Fit! Bewegen voor een beter brein

Dat lichaamsbeweging goed is voor je conditie wisten we al, maar uit recent onderzoek blijkt dat het ook goed is voor je brein. In FIT! gaat John Ratey in op de fascinerende relatie tussen fysieke activiteit en mentaal functioneren. Op basis van baanbrekend onderzoek en indrukwekkende voorbeelden laat Ratey zien waarom bewegen cruciaal is voor de manier waarop we denken.

Door geregeld te sporten worden we minder gestrest, kunnen we geheugenproblemen verminderen, verbetert onze stemming en neemt ons concentratievermogen toe. Voldoende beweging is de beste verdediging tegen depressie, ADHD, verslaving, menopauze en Alzheimer. Door je geregeld in het zweet te trainen, verandert je brein en kun je – niet alleen fysiek, maar ook – mentaal op topniveau presteren.

Zweten is weten

Dit boek betekent een echt omslagpunt. Het verklaart wat ik al jaren probeer te begrijpen. Omdat ik zelf last heb van ADHD en milde depressie, heb ik aan den lijve ondervonden hoe reusachtig het effect van lichaamsbeweging is. Fysieke activiteit is niet alleen nodig voor je conditie, maar zoals Ratey laat zien, bewe-gen is een medicijn. GReG LeMOnD, DRievOuDiG winnAAR vAn De TOuR De FRAnce

Dit is een extreem belangrijk boek. iedereen – leerkrachten, dokters, mana-gers, beleidsmakers, psychologen en therapeuten – kan enorm profiteren van het zeer overtuigende gedachtegoed in dit briljante en baanbrekende boek. eDwARD HALLOweLL, MeDeAuTeuR vAn DRiven TO DisTRAcTiOn

FIT! verandert voor altijd hoe je over je hardlooprondje denkt – of beter – hoe je überhaupt denkt …

John Ratey is als hoogleraar psychiatrie verbonden aan Harvard Medical School. Hij is auteur van bestsellers als Driven to Distraction en A User’s Guide to the Brain. Eric Hagerman was redacteur van Popular Science en Outside.

Bewegen voor een Beter Brein

John Ratey

Joh

n R

atey

Fit!

Be

we

ge

n vo

or

ee

n B

ete

r B

re

in met eric hagerman

Revolutionaire nieuwe inzichten in het effect van lichaamsbeweging op de hersenen

ISBN 978-907972913-5

9 7 8 9 0 7 9 7 2 9 1 3 5

isbn 978 90 79729 13 5

w w w. h o g R e f e . n l

Fit!Bewegen voor een beter brein

Revolutionaire nieuwe inzichten in het effect

van lichaamsbeweging op de hersenen

John Ratey met Eric Hagerman

Fit!(d) 19-07-2009 18:29 Pagina 3

Inhoud

Dankbetuiging 9

Inleiding De verbinding leggen 13

Hoofdstuk 1 Welkom bij de revolutie: een casestudie

over beweging en het brein 19

Hoofdstuk 2 Leren: vermeerder je hersencellen 43

Hoofdstuk 3 Stress: de grootste uitdaging 63

Hoofdstuk 4 Angst: niets om over in paniek te raken 89

Hoofdstuk 5 Depressie: beweeg jezelf eruit 113

Hoofdstuk 6 Aandachtstekort: vluchten voor af leiding 139

Hoofdstuk 7 Verslaving: de biologie van zelfbeheersing

terugwinnen 163

Hoofdstuk 8 Hormonale veranderingen: de impact op

de gezondheid van het vrouwenbrein 185

Hoofdstuk 9 Ouder worden: de wijze manier 207

Hoofdstuk 10 Het regime: je brein opbouwen 233

Nawoord Het vuur aanwakkeren 253

HOOFDSTUKTITEL . 7

Fit!(d) 19-07-2009 18:29 Pagina 7

Dankbetuiging

Ik ben vele mensen dankbaar die mij hebben geholpen bij de totstandkoming

van Fit!

Phil Lawler en Paul Zientarski, en hun vele medewerkers aan de scholen in

Naperville District 203, waren een voortdurende bron van inspiratie. Het op

fitheid gerichte model voor lichamelijke opvoeding dat zij hebben ontwik-

keld, is het levende voorbeeld van het groeiende bewijs dat het brein door

beweging beter presteert. Hun revolutionaire kijk op gymles heeft de school-

prestaties en levens van hun leerlingen verbeterd. En wat net zo belangrijk is,

het heeft een atmosfeer gecreëerd waarin gymleraren de vrijheid en wens

hebben om nieuwe ideeën uit te proberen die mogelijk een positief effect op

hun leerlingen hebben. Lawler en Zientarski zijn zelf onderzoekers in hart en

nieren – vasthoudend, dapper en nieuwsgierig.

Een speciale vermelding gaat naar Neil Duncan en zijn leerlingen van Zero

Hour PE, en hun lees- en schrijf leraren, Maxyne Kozil en Debbie St. Vincent,

voor het bieden van een kijkje in de keuken van de grondbeginselen van

Naperville.

Anne Flannery en medewerkers van PE4life waren een grote hulp bij het

zoeken van andere gemeenschappen waar het Naperville-model heeft wortel

geschoten. Titusville, Pennsylvania, is slechts één voorbeeld. Dank aan Tim

McCord die vele uren heeft besteed aan het leggen van verbanden tussen het

programma en de effecten daarvan in Titusville.

Mijn oprechte dank gaat uit naar alle neurowetenschappers en deskundi-

gen die we hebben geïnterviewd voor het vrijgevig beschikbaar stellen van

hun tijd en hulp. Hiertoe behoren James Blumenthal, Alyson Bond, Craig

Broeder, Darla Castelli, Eero Castrén, Maureen Dezell, Rodney Dishman,

Wayne Drevets, Andrea Dunn, Brian Duscha, Panteleimon Ekkekakis, Fred

Gage, Sam Goldstein, Elizabeth Gould, William Greenough, Thom Hartmann,

HOOFDSTUKTITEL . 9

Fit!(d) 19-07-2009 18:29 Pagina 9

Charles Hillman, Marian Joels, Dean Karnazes, Arthur Kramer, Helen Mayberg,

Bruce McEwen, Ina Mullis, Peter Provet, Robert Pyles, Amelia Russo-Neustadt,

Terry Robinson, Jennifer Shaw, Tracey Shors, Scott Small, June Smedley, Dean

Solden, John Tavolacci, Gene-Jack Wang, Jennifer Weuve en Martin Wojtowicz.

Ik ben vooral ook dank verschuldigd aan Carl Cotman en Mark Mattson, wier

research en inzichten mij de ogen hebben geopend voor de intracellulaire

voordelen van beweging. Ik kan alleen maar hopen hun passie voor ontdek-

kingen te evenaren.

Ik wil mijn diepste dank uitspreken voor de patiënten en vrienden die

ermee instemden hun verhalen te delen, en voor de vele anderen wier erva-

ringen in verkorte vorm in dit boek zijn opgenomen om de pagina’s tot leven

te brengen.

Mijn uitgever, Tracy Behar, en de medewerkers van Little, Brown waren zo

opgewonden over dit boek dat ze vrijwillig deelnamen aan een zes maanden

durend onderzoek naar de effecten van meer beweging. Hun tomeloze inte-

resse hield het vuur brandende waardoor het manuscript uiteindelijk de eind-

streep haalde. Brooke Stetson, mijn kanaal naar Tracy, was meer dan enthou-

siast met haar aanmoediging.

Mijn agente en onvermoeibare advocate, Jill Kneerim, gaf vorm aan mijn

visie en hielp vanaf het begin structuur te geven aan het boek. En Elisabeth

Weed heeft mij en Eric Hagerman in eerste instantie met elkaar in contact

gebracht.

Dank aan al degenen die delen van het manuscript hebben gelezen en

waardevolle feedback hebben geleverd, onder wie mijn zus Veronica Crain,

Dave Goodrich, Allen Ivey, Erics moeder Judy Sinderson, zijn vriend Stephen

Milioti en vele anderen. Jacob Sattelmair heeft vele malen waardevolle tijd van

zijn doctoraalprogramma opgeofferd om de wetenschap met mij te bespreken.

Ik ben zeer veel dank verschuldigd aan Ned Hallowell, eerst mijn leerling en

later mijn leraar, die vele jaren geleden voorstelde om wekelijks tijd vrij te

maken voor een partijtje squash en vriendschap. Ned stelde me ook voor aan

Simon Zaltzman, een meestertrainer die elke keer weer een nieuwe zware

inspanning voor me wist te verzinnen. Mijn dank aan Ben Lopez voor zijn

vriendschap, zijn gedachten over dit boek, en zijn genereuze aanbod om van

zijn huis aan zee gebruik te maken toen ik een plek zocht om te beginnen.

Mijn assistente, Mary Haroun, is van onschatbare waarde geweest door me

door de ontelbare details te leiden die met het proces gepaard gaan. Ze han-

delde vele zaken voor me af waardoor ik over de benodigde tijd beschikte om

10 . FIT! BEWEGEN VOOR EEN BETER BREIN

Fit!(d) 19-07-2009 18:29 Pagina 10

me aan dit boek te wijden. Het belangrijkste van alles is dat ze een vriendin,

een rots in de branding en bron van kracht is geweest, die me bij elke tegen-

slag weer vooruit wist te krijgen. Zo had ik ook niet zonder de vriendschap,

steun en technische redding in nood van Mary’s echtgenoot, Majdi Haroun,

gekund.

Eric bleek meer dan een medewerker en coauteur te zijn. Hij daagde mijn

hak-op-de-tak-brein uit om gefocust te blijven en stimuleerde me steeds weer

hem te laten begrijpen wat ik probeerde over te brengen. Zijn vermogen om

het beste in me naar boven te halen en de twee gigabyte aan wetenschappe-

lijk onderzoek in een vorm te helpen gieten, was van essentieel belang voor

het tot stand komen van dit boek. We brachten samen vele dagen door met

het uitwerken van de pagina’s en raakten steeds meer thuis in de materie. Zijn

schrijfwerk was uitmuntend, zijn passie onmisbaar. Ik waardeer de tijd die hij

heeft opgeofferd aan het samenzijn met zijn geliefde partner Christelle.

Een van de moeilijkste dingen bij het schrijven van dit boek de afgelopen

twee jaar was het op peil houden van de energie, iets wat niet mogelijk zou

zijn geweest zonder de steun, aanmoediging en liefde van mijn familie, vrien-

den en collega’s. Ik dank jullie allen dat jullie er waren als ik jullie nodig had.

En in het bijzonder dank ik mijn geweldige dochters Jessica en Kathryn, en

nieuwe schoonzoon Aaron Cohen, voor hun suggesties over het manuscript

en niet-af latende steun.

En als laatste dank ik mijn vrouw Nancy die, terwijl ze bezig was met haar

eigen boek, op de een of andere manier de kracht en het begrip vond mij de

tijd te gunnen het mijne af te maken. Zij is gedurende het hele proces mijn

kampioen geweest.

DANKBETUIGING . 11

Fit!(d) 19-07-2009 18:29 Pagina 11

Inleiding

De verbinding leggen

We weten allemaal dat we ons beter voelen door lichaamsbeweging, maar de

meesten van ons hebben geen idee waarom. We nemen aan dat dit komt

omdat we stress afvoeren, spierspanning verminderen of endorfine aanma-

ken, en daar laten we het bij. Maar de werkelijke reden dat we ons zo goed

voelen wanneer we ons f link inspannen is dat onze hersenen daardoor op

hun best presteren, en naar mijn mening is dit voordeel van lichamelijke acti-

viteit veel belangrijker – en fascinerender – dan wat het doet voor het

lichaam. Het kweken van spiermassa en het versterken van het hart en de lon-

gen zijn eigenlijk bijverschijnselen. Ik vertel mijn patiënten vaak dat het doel

van lichaamsbeweging is om het brein te verruimen en in conditie te brengen.

In de huidige door technologie aangedreven, via plasmaschermen bekeken

wereld, is het gemakkelijk om te vergeten dat we van nature beweegdieren

zijn – omdat met de technologie de noodzaak tot bewegen is verdwenen. De

ironie is dat het menselijk vermogen om te dromen, plannen en creëren juist

gesitueerd is in de gedeelten van de hersenen die beweging aansturen. Onze

denkende hersenen zijn het afgelopen half miljoen jaar geëvolueerd met het

aanpassen van motorische vaardigheden aan een steeds veranderende omge-

ving. We zien onze jager-verzamelaar voorouders als wilden die voornamelijk

op hun lichamelijke behendigheid waren aangewezen, maar om op de lange

termijn te overleven, moesten ze hun intelligentie gebruiken om voedsel te

vinden en te bewaren. De relatie tussen voedsel, fysieke activiteit en leren is

stevig in onze hersenen ingebed.

Maar we jagen en verzamelen niet langer, en dat is een probleem. Het zit-

tende karakter van het moderne leven is een verstoring van onze natuur, en

vormt een van de grootste bedreigingen voor onze toekomstige overleving.

Het bewijs hiervan zien we overal: vijfenzestig procent van de Amerikanen is te

dik, en tien procent van de bevolking heeft diabetes type 2, een te voorkomen

HOOFDSTUKTITEL . 13

Fit!(d) 19-07-2009 18:29 Pagina 13

en vernietigende ziekte die ontstaat door inactiviteit en slechte voeding. Hoe-

wel dit vroeger een aandoening was die voornamelijk onder mensen van mid-

delbare leeftijd voorkwam, neemt deze nu epidemische vormen aan onder de

jeugd. We vermoorden onszelf, en dit is een probleem in de hele geïndustria-

liseerde wereld, niet alleen in de Verenigde Staten met zijn overdadige

levensstijl.

Wat nog verontrustender is, en wat bijna niemand beseft, is dat onze her-

senen door inactiviteit afsterven, en zelfs fysiek krimpen.

In onze samenleving worden lichaam en geest als twee aparte entiteiten

gezien, en ik wil deze twee weer met elkaar verbinden. Het verband tussen

lichaam en geest fascineert me al jaren. Mijn eerste college in 1984 voor col-

lega-medici aan Harvard, was getiteld: ‘Het lichaam en psychiatrie’. Dit col-

lege ging over een nieuwe medicijnenbehandeling tegen agressie die zowel op

het lichaam als het brein effect had, en die ik toevallig had ontdekt toen ik als

arts in het staatsziekenhuis van Massachusetts werkte. Mijn ervaring in het

behandelen van de meest gecompliceerde psychiatrische patiënten bracht me

op een onderzoekspad naar manieren waarop het behandelen van het

lichaam de geest kan transformeren. Het was een boeiende reis, en hoewel

deze nog niet ten einde is, is het nu tijd om de boodschap aan een groter

publiek bekend te maken. Wat neurowetenschappers alleen al de afgelopen

vijf jaar hebben ontdekt, schetst een mooi beeld van de biologische relatie tus-

sen het lichaam, de hersenen en de geest.

Om te zorgen dat onze hersenen optimaal kunnen presteren, moet ons

lichaam hard werken. In dit boek zal ik aantonen hoe en waarom activiteit zo

belangrijk is voor de manier waarop we denken en voelen. Ik zal de weten-

schap belichten van hoe beweging het fundament voor leren in de hersenen

legt; welke invloed het heeft op stemmingen, angst en concentratie; hoe het

ons beschermt tegen stress en bepaalde effecten van veroudering in de herse-

nen ongedaan maakt; en hoe het bij vrouwen de soms roerige effecten van

hormonale veranderingen kan voorkomen. Ik heb het hier niet over het vage

begrip runners high of ‘rennersroes’. Ik heb het volstrekt niet over een idee. Dit

zijn tastbare veranderingen, gemeten bij laboratoriumratten en waargeno-

men bij mensen.

Het was al bekend dat beweging zorgt voor een verhoging van serotonine-,

noradrenaline-, en dopaminegehalten – belangrijke neurotransmitters die

een rol spelen bij gedachten en emoties. Je hebt waarschijnlijk wel eens

gehoord van serotonine, en misschien weet je dat een gebrek eraan wordt


Fit!(d) 19-07-2009 18:29 Pagina 14

geassocieerd met depressie, maar zelfs psychiaters die ik spreek kennen de

rest van het verhaal niet. Ze weten niet dat door toxische stressniveaus de

verbindingen tussen de miljarden zenuwcellen in de hersenen achteruitgaan

of dat bepaalde gebieden door chronische depressie krimpen. Ze weten niet

dat aan de andere kant door lichaamsbeweging een waterval aan neuroche-

micaliën en groeifactoren vrijkomt die dit proces kunnen omkeren, waar-

door de infrastructuur van het brein fysiek wordt ondersteund. Het brein rea-

geert in feite net als een spier: door gebruik neemt het in omvang toe en door

inactiviteit verschrompelt het. De neuronen (of zenuwcellen) in je hersenen

zijn net als de takken van een boom met elkaar verbonden, en door beweging

gaan deze takken bloeien, waardoor de hersenfunctie op fundamenteel

niveau verbeterd wordt. Neurowetenschappers onderzoeken nog niet zo lang

de effecten van beweging in de hersencellen – in de genen zelf. Zelfs daar,

in de kern van onze biologie, heeft men tekenen aangetroffen van de invloed

van het lichaam op de geest. Het blijkt dat door het bewegen van onze spie-

ren eiwitten worden geproduceerd die via de bloedbaan naar de hersenen rei-

zen, waar ze een belangrijke rol spelen in de mechanismen van onze hoogste

denkprocessen. Ze hebben namen als IGF-I (insulinegelijkende groeifactor) en

VEGF (vasculaire endotheliale groeifactor), en geven een ongeëvenaard beeld

van de verbinding tussen lichaam en geest. Neurowetenschappers zijn pas de

laatste jaren begonnen met het beschrijven van deze factoren en de werking

ervan, en elke nieuwe ontdekking voegt weer een ontzagwekkende diepte

aan het beeld toe. Er is nog een heleboel dat we niet begrijpen over wat er

gebeurt in de micro-omgeving van de hersenen, maar ik denk dat we weten

dat we het leven van mensen kunnen veranderen. En misschien zelfs wel de

maatschappij.

Waarom zou je je druk maken over hoe je hersenen werken? Een van de

redenen is dat ze de boel besturen. Op dit moment vuurt het voorste deel van

je hersenen signalen af over wat je aan het lezen bent, en hoeveel je daarvan

opneemt, heeft veel te maken met of er een goede balans is tussen neurochemi-

caliën en groeifactoren om neuronen met elkaar te verbinden. Er is aange-

toond dat beweging een groot effect heeft op deze essentiële bestanddelen.

Het bereidt de weg voor, en wanneer je gaat zitten om iets nieuws te leren,

worden de relevante verbindingen door de stimulatie verstevigd; door oefe-

ning wordt er een heel nieuw circuit aangelegd, net alsof je je een weg baant

door het oerwoud. Het aanleggen van deze verbindingen is van belang voor

alle weefsels die ik in dit boek behandel. Om bijvoorbeeld een angststoornis

INLEIDING . 15

Fit!(d) 19-07-2009 18:29 Pagina 15

aan te pakken, moet je bepaalde platgetreden paden laten overwoekeren ter-

wijl je nieuwe alternatieve paden aanlegt. Als je dergelijke interacties tussen

je lichaam en geest begrijpt, kun je het proces beheren, problemen aanpak-

ken en je geest soepel laten meedoen. Als je vanochtend een halfuur hebt

bewogen, heb je nu de juiste mentale conditie om stil te zitten en je op deze

paragraaf te concentreren, en is je brein veel beter uitgerust om het geleerde

te onthouden.

Alles wat ik de afgelopen vijftien jaar heb geschreven, was erop gericht om

mensen te onderwijzen over hun hersenen. Je leven verandert als je werkbare

kennis over je brein hebt. Schuldgevoel verdwijnt als je inziet dat er een bio-

logische grondslag is voor je gedachten en emoties. Aan de andere kant zul je

je minder hulpeloos voelen als je ziet hoe je die biologie kunt beïnvloeden. Dit

is een punt waar ik steeds weer op hamer bij mijn patiënten, omdat mensen

het brein over het algemeen zien als een commandant die mysterieuze beve-

len vanuit een ivoren toren geeft, onaantastbaar vanaf de buitenkant. Verre

van dat. Beweging heft deze barrières op. Ik hoop dat als je begrijpt hoe

fysieke activiteit je breinfunctie verbetert, je gemotiveerd zult zijn om bewe-

ging op een positieve manier in je leven te integreren, in plaats van het te

beschouwen als iets wat je ‘zou moeten doen’. Natuurlijk zou je het moeten

doen, maar ik ga hier niet zitten preken. (Dat zou waarschijnlijk ook niet hel-

pen: experimenten met laboratoriumratten lijken erop te wijzen dat gedwon-

gen beweging niet hetzelfde effect heeft als vrijwillige beweging.) Als je op het

punt kunt komen waarop je consequent tegen jezelf zegt dat je wilt bewegen,

zet je de koers uit naar een nieuwe toekomst – een toekomst die niet zozeer

op overleven maar op leven is gebaseerd.

In oktober 2000 haalden onderzoekers van de Duke-universiteit de New

York Times met een onderzoek waarin werd aangetoond dat lichaamsbeweging

beter tegen depressie helpt dan behandeling met Zoloft. Wat een geweldig

nieuws! Helaas was dit artikel ergens op pagina 14 van het gezondheidskatern

verstopt. Als beweging in pilvorm bestond, zou het het bestverkopende medi-

cijn van de eeuw zijn. Andere fragmenten van het verhaal dat ik hier vertel,

komen zo nu en dan aan de oppervlakte, om vervolgens weer naar de bodem

te zinken. ABC Nightly News rapporteert dat beweging mogelijk Alzheimer bij

ratten voorkomt; CNN laat een paar statistieken van groeiende overgewicht-

cijfers voorbijf litsen; de New York Times onderzoekt de praktijk van de behan-

deling van kinderen met bipolaire stoornis met dure medicijnen die slechts

een marginaal effect hebben, maar afschuwelijke bijwerkingen met zich mee-


Fit!(d) 19-07-2009 18:29 Pagina 16

brengen. Wat verloren gaat, is dat deze ogenschijnlijk losse draadjes op een

fundamenteel biologisch niveau met elkaar verbonden zijn. Ik zal uitleggen

op welke wijze dit het geval is door nieuwe onderzoeken te verkennen die nog

niet bij het grote publiek bekend zijn. Mijn doel is om in begrijpelijke taal de

inspirerende wetenschap uiteen te zetten die beweging en hersenen met

elkaar verbindt en aan te tonen welk effect dit heeft op het leven van echte

mensen. Ik wil vaste grond geven aan het idee dat beweging een diepgaande

invloed heeft op je mentale gezondheid en cognitieve vermogens. Het is sim-

pelweg een van de beste behandelingen voor de meeste psychiatrische proble-

men die er bestaan.

Ik heb het gezien bij veel van mijn patiënten, van wie een aantal mij toe-

stemming heeft verleend om hun verhaal hier te vertellen. Het was echter ver

buiten de muren van mijn praktijk dat ik een exemplarische casestudie ont-

dekte, in een voorstedelijk schooldistrict van Chicago. De losse delen van het

meest opwindende nieuwe onderzoek komen samen in dit verhaal van een

revolutionair programma voor lichamelijke opvoeding. In Naperville, Illinois,

hebben de gymlessen negentienduizend leerlingen tot misschien wel de fitste

van het land getransformeerd. In een hele lichting tweedeklassers was er

slechts bij drie procent sprake van overgewicht, tegenover het nationale

gemiddelde van dertig procent. Wat nog verbazingwekkender – en verbluf-

fender – is, is dat deze leerlingen door dit programma ook nog tot de best

presterende van het land behoren. In 1999 namen de dertien- en veertienja-

rige jongeren van Naperville met tweehonderddertigduizend andere scholie-

ren van over de hele wereld deel aan een internationale normentoets, TIMMS

genaamd, waarmee de kennis van wiskunde en natuurwetenschap wordt

gemeten. In de laatste jaren zijn leerlingen in landen als China, Japan en Sin-

gapore de Amerikaanse kinderen op deze belangrijke gebieden voorbijge-

streefd, maar Naperville is de spreekwoordelijke uitzondering: toen leerlin-

gen uit deze plaats de TIMMS-toets deden, eindigden ze wereldwijd op de zesde

plaats in wiskunde en op de eerste plaats in natuurwetenschap. Terwijl politici

en deskundigen de alarmbel luiden over het falende onderwijs in de Verenigde

Staten en over het feit dat Amerikaanse scholieren slecht uitgerust zijn om in

de huidige technologisch gestuurde economie te slagen, springt Naperville

eruit als geweldig goed nieuws.

Ik heb in tientallen jaren niet zoiets hoopgevends en inspirerends gezien

als het programma van Naperville. In een tijd dat we worden gebombardeerd

met het slechte nieuws over onze te dikke, ongemotiveerde en onderpreste-

INLEIDING . 17

Fit!(d) 19-07-2009 18:29 Pagina 17

rende adolescenten, is dit voorbeeld echt hoopgevend. In het eerste hoofdstuk

neem ik je mee naar Naperville om het met je eigen ogen te aanschouwen.

Het is de vonk die me heeft geïnspireerd tot het schrijven van dit boek.


Fit!(d) 19-07-2009 18:29 Pagina 18

Dat lichaamsbeweging goed is voor je conditie wisten we al, maar uit recent onderzoek blijkt dat het ook goed is voor je brein. In FIT! gaat John Ratey in op de fascinerende relatie tussen fysieke activiteit en mentaal functioneren. Op basis van baanbrekend onderzoek en indrukwekkende voorbeelden laat Ratey zien waarom bewegen cruciaal is voor de manier waarop we denken.

Door geregeld te sporten worden we minder gestrest, kunnen we geheugenproblemen verminderen, verbetert onze stemming en neemt ons concentratievermogen toe. Voldoende beweging is de beste verdediging tegen depressie, ADHD, verslaving, menopauze en Alzheimer. Door je geregeld in het zweet te trainen, verandert je brein en kun je – niet alleen fysiek, maar ook – mentaal op topniveau presteren.

Zweten is weten

Dit boek betekent een echt omslagpunt. Het verklaart wat ik al jaren probeer te begrijpen. Omdat ik zelf last heb van ADHD en milde depressie, heb ik aan den lijve ondervonden hoe reusachtig het effect van lichaamsbeweging is. Fysieke activiteit is niet alleen nodig voor je conditie, maar zoals Ratey laat zien, bewe-gen is een medicijn. GReG LeMOnD, DRievOuDiG winnAAR vAn De TOuR De FRAnce

Dit is een extreem belangrijk boek. iedereen – leerkrachten, dokters, mana-gers, beleidsmakers, psychologen en therapeuten – kan enorm profiteren van het zeer overtuigende gedachtegoed in dit briljante en baanbrekende boek. eDwARD HALLOweLL, MeDeAuTeuR vAn DRiven TO DisTRAcTiOn

FIT! verandert voor altijd hoe je over je hardlooprondje denkt – of beter – hoe je überhaupt denkt …

John Ratey is als hoogleraar psychiatrie verbonden aan Harvard Medical School. Hij is auteur van bestsellers als Driven to Distraction en A User’s Guide to the Brain. Eric Hagerman was redacteur van Popular Science en Outside.

Bewegen voor een Beter Brein

John Ratey

Joh

n R

atey

Fit!

Be

we

ge

n vo

or

ee

n B

ete

r B

re

in met eric hagerman

Revolutionaire nieuwe inzichten in het effect van lichaamsbeweging op de hersenen

ISBN 978-907972913-5

9 7 8 9 0 7 9 7 2 9 1 3 5

isbn 978 90 79729 13 5

w w w. h o g R e f e . n l

Fit! Bewegen voor een beter brein

Documents

Transcript of Fit! Bewegen voor een beter brein