Nachtfestival Nuit Blanchezet zaterdag de hele stadop stelten

21Scheidend dirigent EdSpanjaard geridderdMAASTRICHT–Ed Spanjaard, diena twaalf jaar vertrekt als chef-diri-gent van het Limburgs SymfonieOrkest (LSO), is zaterdag tijdenszijn afscheid inMaastricht gerid-derd tot Officier in deOrde vanOranje-Nassau. LSO-directeurHen-ri Boeren benoemde Spanjaard te-vens tot honorair dirigent van hetLimburgse orkest.

18

kunst&media

MAANDAG11 JUNI 2012

Tineke Schoutenmet haar prijs: ‘Eindelijk gerechtigheid.’ FOTO EVERT ELZINGA/ANP

J. Kaart Prijsvoor SchoutenVanonzekunstredactie

AMSTERDAM – De Johan KaartPrijs voor het seizoen 2011–2012is gisteren uitgereikt aan TinekeSchouten. Zij ontving de prijs inhet DeLaMar Theater uit handenvanbewonderaar JochemMyjer.

De jury loofde haar wegens ‘de on-geëvenaarde typetjes, persoonlijketeksten,muzikaliteit, onnavolgbarevirtuositeit en timing, enaltijd tot inde puntjes verzorgde shows die zein haar eentje draagt’.Veel collega’s woonden de uitrei-

king bij. Jochem Myjer zei jaloers tezijn op ‘het belachelijk hoge tempo’waarmee Schouten zich tijdens deshows verkleedt: “Ik ben ook snel,maar Tineke is op dat vlak record-brekend. En ze is in staat om tweeuur tijdloos leuk te zijn. Ze is daarbijnooit grof.”Cabaretiers Paul Groot en Sanne

Wallis de Vries zijn ook lyrisch.Groot: “Haar timing is super-scherp.”Wallis de Vries: “Ik begrijpalsmoeder van twee jonge kinderenniethoezijhetgezinslevenmethaarcarrière combineerde.”Theaterproducent en acteur Hans

Cornelissen: “Het is ongekend hoe

zij als comédienne aanvankelijknauwelijks werd gerespecteerd ennunog steeds volle zalen trekt.”De koning vande klucht JohnLan-

ting heeft ook niets dan lof voorSchouten: “Als er iemand is die de-ze prijs verdient, is zij het wel. Zestaat in haar genre eenzaam op gro-tehoogte. Endathoudt ze al drie de-cennia vol, schijnbaarmoeiteloos.”Deprijs, eenbeeldje vanveelzijdig

acteur Johan Kaart (1897-1976) ge-maakt door kunstenaar Pieter deMonchy, is volgens de comédienne

en zangeres met recht een kroon ophaar carrière.“Ik ben jaren niet echt serieus ge-

nomen.Nu is er nogmaar eenhand-jevol lieden dat mijn werk stelsel-matig afkraakt. Eindelijk gerechtig-heid, zou je kunnen zeggen. Maardaar heb ik wel dertig jaar op moe-ten wachten. Gelukkig is het pu-bliek altijd wel op mijn hand ge-weest.”

‘Tineke Schouten staatin haar genre eenzaamop grote hoogte’

holland festival

TONEELMacbeth van ToneelgroepAmsterdam. Gezien: 10/6/12 in de Stads-schouwburg. Aldaar t/m 16/6 en vol-gend seizoen vanaf 15/8.www.toneelgroepamsterdam.nl.

HHHII

Het mooist is het bloed.Zorgvuldig, teder bijnahaalt Hans Kesting het uiteen medisch uitziende

container, een doorzichtige plasticzak met rode vloeistof. Hij loopt er-mee naar het midden van het to-neel, gooit hemmet evenveel krachtalsbeheersingomhoogenkijkthemna als hij vrijwel geluidloos op devloer uiteenspat en het vocht in uit-waaierende patronen over de lichtevloer druipt, als in een kruising vanCSI en Jackson Pollock.Johan Simons regisseert Macbeth

als seizoensafsluiter bij Toneel-groep Amsterdam, met Fedja vanHuêt in de titelrol en Chris Nietveltals zijn Lady. Het is een vette voor-stelling geworden, vol bloed, slijk,spasmes en geschreeuw, waarmeede makers nauwelijks geprobeerdlijken te hebben om Shakespearespersonagesmenselijk temaken.Hetblijft nu eenmaal een bruut en duis-ter stuk en het lukt regisseurs zeerzelden om van Macbeth en zijnvrouw iets anders te maken danmonsters in een nachtmerrie.

Ook deze voorstelling blijft gruwe-lijk plaatjestheater, intens ge-speeld,maar afstandelijk.Bij Simons is Macbeth een vete-

raan die aan het begin van het stukzojuist een opstand van rebellenwreed de kop heeft ingedrukt. Hijdraagt, net als de andere persona-ges, khaki badstof ondergoed: eensoldaatmet verlof.Van Huêt valt zijn rol aan als een

veldrijder een modderig parcours:verbeten, brullend, zwoegend enmet het schuim op de lippen maakt

hij van Macbeth een imposante rolinzijnoeuvre,maardebewonderingvoor zijn temperament wordt afge-wisseldmetdevraagwatmetaldezeenergie eigenlijkwordt beoogd.De bloederige weg die hij aflegt

naarde (hemdoordrieheksenvoor-spelde) Schotse troon kan dan nietandersworden gezien dan als de ui-ting van een posttraumatischstresssyndroom. Zo gaat de voor-stelling vanaf het openingsbeeldniet over wat een man in een beestverandert, maar over een onmensdie de oorlog naar huis brengt.

De speelvloer is een groot, licht ge-kleurd vierkant, omringd door eensoort design keukenelementen eneen wand met klapdeuren die lan-ger heen en weer blijven bewegendan fysiek mogelijk. Achteraanstaat een kleine tribune waar deoff-stage acteurs de verrichtingenvolgen.Vooral de rol van Lady Macbeth

blijft onduidelijk. Van Huêt en Niet-velt praten met elkaar in kinder-stemmetjes, hij voert haar mee alseen hond aan een lijn en het is vol-strekt duidelijk dat haar aanmoedi-gingen omde huidige koning te ver-moorden geheel overbodig zijn:Macbeth kan zijn bloeddorst maarnauwelijks bedwingen. Aan heteind krijgt de Lady wroeging enpleegt ze zelfmoord, enNietvelt vultShakespeares tekst aan met frag-menten van Sarah Kane. Ook hiergeldt: het is mooi, maar wat bete-kent het?Aan het eind gooit Van Huêt een

eindeloze hoeveelheid coniferenhet toneel op – een vrij letterlijkcitaat uit deMacbeth die KarinHen-kel bij Simons’ eigen gezelschapMünchner Kammerspiele regisseer-de. Het versterkt de indruk van eennogal stuurloze voorstelling. Mac-bethblijft een rotsdie te steil isomtebeklimmen.

SIMONVANDENBERG

Intens gespeelde, maarafstandelijke Macbeth

Een imposante rol,maarwat beoogt VanHuêtmet zijn energie?

KLASSIEK Radio Filharmonisch Orkest&Vrouwen Groot Omroepkoor o.l.v.Emilio Pomárico. Soliste: TomokoMukaiyama (piano), Gerard Bouwhuis(piano), FabienneMartin-Besnard(ondesMartenot).Werken van Van dePutte, Debussy enMessiaen. Gehoord:9/6, Concertgebouw.

HHHII

De laatste NTR Matinee vandit seizoen bood de pre-mière van een werk voorpiano en orkest van Jan

van de Putte. Van de Putte woont aljaren in Parijs en als componistheeft hij het imago van een eigen-zinnigeEinzelgänger.Al zo’n jaar of twintig, vijfentwin-

tig maakt hij stukken waarin eengrote spanningsboog in één langelijn wordt uitgesponnen en behalvenoten is er meestal ook een theatra-

Van de Putte werkt

Hans Kesting (l) en Fedja vanHuêt in een vrij stuurlozeMacbeth. FOTO JAN VERSWEYVELD

LaurynHill geeftbelastingfraude toeAMSTERDAM–Zangeres LaurynHill heeft toegegeven dat ze eenaantal jaren geen inkomstenbelas-ting heeft betaald. Volgens haarhad ze de betaling ‘opgeschort’ ge-durende een periodewaarin zezichzelf had teruggetrokkenuit demaatschappij. Hillmoet belastingbetalen over een bedrag van 1,8miljoen dollar (1,4miljoen euro.)

Hersenschudding LadyGaga tijdens concertAUCKLAND–LadyGaga heeft gis-teren tijdens een concert in hetNieuw-ZeelandseAuckland eenhersenschudding opgelopen. Eénvanhaar dansers raakte haarmeteen paal terwijl zij het nummer Ju-das zong. De zangeres zong gewoondoor,maar liet welweten dat er ietswas gebeurd. “Dit wordt een her-senschudding.”

Dirigent Piero Bellugi(87)overledenTURIJN–De Italiaanse dirigent Pie-ro Bellugi (87) is gisteren overleden.Bellugiwas sinds 1967 chef van hetorkest van de RAI in Turijn. Hij stu-deerde directie bij Rafael Kubeliken Leonard Bernstein en composi-tie bij IgorMarkevitch en LuigiDallapiccola en dirigeerde vele pre-mières van vooral Italiaanse com-ponisten.Donald Sutherland FOTO AP

19Donald Sutherland isFranse commandeurPARIJS –Acteur Donald Suther-land, bekend van films alsThe dirtydozen,Don’t look now enNovecen-to, heeft zaterdag in Parijs een hogeculturele onderscheiding in ont-vangst genomen. De CanadeseHol-lywoodveteraan (76)mag zichvoortaan commandeur noemen inde FranseOrde vanKunst enLetteren.

kunst&mediaMAANDAG11 JUNI 2012

Waiting formissMonroe is de triomf van de Amerikaanse sopraan Laura Aiken. FOTOHANS VANDENBOGAARD

holland festival

OPERADeNederlandse Opera. DeRaaff-Waiting formissMonroe. Neder-lands Kamerorkest o.l.v. Steven Sloane.Regie: Lotte de Beer. Solisten: Laura Ai-ken (sopraan), Dale Duesing (bariton),Helena Rasker (mezzosopraan), DavidDQ Lee (countertenor) e.a. Gehoord: 9/6,Stadsschouwburg. Herhalingen op 11,12, 13, 15 en 16 /6, aldaar.

HHIII

Marilyn Monroe overleedin 1962 aan een fatalecocktail van barbitura-ten en alcohol, maar wie

zaterdag in de Stadsschouwburgdoor zijn oogharennaarhet podiumkeek, zou hebben durven zwerendat ze uit de doodwas opgestaan.Ja, Waiting for miss Monroe, de

nieuwe opera van Robin de Raaff, isde triomf van de Amerikaanse so-praan Laura Aiken. Haar hoogblon-de pruik, haar poses en haar mi-miek maken de gelijkenis vaak bij-na angstaanjagend goed. Ook in vo-caal opzicht is zij de ster van deavond, als stralendmiddelpunt vaneen cast waarover hoegenaamdniets temopperen valt.Met hart en ziel zingt Aiken de

veeleisende partij met overwegendhogenotendie zij van componistDeRaaff krijgt toebedeeld, terzijde ge-staan door de prachtige lage stemvan Helena Rasker als Monroes ac-ting coach en vertrouwelinge PaulaStrasberg en de gave, volkomenbraamloze countertenor van DavidDQ Lee als Monroes grimeur Allan‘Whitey’ Snyder.Met librettiste Janine Brogt schetst

De Raaff het portret van de getor-menteerde Monroe, de filmster methet gemankeerde zelfbeeld, diewordt vermorzeld door krachtendieze nietmeer in de handheeft.Regisseur Lotte de Beer verbeeldt

de claustrofobie van de roem op hettoneel met benauwende witte mu-ren en De Raaff kooit Monroe in eenwitte-toetsen-harmoniek, die hijdestilleerde uit Marilyns lijflied Iwanna be loved by you. Meteen al inde openingsscène, waarin Monroeop eenzaam en alleen op een grootleeg podium rondwaart is dat heelgoed te horen.Op basis van het onderwerp zou

Waiting for miss Monroe een Neder-landse opera kunnen zijn die inter-nationaal tot de verbeelding kanspreken. Helaas drukt het kille encerebrale klankidioomvanDeRaaffdat potentieel krachtig de kop in.Het libretto biedt voldoende drama-tische momenten, maar de achter-haalde atonale muziek, waar sindsBergs Wozzeck (waaruit De Raaffvaak heel of half lijkt te citeren)

niets meer aan valt toe te voegen,zorgt voor een vreselijke expressie-ve vervlakking. Veelzeggend is dateen citaatje uit Venus and Adonisvan de zeventiende-eeuwer JohnBlow inde slotscèneookmeteenhetfraaiste stukje uit de hele opera is.Ook inMonroes solopartij slaat de

nivellering meedogenloos toe. DeRaaffs hoog-hoger-hoogst mist hieral snel elke spanning. En alle melo-diek zakt weg in harmonisch drijf-zand.Nee, ook dit stuk kan direct naar

het kerkhof van Nederlandse ope-ra’s. Het begint daar al aardig vol teworden.

ERIK VOERMANS

Monroe-operate kil en vlak

Allemelodiekzaktweg inharmonisch drijfzand

rechtlijnig naar een voorspelbare climax toele handelingmeegecomponeerd.Omdat Van de Putte zo’n grote

vorm erg goed kan opbouwen envooral omdat het hem vaak lukt hetverhaal dat hij vertelt verrassendewendingen te geven die je als eigen-lijk heel logisch ervaart, is zijn mu-ziek nooit verschrikkelijk ingewik-keld, abstract of ontoegankelijk.Van de systeembouwende avant-garde uit de vorige eeuw moet dezecomponist niets hebben.Van de Puttes muziek heeft meer

te maken met het op expressie ge-richte constructivisme van de oudetonale meester Beethoven, of hetniet door regelsystemen overwoe-kerde componeren van MortonFeldman.Ook Kagami-jishi, de première die

hij in opdracht van de Matinee voorpianiste TomokoMukaiyama en hetRadio Filharmonisch Orkest com-poneerde, rolt in één grote bewe-ging af. Als altijd gaat het meer omlangzaam verglijdende samen-

klanken en de manier waarop dieverkleuren dan om een dicht gewe-venmelodischbetoog.Niet als altijdis de spanningsboog deze keer:nogal voorspelbaar.Het stuk begint uit het niets met

strijkers die hun stokken wel bewe-gen, maar de snaren niet raken.Daarna komen ruisklanken en uit-eindelijk formeert zich een over alleinstrumenten verdeelde samen-klank. Die verglijdt langzaam, laterwat sneller en bouwt uiteindelijk in

volume op. De piano speelt daarmaar weinig, veelal hoge –mooi in-kleurende – noten overheen en datis het wel zo’n beetje. Er zit één ver-rassende koperharmonie in, dieprachtig getimed het verhaal door-breekt, maar verder is het deze keerwel erg rechtlijnig naar een climaxtoewerken.Voor het orkest was er in dit stuk

weinig eer te behalen aan de spaar-zameharmonieënvanVandePutte.Claude Debussy’s magistrale Jeux

bood meer kansen. Emilio Pomári-co leidde de musici door een goedafgewerkte interpretatie, maar hetechte Debussyiaanse klankgeheimontbrak.Olivier Messiaens Trois petites

liturgies – een drievoudige lofzangop de heilige geest waarin veelvogels kwinkeleren – kreeg eenuitvoering diemerkwaardig in kwa-liteit wisselde.

ROELANDHAZENDONK