mineralogische kring antwerpen vz w

geon ieuwsá*h.mKA_ maandblad van d e

,54

1*L*1liii*Gl 7an

Ur'* bh . P

- 198. 41❑

ineralen, en ten*.oschelpen

erg foss*

mineralogische kring antwerpen vz w94

Zetel : 0 iunegar.ckstraat 26, 8-2000 Antwerpe nStichtiBgsdatum : 11 mei 196 3Statuten : nr . 9925 in de Bijlage tot het S .S . van 17 november 197 7

Gennie uuws : maandelijkse publikatie (verschijnt niet in juli en augustus )Oeonieuws Is wettig gedeponeerd bij de Koninklijke Bibliotheek van België . Gehele o fgedeeltelijke overname van tekst en/of illustraties mag slechts gebeuren mits schriftelijketoestencning van de uitgever .

Redakteur en verar- twoordeli)ke uitgever : H . Dillen . lieepstraat 120, B-2760 Sint-Gillis-Waa s

Betalingen. :Bankrekening B .A .K . 880-1909401-0 .1 of p -r . 000-1155095-1 9beide t .n .v . Mineralogische Kring Antwerpen v .z .w ., Marialei 43 te 2120 Schoten .

B . : .W .-nummer : 617 082 47 4

Vergaderingen. : Gegevens ir- verband met de maandelijkse vergadering, jeugdvergaderinq, praktikum ,uitstappen e .d . vindt men maandelijks in Gennieuws .

NUTlGE ADRESSE N

BAL K .

DE BRUYN L .

B' I1AN1'- Ni P _

DILLEN H .

JFNSEN ,I .

G .6 J-LGYTEN Wou t er s

MICHIELS L .

OP BF BEECK E .

ACEEUYBROECK E .

TA-MBUYSER J .

TAl1B-'tSEB P .

VAN GOETHE:M L .

VAN HE} . 1 "

VAN BEK.-SCE{!]FVMAKCKPRS A _

VAN TICHELEN W .

VERCAMMEN A .

Van Amstelstraat 164, B-2100 Deurne

Lindenies 152, B-2120 Schote n

rel . 1131/58 69 3 3

Kon . Flisabethlaan 35, B-2700 Sint-Niklaa sTel . 031/77 06 6 4

Roepstraat 12'3, 6-2730 Sint-Gillis-Waa sTel, 011/70 60 0 7

Vekenveld 6, B-2550 Kontic h

ïerdinard Maesstraat 35, B-2571 Waarloo s

Bakkersdreef 41,•3-2180 Kalmt .hou t

Tel- 031/66 92 3 2

Invalidenlaan 11, .3-2120 Schote n

Tel . 031/58 54 3 4

Karel de VIe straat 11, B-2030 Antwerpe n

Jan Samijnlaan 37, B-2100 Deurr e

Tel . 031/25 03 9 3

Bovenweg 23, NL-1871 VN Schoor lTel . 00/31/22/09 298 7

T'omrrcltlaan 17, B-2510 Mortse lTel - 031/49 92 9 1

Marialei 4 .3, B .2120 Schote nTel . 031/45 29 1 4

Marialei 43, R-2120 Schote n

Tel . 031/45 29 1 4

Van Putlei 37 bus 9, B-2000 Antwerpe n'rel . 031/17 58 1 B

Pelrzanshoeve;traat 21, B-2610 Wolrij kTel . 031/27 32 11

vindplaatscnkartotee k

RVB technische realisatie s

RV B

HVB sekretari sredakteur Gennieuw sdokumentat iedl gins t

RVB uitstappen, public relation s

RVB lay-nut en verzendin gGennieuws, ontwerpe n

RVB voorzitte r

RVB vergaderingen RVB

HVR hibliotekari s

RVA identifikatiediens t

RVB kursussen

RVB ondervoorzitte rjeugdafdelin g

RVA kodrdinator beurzen e ntentoonstellinge n

RVB penningmeestere s

RVB praktiku m

RVB samenaankoo pexposantenadmi nistrat ie

Min girant

MKA -kalender

95

Uitzonderlijk is er wegens Minerant 82 in mei géénmaandelijkse vergadering, jeugdvergadering of praktikum .

■ Zaterdag 8 mei 198 2

Publicitaire aktie (affiches verspreiden e .d .) i .v .m .Minerant 82 . Samenkomst om 9 h in het lokaal Ommeganckstraa t26 te 2000 Antwerpen . Men rekent op een talrijke opkoms t

■ maandag 10 mei 198 2

radioprogramma over MKA en MINERANT '82 ,op BRT lste zender, omstreeks 9 .30 uur, in "De Postiljon "

■ Vrijdag 14 mei 198 2

Opbouwwerkzaamheden voor Minerant in de Handelsbeurs, vana f9 tot 20 h . Meer informatie hieromtrent vindt U elders in di tnummer

■ Zaterdag 1 5 en zondag 16 mei 198 2

MINERANT 8 2

De zevende internationale beurs van de MKA v .z .w ., ingerich tin samenwerking met de Speleologische Stichting Deurne v .z .w .en het Stadsbestuur van Antwerpen .

De beurs is toegankelijk van 10 tot 18 h in de Handelsbeurs ,Twaal fmaandenstraa t (bij de Meir) te Antwerpen .De toegang is gratis voor iedereen .Gedurende de beurs is er een doorlopende diavoorstelling"Goud in de Ardennen" .

Meer gegevens omtrent Minerant vindt U eveneens elders i ndit nummer .

scone Shop MineralenEdelstenen

APPELMANSSTRAAT 25

Ruwe DiamantEMPIRE SHOPPING CENTE R1MNKEL 36 - 2000 ANTWERPEN

JuwelenTEL . 031134 .27.94

96 MKA - nieuws

• Verzending GEONIEUW S

Zoals U heeft gemerkt wordt ook, waar het kan, door de MKAgeautomatiseerd : de namen, adressen en andere gegevens va nalle MKA-leden zitten nu opgeslagen in een komputergeheugen ,en kunnen op allerlei manieren te voorschijn worden getoverd ,bijvoorbeeld op adresetiketten .

Dit kwam tot stand met de medewerking van de firma Belgia nHospital Services te Wilrijk, die wij langs deze weg hartelij kdanken voor de ons verleende faciliteiten . Voor de praktischeuitwerking i .v .m . programmatie en het inbrengen van gegeven swordt gezorgd door Mevrouw Dillen, die de MKA hierbij eveneen shartelijk dankt .

Anderzijds is het herwerken van een ledenbestand steeds ee nmogelijke foutenbron . Daarom verzoeken wij U nauwgezet U wadresetiket te verifiëren, en ons eventueel een verbeterdeadresstrook terug te sturen . Dit geldt vooral voor personenwiens adres administratief werd gewijzigd na de fusie dergemeenten .

• Adresverandering van het sekretariaa t

Wij vestigen nogmaals de aandacht op het nieuwe adres van he tsekretariaat : Doornstraat 15, B-2780 Sint-Gillis-Waas .Als gevolg van deze verhuizing zal er gedurende enkele wekenmogelijk vertraging optreden in verband met het behandelen va n

de briefwisseling en andere sekretariaatsaktiviteiten, waarvooronze verontschuldigingen .

• MINERANT 82 : exposante n

Er zijn nog enkele plaatsen vrij voor exposanten . Geïnteres -seerden kunnen (zeer dringend) kontakt opnemen met de hee rA . VERCAMMEN, Palmanshoevestraat 21 te 2610 Wilrijk .Tel . 031/27 .32 .11 .

• MINFRANT 8 2

Voor de zevende maal richt de Mineralogische Kring Antwerpe nv .z .w . haar jaarlijkse mineralenbeurs MINERANT 82 in, en dit o pzaterdag 15 en zondag 16 mei 1982 in de Handelsbeurs, Twaal fmaandenstraat (bij de Meir) te Antwerpen .

U vindt op Minerant mineralen, fossielen, schelpen, koralen ,gesteenten, boeken, mikroskopen en toebehoren, ultrasoonbaden ,en, voor het eerst, een beperkt aanbod van juwelen en (half- )edelstenen .

Op de sekretariaatsstand kan U terecht voor geologisch gereed-schap (Estwing), mineralendoosjes (Jousi), speciale kit ,boeken, enz .

97

Er is doorlopend een diavoorstelling met gesynchroniseerd eklank over "GOUD IN DE ARDENNEN" . Deze zeer interessantemontage werd gerealiseerd door enkele van onze jeugdleden .

In de gezellige bar kan U een hapje eten of iets drinken .De toegangsprijs is voor het eerst gratis voor iedereen . We lzullen wij iedereen de gelegenheid geven om op vrijwillig ebazis "een duit in het zakje te doen" . Alle giften, groot o fklein, worden in dank aanvaard !

Daarenboven doen wij zoals steeds een warme oproep aan onz eleden om te helpen bij het gigantische werk dat de inrichtingvan een beurs met zich meebrengt .

1 . We zoeken leden, die op zaterdag 8 mei 1982 willen helpe nbij het plaatsen van affiches in de Antwerpse winkels .Samenkomst om 9 .00 h in het lokaal Ommeganckstraat 26 té2000 Antwerpen . Er wordt een vergoeding van 300 BFvorm van aankoopbons) voorzien plus een middagmaal .

(in de

2. Bij de opbouw en inrichting van de beurs op vrijdag 14 me i1982 vanaf 10 .00 h tot 20 .00 h zijn helpende handen onont-beerlijk !J !

3. Tijdens de openingsuren van de beurs verwachten wij lede ndie, al is het maar een uurtje, kunnen helpen (sekretariaat ,algemeen toezicht, bar, . . .) .

4. Op zondag 16 mei 1982 om 18 .00 h is het gedaan . . . voor d ebuitenstaander . Maar alles moet dan terug afgebroken en ont-ruimd warden . Ook hiervoor doen we een beroep op Uw hulp .

BELANGRIJK : Het sukses van Minerant 82 hangt voor een groo tdeel af van de publiciteit . Zorg er a .u .b . voo rdat Uw familie, Uw kennissenkring, Uw firma en U wkollega's op het werk, Uw school en medestudente nop de hoogte zijn van deze manifestatie en . . .er naar toe komen 1

Er zijn 25 000 folders en 2000 affiches ter be-schikking . Gebruik ze, en wees er voor één kee reens kwistig mee (in de positieve zin van he twoord) ! Wenst U méér folders en/of affiches da nvolstaat een telefoontje naar de heer A . Verr_ammenPalmanshoevestraat 21 te 2610 Wilrijk .Tel . 031/27 32 11 .

Ook de jeugdleden zullen dit jaar ruimschoots aan hun trekke nkomen . Zij kunnen een tafel bekomen tegen 150 F per meter ,een zeer laag bedrag dat ons moet toelaten de onkosten voorhun stand te dekken .De enige formaliteit die zij dienen te vervullen is een in-schrijvingsformulier invullen, en 150 F/m op de p .r . van deM .K .A . overmaken .

98

• Speciale oproep voor de jeugdlede n

Wij zoeken jeugdleden die TIJDENS Minerant (vooral zaterda gde ganse dag en zondagvoormiddag) folders willen uitdelenop straat . Zij kunnen een vergoeding opstrijken van 100 BF pe ruur in de vorm van aankoopbons .Gegadigden kunnen kontakt opnemen met de ko*rdinator, de heerP . VAN HEE, Deuzeldlaan 16 bus 1 te 2120 Schoten, tel . 031 /45 29 14, en wel zo spoedig mogelijk, want het aantal uitdeler swordt beperkt .

EEN OPLOSSINGOM UWGEZIIVS13UDGET

TE HOUDEN..

EENPERSOONLIJKEIN EVENW1CHT LENING OF

F71VIAIIIr;IERING

LENINGEN flDK SPAARKA S

HBK•SPAARKA$ nr - Sinds 1918 • Langs Lozansstrsst 750 - 7000 Antwerpen

ALLES voo r

makrofotograf ie

Grote Markt 1 7

AntwerpenTel 3 3 7 7 0 7

private parking

/DE ANTWERPSE FOTOESMALFILMHANDEI /N.V.

beurzenkalender

ss

1-2 CH BUCHS,Hotel Bahnhof,

10-18/10-17 .1-2 D DORTMUND, Freizeithaus Revierpark Wischlingen,

H'6fkersstrasse 12 ,10-17 .

1-2 D MUNCHEN,

Pschorr-Keller ,

Theresienh'6he .1-2 D THELEY,

Sport- und Kulturhalle Theley,

9-18 .1-2 A SALZBOURC,

Kolpingsaal, Franz-Josefstr .

15,

12-18/9-15 .1-2 A DORNBIRN, Gasthof Schlossbrau

(bij de kerk),

9-17 .1-2 CH LA CHAUX DE FONDS,

Salle Communale, rue de la Serre 68 ,13 .30-19 .00/9-17 .

1-2 F MEAUX,

Salle Polyvalente,

77100 Nanteuilj les-Meaux,

9-18 .1-2 F SÉTE,

Salle Léon-Blum .2 D WiiPPERTAL,

Zoo-Gaststutten, 10-17 .2 A WIEN,

Tourotel,

Kurbadstrasse 8, A-1100 Wien,

9-16 .8-9 D BAD S CKINGEN,

Katholisches Vereinshaus,

10-18/9-17 .8-9 Y TRZIC,

Bistrica-school,

8 .30-19/8-19 .8-9 F MACHECOUL .8-9 F St .-MEDARD-EN-JALLES, Centre Culturel .8-9 F SU IPPES,

Salle des Fê tes .9 1 MONTENAR O9- A EISENERZ,

8-16 .

15-16 B ANTWERPEN

M 1 N E R A N T

8 2

ingericht door de Mineralogische Kring Antwerpen v .z .w .

in de Handelsbeurs, aan de Meir te Antwerpen . Open va n

10 tot 18 uur . Toegang gratis . Doorlopende diaver -

toning "Goud in de Ardennen" .

Inl . : de heer P . VAN HEE, Marialei 43 B-2120 SCHOTEN

tel . 031/ 45 29 14 .

1 5-1 6 F

GRENOBLE, Palais des Sports .15-16 F

SAINT-ETIENNE, Ecole de Filles du Marais, rue Bénévent . Enke lruil, verkoop verboden . 14-19/9-19 .

15-16 F

STRASBOURG-SCHILTIGHEIM, Salle des Fétes, rue de ta 2e D .B . ,9-19/9-18 .

16

D

KARLSRUHE, Nancy-Halle, Festplatz, 9-18 .16

A

GMUND, Volksheien, 8-16 .

16

I GIAVENO22-23 D

BERGHEIM, Stadthall e22-23 D

FREILASSING, Mehrzweckhalle .22-23 F

HAGENTHAL-LE-BAS, Salle Polyvalente, 9-1 922-23 F THOUARS22-23 I

FANO .22-23 CH ST-GALLEN, Olma-Areal, 10-18 .29-30 1 LANZO TORINES E29-30 F

PERRIER, Salle du camping des grottes . Op 29 slechts ruil .29-30 I

SESIRI LEVANTE, " Passegiata a mare "29-30 CH LUGANO, Padiglione Conza, Lido Lugano, 14-22/9-17 .30

1

RHO, Centro San Carlo, Via Porta Ronca 29 .

1 00

goud

h. dillen

Figuur uit de graftombe Baqt, in Beni Hassan (2000 v .C . )Links : het wassen van het gouderts ; in het midden : he tconcentreren ; rechts : klaarmaken voor het smelten .

Goud is sinds vele duizenden jaren bekend . Zelfs in de oudsteEgyptische graftombes werden gouden voorwerpen gevonden . He tglanzende metaal werd zeer vroeg als ruilmiddel gebruikt, e nmen maakte er munten, juwelen en allerlei dekoratieve voor -werpen van .

De vindplaatsen van gou din het antieke Egypte .

OLJIFT :w, o

e*J*ny ncl *J **eAill ''- t - •1

E ❑ FLI

MAIIARRAGA,i; r AKL)MP'5G V

GOL

BLIHENunoi ,ALF .

SEMNA ,

AMAHA -elf .I

SA Iil

11116'

4 .

• .SABLI

KERM ADONC )L A

JE BE LBARK A L

' MEROW E

$L ALL

AB U.1-IAMED .

ATBAR A

r [lL

f -)I ; cop - oASWAN

8F FNICE

1 01

De fascinerende kracht van goud vindt zonder twijfel haar oor-sprong in de zeldzaamheid, de glans en de kleur van het metaal ,en de stabiliteit . Niet alleen voor de juwelier is goud eenuiterst belangrijk metaal, maar ook voor de ekonoom, de archeo-loog, de elektronikus, de astronaut, de chemikus . . .

Het goudgehalte van een goudlegering wordt nog steeds meesta luitgedrukt in karaat : 24 karaat is 100 % goud . Het Arabischwoord "quirat" duidt op de vruchten van de Johannesbroodboom ,waarvan de graantjes tot gewicht dienden voor de handelaar sin de "bazars" van de oudheid . Voor munten en juwelen word thet goud meestal gelegeerd met andere metalen, vooral koper e nzilver, om de hardheid te verbogen .

Gedegen goud, dat op talrijke plaatsen in de natuur voorkomt ,bevat meestal nog andere metalen, zoals zilver en koper, ensoms Bi, Sn, Pb, Zn, Pt, Pd, Ir, Rh . In vele gevallen beva tgoud 10 tot 15 % zilver . Goud kristalliseert, zoals koper e nzilver, uit in het kubisch stelsel, maar goedgevormde kristal-len zijn eerder zeldzaam : vooral de oktaeder, de dodekaederen de kubus komen voor .

De volgende vormen werden waargenomen : 10011 , 1 011 1 ,(002 111131 , 11 .10 .181 , en 11241 . Vaak komt tweelingvorming voor, e nwel volgens 41111 ; herhaalde tweelingvorming kan aanleidin ggeven tot vertakte (zgn . dendritische of arborescente) aggre-gaten .

Dat goud een uitgesproken metaalglans heeft hoeft geen betoog .Het metaal is uiterst pletbaar, en de zeldzame goedgevormd ekristallen lopen veel kans om door de minste mechanische dru kvervormd te worden . Goud is erg zacht (2 .5 tot 3 op de schaa lvan Mohs), en heeft een hoge dichtheid (19 .3) en smeltpunt(1052°C) . Het is een van de beste warmte- en stroomgeleiders ,en het meest plet- en smeedbaar van alle metalen .

Een dendritisch aggregaa tvan goudkristalle n(Torquay, Devon) .

102

Kristalvormen, aggregaten

en nuggets van goud

103

Chemisch is goud buitengewoon inert, en het wordt slechts doo reen paar reagentia aangetast . Het is dan ook niet verwonderlij kdat in de natuur goud bijna steeds gedegen voorkomt, en slecht szelden in verbindingen zoals bv . Krenneriet, (Au,Ag)}Te 2 ,calaveriet AuTe 2 , en nagyagiet Pb 5 Au-(Te,Sb) 4 S 5-8 .

Goud is, met koper en zilver, het metaal dat het langst bi jde mens bekend is . Dit kan ons vanwege de zeldzaamheid ver-wonderen, maar daartegenover staat dat goud in de natuur ge-degen voorkomt waardoor het erg gemakkelijk als zodanig ka nherkend en gewonnen worden . Het is inderdaad duidelijk, da tmen veel gemakkelijker goud kan herkennen en het metaa lisoleren dan bv . zink . Om zink te winnen uit sfaleriet i seen chemisch proces, een reduktie nodig .

In Egyptische graftombes vinden we afbeeldingen in dit ver-band die dateren van 2500 voor onze tijdrekening .Amalgameren (het legeren met kwik) werd reeds door Pliniu sbeschreven, en de eerste kupellatieprocédés vinden we teru gbij de Grieken, 4 á 5 eeuwen voor Christus .

Goud werd a1 spoedig een gegeerd materiaal voor het vervaar-digen van juwelen, luxevoorwerpen en munten, omwille van dechemische stabiliteit en de blijvende glans van het metaal .

Door de eeuwen heen heeft goud steeds een belangrijke ro lgespeeld in de ekonomie . Zo veroorzaakte de ontdekking vangoud in California in de vorige eeuw een ware volksverhuizing ,de grote "Gold rush" .

Thans gaat het allemaal wat minder spektakulair in zijn werk .Goud wordt gevonden in twee typische voorkomens : enerzijd shet adergoud, dat in het gesteente - meestal met kwarts -voorkomt, en anderzijds het alluviaal goud, dat door verwerin gvan de gesteenten vrijgekomen is en werd afgezet in rivier-beddingen . In deze alluviale afzettingen vinden we zogenaamd e"nuggets" of afgeronde korrels en klompjes . In Californi aheeft men in de vorige eeuw nuggets gevonden tot 80 kg, e nin Chili zelfs tot 153 kg ! Meestal vindt men in de alluvi aslechts zeer fijne schilfertjes en korreltjes, gewoonlij kmet andere zware mineralen zoals monaziet en vooral magnetie t("black sand") . Zilverhoudende nuggets vertonen vaak ee nconcentratiegradient : in de buitenste laag is het zilve rselektief opgelost door het water, zodat daar de zilverkon-centratie veel lager is dan in het midden van de nugget .Goud komt ook nog voor als fijn verdeelde insluitsels i nandere mineralen zoals bv . pyriet .

Tegenwoordig staat Zuid-Afrika in voor meer dan de helft va nde wereldproduktie . Het kompleks van Witwatersrand werd i n1884 ontdekt, en is meer dan 100 km lang . Goud komt er voora lvoor met pyriet in een kwarts-bevattend konglomeraat .Op de tweede plaats komt de Sovjetunie, die in Siberië buiten-gewone rijke goudertsen exploiteert .

Verder wordt in vele andere landen in alle werelddelen goudgevonden . Europa is zowat het slechtst bedeeld op dit gebied ,en slechts hier en daar wordt op eerder kleine schaal nogwat goud gevonden, o .a . in Tsjechoslowakije en Roemenië .Ekonomisch onbelangrijke voorkomens treffen we aan i nSkandinavië, Schotland, Cornwall, Zuid-Frankrijk en Bretagne ,de Alpen, en de Belgische Ardennen .

Hoe bekomt men nu het metaal ? We zullen het hier niet hebbe nover het goud dat als nevenprodukt wordt bekomen in divers emetallurgische procédés .

1 . WASSEN

De dichtheid van goud is zoveel groter dan die van het geas-socieerde materiaal, dat men het goud kan afscheiden op ee nzgn . goudpan . . Men brengt wat slib op de pan, en doo rdraaiende bewegingen te maken in het water worden zandkor-reltjes door het water meegesleurd, en blijven de fijne goud-schilfertjes achter op de pan, althans in principe, want goud-wassen vergt veel behendigheid, geduld en uithoudingsvermogen .

Konische en vlakke goudpan

Goudwasinstallatie zoals di ein de vorige eeuw in Californi awerd gebruikt .

Deze primitieve metode wordt thans vervangen door procédés o pindustriële schaal, die evenwel op hetzelfde principe berusten .Fijne goudstofdeeltjes kunnen worden opgelost in kwik : goudvormt met kwik een legering, amalgaam . Uit dit amalgaam distil -leert men het kwik af (dat men rekupereert !), en het residubestaat uit goud met eventueel nog andere metalen . Dit systeemwerd reeds uitgebreid toegepast door de Californische goud-zoekers in de vorige eeuw .

1 05

2 . HET CYANIDE-PROCES

Goudhoudende kwarts wordt fijngemalen en bevochtigd . Het sli bwordt dan geschud met een verdunde oplossing van het (overigen serg giftige) natriumcyanide . Het goud gaat dan in oplossingonder kompleksvorming . Uit deze oplossing kan men dan zeergemakkelijk het goud afzonderen, bv . door reduktie met zink .

Het industriëel bereide goud wordt dan nog gezuiverd (elek-trolytisch en/of chemisch, o .m . door chloreren) en eventuee lgelegeerd met andere metalen .

Enkele advertenties uit ee nkrant van 17 mei 187 9(Mining and scientific Press )

May 17, 18 79. 1 MINING AND SCIENTIFIC PRESS .

GOLD AND SILVEEL[binding and Amalgamatin g

MACHINERY .AYasp 11111^ Rock Hreak-n, Crwhing Railw Amalgama

- Pap aad !loqaaLo * Tor Gold and tfilrn Orea, (Nov>diala, T9rna.ra Aetnrta Rook 11rt11 .. Air twan preaanra, !heelRhea and Lijm !or Stampa, tod nerf de .erIptSoe o! aallnoa .d 11131 Avpptia .

PRRY 'Wrought-Iron Fram e

FOR STAMP M1LLS .Grolt eavlna in torn. and money nver thn vaal 12.m•Made conrI let. watt wroush -Lron 'frame ~47 to ppvt it(n O

Lbo lmnnóatlon, rngv$rfnrr r.o stalled mlliwright . ~goal sare br. .Yrgasad in e=cellen or In vrnry pa• ltcula r

Via w3¢

hang sil cha Machlunry fat e ln Dia*myy (laa d1dfl loolt111faa L7uolirle, [heel g huea an, l bire, $oflrw se d

aa, (lavaaar $hafting Pallets, etc Afeet pa wd.i( ewek wlth Cnnm.r Plat. ln.lda r,f Lbo ortari

+ c i i lS*A T I !Very Important to Quartz Miii Men !

Bilvaar Pla►ted Am.a.1gameting Pi t~log Gold, aupplied in .ny gnanLtLy and alzo al I .rrwn.t PAYililn Ilet . . en,1 Srri .Tis,• •

PACIFIC 60L0, SILVER, NICKEL AND CLIPPER PLATING WO F

4! Resry St ., San Francisca .

W . E. SHEPNIAN, -

- PRCIPR!ETOR .

Maau:aot+xe Iron

t fl(i twd Maoàtneryad P I Kinds at CIreatly Reduoed Bate.

O T&CZNFtoN'e PAI'E11T

1Eold-Board AMALGAMATORS .

Galden State Presstwe Blowers .First St . between Howard as Poieotu, & P

Diamond Drill Co .

'Iie *nuis•r .* ;;ned, rwnern of Lh ge'IIUTti PATEN T!or I1lrl Sf, rtill t•i 11rTi ii ]1(il i.l .H , , w hrrruaht te th elri}Int.t Y,xl,• *•f 1 .[1rfe Klnn, art• lltrrpercd tn 011 nltdor1h•. 1Ir.• IMI'H[r1'EI, 1'IUUIY1'FI'IEN(I AND Tl r NNFLJN(Irl :!I I0, w,ih air vuilhout I,ower, .1 short notfeo, an dat o•rtnrle,l Prkrr•. Abundant tratitnony Turniahed o ftlrr area[ rarwmr) . g rol misar lul le rk Leg o! naroero mmachines in ,,erotion in Lino yuartt and gravel mfne%on thle ,nr .1 . Circulara forwardwi, and hall Iufor-tnatlnn Biren upI n al,l rl ie.t III .

A . J, aBVSRANCE da CO .ene*, No . adU tl .neome ernst, R,Kan 10.

DR . LIBBEYDENTIST,

N. SV . O tr.r =..r.y ..■1 O .scy Street.,>shb*.ea pr. Opry ~mat, SLR TBAWC1 CO, CA L

S $d, Lont Tender., Exchange, Etc.[Carr.CS.d W.ak1y by berm ik Ov . I

bui ëfulr otrloo. October 30, 3 r . a tLsaAr. Ts1tn

!a fi T .,11 L ■ ., n{tIIBB Aura . 441;9tani& fa New 'TM". lppl .

Golden State & Minera Iran Works. STEVEN C

Fine Gold *mal

Adept« fer tje, T$Ilb I

Un1a l bad ibr CM.maneee,PI%etivd RMt

lIn t..ln .rrr.aa r .yui rat Lo rui, i tpft+ee af wat« tAo. *inq the r

h a body ot mercury

E. K. STEVE

106 goud . . . in belg ië L. Bernole tK . Van de Moorte lM. Van de VoordeM . Van den Drie s

Goud : van oudsher een symbool van macht en rijkdom . Moordenworden ervoor gepleegd, huwelijken warden erdoor bezegeld ;onze ekonomie is er als het ware op gebazeerd .Op enkele specialistische toepassingen na (zoals bv . in detandheelkunde en de elektronika) is de intrinsieke waard eechter gering . In sommige kulturen was het zelfs minderwaard dan ijzer 1 Niettemin heeft het sinds de oudheid d emens immer gefascineerd door zijn onverwoestbare en eeuwig eglans .

Als U het woord goudzoeker hoort, denkt u waarschijnlijk on-middellijk aan de zogenaamde goldrush die vorige eeuw i nCalifornia, Alaska en Australië plaatsvond . Aan België denk tU natuurlijk niet !Maar dan hebt u het toch niet helemaal bij het rechte eindeens was de bodem van onze Ardennen op vele plaatsen rijk aandit edele metaal . En het verbaast u ongetwijfeld nog meerals we beweren dat er ook nu nog duidelijke sporen van t evinden zijn .

Op één goudvondst na (in de Schelde bij Gent), is alles ge-situeerd in het massief van Stavelot, rond de Amblèvevallei .De bolletjes op de kaart zijn de plaatsen waar goud (en som sook zilver) reeds werd gevonden . Het meeste goud is waar-schijnlijk afkomstig van geërodeerde kwartsaders in de ooste-lijke Ardennen . Van daar werd het over tientallen kilometer sverplaatst door allerlei beekjes en rivieren tot het blee f

Vindplaatsen van goud in de Ardennen (naar Giliet, J .C ., 1970 )_-,

_ _ - ._ I JI

1 • SPA

- .* -.

-. _i

.XHOFFRalxRo BERrviLL L

Mal1M OT

BVTGFNRACH

'- NAIME Sfar*hrn n *

gauG11

LIGNEI1vILt,E

I

•*

-*

-

E ,5 E

FRANCORLHAi{ I 5

AT+rAI LLE

n BOR HOE BI AI Xu POHT

/ ti

dr la mine d'or

1 .PONT

■ }oldba Ch am goldr*ert

4 ■#•

b rgrlr . . n

■

9DLLah G EfAYMO nv ILL E

GNOE NYA L

MONT€ NmP*

/v

zull en■

Arr9LEY E

--,^

-

RECHT

r 90Rr1

GRA.ID-NALLEux

_y■ yoldgru_6 e

_R

■ golCk u- i HIER +01*61r r

TIEL5ALH

>F

•

*f1=RR£u x

7eRR■Ir5 CAMBRIEN 5

BA RA pDE

-

B1.1 af N .

Ij '

,f . LLS / ■

90v19ei

.lm

r 9E H O

TE RRaINS DE VOHl E5 " TAILLES

1aT EA J

.t -1

1

/

/

/ .f / r ./

MANHIT •

I

!

r LIERil E11k

10 X M .

J .C . GIL LET - 196 7

LVMITCS G£OLOGIQuES * .* .

OECOUVERTES D ' OR ■

vESTiGES O' CRPEL_LAGE S

sA1NT -sr IT H

0

L OR GAULOIS

107

liggen in alluviale afzettingen ('placers') . Vermits goudeen zeer zacht metaal is, zijn de kristalletjes uit d eprimaire vindplaatsen door dit ruwe transport volledig afge -sleten tot zogenaamde nuggets . Deze klompjes (of soms schil -fertjes) bereiken een maximale grootte van ongeveer tweemillimeter (in de Ardennen wel te verstaan ; elders kunnen dezeveel grotere afmetingen bereiken) .

Zeer waarschijnlijk werd reeds in de antieke oudheid goud ge-wonnen in deze streek . Er zijn voldoende archeologische aan-wijzingen om dit te staven . Eigenaardig genoeg zijn er géé naanwijzingen van goudvondsten die dateren van na de Romeins eperiode, echter wel oudere .

Volgens de Griekse geograaf Strabo (le eeuw voor Christus )kon goud op drie manieren worden gewonnen : men kon de rivier -zanden wassen, goudbevattende gesteenten fijnmalen voor he twassen, en ondergrondse aders ontginnen .

Een groot gedeelte van het goud van de Kelten werd door d eRomeinen vooral onder Cesar buitgemaakt . Het is zonder meerduidelijk dat reeds voor de Romeinse heerschappij in de Arden-nen goud werd gevonden . Hieromtrent lezen we in het boekj e"Les chercheurs d'or en Ardenne" van Jean-Claude Gillet da ter in de Romeinse tijd tot tien ton per jaar werd opgedolven 1

Is dit misschien de reden waarom onze streken door Posidoniu sin 35 v .C . "Gallig Aurata" werd genoemd ? Eén feit staat al seen paal boven water : zij hebben niet al te veel meer latenliggen .Zeer veel overblijfselen van versterkingen en kampen werdengevonden in de omgeving van goud-vindplaatsen .

In verschillende bronnen uit de 18e en 19e eeuw worden goud-vondsten beschreven . In de streek van Vianden zou men in 175 4zelfs nuggets gevonden hebben "zo groot als erwten" . Vanaf1890 begon men in de Amblève en omgeving intens naar goud t ezoeken, en sommigen vonden voor 10 (toenmalige) frank goud opéén dag, waarvoor ze anders een maand moesten werken !

Goudzoekers in d eArdennen . . . anno 1910 ,foto Kurt Fagnoul .Copyright Z .V .S, Archiv .

108

In het begin van deze eeuw kregen opnieuw een aantal mense nde goudkoorts, zoals we kunnen konstateren uit de archievenvan de geschiedkundige Kurt Fagnoul . Technieken die veel wer-den toegepast, waren ten eerste het wassen d .m .v . een wasgooten/of een pan (waarover verder meer) . Ten tweede amalgameerd emen ook : men bracht kwikdruppeltjes in de pan zodat het aan-wezige goud oploste en amalgaam vormde . Door destillatie ko nmen achteraf het goud terugwinnen . Het grote voordeel van dez emetode is dat ook de kleinste deeltjes niet ontsnappen .

Een nadeel is echter dat het een omslachtige en ongezond ewerkwijze is . Verder gebruikte men soms ook schapevellen om d ekorreltjes op te vangen, zoals ook de Anatoliërs en Egyptenare ndit deden . Rendabel bleek het echter op deze wijze niet mee rte zijn : slechts enkele heuveltjes en kuilen in de omgevingvan Montenau (massief van Stavelot) vormen de sporen van huninspanningen .

Na de eeuwwisseling kwam het systematisch onderzoek, da ttrouwens nu nog volop bezig is, op gang .In 1920 werd ook in enkele gesteenten goud gevonden, o .m . ineen ottrelietschist te Bihain, en in een schist te Vielsalm .In 1937 zouden enkele goudzoekers tot enkele tientallen gra mgoud per dag hebben gewonnen in de Goldbach en de Warchenne .

Na de tweede wereldoorlog geraakte het goud in de vergeethoek ,met uitzondering van een diepgaand onderzoek door de K .U .L .(Hanssen en Viaene, 1979) . De aanwezigheid van goud in d eArdennen is een zekere zaak, maar de exploitatie is niet ren-dabel omdat de concentratie te laag is .

Energie-dispersie f

X-stralenspektru m

van goud vanFaymonville, België .

AuL

Au

0

10

AuL

20 keV

AuL

AuM

109

Voor het overige werden de klaterende goudriviertjes met rus tgelaten tot . . . zes moedige kerels uit het Antwerpse, gedreve ndoor de reeds genoemde koorts, besluiten zich hals over ko pin het avontuur te storten . Eindeloze hellingen moeten zi joverwinnen per fiets ; moerassen en prikkeldraden zijn d evolgende hindernissen, maar zij bereiken het Eldorado :Faymonville . Van de gastvrije inboorlingen aldaar krijgen z ezelfs een komfortabel onderdak ! Na aldus de geplogenheden va neen rasecht goudzoeker te hebben vervuld (het nuttigen vanhet geestrijk vocht werd zeker niet vergeten) trekken ze te narbeid . Eerst moeten dammen en sluizen worden aangelegd o mhet water van de Goldbach - een erg toepasselijke naam overi-gens - steeds op het gewenste niveau te houden .

Het slijk der aarde ligt nu letterlijk èn figuurlijk aan hunvoeten ! De vettigste modder uit de oever en het fijnste sli buit de bedding bevatten gewoonlijk het meeste goud . Di tmateriaal wordt gewassen met een konische pan die er ongevee ruitziet zoals een Japanse hoed, hetzelfde gereedschap waarme ein de Far-West werd gezocht .

Het goedje wordt eerst fijngeknepen tot een suspensie-achtigebrij ; steentjes en plantenresten worden overboord gegooid .Dan moet met de pan op een bepaalde manier warden gedraai dzodat de zwaarste stoffen, zoals magnetiet (Fe 3 04 ) en goudkunnen bezinken .

1 10

Vrij vlug hebben ze de kneep van het wassen onder de knie ,

want de zwarte ijzeroxidekorreltjes (magnetiet) blijven reed s

in de punt van de pan liggen- De dichtheid van magnetiet i s

slechts 5 .2, terwijl die van goud 19 .3 bedraagt .

En ja, een stijve rug en tientallen muggebeten ten spijt ,

uiteindelijk schitteren fijne gele korreltjes op de bodem !

Er rest dan nog de delikate kwestie van het opbergen ; ook

dit werd echter met enige handigheid geklaard .

Nadat de Goldbach zowat is leeggebaggerd (1) beproefden ze ook

nog hun geluk in het nabije Montenau . Tevergeefs echter, maar

dat deert hen nu niet meer . Ze ontdekten opnieuw dat d e

vredige rust van de natuur minstens evenveel waard is als een

paar goudkorreltjes 1

Dit artikel kwam tot stand met de medewerking van de heren

K . Fagnoul, J . Geys, E . Hansen, H . Dillen en P . Tambuyser ,

waarvoor wij hen danken .

B

Goudnuggets uit de Goldbac hbij Faymonville, gevonden i nde zomer 1981 .A. REM-opname, vergroting 100 XB. REM-opname, vergroting 200 XC. Fotografische opname ,vergroting ong . 20 X

1 1 1

Bibliografi e

Dillen H . (1979), "Goudvondsten uit Belgi", Gconieuws4(5), 66-67 .

Gillet J .-C . (1970) "Les gisements aurifères de Belgiquc" ,Bull . Soc . roy . belg . Et . géol . et archéol . 21, 121-163 .

Hanssen E ., Viaene W . (1979) "[7onnées minéralogiques sur le spaillettes dor de la bordure S . et S .E . du massif de Sta-velot", Bull . Belg . Ver . Geol . 88(3), 225-235 .

Taes R . (1981) "Goud op de Hoge Venen ?", Hona 16(3), 38-40 .

uit onze tijdschriften

/ Der Au fschluss 33 (3), 03 .8 2

91-95

Anapait aus der Rhd n97-102

Die Sekund'ir-Paragenese einer kleinen Uraner zlagerstd tte in derMorvan, Frankreich .

103-104 Ban erkenswerte Funds tellen im Diabas lei Wint er berg, Hochsauf -land .

/ Minera1ienfreund, 20(1), 02 .8 2

1-24

Kupfer; Sekunddrmineralien aus der Sc hwei . z25 28

Quarzkristalle und Japaner Zwillinge von der Axinitfundstell eim Sc hdchenta 1 .

/ Monde et Minéraux n° 46, 03 .8 2

4-8

Les gaam es : leur éclat, leurs structure s9-11

Larange, pays des "Tart-es Noires "1 2-1 5

Les fentes alpines de Bourg d ' Oisan s33

La naissance de la Médi.terrané e

/ Minera1ien Naga zin 6(3), 03 .8 2

103-111 Quarz (vervolg )113-116 Von Atom aam Moleku l117-118 Micromounts : die Montage aus den Papierlade n130-136 Unterwegs mit einem Strabler

/ Rocks and Minerals, 57(1), 01 .8 2

5-10

Tbe Mammatly St .Anthony Mine, Tiger, Arizona11-17

Minerals nameel for Persons associated witli mineralogy andgeology in Arizona

18-19

The Arizona Sonora Desert Museu m20 22

Phosphate Minerals in the Vesuvius, Virginia Area (rockbridgeiet)

belg ische vindplaatsen - *J a.c. vercamme n

ra hier

Provincie Liège .

De vindplaats bevindt zich in de zij berm van de openbar eweg bovenop de heuvel bij het verlaten van de gemeent eRahier in de richting van Lierneux, aan de rechterzijd evan de baan .

Afstand : ongeveer 175 km vanuit Antwerpen .

Mineralen : belangrijk voor carpholiet, die kan wordengevonden in een uitgraving in de berm, net i neen gevaarlijke bocht . Opletten du sVolgens "Les minéraux de Belgique" zijn in de om-geving ook rhodochrosiet, calciet en kutnohoriette vinden .

Kaarten : stafkaart 49/7-8 (Werbomont -- Trois-Ponts )stafkaart 55/3-4 (Bra-Lierneux )

LI ERNEUX