belangrijke collecties in het bezit van de school voorheelkunde en artsenijkunde van het Sint-Elisabethgasthuis . I nlatere jaren zijn ze aldaar spoorloos verdwenen" .

De archiefopsporingen zijn nu wel bijzonder boeiend gebleken ,maar uiteindelijk is het nog niet duidelijk wat met d emineralenverzameling juist gebeurde rond 1872 .Om een zo goed mogelijk inzicht te krijgen in het historisc hverloop van de lotgevallen van die verzameling lijkt het best .aan de hand van archiefstukken, alles chronologisch op een ri jte zetten . Daar het Frans bijna uitsluitend de administratiev etaal bleef, alleszins tot in 1880, is het getrouwhezdshalv eaangewezen aanhalingen in de oorspronkelijke taal te vermelden .

1797, Onder het Franse republikeinse regime worden central escholen opgericht in de verschillende departementen van d egenaaste gebieden, voor onderricht aan leerlingen vanaf 1 2jaar . Zo krijgt Brussel zijn "Ecole centrale du département d ela Dyle" in 1793, en Antwerpen zijn "Ecole centrale d udépartement des Deux-Nêthes" in 1797 volgens een decreet va nhet Directoire van 26 januari 1797 (7 pluvibse de 1'an V), me tinwerkingtreding op

21 november

1797 (1

frimaire

Vl )(M .A .205/1,

n°

5) .

In

deze

centrale

scholen

worde nnatuurwetenschappen onderwezen .

De "Lol sur 1'organisation de 1'instruction publique . Ecole scentrales-Wet op de opvorming der openbaere onderwijzing .Centraele schooien" . van 28 oktober 1795 (3 brumaare 1V) .voorziet o .m .

in de eerste van de "drij afdeelingen ""l-iistoire naturelle - natuurlijke beschrijving" en in de tweed e'physique 'et chamie experimentales - gegronde natuer- e nvuer-kunden"

(M .A . 205/1) .

En telkens met "oenen professor" voor ieder vak . Het "Museumd'Histoire naturelle' , _ Jardin des Plantes, te Parijs . verschaf tdidactisch materiaal voor mineralogie, plantkunde en zoologie .

1 17

1801 . Op 8 oktober 1801 (16 vendémiaire X) stelt d e"aide-naturaliste du dépót d'oryctologie" du Muséum d'Histoir enaturelle, Parijs, een "collection oryctognostique" van 25 5nummers ter beschikking aan Adrieri Dekin (1783-1823), professo raan de centrale school . Het archiefstuk (M .A . 205/1 . n" 6 )vermeldt : "Le soussigné aide-naturaliste Matthieu . . . (onlees-baar) déclare avoir délivré au citoyen Dekin les objets repri sau présent catalogue" . De nu zonderling overkomende, verouderd ebetitelingen "Oryctologie" en "Oryctognostique" hebben in feit ebetrekking met de leer van fossielen (Gr . oruktos : fossiel .Gr . logos : studie, Gr . gnosis : kennis) .

De catalogus van 7 blz . vermeldt een verzameling van ongeveer180 mineralen en 60 gesteenten, evenwel zonder herkomst . Ze ka nzeker niet onbelangrijk genoemd worden ; zo worden onder mee rvermeld : "n° 9 bismuth avec oxide de bismuth, n° 58 cuivr enatif, n° 87 argent natif, n° 127 platine natif" . De minerale nzijn meestal aangeduid door hun chemische samenstelling of doo rde in die tijd gangbare nomenclatuur van Romé de 1'Isle (R .I . )en R . J . Hauy (R .J .H .), zoals : "n° 17 spatb pesant" (R .I . )voor bariet, "n° 36 fluate de chaux" (R .J .H .) voor fluoriet ,"n° 61 mine de cuivre azurée" (R .I .) voor azuriet, "n° 76 minede cuivre rouge de briques" (R .I .) voor cupriet, "n° 85 min ed'argent vitreuse" (R .I .) voor argentiet, "n° 86 mine d'argen trouge" (R .I .) voor pyrargyriet- proustzet, "n° 55 mine de fe rspathique" (R .I .) voor sideriet . Verder worden nog onder mee rvermeld : "n° 103 terre verte de Verone (chlorite), n° 136 cui rde montagne, n' 137 lièges des montagnes, n° 155 lalt de mon-tagne" .

1802 . De "Ecole centrale" te Antwerpen is echter een kor tleven beschoren en wordt reeds een jaar na de overhandiging va nde verzameling opgedoekt, Immers de Prefect van he tDepartement, Charles Joseph Fortuné Herbouville (1756-1829 )meldt aan Jean Etienne Werbrouck, "maire de la Ville d'Anvers" ,dat een besluit van 24 .10 .1802 de "Ecole centrale" opheft e ngebiedt tot haar sluiting op 22 .12 .1802 (1 nivóse XI) .

Na opheffing van de "Ecole centrale" bericht de secretaris va nde stad Antwerpen, op 27 .12 .1802, dat de mineralenverzameling ,te zamen met andere natuurhistorische voorwerpen, volgens d einventaris van A . Deken ondergebracht wordt op de zolders va nhet stadhuis van Antwerpen . Op 20 december 1802 (29 frimair eXI) schrijft de Prefect van het Departement aan de burgemeeste rJ .E . Werbrouck dat . ingevolge onderrichtingen door de lede nNoèl en Colomb van de "inspection generale des etudes" een be-sluit van 16 .10 .1802 (24 vendemiaire XI) een lyceum opricht t eBrussel en dat de laatste Ecole centrale, van het "Departemen tdes Deux-Nêthes" . opgeheven wordt vanaf 22 .12 .1802 (1 Nivds eXI)

11 8

L

,*

Jf , q .9/O / r- l O c cG

6 - C_ D /"rcY/ r% 7r1/ f is?s

ti rr 4e' 2 Gk t * f r rsr.C_J rler•7 rr,7r% ltrrjrr_- ' /-i7.ev

rr rr*

.t"7' Of 'j

14:7 e_Ge2:,

. / /172(

7r2

r c.

/rrr /c. Er Ser-.C/ r1

óri

d_e*

*

*

Lr_jjc rtC.-* .r y•cC. .^ou / e __ rrrc-/ c /_2

7/Jrrgr_

/ij Cr r 7.„) *G au*

ro,r 'td 97/

cen r*rccr*+r*

C '*r.c. :c r*c rq LcJ

clr ' ./ T?f .1 rC-G!•

r **! c7 [Ir** Oc- JrxJ ,9,-/g. '! r

_

C f'?z-0

-c -'r

I

y f/f /f

{q

,c7-?c / ',/ 1 /!cr-7l r- (*cr*H!!2J r7u cff . i7f rrJ * . .-'

.*

l

rrrlJr sGr *.rG rYCJ

(c72

e.Y/J.

v : Que '

<< .',%%/Q e*C *[* d f*_A*zr S*c*L 1Jn

7SJ

f[rrF Ll tsftcl r1r*r.

jr.? r rrrr c

r. .rr _

r *

! a*.**irl

dGr_/ l1r_L iT•y 7' C = c *,rlïi!'1--* ** '

P-f- /n* ..ilorr r max.. t**c-rrc*

r o,*/ /! c : r - . Cup!4

cri/ . r r G2 % ..EracE.- rr1 brr

r`4rU-y J

l d/ ! .7 r_ciC D r r7rI pres:f r !Gr-l- /J lI

-'/:-:

cfc

Fr 7 .1 r,.lri cJ C/Tr . .l1*•7 £ r-ra c

n' G90rr t*ffc*rr__ J

/?_e crrlr***GE.*r*u* ó*•9!z-'4'/crr tri

*crD/I cr•r á

-

fL_/ rr 1cr. Gr . /rrr r r

. .ita/rr+/[J1.'I.rl•*!'_*el

r/r!Ce *:•fr .rre-rffi

1 19

Een van de professoren, Jean Bernard Joseph Vandensande (1778-1833), wordt naar het Elisabethgasthuis te Antwerpe novergeplaatst .

1804 . In 1804 wordt in het Sint-Elisabethgasthuis (verder doo rSt . E .G . aangeduid) een "Ecole primaire de médecine" opgericht ,nadat in 1796 er een "Ecole spéciale de Chirurgie" is geweest .Op 17 .09 .1804 (30 fructidor XII) worden de reglementen "de scours de médecine (lesons en francais)" vastgelegd (M .A . 204/ 4(3e) n'4) en een aanplakbrief van 23 .09 .1804 (1 vendémiair eXIII) vermeldt

de

aanvang van

gratis

cursussen

voo rgeneeskunde, plantkunde en scheikunde . J .B .J . Vandensand eonderwijst anatomie, fysiologie en scheikunde (M .A . 204/4 (3e )n°1) .

1806 . Op 26 .03 .1806 meldt de Prefect van het Departement da teen keizerlijk decreet van 10 .02 .1806 de oprichting toestaa tvan gratis cursussen voor geneeskunde en heelkunde in St .E .G .(M .A . 204/4

(3e)

n°2, 204/4 n°

12)

met vijf vakken

1 ."Anatomie, physiologie, chymie", 2 . Médecine {pathologi eclinique)", 3 . "Chirurgie", 4 . "Accouchemens", 5 . "P}-iarmacie" .De lessen worden gegeven in het Frans, staan open voor all eleerlingen, in onbeperkt aantal, uit de Franse departementen e nvreemde landen . De leerlingen moeten evenwel minstens 16 jaa roud zijn, blijk geven van goede zeden en . . . de Franse taa lspreken (M .A . 204/4 (3e) n° 12 .

1806 . Op 03 .07 .1805 richt professor J .B .J . Vandensande ee nbrief aan burgemeester J .E . Werbrouck, waarin hij, ten gerievevan de "cours gratuits", de natuurhistorische verzamelinge nopvraagt die op de zolder van het stadhuis berusten (M .A . 204/ 2(3e) n° 14) . In deze brief wordt gewag gemaakt, niet alleen va n"wie collection de Pierres et mineraux", dont toutes les pièce ssant étiquetées et dont ii y a eu un catalogue remis et fai tpar Mr . Dekfin, Professeur a l'Ecole centrale", maar ook van ee ngroot aantal schelpen, verschillende zeldzame houtsoorten, "de scornes", enz . J .B .J . Vandensande neemt zich voor met dezevoorwerpen een eerste kern van een "Cabinet d'histoir enaturelle" te vormen .

1806 . Ingaande op deze brief bericht Cochez, "Préfet d uDepartement des Deux-Nêthes", aan de burgemeester, o p23 .09 .1806, dat hij akkoord gaat de twee kasten natuurhisto-rische verzamelingen, dus ook de mineralenverzameling, onder t ebrengen in de "salie du professeur Vanden-Zande (sic)", St .E .G .(cfr . omslag) . Voor de opstelling aldaar wordt slechts 56 f rtoegestaan, af te nemen van de 400 fr die voor de kursusse ntoegekend zijn (M .A . 204/2 (3e) n° 14) . Op 01 .10 .1806 maak tC .M . Letourneur, "chef du ler bureau de la Mairie de la Vili ed'Anvers", samen met J .B .J . Vandensande, een inventaris op va n"des objets d'histoire naturelle deposes a la mairie d'Anvers .dont la remise doit être feite au dit Sleur Vandensand eSt .E .G . (M .A . 204/2

(3)) . Deze

"objets d'histoire

naturelle "omvatten een "collection oryctOgnostiaue" . 11 blz . met 255

1 20

nummers mineralen en gesteenten (waar nu specimens van tie nnummers ontbreken) . een "collection zoologique" met 810 nummer sen een "collection botanique" met 36 nummers (Figuur 1) .

1831 . Professor J .S .J . Vandensande stelt een verslag op me thet oog o p meubilair om de natuurhistorische verzamelingen e nanatomische preparaten uit te stallen in St .E .G . (Aernouts R .en Frison E . . 1959) .

1837 . De administratie des "Hospices d'Anvers" meldt aan d e"Administration communale d'Anvers" dat ze afziet aankopen t edoen voor de gratis cursussen met betrekking tot de "cabinet d ephysique" (M .A . 168) .

1840-41-43 . Rond de jaren 1840 ontstaan er problemen met d enieuwe wetten op het hoger onderwijs en het afleveren va ndiploma's . Op 20 .10 .1841 spreekt de provinciale gouverneur d ewens uit de cursussen van scheikunde, fysica en plantkund esamen te smelten met deze van het atheneum, maar dit standpun twordt in februari 1843 bestreden (M .A . 204/4, n° 19) .

1849 . In 1849 worden nog gratis cursussen gegeven van anatomi e(C .L . 8ommé, 1772-1855), plantkunde (hoofdapotheker St .E .G .Francois-Mathieu Verbert . 1769-1854) en farmacie (apotheke rFrancois Joseph Rigouts . 1796-1867), maar geleidelijk worden d ecursussen geschorst, laatst deze over plantkunde in 1856 . Deeminente apotheker F .J . Rigouts,

die lessen geeft

ove rdrogerijen en artificiele produkten (M .A . 204/4 (3e) 13) ,blijft op verzoek zijn lessen vrij doorgeven tot 1866 . Het pas thier aan te halen dat F .I . Rigouts de uitbouwer is geweest va neen merkwaardige verzameling drogerijen, die hij gebruikte bi jzijn cursussen en die later ingelijfd werden in de verzamelin gH . Van Heurck, die zich nu in bewaring bevindt in de Dierentui nvan Antwerpen . Zoals het veelal gaat met het afvloeien va ntitularissen, geraken nu de collecties van St .E .G . in het slop .

1856 . Op een plattegrond van St .E .G ., met het oog op een pla nvan verbouwing in 1856, staat de "Salle de Physique" (n uafgebroken) aangeduid ongeveer op het einde van de lange we gdie leidt van het Mechelse Plein naar de Leopoldstraat (M .A .168) . Deze "Salie de physique" komt nog ter sprake in 1865 .

1865 . In het proces-verbaal boek van St .E .G . . van de zittin gvan 17 .01 .1865, staat vermeld : "Mr . Rigouts, pharmacien e nchef, envoze proces-verbal de la divzszon faite avec le sprofesseurs Mat thyssens pour 1 ' I nst i tut de Commerce et Mont i gn ypour 1'athenëe de divers objets de la Salie de Physique d el`Hópital . 11 en sera accuse la reception" . (A-OCMW ,Proces-verhaalboek 1861-1865 . blz . 222) . Het is niet duidelij kwat door "divers objets" te verstaan is . maar latere documente nlaten vermoeden dat de mineralenverzameling kan inbegrepe nzijn .

1 21

1869 . De administratie van de "Hospices d'Anvers" schrijft ,,o p23 .12 .1869 aan de "Administration communale" cour sd'anatomie et celui d'histoire naturelle ont été supprimes . . . .le second il y a quelques années pour le motif uil était pe ufréquenté . . ." . Hierbij dient eraan herinnerd dat d ehoofdapotheker F .J . Rigouts overleed op 15 .02 .1867 en al shoofdapotheker opgevolgd werd door F .L . Acar (A-OCMW, P .V .1866-1870, blz . 74, 82 . 88) .

1870 . Op 10 .03 .1870 worden door Ph . J . Van Meerbeeck, al s"rapporteur de la commission de Salubrité publique", enig e"observations" gemaakt met betrekking tot de "cours de matièr emédicale pour les élèves droguistes" . "Ce nest pas à la Viil eà créer seule et par elle-même ce cours, supprimé il y aquelques années, Tors du décès de Mr . Rigouts . Cett esuppression soit dit en passant a entrainé le dispersion ducabinet d'histoire naturelle existant à l'Hópital et dont le sinstruments et matériaux ont été distribués entre 1'Athéné eroyal et l'lnstitut supérieur de Commerce . Et nunc 1 commen tdonner ce cours sans cabinet, sans instruments, san séchantillons ? Voilà le HIC ! (M .A . 168) .

1870 . In het gedrukt verslag (figuur 2) van 07 .12 .1870, van d e"Commission de Salubrité publique", doet de versl a gg ever Ph . 3 .Van Meerbeeck, naar aanleiding van de door de "Commissio nmédicale de la province" ontworpen cursus "de matière médical epour les élèves droguistes", aan de gemeenteraad opmerken da t"1'admznistration communale s'étant dépourvue de tout l emateriel nécessaire à ce cours, aprés la suppression de 1'écol eprovinciale de medecine, elle a fait cadeau a 1'athénée et a1'institut de commerce

de toutes collect_ions d'histoir enaturelle et de physique existant à 1'hápital"

(M .A .

168) .Alhoewel een mineralenverzameling hier niet uitdrukkelij kvermeld is, is het geoorloofd te stellen dat zulke verzamelingeveneens bedoeld wordt .

1871, De inrichting van een cursus voor drogerijen voor d eleerlingen drogistes wordt opge geven (M .A . 168) .

1872 . Voor de geheime zitting van 03 .01 .1872 van de gemeente-raad staat ingeschreven betreffend het dossier "Gasthuis .Voormalig amphitheater . Weggelegde voorwerpen . Verslag ."dat er kostelijke voorwerpen voortkomende van het voormali gamphitheater op den zolder van het gasthuis zouden bederven .dat de boeken der bibliotheek van den kruidtuin in die van he tgasthuis zijn geplaatst en dat er een schoone verzameling va nhouten (des bols) naar het bureel van weldadigheid zij novergebracht geweest . Het kollege zal aan de Godshuizen vrage nwat er van is .

(M .A . 168) .

1872 .

Op 10 .01 .1872 richt de gemeentelijke administratie .

3 ebureau . inderdaad een brief aan de "administration de sHospices" . onder de hoofding "Hdpital Ste-Elisabeth-Objet sdivers" : "il a été déclare au Conseil que des objets de grande

122

valeur s'abiment au grenier de votre administration ; que le slivres de la bibliothèque du jardin botanique ont été réunis t

ceux de la bibliothèque de 1'hapital, et qu'une bell ecollection de bols a été transférée au bureau de bienfaisance" .Verder wordt gevraagd : "quelques renseignements sur le plus oumoins d'exactitude de ces faits" behandeld in geheime zittingvan 03 .01 .1872 (M .A . 168) .

1872 . In het proces-verbaalboek van St .E .G ., van de zittingvan 12 .01 .1872, staat vermeld : "on fournira à 1'Administratio ncommunale les explications qu'elle réclame au sujet d udéplacement de collections de préparations anatomiques, d eminéraux et végétaux qui ont dO être transférée ailleurs afi nde pouvoir approprier la Salie qui les rerifermait pour l eService des varioleux convalescents ." (A-OCMW P .V . 1870-1873 ,blz . 121) .

1872 . ❑ p 18 .01 .1872 antwoordt de "Administration des Hospices "aan de "Administration communale" dat in de "salie au dessus d ela morgue" "se trouvaient renfermés dans des armoires vitrées ,des préparations anatomiques,

des minéraux, des

plante ldessechées, d'anciens instruments de physique, quelque slivres . . ." en dat "les spécimens de minéraux et de végétaux e tles instruments de physique ont été portés provisoirement dan s

Vf1,I .E IYANVERS .

«lozere do mseat1ère médleate tsnur le-

átèves drogvlsteia .

CONSEIL C

RAPPOR Tde ta Cammieafen de salu r

!WI ree, aster ad/oreetien da

M. uuRGANcK .

Ln commission médirxln de lo province, gul a dans les eltribu-tions 1`examec des candidals-droguislea (art . 4 da fa lot du 1 3Mart 1818) a demandé lu rétabllssenienl 1'hApilal S+t-Efisahcl h

du cours de malièra médicale, donné aulrefois par M . Rigouts-

Verherl, pllarmacien esa chef de l'hópilal .Geile Bemande s élé produite Inra do la _ diseussion du budgsi d e

187f1 ; et C 'L'sl a entte aceassioii que nous nous erax chargés d'éluc i

[iCr la queslien el de vrons prásenter un rapport Q ce sujet .

En examineul les piéccs du dossier nous avons lrou' e1 . La lelire de la cnmmission médicnle de ia pruvince, Beman .

luid 1e relalifissemarL de ce cours de matittre medirnle, anus l e

professorat de M, le pharmacieu en chef de l'hbpilal Ss.-Elisabeth ;

1 23

n0

bi

"` Un suis défavorahle da I' :rJniinistralion des hospiees _ rl*cia-rant que lou( le temps disponible de M . ln ptiarmacic en che fdevait elra consacré á la direclion de la I}harnr :icien rlc I'txilrilal ,atlerrrlii que In nombre de msla+les y éluit eensiilérablemerit acc udepuis qurlr{nes années .

3^ Uiie leurt rit] College uclacvinal a la cumnaissiot médiralir d cle provinre, dans laquelle, Mul err remiauL hommage ,i la i-

lude Ik ce corps constituri, Ic Cnliéga 1 . hr einul [;rit la reserv e■ , gn'il reslerait ti regiem la re rnrnrriraliuu rib rlucstinn des (reis qu e„ paurrait nn•asiorurcr le cours prnpasé, Rui sist d'un intére t> } ra'r,il plutOt que leeal ; a rit lilre 1eCellegn li:chevinal eense qu e

ces d'rais d rivrnl esclusivement Munteer u !a charge de la pro-n vince avec ot] sens inlersentirirz de I'Etal . »

d• Repense de la enmmissianméilicalc ik l a, prnvince, rlirclaran lquitte ne trui( pus que la prnvince conscrttira 3 stilruler ;1 so p 'budget un credit de ce chef, I'inleret de la province welent pas,sul]isanimenl engage dans la qucslion .

S• Une nota que volre rapporteur, en lur**isinn d'rrite absence ,avai(drpose claus Ie dossier, el que M,le president de Ia Commissin n

eemmunique

111!13 . les mo[ubres en les crrgageanl d'approure renne nole et de le cuusirlérer eimine base du rapport .

Fr,ici Ic rr•sume succinct de cclte nok :e La demarule de le eommission mrEdir :ríe rfe 1q proefnes nou s

par :iil inrrppnrtune, dans uit moment nu leuks les snrirlrs nnidi-e .ilrs et pliarrnarr.uliquies dc Rel} ;igur rEcmanilent au Goruverncmcn LIa suppression du tilre dc clruëuisle el des examens y relalifs .

Ellc nous parail lnoppurtuue en second liet], vis- :i-vis de I arnnnnuna d'Anvers, puisqu'i! es t evident, comme I's kirt Mie nabeerve Ie Cnllégn Lelies Mal, que I'élahlissomenl de ce cours ris tplint( d'intércl genera! que toeel .

e En lroisiéme lieu elk est plus inoppertnne encore, 1'admirus-iralion fles hospices ns voulant'sas pcrrnetlre r! sou pharmncien e nchef d'eccepter ces fonctions aa délriment du service inferieur d oI'hirpilaE . el l'Adminiatralion communale s'étant rltr pourvlied eSnulIe rustprielnécsssaire lee cours, lorsglie, aprës le suppressiiar r

-`I -

de l'dcole provinciale rle médeeirro, ene e fait cadeau á l'athénée et iI ' insliLul de commcrr•c de (omes colleclians d'histeire naturelle e tdr pEnsique eiislanl á 1'Irá ril ;il ,

✓ Et, á ce propos, nous fernns rernarqucr que etst a l'iustilu lrfe commerce que ce cours peut eire rlonné et est dunne en réaiitépar le pl'ofesscur d'histaire nalrrrelie de toles iu produits eernsntr -ciauA .

n Si ce cours ri était pas asset' rxplicitc, des deseloppcmenIspaur-raient y etre introduils, mais loujorurs a charge du Gouvernement ,puisq tc Ia ville in(crsicnt rbj1i dans les frats génèrsus de ee tetablissement .

» lto ce grti precisie resnlte Ia eonsdquerrca inevitablc que cenest pas i la ville qu'ineornbe 1'ohligatiori d'inslituer en cours d enialière ineilicale pour les éléves-droguistes, si la g est que cecours doivo encore éíre rilabli quelque part, ce que nous drise-lnpperons en rliseussion, s'il y a thee . n

Volre Cnmmission de salubrilé publique, so rellienl aus observa-lions qui precedent, nous propose en consequente de ne pa saceuciller Ia demaoulo (ereeinde de la commission médicaie de ia pro -si me m

Anvers, Ie 7 rkcembre 1870 .

Le rapporteur,

Le president ,

Pit . J . VAN NIEERBEf?CK . J. F . VAN DES BSROii-ELsEN .

Les faembrei,F . CAR! cNT1ER ,

A . OUYOT,

Avo . A . J . VAN UAiii, ,C . OMSIEOANCti .

1 24

un grenier spécial dont la clef est confiée à Monsieur l epharmacien en chef et ont été soigneusement replacées dans leu rmontre" (M .A . 168) (figuur 3) . De hoofdapotheker is op da togenblik F .L . Acar . Het is alleszins merkwaardig dat minerale nnog aanwezig blijken te zijn in St .E .G ., wanneer men uit de ar-chiefstukken, in 1865 en 1870 betreffende de "collectio nd'histoire naturelle" toch zou menen te kunnen besluiten datook mineralen weggeschonken zijn .

1872 . Op 23 .01 .1872 wordt als "Mededeeling aan den Raad" vande stad, aansluitend met het proces-verbaal der raadszittin gvan 03 .01 .1872, ingeschreven : "Volgens inlichtingen welke wi jhierover van de Godshuizen ontvangen hebben geen enke lvoorwerp is bedorven en niets werd aan het Weldadigheidsburee lgezonden" . Verder wordt "het niet onnoodig" geacht "he tantwoord der Godshuizen over deze zaak in zijn geheel mede t edeelen (lezing van den brief dd 18 dezer)" (M .A . 168) .

1872 . In de geheime zitting van de gemeenteraad, op 02 .02 .187 2wordt dan ook lezing gegeven van de brief dd . 18 .01 .1872 de rgodshuizen en wordt de vraag gesteld of "die voorwerpen nie tmet meerder vrucht tusschen de bestaande onderwijsinrichtinge nhandelsinstituut, atheneum, nijverheidsschool . enz . zoudenkunnen verdeeld worden ." (M .A . 168) .

1872 . Op 06 .02 .1872 richt het Gemeentebestuur een brief aan d e"Admiiiistration des Hospices", opnieuw met margevermeldin g"Hápital Ste . Elisabeth . Objets divers", met de mening "comme ,parmi ces objets, se trouvent des spécimens de mineraux et d evégétaux ainsi que des instruments de physique, dont aucu nusage nest fait en ce moment, il serait peut-être bon, qu'il spuissent être examinés par des professeurs compétents del'athénée, de 1'école moyenne, de 1'Institut de commerce ou d e1' école industrielle, à 1'effet d'être utilisés dans l'un o u1'autre des ces établissements . Avant d'en écrire dans ce sen saux divers directeurs, nous vous prions de vouloir bien nou sfaire connaitre votre avis à ce sujet ." (M .A . 168) .

1872 . Op de brief van 06 .02 .1872 van het gemeentebestuur kwamblijkbaar geen antwoord, want op 08 .04 .1872 wordt op d egemeente genoteerd : "demain on pourra écrire à ce sujet unelettre de rappel aux Hospices, si c'est necessaire, ." (M .A .168) . Het is dan ook hoogst merkwaardig dat in de goedbijgehouden proces-verbaalboeken van St .E .G . niets meer ove rdeze zaak te vinden is (A-OCMW P .V . 1870-1873, 1873-1876 . 1876 -1880) . De brief van 06 .02 .1872 van het gemeentebestuur .steunend op de brief van 18 .01 .1872 van St .E .G ., is het laatst edocument waarin duidelijk spraak is van mineralen . Na 187 2wordt men het spoor bijster en in de archieven van de ander einstellingen zijn geen aanwijzingen te bespeuren . Zo wordt i nde ononderbroken proces-verbalen van 10 .12 .1859 tot en met 05 .07 .1880, van de "bureau admj.nistratif de l'Athenée" en van d e"Ecole moyenne " met geen woord gerept over verzamelinge nafkomstig van St .E .G .

(M .A . 207/9 ;/10 :/11 .

228/13,

213/19) .

125

Evenmin is in de archieven van het Hoger Handelsinstituut \4a n1854 tot 1877 (M .A . 201/10bis, 205/10) en van deNijverheidsschool van 1868 tot 1880 (M .A . 228/13,/14 . 231/1,/2 ,238/1) iets ophelderends te vinden . Dit is belangrijk omdat i nde jaarverslagen van de nijverheidsschool, van 1868 tot en me t1880, wel nauwkeurig melding wordt gemaakt, voor het schooljaa r1876-77, van apparaten voor fysica afkomstig van de godshuizen ,maar nergens iets over een gift of overdracht van mineralen .Het verslag gericht aan de voorzitter en de leden van degemeenteraad van Antwerpen haalt aan, onder de hoofdin g"Materieel van onderwijs . Verzamelingen . Modellen . Bibliotheek ""Op 24 september heeft het bestuur der Godshuizen alhier, on sgesticht

met

tien

natuurkundige

toestellen

begiftigd ,waartusschen zeer prachtige voorkomen .

(M .A . 228/13) _

De inventarissen van de Nijverheidsschool, voor de jaren 186 8tot 1877, vermelden telkens nauwgezet eenzelfde aanhaling ,onder de hoofding "Verzamelingen en materieel" voor dewetenschappelijke voorwerpen van de afdeling Scheikunde : " 1kas met delfstoffen" (M .A . 231/1), maar deze verzameling heef tniet veel te maken met deze van St .E .G . . Dat de mineralenverza-meling van St .E .G . inderdaad deze instelling moet verlate nhebben, is vrijwel zeker, anders gaat de latere hoofdapotheke rG .V . Van de Velde van St .E .G ., voor zijn cursus in 1877, tochniet om mineralen verzoeken bij een andere instelli ng , namelij khet "Institut de Commerce" . Dat deze laatste instelling echte rde bezitter zou geworden zijn, rond 1872, van demineralenverzameling van St .E .G . is niet te bepalen en blijf tte betwijfelen .

1876 . In het proces-verbaalboek 1876-1880 van St .E .G ., me tverslag van de vergadering van 04 .08 .1876 . wordt vermeld : "Mr .Van de Velde est nommé pharmacien en chef . . . pour un terme de5 ans en remplacement de Mr . Acar, démissionnaire (A .OCMW, P .V .1876-1880, blz . 45) .

1877 .

In het proces-verbaalboek van St .E .G ., betreffende d ezitting van 19 .10 .1877, staat vermeld : "on autorise Mr . l epharmacien Van de Velde a ouvrir à 1'hbpital un cours dematiére medicale et de pharmacologie ." (A .OCMW . F .V . 1876-1880 .blz . 126) .

1878 .

Op 05 .06 .1878 richt apotheker G .C . Van de Velde ."pharmacien en chef de 1'hápital civil Ste-Elisabeth", ee nbrief tot de "Commission administrative des Hospices civils" om"échantillons de mineralogie" te bekomen, voor zijn "cours d epharmacologie (8 élèves)" . Deze mineralen worden terbeschikking gesteld door het "Musee industriel de 1'Institut d eCommerce" en G .C . Van de Velde laat niet na aan te halen da t"autrefois 1'h8pital civii un Cabinet de Physique et d eMinéralogie" bezat, verdeeld over verschillende instellinge nwaaronder "l'Ecole industrielle" van de stad

(A .OCMW,

B . :- .D8/11),

A

DE.

«ISMES CIVILS D'ANVERS .

!C' /C

/cr zc v c e-z 1872

'' sfa?'.perti

r,7*

.) .. _

oBJErh?/rcCex

/C • 4 C ✓u

[-. 4e-G> , r. .C7

l/ /71- ) [ 4I % r

4nnexe.

-/r

, rrr . 7 J t

'7C-? 0 -7L-J-

-l-tl-re ([-G- [_eer-2':u // r' ee -r•Tn-z ,

(''" / /*c tc?-C LZrG

(riy`tr7--2-.tf [!t! 7 ('fC

(r tr/✓ /r / e

,7e .2e r cr_ lf ,r c

e-e/fr -J7/f"-/ r[[•7 7ccf !•1/

/!/

O icuC

J

C(--/zéc /f<< -"rt- icJ trd-r-c1

a r vrvJ cc./ errrc rfrrt-L:"u

4.1 jr

.rr 7 *f.r[-CG CZ[ Cor GCra 1 7zt.<-C•*c f^>c- z7 -e.e sr .r *r rtc --ZG4'4 F-1

ïr[v77-ecC ,2 / J1r/t_/er

tl ir

tc-L`C/e--i 4C- rr.ee-X ,/e 1 t rx >•r. C

tt :lcz r/t

tee-f .t1L-

«!* Cor

rl`((leer

e-(,-(rc.e-/c .

C • e *!7 (/'Zit c J

eer .? ?.e-. crrrtiv .

(4 .1 /-7 z ( CU e/e,,

/t

C"e/

G{ C/t->-t C- e'- 2 .-e' 7'--e.r-

./e

(7'(r e (e 'f-Ce . 1 'lr -/'e .J `C'(tr.C (te.--' 7/

c:'t

(/ !a teee c:- f*

t-/--i /1

*ltt

'r

-1( '

- 1

c'![CrcF‘fIG/*r(-f7* tr Ce/

7e-r6 (-?

( (r t-r .1 c'*C J

1fe/2<.

-7-/rrY-r- // r r e rte:1 / CZt ✓

7l-,'? c'7(eer A l 'L -J

t"CC-/JfC /C- 4'7,70 / e/ rr /ee(Psz. . 1 tlr ✓ ["!c c

l1 Z // c- .t.(. ./ t -

'/ee./ , e/-, 7,-7

'r*_/

•/i/rr /•L .!f J

/' C C• r .* t / 1

K. -t. t t r *** .

7'1y4-cc / j/IrteJ ( Lrr

C

/-ie TA' (i c i C.Li 71 -

/

/

//e-/

!?'-t // rr

/: / y/ /

-(t /l e e'(! 1/f/.' C' /e t" / i

,' l e- re

•*C r t 4/./

J r r r /e /e' /1:1

-/ : c•tr J

e .

((`

-! r'C e- //C_

7

;>cx24:-

GC--f t er s, ‘-/-e /cx- **trtc*

7CC. C L-1- / / 2-4 7 ! u-e

t e J *J7GGc »ram , V J

?' i -Gn-O f 2 c-i r r ce-rz-C- 7

-,-ltF c-"-L.7-7 LP-rc-/ lti; r_ic

--e c

(`e7-re '•

<Z e-‘(';`9 -7z J-eetr 2

L'rGC *! ë

fl é ✓ Zc ' z/J•C J *2-z

e' c,

-?f -,z e- J ez 'lr,c 1r -r*c7-z

ct -

cam-* ''"_ . ..

t-7*,-tc c-*

2/zz <r ✓ Cr Cc rzrc 2 Zc

e/e c

t c7-'7 77-1. cz e' e e „,--, E-yt- L',/-4-

G' Gt4e

e'_ //j c2 E' L`

dcz

-t< e. . ZAG cc-1

-

-

-7 7

c.r. v-c-t c-d c? L

z G*

*Jj

/g-Gr7 CG-7 G 1 -0

i/o-c rilt e ! Jt r7 (e-*L L t-es.t-Gf..7 l/e.r-s:-- dc.-e ? 71-z **r Gu

Ciyr---' z- CQ L e--(c

d/-L -LL-C

-I/`"-Z G/CG ../

/z,e e-e' cx *r/ 1lL*Lc -

C CZ rif *r*-z vi m l!r -7t. v--'Ke/ -

C

-ln.L/e *tir Cv N

,

_ ' -C 4./7

r f/ -(1 -r z 7L CX 1 c- G-e

Fig . 3Brief dd . 18 .01 .1872 van de Administratie der Godshuize nAntwerpen aan het Gemeentebestuur van Antwerpen (M .A . 168) .

van

1 28

1878 . Op 06 .06 .1878 richt de president van de "Commissio nadministrative des Hospices civils", vanuit het secretariaatvan "1'Hápital civil", een brief aan het gemeentebestuur ,beginnend met "Autrefois 1'h8pital civil possédait un cabine tde physíque et de minéralogie qui servait aux cours donnés dan scet établissement ; ces cours ayant été supprimés, le scollections ont été distribuées à divers établissements entre-autres á 1'Ecole industrielle de cette ville . Aujourd'hui queles cours reprennent à 1'hópital, pareille collection nou sserait très utile sinon indispensable" (A .OCMW, B .G . D8/11) .

1878 . Op 24 .06 .1878 bericht het Schepencollege in een brie f"Administration communale d'Anvers,

3me bureau . Obje tcollections", gericht aan de "Administration des Hospice scivils", in antwoord op de brief van 06 .06 .1878, dat aa nprofessor Angenot . van het "Institut Supérieur de Commerce "toegestaan wordt aan het St .E .G . te overhandigen "un exemplair ede chaque espèce d'échantillons minéralogiques disponibles "(A .OCMW ., B .G . D8/11) .

1878 . Op 29 .06 .1878 wordt door de secretaris-generaal van he tSecretariaat van St .E .G . aan Van de Velde, hoofdapotheker, ee nantwoord (Secrétariat 193) gericht met de melding : "J'ai 1 'avantage de vous communiquer ci-jointe en copie une lettre d e1'Adm . Com . en réponse

à la demande d'échantillons d eminéralogie disponibles á notre institut supérieur de Commerce .Veuillez Mr . vous mettre en rapport avec le professeur Angeno t

(A .OCMW, B .G . D8/11) .Verdere aanwijzingen over mineralen zijn in de proces-verbaal-boeken van St .E .G ., tot en met 1886, niet meer te vinden .

Het uitpluizen van de archieven van de Stad Antwerpen en va nhet Sint-Elisabethgasthuis heeft niet toegelaten de lotgevalle nvan de republikeinse mineralenverzameling tot het einde door t etrekken . Het blijft nog een open vraag wat met haar, na 1872 ,juist gebeurd is, ongeveer 75 jaar na haar terbeschikkingstel-ling door het Muséum d'Histoire naturelle van Parijs .

Resumerend kan worden gezegd dat een verzameling van 25 5mineralen en gesteenten, samengesteld in 1801, ter beschikkingwerd gesteld van de Centrale School te Antwerpen . In 180 2verhuisde ze naar de zolders van het Antwerps stadhuis en i n1806 kwam ze terecht in het St-Elisabethgasthuis te Antwerpen .Daar is ze in 1872 dan weer ondergebracht op een zolder . Nadie nzou ze dan geschonken zijn aan een onderwijsinstelling evenwe lzonder enige staving in de archiefstukken .

De lotgevallen van de republikeinse mineralenverzameling t eAntwerpen zijn een frappant voorbeeld van de "kruisweg" di ewaardevolle verzamelingen kunnen opgaan, wanneer titularisse nof conservators wegvallen, die als aangestelden zorg drage nvoor het behoud van verzamelingen .

1 29

LITERATUUR

Archieven .M .A . : Modern Archief van het Stadsarchief, Venusstraat ,

Antwerpen .A .OCMW : Archief van het Sint-Elisabethgasthuis, OCMW ,

Maagdenhuis . Lange Gasthuisstraat, Antwerpen .AERNOUTS R . en FRISON E ., 1959 . Antwerpen's Plantentui n

(1727-1926) . Een eeuw botanisch en medico-botanisch onder -richt in de Scheldestad . 126 blz . dactylograf .

FRISON E . . 1960 . Rond de "Sociéte paléontologique de Belgique" .De uitbreiding van Stad en Haven in 1860-1880 en he tGeologisch-Paleontologisch bodemonderzoek . Antwerpen, Tijd-schrift der Stad Antwerpen, 6(4), 164-173 .

FRISON E ., 1964 . Genootschap voor Antwerpse Geschiedenis .Onderwijs en beoefening der natuurwetenschappen (1795-1909) .Antwerpen in de XIXe eeuw .

FRISON E . en AERNOUTS R ., 1966 . Le jardin botanique d'Anver s1796-1926 . Janus, 53, 149-192 .

TRICOT J .P ., STANDAERT L .O . Geneeskundige aspecten van de ont-wikkeling van het St .-Elisabethziekenhuis . 750 jaren onaf-gebroken verpleging . Acta Antwerpiensia, 1987, 4(3), 48 blz .

vraag en aanbod

* Een verzamelaar uit de U .S .A . wenst te ruilen : kwarts-XX, var ."Herkimer diamonds" (al dan niet op matrix), en zeldzame mine-ralen (kleine specimens) van Mont-Saint-Hilaire, Montreal .Canada (bv . narsarsukiet) .Geïnteresseerden schrijven rechtstreeks (in het Engel suiteraard) naar Everett E . KENYON . Jockey Street . GALWAY, NEWYORK 12074 . U .S .A .

De heer André DUMONT, rue Fosse St-Jean 14, 7780 COMINE Sverkoopt zijn mineralenverzameling (meer dan 1000 specimens :meer dan 100 fluorescerende specimens) . Geinteresseerde nschrijven rechtstreeks (in het Nederlands ot in het Frans )naar de heer A . Dumont .

k De heer W . COLMAN verkoopt zijn verzameling mineralen, pe rspecimen of als geheel tegen een redelijk bod . Geinteresseerde nkunnen de heer Colman telefoneren op het nummer 03/384 02 1 2(bij voorkeur na 18 h of in het week-end) .

* Mevrouw D . Salise verkoopt een mineralenverzameli ng die zij va neen overleden familielid geërfd heeft . Geinteresseerden neme nrechtstreeks kontakt op met Mevr . Danselle SAL :SE . rueYernissaut 14 te 5290 Nalinnes . Tel . 071/21 55 47 .

130

K1RJJ 1 S

E

> De heer A_ Jacquet maakte voor ons rog eens een minera -logische puzzel . ditmaal in de stijl van ons jubileum .

De richting waarin de woorden gelezen dienen te worden i ssteeds aangeduid met een pijl . De letter in elk •Iikomran dvakje wordt tweemaal 3ebruikt .De oplossing vindt U in het volgend nummer van neonieuws .

1 3 1

1. Voorvoegsel met als betekenis "aard-' .

2. ?wart, erg zacht mineraal .

3. Zant metaal, dat soms de pest krijgt ,

4. Varieteit van aktinoliet, soms ook Jade genoemd .

5. Roze-rode variïteit van zoislet .

6. Algemene term voor mineralen ais pyroop, aimandien, spessartian, grossulaar enz .

7. Edelmetaal .

8. Dit mineraal maakte Antwerpen wereldreroead ; vooral gegeerd in kcmhinatie riet het letaal onde r

nr

7 .

? . Een bevende edelsteen .

10, Een mineraal uit de gr eo van re oxiden, twee andere mineralen rennen 7e.eltde torauie, in Belgj e

tost het voor te Epprdbais .

11. ,rerner noemde dit mineraal .eeenlaniet . wel e "aal werd or door H.au 'v aan ge^e've n

12. het meest gebruikte netaai ter wereld .

1 :* . Een roodachtig metaal .

14. :'oor de che:rict heet dit mineraal loodchrosaat .

15. De oude Zweedse naam voor scheeliet .

t6 . Een vrij zeldzaam mineraal uit de osumilletgroed . rooie e eapiaren werden gevonden in P:ra ili een In Zwitserland .

17. Een na cine- .anzaan -sillkaat iinoslllkaat ., dat o .a . ae'vonden wordt 1n de stree ,, 'dan Hotaze l

!luie-Afrika ; .

18. Een zilver-sulfazout, gene« naar een aartshertog van Oostenri j k. .

19. Een goud-zilver-teiiuride .

20. Dit g as doet ai en toe ons :mopje ,randen .

2 i1 3

4 7

D y Di

1 0

12

13 415

16 18 19

beurzen en tentoonstellingen

BEURZEN EN TENTQQNSTELLINGE NVAKANTIEMAANDE N

17

06 CH

FIESCH. Turnhalte . 9-17 h . Mineralenbeurs ,

18-19 06 D

M4HNE5EE-DELECKE, St . Hubertus Schutzenhalle . 10-17 h . Mineralen- en fossielenbeurs .

26

06 0

FREUDENSTADT . Turn- und Festhalle . 10-17 h . Mineralenbeurs .

26

06 0

GEILENKIRCHEN . Realschule, Cillesxeg . 10-17 h . Mineralenbeurs .

03

07 D

BAMBERS, Haraioniesálen . 10-17 h .

03

07 A

KUFSTEIN . Koipinghaus . 8-16 h . Beurs ; tentoonstelling : "2i11ertaler Aiethyste' .

08-10 07 F

SAINTE-mARlE-AUX-MINES . Plaats

dorpscentrum (schooi, tent, teater, ent .) . Vrijdag enkel voo r

handelaars iet speciale toegangskaart . 12-1919. 1919-19 h . Beurs .

09-10 07 N

EVJE, Utra-Sporthal . Mineralenbeurs .

23

07 A

6RoBMlNG, DACHSTEIN-TAUERN-R£SION . Sporthalte . 9-17 h. RUIL-beurs (mineralen en fossielen) .

23-24 07 CH

2U62 . Geieindeturnhalle, 11-1819 .34-16 h . Beurs .

07

08 A

2ELL-AM-SEE . Volksschole (achter het postgeboui) . 8-16 h . Mineralenbeurs .

06-07 08 CH

DISENTIS . Mehrzweckhatle (baan richting Dberalo) . 13-18/10-16 h . Mineralenbeurs .

20-21 08 CH

BRISTEN . Schulhaus, 14-1819-16 h . Mineralenbeurs .

27-29 08 6B

HARROGATE . Crew Hotel .

28

08 H

BUDAPES T

28

08 CH

MARTIGNY. Salie Communale . 8 .30-18 h . Beurs .

03

09 D

6ROSS!'EHR1NG Hrgertreff (Alte Post) . 10-18 h .

03-04 09 CH

ALTOORF . Personalhaus D6twyler AG . 13-18/9-16 h . Mineralenbeurs .

03-04 09 D

HEIDELBERG . Kongresshaus/Stadthalle ei Nerkar . 10-18/10-17 h . Mineralenbeurs .

03-04 09 D

HAGEN, Stadthatle . Wasserloses Tal . 11-18 h .

03-04 09 D

ULM . Donauhalie . Mineralen- en fossielenbeurs . Tentoonstelling : 'Entwicklungsgeschichte de s

Mensrhe n

04

09 A

SAALFELDEN . Festsaal . Mineralenbeurs . 8-16 h .

10-11 09 8

BRUSSEL . Hotel Metropose, de Brouckilrenlein 31, 10-18 h .

Tentoonstelling : 'Eaidoot van Auenast, België' .

lal . : de heer R . Leemans, 36 F . Delhassestraat, 1060 Brussel .

Hoewel deze kalender van beurzen en tentoonstellingen met de meeste zorg werd opgesteld, is de reuaktie rie t

verantwoordelijk voor eventuele foutieve gegevens . Vooraleer een verre reis te ondernemen oe een beurs te be -

zoeken doet U er best aan na te gaan elf de gegevens (nog) korrekt lijn .