Honderd ideeën voor duurzaam veilig schoolverkeer

Spitsuur rond schoolR

OV / U

trecht

U i tgave

Regionaal OrgaanVerkeersvei l igheidUtrecht

Spitsuur rond school

Omslag_def 04-11-2003 20:15 Pagina 1

Spitsuur rond schoolHonderd ideeën voor duurzaam veilig schoolverkeer

2

InhoudInleiding 5

Schoolverkeer, een geval apart 6

Samenwerken 10

Onderzoek 163.1 Vragen - ook aan kinderen 17

3.2 Observeren 21

3.3 Tellen en meten 22

Ruimtelijke ordening 24

Infrastructuur 305.1 Scheiden van snel- en langzaam verkeer 31

5.2 Stimuleren van fietsen en lopen 34

5.3 Reguleren van breng- en haalverkeer per auto 40

5.4 Reguleren van doorgaand autoverkeer 50

Handhaving 58

Communicatie, voorlichting en educatie 627.1 Communiceren van maatregelen 62

7.2 Voorlichting aan ouders 66

7.3 Verkeerseducatie voor 4- tot 12-jarigen 71

Bijlagen

1. Cijfers over brengen en halen 84

2. Verder lezen en kijken 86

3. Adressen 88

Colofon

1

2

3

4

5

6

7

4

InleidingOveral in Nederland werken schoolteams, verkeersouders, politie en gemeenten aande verbetering van de verkeersveiligheid rond basisscholen. Dat heeft geresulteerd ineen groot aantal activiteiten en maatregelen en een schat aan ervaringen.Ervaringen waar anderen weer hun voordeel mee kunnen doen. Vanuit die gedachtepubliceerde het ROV Utrecht in 2000 De Schoolspits: een bundel met voorbeelden vanactiviteiten, bestemd voor scholen en ouders. Spitsuur rond school is daarop een ver-volg. Ditmaal hebben we vooral gezocht naar voorbeelden van wat gemeenten (kun-nen) doen om het verkeer rond basisscholen veiliger te maken.

Veelzijdige aanpakOmdat de verkeersproblemen bij basisscholen zo veelzijdig zijn, is voor een succes-volle aanpak vrijwel altijd een combinatie van initiatieven nodig: én een goede ruim-telijke planning, én verbeteren van de infrastructuur, én ruimte bieden voor de ver-schillende functies van de schoolomgeving, én mensen aanspreken op hun gedrag,én kinderen weerbaarder maken in het verkeer. Spitsuur rond school gaat op al dezeaspecten in.

Bron van ideeënIn dit boek hebben we een honderdtal voorbeelden bijeen gebracht. Het boek is nietbedoeld als complete handleiding, maar meer als bron van ideeën voor verkeerskun-digen, gemeenteambtenaren, bestuurders en andere mensen die betrokken zijn bijde verkeersveiligheid rond scholen. U kunt er inspiratie uit putten voor uw eigen,unieke aanpak. We beginnen in hoofdstuk 1 met een karakteristiek van de verkeers-situatie rond basisscholen. In hoofdstuk 2 gaan we in op diverse vormen van samen-werking. Onderzoek staat centraal in hoofdstuk 3. Daarna volgen voorbeelden vanvoorzieningen, maatregelen en activiteiten, die we hebben gerangschikt volgens delijn van Duurzaam Veilig: ruimtelijke ordening in hoofdstuk 4, infrastructuur inhoofdstuk 5, handhaving in hoofdstuk 6 en voorlichting en educatie in hoofdstuk 7.In de bijlagen vindt u informatie over onderzoeksrapporten en publicaties en nuttigeadressen en websites.

5

SP

IT

SU

UR

R

ON

D

SC

HO

OL

In principe vragen verkeersproblemen rond basisscholen om dezelfde aanpak als alleandere verkeersproblemen, namelijk via de lijn van Duurzaam Veilig. Dat wil zeggen:zorgen voor participatie van betrokkenen, een plan van aanpak maken via bijvoor-beeld de PODO-methode en een pakket maatregelen samenstellen waarin infrastruc-tuur, voorlichting en handhaving zijn opgenomen. De verkeerssituatie rond scholenwijkt echter in een aantal opzichten af van het algemene beeld.

Karakteristiek verkeersbeeldSnel en langzaam: Rond basisscholen is sprake van een intensieve vermenging vansnel- en langzaam verkeer. Tijdens het in- en uitgaan van de school krioelt het opstraat niet alleen van de auto’s en fietsers, maar ook van de kinderen. Die hebbenniet alleen oog voor het verkeer: ze willen gauw naar school om voor schooltijd nogeven te kunnen spelen. En na een lange dag stilzitten kunnen ze niet anders danuitgelaten naar buiten hollen. Een eigenschap die veel ouders dagelijks de stuipenop het lijf jaagt.

Korte perioden: Verkeerslogistiek bezien zit het grootste knelpuntbij het autoverkeer dat twee- tot viermaal per dag in zeer kortetijd via een verhoudingsgewijs krappe infrastructuur zijn wegzoekt. Het feit dat het om zulke korte perioden gaat, doet bij veelgemeenten de vraag rijzen of, en zo ja in hoeverre, ze hun infra-structuur daar helemaal op moeten aanpassen.

Niet anoniem: Schoolverkeer is ook uniek omdat de automobi-listen die door hun gedrag een groot deel van de onveiligheid ver-oorzaken, niet anoniem zijn. Het gaat om de ouders van de kinde-ren. Dat betekent dat de kansen om iets met afspraken, voorlich-ting en handhaving te doen groter zijn dan in andere situaties.

Sociaal knooppunt: De omgeving van een basisschool is bij uitstekeen verblijfsgebied. Scholen zijn belangrijke knooppunten in hetsociale netwerk van een wijk of dorp. Veel ouders ontmoetenelkaar bij de ingang van de school om even bij te kletsen, andereouders gaan met hun kind naar binnen om een werkje te bekijken.Voor kinderen is de school dé plek waar ze hun vriendjes en vriendinnetjes treffen. Voor en na schooltijd willen ze er nog even

6

SC

HO

OL

VE

RK

EE

R,

E

EN

G

EV

AL

A

PA

RT

1Hoofdstuk Schoolverkeer, een geval apart

spelen of afspraken maken voor straks. Deze verblijfsfunctie verdient het omgekoesterd te worden, maar verdraagt zich slecht met de categorie ouders diegehaast op weg is naar het werk en vooral baat heeft bij een efficiënte afwikkelingvan het verkeer.

KansenDeze unieke melange van uitgelaten kinderen, keuvelende ouders en gestresste auto-mobilisten maakt het vinden van goede oplossingen lastig, maar biedt ook kansen.De verkeersproblemen herhalen zich dag in dag uit in een voorspelbaar patroon. Datmaakt gerichte infrastructurele ingrepen mogelijk. Het gaat om een beperkte en‘kenbare’ groep mensen. Dat maakt het mogelijk om voorlichting op maat te gevenen afspraken te maken. En er is een gemeenschappelijk belang, namelijk de veilig-heid van de kinderen. Dat vergroot de kans op medewerking van alle betrokkenen -al blijkt in de praktijk het eigenbelang van de ouders nogal eens zwaarder te wegen.

7

SP

IT

SU

UR

R

ON

D

SC

HO

OL

“Bij onze school is ook een peuter-speelzaal. Moeders brengen hunkinderen en parkeren op de stoep. ‘Ik sta er maar even’ zeggen ze,maar ze blijven binnen vaak eenhele tijd kletsen.” (lid van de JeugdVerkeersRaad in De Bilt)

Aparte aanpakOmdat schoolverkeer zoveel bijzondere kenmerken heeft en bijzondere kansenbiedt, schenken veel gemeenten - naast of binnen hun vaste DuurzaamVeiligprogramma - apart aandacht aan de verkeersproblemen rond basisscholen.Ze betrekken leerkrachten, ouders en kinderen bij het inventariseren van knel-punten en het bedenken van oplossingen. Ze ontwerpen speciale infrastructuur.En soms kiezen ze ervoor om in woonwijken de 30 km-voorzieningen te concen-treren op druk gebruikte school-thuisroutes en in de omgeving van basisscholen.Veel gemeenten zetten ook extra in op voorlichting aan ouders, educatie van kin-deren en afspraken met de ouders over de verkeersafwikkeling in de schoolomge-ving.

Werken langs drie lijnenDe gemeente Alphen a/d Rijn pakt schoolverkeer systematisch en integraal aan.Het ‘school-thuisrouteproject’ is onderdeel van het collegeprogramma en wordtwijk voor wijk uitgevoerd. Een van die wijken is Kerk en Zanen. Zoals in elke wijk is men in Kerk en Zanen begonnen met de oprichting van eenwerkgroep van gemeente, onderwijsbegeleidingsdienst, schooldirecties, verkeers-ouders en politie. Vervolgens is een enquête gehouden onder ouders, kinderen(groep 7/8) en buurtbewoners. Daarin is gevraagd naar knelpunten op school-thuisroutes. Op basis hiervan wordt langs drie lijnen gewerkt aan verbeteringen.

8

SC

HO

OL

VE

RK

EE

R,

E

EN

G

EV

AL

A

PA

RT

TipIn de brochure Samenwerken aaneen Duurzaam Veilige schoolomge-ving staat stap voor stap beschre-ven hoe gemeenten, scholen enouders samen toe kunnen werkennaar een verkeersveilige school-omgeving.

De gemeente pakt de meest genoemde knel-punten aan. Dat kan met infrastructurele voor-zieningen, maar ook door middel van voorlich-ting. Zo heeft men de drukste school-thuis-routes voor kinderen gemarkeerd met specialestoeptegels, terwijl automobilisten erop wor-den geattendeerd met borden.De onderwijsbegeleidingsdienst maakt metiedere school een verkeerseducatieplan.Daarbij geeft de school onder andere aan hoeze aandacht wil besteden aan de school-thuis-routes: in ieder geval in de klas, maar als heteven kan ook op locatie. Om dit laatste te stimuleren, stelt de gemeente een verkeers-leerkracht aan (zie ook pagina 72).De ouders hebben ook een belangrijke rol. Degemeente vraagt alle scholen om een verkeers-ouder aan te stellen (zie ook pagina 66). Deze verkeersouders spreken ouders aan op

hun gedrag en ondersteunen de school bij verkeersactiviteiten.De uitvoering van dit hele traject beslaat meerdere jaren. In de praktijk blijkt hetniet eenvoudig om de continuïteit te waarborgen en alle betrokkenen gemotiveerdte houden. Zo hebben de scholen wel verkeersouders, maar deze krijgen weinigsteun vanuit de teams. Het parkeerverbod dat bij een van de scholen is ingesteld,wordt door de school niet actief ondersteund, waardoor de wijkagent het ideeheeft dat hij er alleen voor staat. Ook op de school-thuisroutes zijn nog manke-menten die wachten op verbeteringen.

9

SP

IT

SU

UR

R

ON

D

SC

HO

OL

De gemeente paktschoolverkeer

systematisch aan

De verkeersproblematiek rond scholen is complex. Er zijn veel verschillende mensendie ermee te maken hebben. Veiliger schoolverkeer is alleen mogelijk als al diebetrokkenen meewerken. Samenwerking is dus heel belangrijk. Het gaat dan ener-zijds om samenwerking tussen relevante afdelingen van de gemeente en anderzijdsom samenwerking tussen de gemeente en andere partijen, zoals politie, scholen en3VO-afdelingen.

Samenwerking tussen gemeentelijke afdelingenIn de meeste gevallen hebben meerdere gemeentelijke afdelingen te maken met deverkeersveiligheid rond basisscholen. Medewerkers van de afdeling ruimtelijke orde-ning zijn betrokken bij de planning van nieuwbouwwijken en de locatie van school-gebouwen, terwijl de afdeling onderwijs verantwoordelijk is voor het schoolgebouwzelf. Bij de afdeling verkeer neemt men de omgeving van basisscholen mee in de

10

SA

ME

NW

ER

KE

N

2Hoofdstuk Samenwerken

uitvoering van Duurzaam Veilig en onderhoudt men soms ook direct contact metschoolteams en verkeersouders. Verkeersonderwijs ligt meestal bij de afdeling ver-keer, maar de afdeling onderwijs heeft er ook mee te maken. Soms is zelfs de afde-ling milieu actief op het gebied van schoolverkeer, bijvoorbeeld door de organisatievan een ‘uit de auto en op de fiets’ campagne. Samen kunnen deze afdelingen eenstevige vuist maken, maar dan moeten hun activiteiten wel goed op elkaar zijn afge-stemd.

Met elkaar meedenkenVier gemeentelijke afdelingen hebben zitting in de Werkgroep Verkeersveiligheid vande gemeente Haarlemmermeer: verkeer en vervoer, openbare werken, onderwijs envoorlichting. Politie en schoolbegeleidingsdienst completeren de groep. De werk-groep richt zich uitsluitend op activiteiten rond gedrag, voorlichting en educatie.Wat basisscholen betreft gaat het bijvoorbeeld om de vernieuwing van verkeers-methoden, de organisatie van het verkeersexamen en de uitleen van verkeers-materialen.Ieder heeft in de werkgroep een eigen rol. De afdeling verkeer trekt de zaak, de poli-tie weet wat er speelt op straat, openbare werken verleent praktische hand- en span-diensten en voorlichting zorgt voor aandacht in de media (“erg belangrijk voor hetdraagvlak”). De schoolbegeleidingsdienst doet het leeuwendeel van het uitvoerendewerk. De samenwerking heeft grote meerwaarde: “We weten van elkaar wat we doen,kunnen met elkaar meedenken en onze plannen op elkaar afstemmen,” vat de coör-dinator van de groep samen. “En we pakken verkeerseducatie nu veel systematischeraan dan vroeger.” Factoren die de werkgroep tot een succes maken, zijn onder ande-re de grote persoonlijke inzet van de leden, het eigen budget (circa 35.000 euro perjaar) en de integratie van beleid en uitvoering. “Hierdoor kunnen we doelgerichtwerken en snel anticiperen op ideeën vanuit de bevolking en het onderwijsveld.” Informatie over het opzetten van een lokaal verkeersplatform is te vinden in de brochure

Op weg naar een lokaal platform verkeersveiligheid, een uitgave van het ROV Noord-Holland.

11

SP

IT

SU

UR

R

ON

D

SC

HO

OL

Samen kunnen de afdelingen een stevige

vuist maken

Vliegende brigadeEen heel praktische vorm van samenwerking is te vinden in Hilversum. Dezegemeente heeft sinds jaar en dag een vlibri (vliegende brigade). Bewoners kunnenklachten over verkeer en openbare ruimte telefonisch doorgeven. Er komen veelklachten binnen van scholen over verkeerschaos en onveilige oversteekplekken.Iedere veertien dagen gaan een verkeerskundige, een civiel technicus en een poli-tieman op pad. Ze bezoeken alle lokaties en bekijken wat er aan de hand is. Grotezaken sluizen ze door naar de betreffende beleidsafdeling, maar bij kleine ongemak-ken kunnen zij zelf direct actie ondernemen. De verkeerskundige van de vlibri: “Weoverleggen ter plekke, we hebben een eigen budget en hebben de bevoegdheid omdirect te beslissen wat er moet gebeuren. Opdrachtformulieren hebben we bij ons,zodat we ook meteen kunnen handelen. Zo kunnen we bijvoorbeeld zorgen dat ersnel paaltjes en verkeersborden worden geplaatst, dat er een eenvoudige oversteek-voorziening komt of dat er uitstroomhekken worden neergezet. Via de politieagentkunnen we overleggen met de wijkagent over handhavingsacties. Het komt ook voordat we aan de school voorstellen om de ouders eens aan te spreken op hun gedrag.”De gemeente is heel tevreden over deze formule: “Alleen al het feit dat we altijdreageren op een klacht en altijd komen kijken, is enorme winst. Mensen merken datwe hen serieus nemen.”

12

SA

ME

NW

ER

KE

N

We kunnen direct beslissen wat er moet

gebeuren

Samenwerking tussen gemeente en derdenDiverse gemeenten hebben uitstekende ervaringen met verkeerswerkgroepen, waaringemeente, politie en verkeersouders samen plannen maken voor veiliger (school)ver-keer. Soms hebben ook kinderen, 3VO, Fietsersbond of de onderwijsbegeleidings-dienst zitting in zo’n werkgroep.

Kort samengevat luidt het recept:1. Zoek vaste contactpersonen bij de verschillende instellingen. Voor de scholen kan

dat de directeur of een leerkracht zijn, maar ook een verkeersouder. Vergewis u erin dat laatste geval wel van dat de verkeersouder goede contacten onderhoudtmet de leiding van de school, zodat hij of zij in de werkgroep ook echt namens deschool kan optreden.

2. Investeer in het opbouwen en onderhouden van goede contacten met deze men-sen, ook als er geen acute problemen zijn. Zo leer je elkaar kennen en houd jeelkaar gemotiveerd, wat heel belangrijk is voor een onderneming die eigenlijknooit ‘af’ is.

3. Zorg voor een potje voor kleine uitgaven en wees behulpzaam bij het zoeken naargrotere subsidies. Schep een goede sfeer waarin iedereen bereid is te geven en tenemen. En houd het gezamenlijke doel in het oog: meer verkeersveiligheid voorde kinderen in uw gemeente.

13

SP

IT

SU

UR

R

ON

D

SC

HO

OL

Zo houd je elkaar gemotiveerd

We weten wat we aan elkaar

hebben

Open overlegIn Leusden hebben gemeente, politie en verkeersouders twee- tot driemaal per jaareen overleg, zonder echte agenda. De verkeersveiligheidscoördinator: “We makengewoon een rondje langs alle aanwezigen: waar is iedereen mee bezig?” De gemeen-te vindt dat de verkeersouders het voortouw moeten nemen bij het aankaarten vanknelpunten. “Wij proberen dan constructief mee te denken over oplossingen. Kleinedingen kunnen we ter plekke afspreken en ook tussen deze bijeenkomsten door kun-nen we elkaar makkelijk even bellen: we kennen elkaar, weten wat we aan elkaarhebben. Zo houden we elkaar gemotiveerd.”

Lokaal Platform VerkeersveiligheidIn Alkmaar functioneert sinds enkele jaren het Platform Verkeersveiligheid. Hierinzitten de gemeentelijke afdelingen verkeer en onderwijs, de politie, een vertegen-woordiger van de verkeersouders, 3VO en de onderwijsbegeleidingsdienst. Tijdensde vijf à zes bijeenkomsten per jaar kunnen alle verkeersveiligheidsthema’s aan bodkomen, maar schoolverkeer is altijd een vast agendapunt. “We hebben een budgetvoor niet-infrastructurele verkeersactiviteiten,” vertelt de verkeersveiligheidscoördi-nator van de gemeente. “Momenteel is dat 5.500 euro, maar we hebben het collegegevraagd om het bedrag te verhogen tot 10.000 euro. We zijn royaal en soepel metsubsidie voor projecten: ‘maak een begroting en stuur ‘m op’.” Het Platform biedtactieve ondersteuning aan verkeerscampagnes, vergoedt de onkosten van verkeers-ouders en brigadiers en levert een bijdrage aan verkeersprojecten op scholen. “Endankzij de subsidieregeling en de inzet van de Platformleden hebben veel scholeneen verkeersouder aangesteld en nieuwe verkeersmethoden aangeschaft.” Een andersucces is dat de gemeente een aantal verkeersknelpunten rond scholen met voor-rang heeft aangepakt.De verkeersveiligheidscoördinator is blij met het Platform: “Het is een prima manier om onze krachten te bundelen en elkaar gemotiveerd te houden. Maar het is allemaal nog erg broos. Het hangt nog te sterk op het enthousiasme van enkelemensen.”

14

SA

ME

NW

ER

KE

N

JeugdVerkeersRaadKinderen hebben ook wat te zeggen over verkeer, vonden jeugdige inwoners van DeBilt. Zij stapten naar de wethouder van verkeer met het voorstel om eenJeugdVerkeersRaad op te richten. De wethouder was meteen enthousiast. De kinde-ren zijn vervolgens zelf de andere vijf basisscholen in hun wijk langsgegaan om leer-lingen te werven voor de raad. De leden van de JeugdVerkeersRaad (JVR) komen vijfà zes keer per jaar bij elkaar in het gemeentehuis van De Bilt, ‘s morgens van halfnegen tot tien uur. De wethouder zit de vergaderingen voor en na afloop fietst deverkeersambtenaar met de kinderen mee naar school (voor de veiligheid). “De kinde-ren en de gemeente kunnen allebei punten op de agenda zetten,” aldus de wethou-der. “Zo hebben wij aan de JVR gevraagd om mee te denken over de herinrichtingvan de Blauwkapelseweg. Dat is een drukke weg waar veel leerlingen langs of overmoeten als ze naar school gaan. De kinderen hebben zich in hun advies uitgesprokenvoor vrijliggende fietspaden en hebben ook benadrukt dat goed uitzicht erg belang-rijk is. Dus zorgen we dat er in de buurt van oversteekplekken geen parkeerplaatsenkomen.”De wethouder is zeer te spreken over de JVR: “Het is erg leuk en nuttig om de erva-ringen van de kinderen te horen. Ik sla nooit een bijeenkomst over. De JVR werkt

goed voor een beperkt gebied. De kinderenkennen de situatie dan goed en de groepwordt niet te groot. In de huidige JVR zittenvertegenwoordigers van zes scholen. Twaalfkinderen is wel het maximum. We denken ernu over om in Bilthoven Zuid een tweedeJVR te starten.”

15

SP

IT

SU

UR

R

ON

D

SC

HO

OL

Ik sla nooit een bijeenkomst over

De aanpak van verkeersproblemen begint altijd met onderzoek. Het is belangrijk omte weten wat er precies aan de hand is rond de school en op de school-thuisroutes.Onderzoek kan gericht zijn op de objectieve en/of de subjectieve onveiligheid. Beidesoorten onderzoek zijn – zeker als het omschoolverkeer gaat – van belang. Dat objec-tief onveilige plekken moeten worden aan-gepakt, is evident. Maar het is ook belang-rijk dat kinderen en ouders zich in het ver-keer veilig voelen. Dat scheelt een hoopzorg en stress. Bij de interpretatie van deonderzoeksresultaten is het wel zaak omobjectieve en subjectieve onveiligheid uitelkaar te houden en beide invalshoeken deaandacht te geven die ze verdienen.

Er zijn verschillende manieren om onderzoek tedoen. In de praktijk kiezen veel gemeenten vooreen combinatie van methoden:- Vragen: wat zijn de ervaringen van de kinde-

ren en de ouders? Hiermee haalt u de veilig-heidsbeleving boven water (zie 3.1).

- Observeren: wat gebeurt er tijdens het in- enuitgaan van de school en op de school-thuis-routes? Zo kunt u in beeld krijgen hoe de ver-schillende verkeersdeelnemers zich in de prak-tijk gedragen (zie 3.2).

- Tellen en meten: hoeveel auto’s, hoeveel fiet-sers, hoeveel parkeerplekken, welke snelheid,hoeveel ongevallen? Dit zijn de meest ‘harde’gegevens (zie 3.3).

16

ON

DE

RZ

OE

K

Objectieve en subjectieve

veiligheid zijn allebei belangrijk

TipIn De Schoolspits staat een para-graaf over onderzoek door (ver-keers)ouders. Ook de brochureSamenwerken aan een duurzaamveilige schoolomgeving geeft tipsvoor het doen van onderzoek.

3Hoofdstuk Onderzoek

Vragen - ook aan kinderen

Om een scherp beeld te krijgen van de dagelijkse ervaringen van kinderen en oudersis ‘vragen’ de meest directe methode. Daarbij is het raadzaam om niet alleen metvolwassenen, maar ook met kinderen te praten. Zij zien het verkeer immers uit eengeheel eigen gezichtspunt, ze ervaren in veel gevallen andere problemen dan hunouders en weten vaak precies waar de schoen wringt.

17

SP

IT

SU

UR

R

ON

D

SC

HO

OL

3.1

TipPraten met kinderen over hunervaringen in het verkeer vraagtenige handigheid. In de brochureKinderparticipatie in gemeentelijkverkeersbeleid vindt u hiervoorpraktische tips, voorbeelden vanwerkvormen en een vragenlijst.Een samenvatting is te vinden inde CROW-brochure Ontwerpen voorkinderen.

TipEr zijn allerlei kant-en-klare vra-genlijsten beschikbaar. In dehandleiding van 3VO voor verkeers-ouders zit een voorbeeld-enquête.Op www.3vo.nl is een schoolomge-vingsscan te vinden. Deze vragen-lijst kan (via internet of op papier)door gemeente, school en/of ver-keersouders worden voorgelegdaan ouders, leerlingen en buurt-bewoners. De gegevens kunnen viainternet snel en eenvoudig wordenverwerkt.

Kinderstem in GIS-omgevingAls onderdeel van het verkeers- en vervoersplan doet de gemeente Zeist een school-routeonderzoek, waarbij zij gegevens over subjectieve en objectieve verkeersonvei-ligheid combineert. Circa 1.600 leerlingen van basisscholen (groep 7/8) en hetvoortgezet onderwijs (klas 1) zijn betrokken bij de inventarisatie van knelpunten.Onderzoeksbureau De Groot Volker levert kaartmateriaal, vragenlijsten en een hand-leiding voor docenten en ouders. De leerlingen geven - in de klas of thuis - zelf hunroute aan en bepalen welke plekken zij onveilig vinden. Bij maximaal drie knelpun-ten kunnen zij een toelichting geven. Het bureau verwerkt de schoolroutes en deknelpunten in een Geografisch Informatie Systeem (GIS) en voegt daar gegevensover objectief onveilige plekken aan toe. Op basis van deze gegevens bepaalt degemeente waar voorzieningen nodig zijn. Omdat infrastructurele aanpassingen nietaltijd mogelijk zijn, worden de gegevens ook gebruikt om wijkgebonden educatiema-teriaal te ontwikkelen (zie ook pagina 75).

Groep 4 en 7In Leersum deed bureau VIA onderzoek naar de veiligheid van school-thuisroutes.Het bureau ondervroeg de leerlingen van groep 4 en 7. “Juist deze groepen zijngekozen aangezien in groep 4 nog veel leerlingen te voet of onder begeleiding naarschool gaan, terwijl in groep 7 het merendeel van de leerlingen zelfstandig per fietsnaar school gaat.”

18

ON

DE

RZ

OE

K

De leerlingen geven aan welke

plekken zij onveilig vinden

19

SP

IT

SU

UR

R

ON

D

SC

HO

OL

Hun opmerkingen zijn soms heel

verrassend

Standaard ingeplandIn Tiel is bij de herinrichting van woonwijken tot 30 km/uur-gebied kinderpartici-patie standaard ingebouwd. De verkeersdeskundige van de gemeente voert zelfgesprekken met de kinderen. “Hun opmerkingen zijn soms heel verrassend.

Doorvragen is vaak nodig om echt te snappen wat zebedoelen. Een bepaald kruispunt vonden ze tot mijn verba-zing niet eng, maar na enig doorvragen vertelden ze dat zeer alleen rechtsaf slaan. ‘Nee, linksaf niet, dat is veel tegevaarlijk’. Of oversteken. Dat doen ze juist op een drukkeplek, ‘want dan zien ze je tenminste’.” Bij de herinrichtingprobeert de gemeente bij iedere school in elk geval éénmaatregel te nemen om de veiligheid te vergroten.

Heel andere knelpunten“Een hele openbaring” noemden verkeerskundigen de inbreng van kinderen in hetonderzoek naar verkeersveiligheid rond basisscholen in Stein. De verkeersdeskun-

digen van gemeente en adviesbureau Haskoning hielden eenklassikale enquête onder alle kinderen en spraken op iedereschool met enkele leerlingen uit de groepen 3 t/m 8. Daarbijbleek dat de kinderen soms heel andere knelpunten noemdendan volwassenen. Terwijl de ouders vooral wezen op de par-keerchaos, hadden de kinderen ook klachten over ontbreken-de of geblokkeerde stoepen, onoverzichtelijke kruispunten, te

smalle vluchtheuvels en heggen en con-tainers die bij het oversteken het uit-zicht belemmeren.

Verkeersexpert als luisteraarIn het Drentse dorp Drijber kregen ervaringsdeskundigen het eerste woord bij deinventarisatie van verkeersonveilige situaties. De Brede Overleggroep Kleine Dorpen(een koepelorganisatie van dorpsbelangenverenigingen) stelde een werkgroepsamen met vertegenwoordigers van gemeente, provincie, school, verkeersouders eneen externe verkeersexpert. Deze werkgroep nodigde kinderen, ouders en anderedorpsbewoners uit om aan te geven welke plekken in het dorp zij gevaarlijk vonden.In het dorpshuis en op de basisschool hingen dorpsplattegronden, waarop iedereen

zijn of haar knelpunten kon markeren. De kinderen praatten er ook in de klas overen maakten tekeningen en opstellen. De inventarisatie leverde een lijst van twin-tig gevaarlijke situaties op. Deze gegevenswerden verder aangevuld met ongevallen-cijfers. De werkgroep besprak de resultatenvolgens de PODO-systematiek. De verkeers-expert had daarbij in eerste instantie voor-al de rol van luisteraar. Het plan dat deverkeersdeskundige op basis van dezebespreking vervolgens maakte, bevat alleonderdelen van Duurzaam Veilig: infra-structuur, voorlichting, educatie en hand-having.

20

ON

DE

RZ

OE

K

Uit de tekeningen en verhalen van de kinderen blijkt dat zij haarfijnkunnen aangeven wanneer enwaar de gevaarlijke situaties zichvoordoen. (uit rapport verkeersveilig-

heidsproject Drijber)

Tekening: Althea Daling

Observeren

Een prima manier om een beeld te krijgen van de verkeerssituatie rond een school isgewoon te kijken: welke route kiezen de auto’s, op welke plekken wordt (fout)gepar-keerd, waar kruisen fietsers en auto’s elkaars pad, waar steken voetgangers over?

Eerst zelf beeld vormenBij een onderzoek naar verkeersknelpunten rond zeven basisscholen in Rijswijk wasobservatie een van de gehanteerde methoden. Tijdens de schoolspits keken de onder-zoekers van bureau Diepens en Okkema naar de hoeveelheid verkeer, de oversteek-bewegingen, het autogebruik en de wijze van parkeren. “We hebben de observatiesgedaan voordat we met alle betrokkenen gingen praten, zodat we ons eerst zelf een

objectief beeld konden vormen vande situatie. We konden daardoor deervaringen van de ouders en de leer-lingen beter plaatsen en beoorde-len.” Na de observaties hielden de onder-zoekers een klassenenquête onderleerlingen van twee scholen en eenstraatenquête onder ouders vantwee andere scholen. Ook voerden zegesprekken met gemeente (verkeeren onderwijs) en politie.

21

SP

IT

SU

UR

R

ON

D

SC

HO

OL

We konden de ervaringen

van de kinderen beter plaatsen

3.2

TipKinderen kunnen uitstekend obser-veren. Ze merken vaak details opdie volwassenen over het hoofdzien. Vraag of kinderen u willenhelpen de verkeerschaos bij schoolte onderzoeken. In Het Verkeers-actieboek voor kinderen (onderdeelvan de reeks ‘Samen actief in uwbuurt’) staat een werkblad voordergelijk onderzoek.

Tellen en meten

Als basis voor een goed verkeersveiligheidsbeleid zijn harde gegevens over aantallenauto’s, aantallen ongevallen en/of de kwaliteit van voorzieningen uiteraard van grootbelang.

Top 5De gemeente Haarlem heeft een objectieve methode ontwikkeld om vast te stellen inwelke volgorde zij schoolverkeersproblemen aanpakt. Jarenlang werkte men op aan-vraag aan de verbetering van de verkeersveiligheid rond scholen. De nadelen blekengroot: alleen scholen met actieve ouders kwamen aan bod en over elke maatregel moestde raadscommissie apart een besluit nemen.Dus koos men voor een nieuwe aanpak. Een verkeersmedewerker: “We hebben een lijstgemaakt van alle basisscholen, inclusief het speciaal onderwijs. Aan de hand van eenpuntensysteem stellen we vast bij welke scholen de verkeersonveiligheid het grootsteis. Bij de eerste vier of vijf scholen gaan we vervolgens precies kijken wat er aan dehand is en hoe we de veiligheid kunnen verbeteren. Er is een vast budget van 105.000euro per jaar om de zaak ook daadwerkelijk aan te pakken. We actualiseren de lijsttweejaarlijks.”In de puntenverdeling telt objectieve onveiligheid het zwaarst: “We tellen het aantalongevallen dat de afgelopen drie jaar binnen een straal van 100 meter rond school is

gebeurd. We kijken daarbij naar alle ongevallen(blik, letsel, dood) op de plekken waar de kinde-ren zouden kunnen komen (dus bijvoorbeeld nietnaar de ongevallen op een goed afgeschermdeprovinciale weg). Verder krijgt een school eenextra punt als er andere voorzieningen(bejaardenhuis, naschoolse opvang, winkels) inde buurt zijn, of als er nog helemaal geen ver-keersmaatregelen zijn genomen.”Dit scholenprogramma staat in principe los vanhet gewone Duurzaam Veilig-traject. Wel kijktmen bij de planning wat de verkeersplannen inde betreffende wijk zijn. Als de schoolomgevingbinnenkort toch wordt aangepakt, probeert de gemeente daar natuurlijk rekening mee tehouden.

22

ON

DE

RZ

OE

K

3.3

TipKinderen zijn dol op turvenen tellen. Zo kunnen zeprima helpen bij onderzoeknaar de vervoersmiddelen-keuze. In Het Verkeersactie-boek voor kinderen staat eenkant-en-klaar werkblad.

Ongevallen Punten1 - 4 1 5 - 9 2 10 - 14 3 etc. etc.

Omgeving school Duurzaam Veilig ingericht?Ja 0Nee 1

Al verkeersvoorziening aangebracht rond schoolingang?Ja 0Nee 1

Naschoolse opvang, winkels of andere voorzieningen in de buurt?Ja 1Nee 0

Fietsbalans en routekeuringGoede fietsroutes maken het voor ouders en kinderen aantrekkelijker om op de fietsnaar school te komen (en dus de auto te laten staan). Om inzicht te krijgen in het‘fietsklimaat’ in de gemeente kunt u een beroep doen op de Fietsersbond. Deze heefteen onderzoeksmethode ontwikkeld waarbij met een meetfiets een representatief deelvan de fietsinfrastructuur wordt beoordeeld. De meetfiets registreert onderweg allerleigegevens: snelheid, afstand en tijd, hoe vaak en hoe lang wordt gestopt, kwaliteit ensoort wegdek, omrijfactor bij wegversperringen, hinder van medeweggebruikers en deweg- en kruisingstypen en dimensionering daarvan. De Fietsersbond maakt voor degemeente een rapport met onderzoeksresultaten, conclusies en aanbevelingen. Er is ook een routekeuringsmethode waarmee een specifieke fietsroute (bijvoorbeeldeen school-thuisroute) gedetailleerd kan worden beoordeeld. Bij beide methodes is deinzet van lokale vrijwilligers van de Fietsersbond onmisbaar. Verdere informatie kunt uopvragen bij de Fietsersbond, Team onderzoek en beleidsbeïnvloeding.

23

SP

IT

SU

UR

R

ON

D

SC

HO

OL

Inzicht in het fietsklimaat

van de gemeente

Een goede ruimtelijke planning kan veel verkeersleed voorkomen. Daarbij gaat hetonder andere om de vraag op welke plek een basisschool wordt gebouwd en hoe deschoolomgeving en de schoolroutes worden ingericht:

Locatie• Hoe ligt de school ten opzichte van de woningen van de leerlingen in de nabije

en wat verdere toekomst? Worden de scholen verspreid over de wijk gebouwd ofgeclusterd met andere voorzieningen?

• Hoe flexibel kunnen school en gemeente inspelen op fluctuaties in de bevol-kingssamenstelling van de wijk? Is er ruimte om de school op dezelfde locatie uitte breiden of moeten er bij een onverwacht grote toeloop elders noodlokalenkomen? Wat betekent dat voor de verkeersveiligheid op de school-thuisroutes enrond de school?

Bereikbaarheid• Beschouwt de gemeente massaal autogebruik voor het brengen en halen als

onvermijdelijk (en zorgt ze dus voor uitstekende bereikbaarheid per auto), ofgeeft de gemeente voorrang aan lopers en fietsers en probeert ze het autoge-bruik te ontmoedigen?

• Via welke routes kunnen auto’s de school bereiken? Zijn de straten daar geschiktvoor?

• Zijn er veilige routes naar school voor voetgangers en fietsers?

Afwikkeling brengen en halen• Waar komt de ingang van de school? Is het een optie om meerdere ingangen te

maken, bijvoorbeeld voor onder-, respectievelijk bovenbouw, of aparte ingangenvoor lopers/fietsers en autokinderen?

• Is er genoeg plaats voor de fietsen van de leerlingen? • Is er voldoende wachtruimte voor lopende en fietsende ouders?• Hoe wordt voorkomen dat voetgangers en fietsers last hebben van het autover-

keer? • Hoe wordt het autoparkeren geregeld: kiss & ride en langer parkeren?

24

RU

IM

TE

LI

JK

E

OR

DE

NI

NG

4Hoofdstuk Ruimtelijke ordening

...of geeft de gemeente

voorrang aan lopers en fietsers?

Verkeersluwe schoolomgeving“De belangrijkste preventieve bijdrage aan het vermijden van chaos en onveiligheidis een goede en vooruitziende stedenbouwkundige planning,” schrijven B&W vanAlmere in de notitie bij haar besluit inzake verkeersveiligheid rondom basisscholen.“Deze kans mag Almere niet laten lopen. Al in een vroeg stadium moeten de basis-scholen in de plannen worden opgenomen. Scholen die vooral de eigen wijken bedie-nen (de openbare en rk/pc-scholen) horen in het hart van de wijk, goed bereikbaarte voet en op de fiets. De ingang ligt aan een langzaam verkeersroute of een ver-keersluwe straat. Voor ouders dient een parkeermogelijkheid aanwezig te zijn dieniet recht voor de ingang ligt.Basisscholen die hun leerlingen uit een groter gebied trekken (LOM, Jenaplan,Montessori) krijgen een locatie op korte afstand van een dreef en een bushalte, metvoldoende parkeermogelijkheid. Ook hier is een verkeersluwe ingang van belang,zodat de looproute tussen auto/taxi en de school veilig is.”

25

SP

IT

SU

UR

R

ON

D

SC

HO

OL

Basisscholen in vroeg stadium in plannen

opnemen

TipEr zijn diverse onderzoekengedaan naar de keuze vanvervoermiddelen bij hetbrengen en halen van kinde-ren. De uitkomsten daarvangeven een indicatie van dete verwachten verkeersstro-men bij een nieuw te bou-wen school. In bijlage 1vindt u enkele cijfers.

Inspelen op de toekomstDe beslissing op welke locaties basisscholen worden gebouwd en hoe groot dezemoeten zijn, hangt uiteraard sterk af van de verwachte leeftijdsopbouw van de toe-komstige bevolking. Die blijkt echter vaak moeilijk te voorspellen, waardoorgemeenten met teveel of juist te weinig schoolcapaciteit komen te zitten. Wat weertot extra verkeersproblemen kan leiden.

Ruimte reserverenDe gemeente Amersfoort werd verrast door de grote hoeveelheid kinderen in denieuwe wijk Nieuwland. De straten rond de scholen bleken te krap om het schoolver-keer goed af te wikkelen. Bovendien was er rond de reeds gebouwde scholen geenruimte voor extra klaslokalen. Men zag zich gedwongen om elders in de wijk nood-lokalen te bouwen. De infrastructuur was echter ook niet berekend op de extra ver-

keersstromen. Waarop men de infra-structuur moest aanpassen. Een duregrap. De verkeerskundige van degemeente: “Het is dus van groot belangdat gemeenten in nieuwbouwwijken nietalles helemaal volbouwen, maar ruimtevrijhouden om later bijvoorbeeld extraschoollokalen en infrastructuur te kun-nen realiseren. Uit het oogpunt vangrondexploitatie lijkt dat misschien nietinteressant, maar Amersfoort had zich erdenk ik veel werk en geld mee kunnenbesparen.”Een mogelijkheid om tijdelijk te beschik-ken over extra klaslokalen is het neer-zetten van schoolwoningen. Tijdens de

‘jonge jaren’ van de wijk gebruikt men deze als klaslokaal. Als de wijk vergrijst, kun-nen ze worden omgebouwd tot woning. Het is echter niet altijd genoeg: “InNieuwland staan ook schoolwoningen, maar die boden niet genoeg soelaas. Wat wenodig hadden was extra ruimte. En die was er niet.”

26

RU

IM

TE

LI

JK

E

OR

DE

NI

NG

Verrast door grote hoeveelheid kinderen

Bundeling van scholen en andere voorzieningenVeel gemeenten kiezen voor bundeling van enkele basisscholen. Soms bouwt mendaar zelfs nog meer kindervoorzieningen bij, zoals een kinderdagverblijf en eennaschoolse opvang. Het idee is dat dit handig is voor werkende ouders en minderverkeersbewegingen oplevert. Een nadeel blijkt te zijn dat er tijdens de breng- enhaalspits een tekort aan parkeerplaatsenontstaat. Sommige gemeenten proberen dit probleemop te lossen door scholen te combinerenmet voorzieningen die afwijkende spits-tijden hebben, zoals winkels, sporthal, wijkcentrum, bibliotheek of kerk. Dat maakthet mogelijk om ruime parkeervoorzienin-gen aan te leggen die intensief wordenbenut: ‘s morgens door ouders, overdagdoor bezoekers van het winkelcentrum ende bibliotheek, ‘s avonds en in het weekenddoor sporters en kerkgangers.

Parkeren bij de biebIn de Bredase nieuwbouwwijk Teteringen is de basisschool gepland naast de biblio-theek en een cultureel centrum. Er komt een parkeerplaats bij volgens de gewoneparkeernormen die gelden voor dergelijke voorzieningen. Omdat de schoolparkeer-piek op andere tijden valt dan de parkeerpiek voor de andere voorzieningen, ver-wacht de gemeente geen problemen. Snelle ouders kunnen gebruik maken van eenhaal/brengstrook met vier of zes plaatsen. Voor fietsende ouders ligt overigens derode loper uit: de school ligt straks pal aan een doorgaande fietsroute.

27

SP

IT

SU

UR

R

ON

D

SC

HO

OL

TipDe CROW-brochureParkeerkencijfers geeft devolgende richtlijnen: sport-hal 1,5 tot 3,0 parkeerplaat-sen per 100 m2 brutovloer-oppervlak (bvo); bibliotheek0,3 tot 1,2 parkeerplaatsenper 100 m2 bvo; basisscholen0,5 tot 1,0 parkeerplaats perklaslokaal (voor de leer-krachten).

School in het centrumDe gemeente Alphen-Chaam heeft de nieuwbouw van een school bewust in het cen-trum van het dorp Alphen gepland. “We willen het dorp graag leefbaar en levendighouden, dus we zetten voorzieningen zoveel mogelijk bij elkaar,” legt de verkeers-medewerker van de gemeente uit. “Zo kan de middenstand profiteren van de socialefunctie van de school en kan de school mede gebruik maken van de bestaande par-keervoorzieningen in het centrumgebied.” Om het komen en gaan van de leerlingen in goede banen te leiden, is gekozen voortwee schoolingangen. Aan de kant van de winkelstraat komt een ingang voor de

jongere leerlingen. Ouders kunnener parkeren en voor lopende enfietsende ouders is een royale‘hangplek’ gepland. “Als de schoolallang is begonnen staan er vaaknog tientallen ouders gezellig tekletsen.” Aan andere kant van deschool komt een ingang voor deoudere leerlingen. Er komt eenplateau met afwijkende bestrating,zodat duidelijk is dat daar kinde-ren kunnen oversteken. In debuurt van deze uitgang komen ookKiss & Ride-stroken. Voor beideingangen geldt een stopverbod.

28

RU

IM

TE

LI

JK

E

OR

DE

NI

NG

KinderclusterKindercluster Voorn in Leidsche Rijn herbergt twee basisscholen, een kinderdagver-blijf en een buitenschoolse opvang. Het cluster is aan de ene kant bereikbaar via eenvrijliggend fietspad en aan de andere kant via een voor auto’s toegankelijke straat.“De scheiding tussen de verkeerssoorten werkt op zich prima,” vindt de wijkverkeers-adviseur. Fietsende en lopende ouders en kinderen hebben geen last van het haal-en brengverkeer per auto. “Maar de afwikkeling van het autoverkeer levert veel pro-blemen op. De aanrijroute loopt door een smal woonstraatje, dat is niet handig. Ende parkeerplaats voor de school staat al vol met auto’s, onder andere van de leer-krachten. Daardoor gebruiken de ouders andere plekken om te parkeren: de stoep ende uitritten van woningen. Niet echt gevaarlijk, maar wel vervelend voor de bewo-ners en kinderen die op het trottoir lopen. Als ik het over kon doen, zou ik de aanrij-route niet meer door een woonstraat laten lopen, maar bijvoorbeeld een parallelwegaanleggen langs de ontsluitingsweg die vlak langs de school loopt.” De gemeentehoopt de situatie te verbeteren door eenrichtingverkeer in de straat en op het par-keerterrein in te stellen en betere looproutes aan te leggen aan de kant van de par-keerplaats.

29

SP

IT

SU

UR

R

ON

D

SC

HO

OL

De scheiding van verkeerssoorten

werkt prima

Rond basisscholen is meestal sprake van een combinatie van knelpunten: te veelauto’s, te weinig parkeerruimte, fietsers en voetgangers die met auto’s en metelkaar in conflict komen en allerlei (vooral voor kinderen) onoverzichtelijke situa-ties. De verbetering van de infrastructuur rond een school vraagt dan ook vaak omeen combinatie van maatregelen en voorzieningen. Elementen die daarbij steedsterugkomen zijn:

• Scheiden van snel- en langzaam verkeer, zodat kinderen die lopend en op de fiets naar school komen zo min mogelijk hinder hebben van het autoverkeer (5.1).

• Stimuleren van fietsen en lopen (5.2). • Reguleren van het breng- en haalverkeer per auto (5.3).• Reguleren van doorgaand autoverkeer (5.4).• Handhaving (hoofdstuk 6).• Goede communicatie met school, ouders, kinderen en omwonenden

(hoofdstuk 7).30

IN

FR

AS

TR

UC

TU

UR

5Hoofdstuk Infrastructuur

TipDe CROW-brochure Ontwerpenvoor kinderen gaat zeer uit-gebreid in op de fysieke,mentale en psychische ken-merken van kinderen, hungedrag in het verkeer en dewijze waarop men daar bij deinrichting van de openbareruimte rekening mee kanhouden. In de brochurestaan ook richtlijnen voor deinrichting van de schoolom-geving en van loop- en fiets-routes.

Scheiden van snel- en langzaam verkeer

Veel veiligheidswinst is te boeken door ervoor te zorgen dat kinderen die lopend ofop de fiets naar school komen zo min mogelijk hinder hebben van het autoverkeer.Dit is bijvoorbeeld te bereiken door:- de instelling van een autovrije zone rond de school;- de aanleg van een tweede schoolingang, die alleen te voet en op de fiets bereik-

baar is;- de aanleg van aparte paadjes en doorsteekjes, zodat kinderen die te voet of op de

fiets komen de parkeerchaos kunnen omzeilen (zie 5.2);- het instellen van een stopverbod voor de school, zodat in ieder geval ter hoogte

van de ingang geen kluwen van auto’s ontstaat (zie 5.3);- een voor kinderen overzichtelijke inrichting van de straat voor school te realise-

ren: geen visuele obstakels als hoge heggen, containers en geparkeerde auto’s.

Autovrije straat voor schoolHet permanent of tijdelijk autovrij maken van de straat voor school lost veel proble-men op, althans in de directe schoolomgeving. Er is ruimte om fietsen te stallen,ouders en kinderen kunnen in alle rust op elkaar wachten en op hun gemak op defiets stappen. Deze ingreep is in sommige gevallen natuurlijk lastig te realiseren, bij-voorbeeld als er veel mensen in de betreffende straat wonen. Een complicatie kanverder zijn dat de autochaos zich verplaatst naar andere plekken in de wijk. Daar zijndan flankerende maatregelen nodig.

Weg afgesloten Het pleintje voor basisschool De Bonkelaar in Waalre is met paaltjes en hekken afge-

sloten voor auto’s. Voor wachtende ouders is er daardoorvolop ruimte. In de toelichting bij het verkeersbesluit schrijftde gemeente: “Het langzaam verkeer moet een veilige enredelijk comfortabele route worden geboden. Het gemotori-seerde verkeer (...) mag hier best enig nadeel van ondervin-den. De veiligheid van de kinderen staat immers voorop.”

31

SP

IT

SU

UR

R

ON

D

SC

HO

OL

TipIn CROW-brochure 175Selectieve toegang en doserenvindt u allerlei vormen vanpermanente en tijdelijkeafsluiting van straten.

5.1

32

IN

FR

AS

TR

UC

TU

UR

School aan autovrij erfIn de Alphense wijk Kerk en Zanen liggen drie basisscho-len en een kinderdagverblijf bij elkaar aan een autovrijerf, waarover een doorgaande fietsroute loopt. De scho-len zijn daardoor goed en veilig bereikbaar per fiets. Welblijkt het doorgaande fietsverkeer tijdens de schoolspitsin conflict te komen met ouders en kinderen. Ouders dieper auto komen, kunnen terecht op een parkeerplaatseven verderop, of hun kind afzetten aan de achterzijdevan de school.

33

SP

IT

SU

UR

R

ON

D

SC

HO

OL

Kleuteruitgang aan fietspadzijdeDe kleuters van de Amalia Astroschool in Baarn hebben een veiligeschooluitgang: de weg aan hun kant van de school is veranderd ineen fietspad met een breed trottoir.

Afsluiting tijdens schoolspits Op het woonerf voor de basisscholen Het Kompas en De Vink in Voorschoten speeldenzich dagelijks levensgevaarlijke situaties af met kerende auto’s van ouders temiddenvan lopende en fietsende kinderen. De gemeente heeft alle betrokkenen bij elkaargeroepen (school, verkeersouders, politie, bewoners). Er is lang nagedacht over aller-lei lapmiddelen, maar uiteindelijk zijn alle partijen akkoord gegaan met een drastischvoorstel van de gemeente: “De straat voor de school wordt tijdens de schoolspits aantwee kanten afgesloten. De afsluiting wordt gerealiseerd met hydraulische paaltjes. Detwintig bewoners krijgen een sleutel en kunnen als enigen tijdens de schoolspits destraat in- en uitrijden. School en bewoners zorgen in ploegendienst voor de bedieningvan de paaltjes.”Om parkeeroverlast elders tegen te gaan zijn enkele flankerende maatregelen nodig:auto-ouders worden verwezen naar een parkeerterrein bij flats dat overdag leegstaat.De oversteekplek tussen dit parkeerterrein en de school wordt beveiligd met een pla-teau. Foutpakeren op het fietspad wordt tegengegaan met betonblokken.

Stimuleren van fietsen en lopen

De meest structurele verbetering van de verkeers-veiligheid bij scholen is natuurlijk te behalen alsmeer ouders en kinderen lopend of op de fietskomen. De gemeente kan dit stimuleren doorfietsers en lopers in de watten te leggen: veiligeen comfortabele loop- en fietsroutes naar schoolen goede voorzieningen voor voetgangers enfietsers bij de school zelf.

Veilige routesHet is zinvol om kinderen te betrekken bij hetuitstippelen van de beste routes en het kiezenvan voorzieningen (zie ook hoofdstuk 3).Kinderen blijken letterlijk een andere kijk te heb-ben op routes en knelpunten. Zaken om rekeningmee te houden zijn onder andere:- Het lagere gezichtspunt van kinderen: hun uit-

zicht kan worden belemmerd door laaghangende verkeersborden, reclameborden,struiken en geparkeerde auto’s en ze hebben minder overzicht over bijvoorbeeldeen kruispunt.

- De mindere koersvastheid: kinderenhebben meer last van hobbels en kui-len, ze hebben meer fietsruimtenodig en vinden het eng om te moeten uitwijken voor geparkeerdeauto’s.

- De beperkte ervaring: kinderen heb-ben bijvoorbeeld veel tijd nodig om tewennen aan nieuwe verkeerssituaties.

- Het beperkte inzicht in complexe situ-aties: linksafslaan of oversteken zon-der vluchtheuvel kan voor kindereneen heel probleem zijn.

34

IN

FR

AS

TR

UC

TU

UR

5.2

“Na herinrichting van eenkruispunt kregen we veelpositieve reacties, maar ookeen kritische brief van eenschool. De kinderen blijkenhet moeilijk te vinden om demarkeringen op de weg te‘lezen’. We vermoeden datdat komt doordat kindereneen lager gezichtspunt heb-ben en dus markeringen min-der goed kunnen overzien.”(verkeerskundige gemeente

Veenendaal)

Fietsers in voorrangIn Emmeloord zorgt de gemeente voor comfortabele fietsroutes, die de buiten-wijken met het centrum verbinden. Kruisend verkeer moet voorrang verlenen.

De kruispunten zijn beveiligd met een plateau en een vluchtheuvel.

Langs autoluwe stratenDat een goed fietsroutenetwerk ook ingepast kan worden in een bestaande situatiebewijst de gemeente Raalte. Een uitgebreid net van fietsroutes verbindt de verschil-lende wijken en het centrum van het dorp. De fietsroutes lopen langs vrijliggendefietspaden en autoluw gemaakte straten. Dit laatste bereikt men onder andere door

het knippen van straten en de instelling van tegen-gesteld eenrichtingverkeer. De hoofdroutes zijngeasfalteerd en hebben voorrang op kruisend ver-keer. Onder enkele drukke wegen zijn tunneltjesaangelegd. Zo is het wel heel aantrekkelijk om opde fiets naar school te komen.

35

SP

IT

SU

UR

R

ON

D

SC

HO

OL

Oversteken op de drempelIn Wilnis liggen drie basisscholen aan weerszijden van een drukke wijkontsluitings-weg. De hele straat is ingericht als 30 km/uur-gebied en gesloten voor vrachtver-keer. Voor voetgangers en fietsers heeft de gemeente riante stoepen en fietspadenaangelegd. Hekken zorgen ervoor dat fietsende kinderen niet tussen de auto’sterechtkomen. De oversteekplekken liggen bovenop 30 km-drempels. Auto’s die wil-len keren, kunnen gebruik maken van een rondrijlus.

36

IN

FR

AS

TR

UC

TU

UR

37

SP

IT

SU

UR

R

ON

D

SC

HO

OL

Kleine moeite, groot plezierSoms kunnen eenvoudige ingrepen de situatie voor lopers en fietsers een stuk aan-genamer en veiliger maken.

FietspaadjeVaak weten voetgangers en fietsers heel goed korte en veilige routes te vinden. Deolifantenpaadjes die zo ontstaan kunnen door de gemeente worden verhard. Dat isbijvoorbeeld gebeurd in De Bilt. Veel leerlingen van de Patioschool moeten op weg

naar school twee keer dezelfde straat oversteken. Om dat teomzeilen steken ze af via een voetpad. De kinderen hebbengevraagd of de gemeente daar niet een stukje fietspad wildeaanleggen. Ze hebben zelf de ontwerptekening gemaakt. Hetpaadje is inmiddels gerealiseerd en voorzien van een speciaalJVR-bord.

Aparte fietsingangBij de herinrichting van het schoolplein van basisschool De Bongerdin Leusden is meteen een aparte ingang gemaakt voor fietsers. Die hoeven daardoor niet meer over de parkeerplaats te rijden.

StoepOntbrekende stoepen zijn voor kin-deren heel vervelend. In LeidscheRijn kwamen kinderen na de over-steek over een fietspad terecht ingras-met-hondenpoep. De gemeente heeft het euvel snel opgelost met de aanlegvan een paar meter stoep. Bij basisschool De Heerd in Leusden is een voetpad aangelegd over het terrein vande school. Nu hoeven de leerlingen niet meer tussen de auto’s door te lopen.

“Sommige dingenmoet je niet uitge-breid in de inspraakbrengen maargewoon op proefinvoeren en kijkenof het werkt.” (verkeersambtenaar)

38

IN

FR

AS

TR

UC

TU

UR

Wachtplek voor oudersBrengen en halen op de fiets of te voet wordt voor ouders een stuk aangenamer

als er een goede wachtplek is. Zo’n plek ligt bij voorkeur buiten het school-plein, maar wel in de buurt van de schooluitgang. Het is prettig als ersteunpunten zijn om zware fietsen (met kinderzitjes en boodschappen)tegenaan te zetten. Een afdak en een bankje maken het ouderhonk

helemaal áf.

Fietsparkeerplek De Paltrokschool in Uitgeest heeft een ruime wacht- en parkeerplek aangelegd voor ouders die op de fiets komen.

12 op de plaats van 3Bij de Oostpoortschool in Delft heeft de gemeente drie autoparkeerplaatsen veranderd in fietsparkeerplaatsen.

Extra breed trottoirDoor de rijbaan ter hoogtevan de Frankendaelschool inCallandsoog te versmallen iseen extra brede stoep ont-staan met voldoende ruimtevoor wachtende ouders.

Stallingsruimte voor kinderfietsenVoor kinderen is zelf fietsen is een stuk leuker dan hangend op de achterbank naarschool worden vervoerd. Fietsen is ook dé manier om ervaring op te doen in het ver-keer. Veel scholen hanteren echter strenge richtlijnen om te bepalen welke leerlingenwel en welke niet op de fiets naar school mogen komen. Dat heeft vooral te makenhet tekort aan ruimte om fietsen te parkeren. Het gevolg is ongetwijfeld dat veelouders dan toch maar even de auto pakken. Reden genoeg om te zorgen voor vol-doende stallingsruimte bij de school.

Fietsen stallen aan de overkant Bij basisschool St. Vitus in Well is aan de overzijde van de (verblijfs)straat ruimte gevonden voor een royale fietsenstallingvoor de kinderen.

Buiten het schoolpleinBij zes scholen in Wijk bij Duur-stede zijn extra fietsrekken geplaatst, veelal buiten het schoolplein, zodat de fietsers niet meer over het schoolplein hoeven te rijden. De gemeente heeft er wel wat groenvoor opgeofferd. De nieuwe stallingen zien er aantrekkelijk uit met leuke bestrating.En ze zijn vandalismebestendig.

DeeltijdparkerenDe gemeente Amersfoort overweegt om parkeerplaatsen voor auto’s overdag te gebruiken als fietsparkeerplaats voor leerlingen van basisschool De Wonderboom.De straat waaraan deze parkeerplaatsen liggen is onder schooltijd afgesloten voorautoverkeer.

39

SP

IT

SU

UR

R

ON

D

SC

HO

OL

40

Reguleren van breng- en haalverkeer per auto

De grootste bron van ergernis en onveiligheid rond scholen is zonder twijfel hethaal- en brengverkeer per auto. Daar valt op verschillende manieren iets aan tedoen:- Voorkomen dat auto’s in de buurt van de school moeten manoeuvreren. Vooral

achteruitrijden is zeer riskant op plekken waar ook (kleine) kinderen rondlopen.Dat betekent: auto’s niet toelaten in een doodlopende straat, liever langsparke-ren dan gestoken of haaks parkeren, een vaste rijroute op grotere parkeerterrei-nen, eenrichtingverkeer in de straten rond school.

- Voorkomen dat kinderen tussen de auto’s door moeten oversteken. Dus: breng-en haalplek aan de kant van de school, zodat kinderen vanuit de auto over destoep naar school kunnen lopen.

- Voorkomen dat auto’s op dezelfde plek wachten als fietsers en voetgangers. Dus: stopverbod voor de school;auto’s radicaal weren van stoep enfietspad; glashelder aangeven waarwel en waar niet mag worden gepar-keerd.

- Scheiden van lang- en kortparkeer-ders. Bijvoorbeeld een Kiss & Ride-strook voor het snelle laden en los-sen en gewone parkeerplekken ‘evenverderop’ voor ouders die met hunkinderen mee naar binnen willen.

IN

FR

AS

TR

UC

TU

UR

5.3

TipMaatregelen en voorzieningen om het auto-verkeer te reguleren, vragen om goede com-municatie met alle betrokkenen. Deze com-municatie kan al beginnen in de planfase(zie hoofdstuk 2 en 3) en doorlopen tot nade oplevering. In hoofdstuk 7 vindt u crea-tieve voorbeelden.

41

SP

IT

SU

UR

R

ON

D

SC

HO

OL

Parkeernorm?Veel gemeenten breken zich het hoofd over de parkeervoorzieningen bij basisscho-len. Hoeveel parkeerplaatsen heb je nodig? Op welke plekken, hoe ver van de school?

Streep trekken“Tja, het gaat uiteindelijk om vier keer tien minuten parkeerdruk per dag. Hoe vermoet je dan gaan met speciale parkeervoorzieningen?” vraagt een wijkverkeersadvi-seur in Utrecht zich af. De verkeerskundige van de gemeente Houten heeft hierovereen duidelijke mening: “Vaste parkeerplaatsen zijn uitsluitend nodig voor de docen-ten. Voor ouders moet je alleen laad- en losstroken maken, met hooguit de mogelijk-heid om kort te parkeren. Dat moet maar genoeg zijn. Meer parkeervoorzieningentrekken alleen maar meer auto’s aan. Je moet niet verwachten dat je alles op kuntlossen. Dus moet je een streep trekken: dit bieden we en verder moeten ouders hetzelf maar oplossen. Gaan ze maar verderop staan. Of ze pakken de fiets.”De wethouder van verkeer in De Bilt heeft hetzelfde standpunt: “Zodra er een agentbij een school staat, blijkt er opeens parkeerruimte genoeg te zijn, al is dat somsiets verderop. Ik ga echt geen groen opofferen om ouders een paar meter dichterbijschool te laten parkeren.”

TipDe CROW heeft eenrekenmethode ont-wikkeld waarmee ueen schatting kuntmaken van het aantalparkeerplaatsen dat unodig hebt voor haal-en brengverkeer. ZieCROW-brochure 182,Parkeerkencijfers.

Zodra er een agent bij school staat, is er parkeerruimte genoeg

Stopverbod voor school Steeds meer wegbeheerders stellen bij scholen een permanent of tijdelijk stopverbod in. Zo houdt men de straat voor school geheel vrij van stilstaande auto’s. Althans, dat is de theorie. In de praktijk blijkt deze maatregel meestal alleen te werken met actieve medewerking van de politie en/of de school en de verkeersouders.

Stopverbod op maatOp verzoek van de wijkagent is in Soest bij verschillende basisscholen een stopver-bod ingesteld. “In principe gaat het om een permanent verbod,” aldus de verkeers-medewerker van de gemeente. “We geven dat aan met een doorgetrokken gelestreep op de stoeprand. Voor automobilisten is zo’n streep het best zichtbaar. Inwijken met een hoge parkeerdruk werken we met een tijdelijk stopverbod, dat alleengeldt tussen 8 en 16 uur.”Voorwaarde voor het welslagen van zo’n stopverbod is dat de politie bereid is af en

toe te controleren. “Dat was in ditgeval geen probleem, aangezien depolitie zelf om de maatregel hadgevraagd. De betreffende scholen zijnniet actief betrokken bij de invoering.Zij hebben het stopverbod wel gemeldin hun schoolkrant. De stopverbodenzijn anderhalf jaar geleden ingevoerden werken naar tevredenheid.”

42

IN

FR

AS

TR

UC

TU

UR

Zo’n gele streep is het best zichtbaar

De ouders mopperen, dus het werkt

VersmallingEen stopverbod is feitelijk ook te realiseren door de straat te versmallen tot één rijstrook. De gemeente Steenbergen heeft dat gedaan bij alle tien basisscholen.Paaltjes of bollen langs de stoeprand maken foutparkeren onmogelijk. De betrokkengemeenteambtenaar: “De versmalling werkt automatisch als stopverbod, vanwege deregel dat je de vrije doorgang van het verkeer niet mag belemmeren. De scholen zijnpositief over de maatregel, de ouders mopperen, dus het werkt wel.”

Ook in Warmenhuizen heeft de gemeente hier goede ervaringen mee. “Bij deVincentiusschool geldt een stopverbod aan beide zijden van de straat. Het werkte

aanvankelijk niet omdat de straat erg breed was. Toenhebben we de straat versmald. Als je nu stopt, blokeer jede rijbaan. Dat werkt een stuk beter. Af en toe houdende verkeersouders een actie, groep 7 heeft op de dag vanhet verkeersexamen ook meegedaan. En een enkele keerkomt de politie bonnen schrijven.”

43

SP

IT

SU

UR

R

ON

D

SC

HO

OL

AfspraakIn Drachten heeft men helemaal geen formele regeling nodig om de straat voorschool vrij te houden van auto’s. “Met leerkrachten, ouders en kinderen van tweescholen hebben we parkeerregels afgesproken. Een daarvan is dat er niet geparkeerdmag worden voor de schoolingang. Om dat extra te accentueren hebben we de

straat op die plek geel geverfd. De kinderenvan de hoogste groepen weten: ‘dat is onsgebied’ en spreken foutparkerende oudersdaarop aan. Formeel is er niets geregeld,maar het werkt goed.”

Geel wegdek? Niet iedereen is even enthousisast over het geel verven van de straat voor school.Een verkeersambtenaar: “Je overschreewt als het ware je gewone middelen als bor-den en een gele stoeprand. Op deze manier moet je steeds sterkere middelen inzet-ten om de weggebruiker nog te bereiken.” Ook technisch zijn er bezwaren: “Als jehet wegdek kleurt met verf kan het glad worden, voor motorrijders is dat levens-gevaarlijk. Als alternatief kun je gele klinkers gebruiken of het asfalt door en doorkleuren. Maar dat is erg duur.” De gladheid baart niet iedereen zorgen: “Zolang jede verf alleen gebruikt in woongebieden is het geen probleem. Daar hoort niemandhard te rijden.”

44

IN

FR

AS

TR

UC

TU

UR

De kinderen weten: dat isóns gebied

45

SP

IT

SU

UR

R

ON

D

SC

HO

OL

Zoen & Zoef-strookVeel gemeenten experimenteren met Kiss & Ride- of Zoen & Zoef-stroken. Het ideeis dat ouders er alleen even stoppen om de kinderen uit dan wel in te laten stap-pen en daarna direct weer doorrijden. Belangrijk is dat het in- en uitrijden soepelgaat (dus ruim gedimensioneerde langsparkeervakken) en dat de kinderen vanaf deparkeerplek veilig (dus helemaal via de stoep) naar school kunnen lopen. Bij hetbrengen werkt deze constructie meestal prima, maar bij het ophalen loopt het vaakwat stroever omdat ouders dan meestal even moeten wachten tot hun kind er is.

ParkeerverbodIn Purmerend heeft de gemeente een Kiss & Ride-strook aangelegd op een parallelweg langs een drukke ontsluitingsweg. Op deze strook geldt een parkeer-verbod (‘alleen stoppen voor laden en lossen’) waarmee de zaak juridisch is

gedekt. Een Kiss & Ride-strook hoeft natuurlijk niet altijdeen echte strook te zijn. Een stoeprand voldoetook. Venstertijden bieden uitkomst in wijken meteen hoge parkeerdruk.

“Kiss & Ride-stroken?Voor de jongste kinde-ren werken ze niet,want de ouders willentoch even mee naarbinnen. En voor deoudere kinderen zijn zeoverbodig. Die kunnenin de meeste gevallen zelf lopen ofop de fiets. Met zo’n strook stimu-leer je dus vooral het gemakzuchti-ge autogebruik.” (verkeerskundige van adviesbureau)

Witte voetjesBasisschool St. Antoniusin Heusden heeft een Kiss & Ride-strook op zo’n 50 meter van de school. De looproute naar school is aangegeven met witte voetjes. De strook in Heusden heeft geen juridi-sche status. Een medewerker van de gemeente: “We hebben met ouders, leraren enbezoekers van het nabijgelegen gemeenschapshuis afgesproken dat men niet op destrook parkeert. Daarnaast is afgesproken dat men gedurende de spitsperioden van

de school maar in één richting door de straat rijdt.Omdat Heusden een kleine gemeenschap is, werkt hetgoed. Iedereen houdt zich aan de afspraak.”

Dat zo’n informele aanpak niet altijd succes heeft,blijkt in Veenendaal. Ook daar is bij een school eenKiss & Ride-strook aangelegd, met een zelfgemaaktbord erbij, dus zonder juridische status. De strook isdaardoor vaak bezet: buurtbewoners gebruiken hemals gewone parkeerplaats.

46

IN

FR

AS

TR

UC

TU

UR

In een kleinegemeenschap

werkt zo’nafspraak goed

TipOp scholeneilanden kan de parkeerdrukgigantische vormen aannemen, metname tijdens het ophalen. U kunt scho-len vragen of ze met hun schooltijdenwillen schuiven: de ene school eindigtbijvoorbeeld om 15.00 uur uur, de ande-re om 15.15 uur.

Aparte parkeerplaats Er zijn natuurlijk altijd ouders die graag even met hun kind mee naar binnen gaan.Voor deze ‘iets langer parkeerders’ zijn echte parkeerplaatsen nodig. In veel gevallenis dergelijke parkeerruimte wel voorhanden, al ligt deze soms iets verder van de

school. Denk aan leegstaande parkeerterreinen van nabijgelegenflats en winkelcentra, of gewoon parkeervakken in

omliggende woonstraten. Om ervoor te zorgendat ouders deze parkeerplaatsen ook echt

benutten, is vaak veel overredingskrachtnodig (van de school en de verkeers-

ouders) en een stevige aanpak vanfoutparkeren (door de politie).

OpgewaardeerdAan de achterkant van de Barbaraschool in Tuitjenhorn leidde een parkeerterrein eenwat verborgen bestaan. De gemeente heeft het verbindende pad naar de school ver-breed en het struikgewas gesnoeid, waardoor het voor ouders uitnodigender is omdaar te parkeren en de kinderen verder lopend naar school te brengen. Op de par-keerplaats is een vaste rijrichting ingevoerd, waardoor het in- en uitrijden overzich-telijk verloopt.

47

SP

IT

SU

UR

R

ON

D

SC

HO

OL

Parkeerterreinleidde verborgen

bestaan

Parkeerhofje Ouders die hun kinderen per auto naar de Mauritsschool in Tiel brengen, kunnenparkeren op een apart parkeerhofje: twee rijen haaksparkeervakken met daartusseneen brede rijstrook van 9 meter. “Zelfs als auto’s even willen wachten zonder in teparkeren, blijft er genoeg overzicht en ruimte over,” aldus de verkeerskundige vande gemeente. Lopende en fietsende kinderen kunnen gebruik maken van aparteroutes, zodat ze geen last hebben van de auto’s.

Parkeren bij winkelcentrumBij basisschool De Springplank in Breda kunnen langparkeerders terecht op het par-keerterrein van het winkelcentrum, dat circa 200 meter van de school ligt. In deweekbrief roept de directie ouders regelmatig op op om hier gebruik van te maken.Ook in de schoolgids verwijst men ouders naar deze parkeergelegenheid.

48

IN

FR

AS

TR

UC

TU

UR

TipU kunt – samen met de ver-keersouder – de beschikbare‘langparkeerplekken’ in debuurt van de school inkaart brengen en deze viade schoolgids of -krantbekendmaken aan deouders. Dat maakt het voorverkeersouders makkelijkerom foutparkerende oudersaan te spreken en te ver-wijzen naar deze parkeer-plaatsen.

Eenrichtingverkeer Het verkeersbeeld in de straat voor school kan een stuk rustiger worden door deinvoering van eenrichtingverkeer. Deze maatregel kent verschillende variaties: per-manent, alleen tijdens de schoolspits, of zelfs vrijwillig.

Gewoon eenrichtingverkeerIn de straat voor basisschool De Wilder in Waalre is eenrich-tingverkeer ingesteld. Aan beide zijden wordt nog een vrij-liggend fietspad aangelegd.

Eenrichtingverkeer met venstertijdenBij twee basisscholen in Bunde heeft de gemeente Meerssen geëxperimenteerd meteenrichtingverkeer tijdens de schoolspits (8.15 tot 8.30 uur en 15.00 tot 15.30 uur).De regeling leverde echter zoveel verwarring op, dat de gemeente is overgestapt oppermanent eenrichtingverkeer.

Vrijwillig eenrichtingverkeerDe ouders van basisschool De Schakel in Leersum hebben onderling afgesproken dathet breng- en haalverkeer via een eenrichtingcircuit plaatsvindt. Vanuit de schoolwordt deze ‘regel’ streng gecontroleerd en ook de sociale controle is sterk.

49

SP

IT

SU

UR

R

ON

D

SC

HO

OL

Reguleren van doorgaand autoverkeer

Naast breng- en haalverkeer per auto kan ook doorgaand autoverkeer een probleemvormen. Dit is het geval wanneer een school aan een ontsluitingsweg ligt, of wan-neer kinderen op weg naar school een drukke weg moeten oversteken. Een veiligeinrichting van oversteekplekken is dan van groot belang. Naast de gebruikelijkemaatregelen (snelheid remmen en voorkómen van inhaalbewegingen), zijn soms ookspecifieke maatregelen nodig die rekening houden met de mogelijkheden en beper-

kingen van kinderen. Zo zijn kinderenklein van stuk en hebben ze nog nietveel ervaring in het verkeer. Dat maakthet belangrijk om te zorgen voor vol-doende uitzicht op kinderhoogte en vooreen eenduidige inrichting van oversteek-plekken, mét een vluchtheuvel.

50

IN

FR

AS

TR

UC

TU

UR

5.4

Rekening houdenmet de

beperkingen vankinderen

“Eigenlijk zou bij elke schooleen standaardinrichting moe-ten zijn: bijvoorbeeld eenstopverbod, een inhaalverboden een maximumsnelheid van30 km/uur.” (medewerker van verkeersadviesbureau)

Snelheid remmen op oversteekplaats

Je moet echt op de remLeerlingen van basisschool De Hasselbraam in Etten-Leur kunnen de drukke ontslui-tingsweg voor hun school veilig oversteken. De oversteekplaats is ingericht met een30 km-plateau, een zebrapad en een middengeleider. Schrikhekken in de berm zor-

gen voor optische versmalling. “Je moet echt op de rem,” alduseen medewerker van de afdeling verkeer. “Dat leidt natuurlijktot gemopper, maar iedereen snapt waarom het nodig is.” Hetplateau kan zo steil zijn omdat er geen busroute door de straatloopt. “Verderop rijden wel bussen en zijn de plateaus lager.”De middengeleider is geen echte vluchtheuvel, daarvoor wasgeen plaats, maar biedt de kinderen toch een steunpunt halver-wege de oversteek. Deze oplossing bevalt de gemeente goed enwordt bij meer scholen toegepast.

Rood-witEen plateau en rood-wit zebrapad beveiligen deze oversteekplaats bij kindercluster Voorn in Leidsche Rijn.

Rijbaan versmaldOp de brede, drukke weg met busroute die langs basisschoolDe Wilsdonck in Raamsdonkveer loopt, zijn de rijbanen terhoogte van de school versmald. Daardoor is er ruimte geko-men voor een brede middenberm annex vluchtheuvel. De bushalteert op de rijbaan en kan niet worden ingehaald.

51

SP

IT

SU

UR

R

ON

D

SC

HO

OL

52

Brigadiers

Brigadiers tijdens spitsDe inzet van verkeersbrigadiers maakt een oversteekplek zonder meer veilig,althans tijdens de schoolspits. Maar kinderen die op andere tijden willen over-steken, bijvoorbeeld omdat ze nog even blijven spelen op het schoolplein, staaner toch nog alleen voor.Verkeersbrigadiers worden opgeleid en aangesteld door de politie. De gemeente zorgt voor

de verzekering en de aanschaf van de nodige uitrusting (minimaal een jas (ca. 75 euro) en

een stopbord (ca. 50 euro)).

De lange arm van brigadiersOmdat zelfs verkeersbrigadiers nog last hebben van doorrijdend auto- en

(brom)fietsverkeer, nemen sommigen huntoevlucht tot slagbomen (brigadiersarm,Entlicharm). Hiervoor zijn geen extra juri-dische stappen nodig: de brigadiers zijn officieel aangesteld en mogen het stoptekengeven, de slagboom is alleen een ondersteu-nende voorziening hierbij. Brigadiersarmen zijn o.a. te koop bij Elverding &

Kruijf bv, tel. 0318 - 632 322, www.e-k.nl. Een set

van een brigadiersarm, scharnierpaal en steunpaal

kost 600 à 700 euro.

KnipperlichtDe brigadiers bij de Agnesschool inIJsselstein staan net in een bocht vande weg, waardoor veel automobilisten hen te laat zien. De gemeente heeft voor de bocht een knipperbol geplaatst, die de brigadiers zelf met een drukknop kunnen bedienen.

IN

FR

AS

TR

UC

TU

UR

Verhoging attentiewaarde

Gele klinkersTer hoogte van een kinderdagverblijf aan de Griend in Emmeloord heeft de straat eenzeer afwijkend uiterlijk: de zwarte asfaltbestrating verandert in gele klinkers, die ook

nog eens op een plateau liggen. Destevige middelgeleider is roodgekleurd.

Molgoot en rood asfaltBasisschool Mons Sinaï in Heiligerlee ligt langs een drukke provinciale weg.Passerende automobilisten worden op de aanwezigheid van de school geattendeerd

door rood asfalt en een molgoot op de as van de weg, die de straatvisueel versmalt en passeerbewegin-gen tegengaat.

53

SP

IT

SU

UR

R

ON

D

SC

HO

OL

Let op: overstekende kinderenEr zijn allerlei manieren om passerende automobilisten te attenderen op de aanwe-zigheid van een school en/of overstekende kinderen.

54

IN

FR

AS

TR

UC

TU

UR

Scheiden van school- en doorgaand verkeer

ParallelwegVier basisscholen in Tholen, met in totaal zo’n 1.000 leerlingen, liggen langs een

drukke weg. De gemeente heeft een parallelweg aangelegd met een-richtingverkeer voor auto’s en een parkeerstrook voor kortparkeren(Kiss & Ride). Het is een enorme vooruitgang dat het breng- enhaalverkeer van de doorgaande weg is afgehaald.

Parkeren achter bushalteDe dorpsschool in Drijber ligtbuiten de bebouwde kom aaneen doorgaande weg. De gemeente heeft de schoolbeter zichtbaar gemaakt voorpasserend verkeer door bomente kappen. Voor de school ligteen ‘boervriendelijk’ 50 km-plateau, met daarop twee bus-haltes. Achter het busperronaan de schoolkant ligt eenbrede parkeerstrook (8,50meter), zodat ouders nietmeer op de rijbaan hoeven teparkeren. Op deze parkeer-plaats geldt eenrichtingver-keer.

55

SP

IT

SU

UR

R

ON

D

SC

HO

OL

Zwaar verkeerBussen en vrachtauto’s zijn gevaarlijk voor voetgangers en fietsers. Zeker in dedrukte tijdens de schoolspits zijn zulke grote logge voertuigen zeer ongewenst.Vandaar dat gemeenten allerlei regelingen bedenken om zwaar verkeer weg te hou-den uit de omgeving van scholen.

56

IN

FR

AS

TR

UC

TU

UR

Inrijverbod vrachtwagensVerschillende scholen in Wierden liggen in de buurt van supermarkten. In de stratenrond de scholen geldt een inrijverbod voor vrachtwagens. De toeleveranciers van desupermarkten krijgen daarvan ontheffing, maar ze mogen alleen buiten de school-spitstijden rijden. Het werkt prima, er is voldoende sociale controle.

Vuilnisauto niet in schoolspitsDe gemeentereiniging in Drachten blijft op verzoek van de afdeling verkeer van degemeente tijdens de schoolspitstijden uit de buurt van scholen: “Kwestie van route-planning”.

Beveiligde vrachtwagenrouteIn de dorpskom van Asten geldt een zoneverbod voor vrachtwagens, met ontheffingvoor bestemmingsverkeer. De route waarlangs de vrachtwagens met ontheffingmogen rijden, is voorzien van drempels en versmallingen. De school langs dezestraat heeft de ingang verplaatst, zodat fietsers langs een veilige route naar schoolkunnen en niet in conflict komen met het vrachtverkeer.

57

SP

IT

SU

UR

R

ON

D

SC

HO

OL

58

Veel maatregelen bij basisscholen staan of vallen met een goedecontrole op de naleving. Sommige scholen zorgen daar zelfvoor: leerkrachten, verkeersouders en soms zelfs kin-deren spreken foutparkeerders aan of delen zelfge-maakte gele kaarten uit. Als de sfeer op school entussen de ouders goed is, kan dit voldoende zijn.Maar in veel gevallen is het toch nodig oméchte controleurs te hulp te roe-pen die échte bon-nen uitdelen.

Toezichthouder met BOA-statusDe gemeente Doorn heeft - in nauwe samenspraak met de politie - eenBuitengewoon Opsporings Ambtenaar (BOA) aangesteld. Een BOA ondersteunt depolitie bij de uitvoering van specifieke taken, met name de verbalisering van kleineovertredingen. De ambtenaar in Doorn verricht onder andere parkeercontroles opplekken met piekbelasting, zoals scholen en sportvelden. Voor BOA’s bestaat eenaparte opleiding met een diploma dat vijf jaar geldig blijft. De gemeente moet debenodigde acte van opsporingsbevoegdheid aanvragen bij het Ministerie vanJustitie.De BOA-regeling voor parkeercontroles wordt in de toekomst overbodig. Het is de bedoeling

dat over enkele jaren ‘gewone’ gemeenteambtenaren alle parkeerovertredingen kunnen afhan-

delen. Het is echter onduidelijk wanneer deze bestuurlijke boeteregeling wordt ingevoerd.

Actuele informatie kunt u vinden op www.justitie.nl.

HA

ND

HA

VI

NG

6Hoofdstuk Handhaving

Een BOA ondersteunt de

politie

59

SP

IT

SU

UR

R

ON

D

SC

HO

OL

Boete of gesprekEen opmerkelijke snelheidscontrole werd uitgevoerd in de nabijheid van diverse basis-scholen in Soest en Soesterberg. De politie traceerde hardrijders met een lasergun,waarna de overtreders mochten kiezen: een boete of een gesprek met kinderen. Alleovertreders kozen voor de tweede optie. Zij werden ondervraagd door leerlingen vangroep 7 en 8 van een van de negen scholen die meededen aan de actie. De kinderenhadden zelf de vragen bedacht: “Heeft u zelf ook kinderen?”, “Waarom reed u tehard?” en “Wat zou u ervan vinden als uw kinderen niet meer veilig over straat kunnenlopen?” waren enkele van de indringende vragen die de bestuurders kregen voorge-legd. De actie werd door alle betrokkenen - inclusief de overtreders - zeer positief ont-vangen en kreeg landelijke publiciteit.

Vaste taakDe handhaving van stopverboden bij scholen is een vaste taak van de wijkagenten inEtten-Leur. Als er een stopverbod wordt ingevoerd, kondigt de gemeente dat aan ophaar vaste pagina in het huis-aan-huisblad. Gedurende de eerste maand dat het ver-bod van kracht is, krijgen foutparkeerders een waarschuwing. Daarna gaan ze onver-biddelijk op de bon.

Heeft u zelf ookkinderen?

60

StagiairesHet verbaliseren van lichte verkeersovertredingen is een mooie klus voor stagiai-res. Zo controleren politieagenten in opleiding regelmatig de naleving van hetinrijverbod voor motorvoertuigen dat geldt voor de dorpskern van Tull en ‘t Waal.De gemeente merkt dat direct: “Dan krijgen we meteen een serie ontheffingsaan-vragen.”

AdoptieagentVeel basisscholen hebben een eigen adoptieagent. Deze komt regelmatig op schoolen is actief betrokken bij verschillende projecten rond veiligheid (op het gebiedvan verkeer, maar bijvoorbeeld ook vuurwerk, vandalisme en drank). Door dezeintensieve samenwerking leren school, leerlingen, ouders en politie elkaar goedkennen. Dat blijkt veel voordelen te hebben, ook bij het handhaven van de ver-keersregels rond school.

HA

ND

HA

VI

NG

Project Veilig naar schoolIn de Alkmaarse wijk Daalmeer liep het foutparkeren rond scholen de spuigaten uit.Een commissie met mensen van het wijkteam, de politie, het sociaal-cultureel werken alle basisscholen heeft een actieplan opgezet om daar iets aan te doen. Ouderskregen voor de zomervakantie een flyer met de aankondiging dat het foutparkerenna de vakantie streng zou worden aangepakt. Na de vakantie volgde een tweedeflyer. Voor de herfstvakantie kregen foutparkeerders waarschuwingsbonnen van

leden van het wijkteam, na de herfstvakantie werd deze actie herhaald en in december gingen de echte volhouders op de bon.De actie werd daarna op een lager pitje voortgezet. De initiatief-nemers zijn redelijk tevreden. Het aantal foutparkeerders is met50% afgenomen. Wel was de inzet van de politie te beperkt. Men hoopt dit via het schooladoptieplan te verbeteren.

61

SP

IT

SU

UR

R

ON

D

SC

HO

OL

Verkeersvoorlichting en -educatie zijn relatief nieuwe beleidsterreinen voor gemeen-ten. In het kader van ‘veilig schoolverkeer’ gaat het om de communicatie van ver-keersmaatregelen (7.1), voorlichting aan de ouders (7.2) en verkeerseducatie gerichtop de kinderen (7.3).

Communiceren van maatregelen

Fysieke verkeersvoorzieningen en -maatregelen worden tegenwoordig vrijwel altijdondersteund door een communicatietraject. Naarmate de gebruikers meer zijnbetrokken bij de planning, het ontwerp en de uitvoering van infrastructuur, neemtde kans toe dat de fysieke ingrepen tot de gewenste gedragsverandering leiden.Goede communicatie over maatregelen begint dus al in de planfase met participatievan ouders, leerkrachten en kinderen (zie hoofdstuk 2 en 3). Ook de daadwerkelijkeinvoering van infrastructurele voorzieningen vraagt om een goede communicatievebegeleiding. Herhaling is daarbij een sleutelwoord. “Mensen vergeten het gewoonweer en er komen nieuwe ouders bij. Dus moet je blijven herhalen,” aldus een ver-keersouder. Verkeersouders kunnen een belangrijke rol spelen in het communicatie-traject door contact te houden met ouders, leerlingen en buurtbewoners, hen teinformeren en vragen te beantwoorden. Maar ook de gemeente en de politie kunnenbijdragen aan een goede informatievoorziening.

Verkeersouders zorgen voor draagvlak“Als de gemeente voorstelt om een parkeerverbod bij school in te stellen, krijg je geheid weerstand van ouders en buurtbewoners,” is de ervaring van de verkeersveiligheidscoördinator van de gemeente Leusden. “Dus als scholen onsvragen om een parkeerverbod, gaan we daar alleen op in als zij zelf willen zorgenvoor draagvlak bij de gebruikers en voor de controle. Dat blijkt prima te kunnen. Zo hebben de verkeersouders van basisschool De Brink handtekeningen opgehaaldbij buurtbewoners en beloofd om zelf voor handhaving te zorgen.”

62

CO

MM

UN

IC

AT

IE

,

VO

OR

LI

CH

TI

NG

E

N

ED

UC

AT

IE

7Hoofdstuk Communicatie, voorlichting en educatie

7.1

Goede communicatie begint in de

planfase

Voorlichting op het schoolpleinNa de oplevering van grootschalige verbeteringen van de infrastructuur rond vierbasisscholen (aanleg van een parallelweg, Kiss & Ride-strook en oversteekgelegen-heid) heeft de gemeente Tholen gezorgd voor uitgebreide voorlichting. Zij werktedaarbij samen met verkeersouders en verkeersbrigadiers. De gemeente maakte eenlesbrief met informatie voor de leerkrachten, een knip- en kleurplaat voor de leerlin-gen en artikelen voor de schoolkrant. Alle leerlingen kregen een rondleiding en vooren na schooltijd stonden medewerkers van de gemeente bij een van de scholen klaarom ouders te informeren over de maatregelen.Na enige tijd bleek het nodig om het geheugen van de ouders op te frissen. De ver-

keersouder: “We gaan binnenkort met allebetrokkenen een plan maken om de oudersopnieuw aan te spreken op hun gedrag.Verder willen we de school vragen om eenkilometercriterium in te stellen voor autoge-bruik, bijvoorbeeld 5 km.”

63

SP

IT

SU

UR

R

ON

D

SC

HO

OL

Alle leerlingen kregen een rondleiding

BordenwedstrijdIn de straat voor basisschool De Springplank in Teteringen gold een officieel stop-verbod. Maar dat werd niet erg goed nageleefd. Gemeente en school hebben toeneen wedstrijd uitgeschreven voor alle leerlingen: ‘Ontwerp een verkeersbord’. Debetrokken ambtenaar: “Iedere klas heeft zelf een winnaar gekozen. Deze klassen-winnaars zijn samen naar het gemeentehuis gegaan, waar enkele wethouders tweeborden hebben uitgekozen. Die zijn als professioneel verkeersbord uitgevoerd en

hangen nu aan weerszijden van de school. Rondde onthulling hebben we ook nog de nodigetamtam gemaakt, met de pers erbij. Het grotevoordeel van deze hele actie is natuurlijk datalle kinderen en alle ouders er op die manier bij betrokken zijn. Het kan echt niemand zijnontgaan.”

VerkeersquizOm ouders ertoe te bewegen rustiger te rijden en 30 km-zones te respecteren,maakte de gemeente Oldenzaal samen met verkeersouders van de Franciscusschooleen verkeersquiz. Alle leerlingen van de school kregen een vragenformulier meenaar huis met de opdracht dit samen met hun ouders in te vullen. De vragen gingeno.a. over het verschil in reactietijd en remweg bij een snelheid van 50 en 30km/uur. Menige ouder dook achter de computer om op internet te zoeken naar dejuiste antwoorden. 75% van de ouders deed aan de quiz mee, aangemoedigd doorde kinderen. In elke klas was er namelijk een prijs beschikbaar voor de winnaar. Dequiz was onderdeel van een verkeersweek die de verkeersouders organiseerden.Gezien het grote succes gaat de gemeente de quiz volgend jaar ook op andere scho-len houden.

64

CO

MM

UN

IC

AT

IE

,

VO

OR

LI

CH

TI

NG

E

N

ED

UC

AT

IE

Het kan echt niemand zijn

ontgaan

KrantTijdens de driedaagse Anders Naar School Actie in Nieuwegein (zie ook pagina 69)maakten kinderen tekeningen en opstellen (‘vervoer en milieu over 50 jaar’) en hiel-den ze interviews met de wethouder, de wijkagent en een buschauffeur. Ook maaktenze een fotoreportage over het fietsbehendigheidscircuit op het schoolplein en dedenze verkeersonderzoek rond de school. Van de resultaten werd een krant gemaakt dieaan het eind van de actiedagen ‘vers van de pers’ werd uitgereikt aan leerlingen,ouders, politici en de lokale media.

AnsichtkaartenDe gemeente Soest heeft ansichtkaarten laten maken: ‘Zebra in zicht, voorrang ver-plicht’ en ‘30 ook voor ons’. De verspreiding van de ansichtkaarten gaat op verzoek:bezorgde bewoners kunnen een stapel krijgen en verder vinden de kaarten hun wegvia politie, basisscholen, de stand van de gemeente op de markt en de balie van hetgemeentehuis. “Een prima communicatiemiddel,” vindt de verkeersveiligheidscoördi-nator. “Die kaarten duiken echt overal op.”

65

SP

IT

SU

UR

R

ON

D

SC

HO

OL

66

Voorlichting aan ouders

Het opvallendste verkeersprobleem rond scholen is het (wan)gedrag van de ouders:te hard rijden, foutparkeren, onhandig manoeuvreren, zonder kijken het portieropenzwaaien, kinderen roepen vanaf de overkant van de straat, fietsen op de stoep.Via infrastructuur valt beter gedrag voor een deel af te dwingen, maar daarnaastblijft voorlichting en zelfs opvoeding van de betreffende volwassenen hoogst nood-zakelijk.Belangrijke bondgenoten voor de gemeente zijn hierbij de scholen zelf en vooral deverkeersouders. Plus natuurlijk alle ouders en kinderen die zich wél aan de regelshouden. School en verkeersouders zijn degenen die automobiele ouders kunnenaanspreken op hun gedrag en samen met hen afspraken kunnen maken over bren-gen en halen.

VerkeersoudersEen verkeersouder zet zich in voor de verkeersveiligheid rond de school en op deschool-thuisroutes. Deze persoon werkt als een soort ‘spin in het web’ en onder-houdt contacten met het schoolteam, de ouders en allerlei relevante instanties bui-ten de school, zoals gemeente, politie en 3VO.Een verkeersouder kan zich abonneren op een servicepakket van 3VO. Dat bestaat onder ande-

re uit een handleiding, een introductie-avond, tweemaal per jaar een thema-avond en een

abonnement op het kwartaalblad van 3VO. Verder kan de verkeersouder een beroep doen op

de telefonische helpdesk en krijgt hij/zij toegang tot de speciale verkeersoudersite. Het aller-

belangrijkste is wellicht dat de verkeerouder deel uitmaakt van een netwerk van ruim 2.000

verkeerouders in heel Nederland en dus gebruik kan maken van ervaringen en ideeën van

collega’s elders in het land. Een abonnement kost voor het eerste jaar ca. 145 euro en in de

volgende jaren ca. 75 euro. Meer informatie kunt u krijgen bij 3VO en het Landelijk Steunpunt

Verkeersouders.

De gemeente kan veel doen om het werk van verkeersouders te ondersteunen. Denkbijvoorbeeld aan:- het betalen van het verkeersouderabonnement;- regelmatig overleg (zie ook hoofdstuk 2);- financiële en organisatorische ondersteuning van initiatieven met zo min moge-

lijk bureaucratisch gedoe;- het zelf initiëren van grote, gemeentebrede verkeersacties;- kosteloze inzet van de buitendienst.

CO

MM

UN

IC

AT

IE

,

VO

OR

LI

CH

TI

NG

E

N

ED

UC

AT

IE

7.2

Ondersteuning met zo min mogelijk

gedoe

67

SP

IT

SU

UR

R

ON

D

SC

HO

OL

Ondersteuning van verkeersouders

Blij met verkeersoudersDe gemeente Leusden is erg blij met haar verkeersou-ders en laat dat ook blijken. “We betalen de verkeers-ouderabonnementen, stellen het gemeentehuisbeschikbaar voor vergaderingen en thema-avonden enverlenen kopieerfaciliteiten,” somt de verkeersveilig-heidscoördinator op. “Verder overleggen we twee- totdriemaal per jaar met alle verkeersouders. We probe-ren samen met hen oplossingen te vinden voor knel-punten en we zorgen bij acties voor een lijntje naarde pers.”

Faciliteren zonder het over te nemenDe verkeerskundige van de gemeente Houten vindthet belangrijk om initiatieven uit de bevolking teondersteunen: “Als de gemeente iets organiseert, iser minder interesse voor dan als mensen zelf ietsondernemen. Initiatieven vanuit de bevolking moet jeals gemeente dus van harte faciliteren, zonder dat jeze helemaal overneemt. Dat hoeft vaak niet veel tekosten. Als je de kosten van voorlichting vergelijktmet de kosten van infrastructuur gaat het om heelkleine bedragen. Die brengen we voor een deel onderbij verkeersveiligheid en onderhoud. In het jaarbud-get zijn ze nauwelijks zichtbaar.”

Ook de gemeente Wijk bij Duurstede staat open voorinitiatieven van scholen en verleent zo mogelijksteun, vooral door inzet van de buitendienst. Ook eenkleine financiële tegemoetkoming is mogelijk, al leurtde gemeente hier niet actief mee. Voor deStraatspeeldag bijvoorbeeld plaatst de gemeente eenoproep in de krant, een vergunning is makkelijk engratis te regelen, de buitendienst plaatst gratis hek-ken en de wethouder komt langs.

ActiemapVerkeersouders in Alkmaar krijgen van het Lokaal Platform Verkeersveiligheid (zie pagina 14) de Actiemap Veilig naar School. In deze map vinden ze uitgebreideinformatie over landelijke en regionale verkeersprojecten, lespakketten, lokale acti-viteiten en subsidiemogelijkheden. Ook zit er een uitgebreide en actuele adreslijstin van alle relevante personen en organisaties in de regio.

ContactmiddagIn de gemeente Haarlemmermeer is er tweemaal per jaar een contactmiddag voorleerkrachten, verkeersouders en 3VO. De schoolbegeleidingsdienst zorgt voor deorganisatie en het programma. Vaste punten zijn de evaluatie van de activiteitenvan het afgelopen halfjaar, de introductie van de nieuwe plannen en acties en deinschrijving hiervoor. De deelnemers waarderen de middag zeer. “Je blijft goed opde hoogte, spreekt collega’s van andere scholen en raakt weer enthousiast,” zegteen leerkracht in een evaluatieonderzoek.

LoesjeTeksten van Loesje zijn zeer geschikt om oudersop een luchtige manier aan het denken te zettenover hun eigen gedrag. De gemeente Leusdenstuurde een ansichtkaart van Loesje naar alle

ouders van drie basisscholen,met de oproep om mee tedoen met de Anders NaarSchool-actie (zie pagina 69).De verkeersouders van descholen gebruiken de kaarten bij hun jaarlijkse parkeeracties.Het ROV Utrecht heeft een serie van zes ansichtkaarten en posters met

Loesje-teksten laten maken. Gratis te bestellen bij het ROV Utrecht,

zolang de voorraad strekt.

68

CO

MM

UN

IC

AT

IE

,

VO

OR

LI

CH

TI

NG

E

N

ED

UC

AT

IE

TipIn De Schoolspitsstaan veel voor-beelden van actiesdie scholen en ver-keersouders kunnenondernemen om hetverkeer rond schoolveiliger te maken.

Promotie van lopen en fietsenDiverse gemeenten organiseren jaarlijks een actiedag waarop men ouders oproept deauto te laten staan en hun kinderen te voet of per fiets naar school te brengen. Dezeacties hebben uiteenlopende namen, zoals ‘Schoolbrengdag’, ‘Autoloze schooldag’,‘Actie contactsleutel’, ‘Op voeten en fietsen naar school’ of ‘Anders naar school’. Degemeente of stadsregio heeft hierbij doorgaans een regisserende rol.

Anders naar school In Leusden namen de gemeentelijke afdeling milieu en het Centrum voor Natuur- enMilieueducatie het initiatief tot een Anders Naar School Actie. Daarmee wilden zijouders stimuleren om vaker lopend of op de fiets hun kinderen naar school te bren-gen. Daarbij werden verschillende invalshoeken gekozen: gezondheid, milieu en ver-

keersveiligheid rond school. De gemeente zocht en vond mede-werking van de directies van drie basisscholen: De Klimrakker, DeBongerd en De Vallei.In oktober organiseerde de gemeente met de scholen een groteverkeersactieweek. Voor de leerlingen was er een fietsparcours,groep 7 hield samen met de politie een snelheidscontrole met eenlasergun. Kinderen presenteerden bonbons aan ouders die lopendof fietsend kwamen (vonden ze erg leuk) en verkeersouders deel-den gele kaarten uit aan foutparkeerders. Alle ouders ontvingeneen Loesje-ansichtkaart (zie pagina 68) met de oproep om op vrij-dagochtend lopend of fietsend naar verzamelplekken in de wijk tekomen. Van daaruit liep men in optocht en voorzien van zelfge-maakte spandoeken naar school. Op school werd de week afgeslo-ten met koffie, limonade, een toespraakje van de wethouder eneen theateroptreden. In de evaluatie stelde men vast dat het verkeersveiligheidsaspectde ouders het meeste aanspreekt, meer dan gezondheid enmilieu. Het resultaat op langere termijn is moeilijk te meten. De scholen vinden wel dat er sinds de actieweek gedisciplineerder wordt geparkeerd. Maar er is niet gemeten of ouders mindergebruik zijn gaan maken van de auto.

69

SP

IT

SU

UR

R

ON

D

SC

HO

OL

Ingeblikt naar school? Nee bedankt!Onder deze prikkelende titel organiseerde de gemeente Werkendam een actie om hetautogebruik door ouders terug te dringen. “Het initiatief kwam van twee bezorgdeouders,” vertelt de verantwoordelijke wethouder. “Zij vonden dat er iets moestgebeuren aan de dagelijkse verkeerschaos rond basisscholen. Wij hebben het ideegeadopteerd. Als gemeente hebben we de capaciteit om zo’n actie te coördineren.”De gemeente zocht en vond medewerking van scholen, GGD, de lokale milieuorgani-satie en 3VO.De organisaties hebben een confronterende folder gemaakt waarin ouders wordengewezen op de nadelen van hun autogebruik en de voordelen van fietsen. Smoezen

voor autogebruik worden doorgeprikt en er staan alternatieven in,zoals loop- en fietspoolen. De folder is in eigen beheer geprodu-ceerd, zodat de kosten beperkt zijn. “Daarin zijn we heel prag-matisch.” De actie verloopt in twee stappen. Direct na de zomer-vakantie ontvangen alle kinderen een kleurplaat, waaraan eenwedstrijd is verbonden. Voor de winnaars staan vier fietsen klaar.“Hiermee willen we de ouders nieuwsgierig maken. Een week latergeven we de folder mee aan de kinderen. De scholen zorgen zelfvoor vervolgacties, zoals informatie op ouderavonden en stukjes inde schoolkrant. Van het najaar evalueren we de actie met allebetrokkenen en gaan we verder nadenken over gezamenlijke vervolgactiviteiten.”

70

CO

MM

UN

IC

AT

IE

,

VO

OR

LI

CH

TI

NG

E

N

ED

UC

AT

IE

Smoezen voorautogebruik

worden doorgeprikt

Verkeerseducatie voor 4- tot 12-jarigen

Om goede en weerbare verkeersdeelnemers te worden, moeten kinderen het goedevoorbeeld krijgen van volwassenen en vooral veel en vaak de gelegenheid krijgen omte oefenen. Het is uiteraard vooral een verantwoordelijkheid van de ouders om hunkinderen hierin te begeleiden. Daarnaast hebben basisscholen de taak om verkeers-educatie te geven: minimaal een halfuur per week per klas. Verkeerseducatie heeft op de meeste basisscholen echter geen prioriteit. Scholenhebben het te druk met hun basistaken, zitten krap in het personeel en worden over-stroomd met claims en aanvragen voor projecten. Er is vaak een extra stimulansnodig om scholen te bewegen om meer te doen aan verkeerseducatie dan het mini-mum. Die stimulans kan komen van actieve verkeersouders en van een gemeente diebereid is om financiële en/of organisatorische ondersteuning te geven.

De ROV/POV’s werken hard aan de verbetering van de verkeerseducatie voor 4- tot12-jarigen. Zij bieden uiteenlopende programma’s aan, die allemaal als doel hebbenom deze educatie meer samenhang en kwaliteit te geven. Het ligt voor de hand datgemeenten aansluiten bij het programma dat in hun provincie wordt aangeboden.Maar daarnaast kunnen gemeenten ook eigen initiatieven nemen. Bijvoorbeeld:- verkeerseducatie opnemen in gemeentelijke verkeersplannen;- subsidie geven op de aanschaf van een goede verkeersmethode;- beschikbaar stellen van aanvullende materialen, zoals leskisten;- bekostigen van extra audiovisuele materialen;- medeorganiseren van het praktijkexamen;- aanleggen van een verkeerseducatieroute;- bijscholen van leerkrachten.

71

SP

IT

SU

UR

R

ON

D

SC

HO

OL

Er is iets extra’s nodig om scholente stimuleren

7.3

72

Provinciale programma’s

VerkeersveiligheidsLabelIn diverse provincies wordt gewerkt met het VerkeersveiligheidsLabel. Door hetinvullen van een vragenlijst kan een school in beeld brengen hoe ver men is metverkeerseducatie en verkeersveiligheid en op welke onderdelen men nog tekort-schiet. Scholen krijgen vervolgens financiële en inhoudelijke steun om hun situatiete verbeteren. Als de school een bepaald aantal punten en sterren heeft behaald,ontvangt men het VerkeersveiligheidsLabel.Het VerkeersveiligheidsLabel is ingevoerd in Groningen, Friesland, Drenthe, Flevoland, Utrecht,

Brabant en Zeeland. Meer informatie kunt u krijgen bij de betreffende ROV/POV’s.

VerkeerscoördinatorIn Limburg en Overijssel heeft men gekozen voor het aanstellen van verkeerscoördi-natoren op basisscholen. De verkeerscoördinator is een leerkracht die een aantaluren is vrijgesteld om de (praktische) verkeerseducatie van de school te organiseren,waarbij de schoolomgeving en de school-thuisroutes centraal staan. Op veel scholenwerkt de verkeerscoördinator samen met een verkeersouder. In het eerste jaar krij-gen de coördinator en de verkeersouder een opleiding, doen ze onderzoek naar deverkeerssituatie rond de school en maken ze een plan van aanpak. In het tweede enderde jaar wordt het plan uitgevoerd. De kosten van het project worden gedragendoor ROV, gemeente en school. Meer informatie is te krijgen bij de ROV’s in Limburg en Overijssel.

VerkeersleerkrachtIn Zuid-Holland wordt gewerkt met verkeersleerkrachten, die scholen ondersteunenbij praktische verkeerseducatie. Het kan bijvoorbeeld gaan om de uitvoering van hetProject Motorische Fietsvaardigheid in groep 4, het oefenen met groep 6 op wijkge-bonden educatieve fietsoefenroutes en/of het opleiden van leerkrachten die dezeactiviteiten zelf willen gaan uitvoeren. De verkeersleerkrachten blijken enorm suc-cesvol. In Zoetermeer, waar het project is bedacht, is de verkeersleerkracht zó intrek dat de vraag vanuit de scholen het aanbod overtreft.Voor meer informatie over aanstelling en opleiding van verkeersleerkrachten kunt u terecht bij

het POV Zuid-Holland.

CO

MM

UN

IC

AT

IE

,

VO

OR

LI

CH

TI

NG

E

N

ED

UC

AT

IE

Verkeerseducatie in gemeentelijk verkeersplanIn het Actieplan Verkeersveiligheid Basisscholen van de gemeente Leersum is eenhoofdstuk met aanbevelingen voor verkeerseducatie opgenomen. Het plan isgeschreven door VIA verkeersadvisering.

73

SP

IT

SU

UR

R

ON

D

SC

HO

OL

74

Verkeerseducatief materiaalGoed en actueel lesmateriaal is een eerstevereiste voor succesvol verkeersonderwijs:een goede verkeersmethode, eventueel aan-gevuld met materialen en activiteiten diezijn toegesneden op de lokale situatie.

Verkeersles voor leerkrachtenVeel bovenbouwleerkrachten van basisscholen in Alphen a/d Rijn bleken te weinig para-te kennis te hebben van verkeersregels. De gemeente biedt hun nu een bijscholings-avond aan. De cursus heeft de vorm van een theorie-examen met veertig vragen overonder andere voorrang, afslaan, verkeersborden, fietsgedrag en fietsuitrusting. Dedeelnemers geven in de eerste ronde antwoord op de vragen, waarna in de tweederonde de correcte antwoorden worden toegelicht.

VerkeersmethodenModerne verkeersmethoden - zoals Wijzer door het verkeer, Klaarover en Claxon - zijnleerzaam, praktisch en speels. In een aantal provincies geven ROV/POV’s subsidie op deaankoop van een goede verkeersmethode. Voorwaarden die zij stellen aan zo’n subsidiezijn bijvoorbeeld dat de betreffende school kiest voor een bepaalde methode en/ofbegeleidingsuren inkoopt bij een onderwijsbegeleidingsdienst. Een gemeente kan scho-len attenderen op deze regeling en eventueel de subsidie aanvullen tot 100%.Wijzer door het verkeer is een uitgave van Wolters Noordhoff, 030 - 638 34 41, en kost per klas

circa 25 euro (docentenmateriaal) plus 500 euro (jaarlijks aan te schaffen leerlingmateriaal). Voor

een andere methode van dezelfde uitgever, Klaarover, betaalt u circa 50 euro per klas voor de

docentenhandleiding en 110 euro per klas per jaar voor de leerlingboekjes. Meer informatie kunt

u krijgen bij de onderwijsbegeleidingsdienst in uw regio.

CO

MM

UN

IC

AT

IE

,

VO

OR

LI

CH

TI

NG

E

N

ED

UC

AT

IE

75

SP

IT

SU

UR

R

ON

D

SC

HO

OL

Cd-rom met eigen verkeerssituatiesSteeds vaker laten gemeenten materiaal op maat maken, zodat de leerlingenkunnen oefenen met bekende verkeersknelpunten. In opdracht van de gemeenteZeist heeft adviesbureau De Groot Volker educatieve cd-roms gemaakt. Daarvooris met medewerking van leerlingen van groep 7 en 8 een aantal als onveiligervaren locaties gefotografeerd. De foto’s zijn voorzien van meerkeuzevragen enextra vragen bij foute beantwoording. Er zijn vier versies vervaardigd, voor elkewijk één, met steeds achttien verkeerssituaties.Een medewerker van het adviesbureau: “Deze cd-rom maken we al een aantaljaren, meestal in opdracht van een paar gemeenten samen (in verband met sub-sidie van het ROV). De input komt dan uit een eenvoudige inventarisatie vanknelpunten door leerkrachten, ouders en/of leerlingen. In Zeist koppelen we deontwikkeling van de cd-rom voor het eerst aan een compleet schoolrouteonder-zoek (zie pagina 18). Bij de samenstelling van de cd-rom zorgen we altijd voor

een goede mix van knelpunten, zodat verschillende verkeerssituaties aan bodkomen. Doordat we meerdere series opéén cd-rom zetten, kunnen kinderen ookoefenen met knelpunten in andere wijkenof gemeenten. Dat maakt het leuker en leerzamer.”Er zijn verschillende adviesbureaus die cd-roms

maken met interactieve verkeersvragen.

Voordat u een cd-rom laat maken, is het raad-

zaam om te onderzoeken wat de computers van

de betreffende scholen technisch gezien aan-

kunnen. De prijzen verschillen, afhankelijk van

de verhouding tussen algemene en lokale vra-

gen en het gebruik van stilstaand of bewegend beeld. Een cd-rom met 75 algemene en 20

lokale meerkeuzevragen is verkrijgbaar vanaf ca. 3.000 euro (excl. BTW).

Oefenen metbekende verkeers-

knelpunten

Verkeerscircuit op schoolpleinKinderen moeten veel oefenen om de verkeerspraktijk onder de knie te krijgen. Hetschoolplein is een veilige plek om te beginnen. De gemeente Haarlemmermeer ont-wikkelde een handleiding (Verkeer op het schoolplein) waarmee scholen zelf een ver-keersparcours op het schoolplein kunnen schilderen. Als extra stimulans stelt degemeente een gesubsidieerd wegenverfpakket beschikbaar, plus iedere 4 à 5 jaareen opfrispakket. Bij de schoolbegeleidingsdienst kunnen scholen echte miniver-keersborden en een miniverkeerslicht lenen. De kinderen zijn razend enthousiast

over de levensechte materialen. In een verkeersmap kunnenscholen hun ervaringen noteren, zodat niet iedereen steedsopnieuw het wiel hoeft uit te vinden.De handleiding Verkeer op het schoolplein, met instructievideo en

-boekje voor de opbouw en het gebruik van het verkeersparcours,

kost 45 euro en is te bestellen bij veb Wegwijzer, 070 - 346 76 56.

De miniverkeersborden liet de gemeente speciaal maken bij de

Vermolen Groep, 023 - 551 46 12. Het miniverkeerslicht werd

gemaakt door Imtech Nettenbouw bv, 033 - 450 22 11 (afdeling

VRI). Bij de Noord Nederlandse Stempel- en Leermiddelenfabriek,

050 - 577 07 78, is een verkeersbordenset van kunststof te bestel-

len. Een set van 42 borden kost circa 260 euro, de opbergkist 25 euro en windvaste staanders

circa 30 euro per stuk.

Behendig op de fietsVoor veilige verkeersdeelname is een goede beheersing van de fiets essentieel. Eenfietsbehendigheidsparcours op het schoolplein kan een prima hulpmiddel zijn om teoefenen. Handige ouders of leerkrachten bouwen zo’n parcours gewoon zelf, even-tueel met assistentie van de buitendienst van de gemeente. Onder de naamTrapvaardig biedt de ANWB een kant-en-klaar pakket aan: een aanhangwagen metmaterialen om een fietsvaardigheidsparcours uit te zetten op het schoolplein. Hetmateriaal is geschikt voor leerlingen van groep 7 en 8. Er zit een gebruiksaanwijzingbij met tips voor oefeningen. Meer informatie over Trapvaardig kunt u krijgen bij de ANWB, 070 - 314 71 47 of

trapvaardig@anwb.nl.

76

CO

MM

UN

IC

AT

IE

,

VO

OR

LI

CH

TI

NG

E

N

ED

UC

AT

IE

Handige oudersbouwen zo’n parcours zelf

77

SP

IT

SU

UR

R

ON

D

SC

HO

OL

Oefenen op de rotondeRotondes zijn voor kinderen vaak lastigeconstructies. Na de aanleg van twee roton-des heeft de gemeente Opsterland daaromalle leerlingen van groep 5 t/m 8 van drienaburige basisscholen een rotondeles aan-geboden. Per school gaf verkeersconsulentLouis Postma een halfuur theorieles enanderhalf uur praktijkles. Daarin oefendende kinderen vooral met richting aangeven,achterom kijken bij linksaf slaan en goedkijken in de richting waar het verkeer van-daan komt.

Omgaan met vrachtwagensOm kinderen te leren hoe ze in het verkeer het beste kunnen omgaan met vrachtwa-gens hebben 3VO en TLN het lespakket Veilig op Weg ontwikkeld. Het bestaat uit eenvideo, lesbrief en docentenhandleiding. De lessen worden gegeven met medewerkingvan chauffeurs die deelnemen aan de Actie Veilig Rijden. Meer informatie kunt u vinden op www.veilig-op-weg.nl en in de brochure Omgaan met vracht-

wagens (uit de 3VO-serie Samen actief in uw buurt).

Zichtbaar op wegReflecterende hesjes maken kinderen goed zichtbaar in het verkeer. Door dergelijkehesjes te gebruiken, kan fietsgebruik in schoolverband acceptabeler wordengemaakt voor bezorgde ouders en leerkrachten. Scholen in Wierden kunnen vooreen minimaal bedrag reflecterende hesjes bestellen bij de gemeente. De hesjes wor-den met name gebruikt door kinderen die vanuit het buitengebied naar school fiet-sen. In Nieuwegein heeft de gemeente de aanschaf van hesjes betaald. Per scholen-eiland zijn ca. 25 hesjes beschikbaar, die de scholen kunnen gebruiken als ze meteen groep op de fiets op stap gaan.Reflecterende vesten kosten circa 10 euro per stuk. Soms lukt het om kwantumkorting te

bedingen bij de leverancier of winkelier.

RoutekaartDe gemeente Zevenaar geeft een heel bijzondere plattegrond van Babberich uit:Veiliger oversteken in Babberich. Op deze kaart staan tips voor voetgangers en fietsers. Relatief veilige oversteekplekken zijn aangegeven met een geel ‘snoetje’,terwijl gevaarlijke maar onvermijdelijke oversteekplekken zijn voorzien van een oranje uitroepteken. Diezelfde symbolen zijn terug te vinden op stoeptegels78

CO

MM

UN

IC

AT

IE

,

VO

OR

LI

CH

TI

NG

E

N

ED

UC

AT

IE

Gevaarlijke oversteekplekkenzijn voorzien vaneen oranje uit-

roepteken

79

SP

IT

SU

UR

R

ON

D

SC

HO

OL

op straat. Op de achterkant van de kaart staan foto’s van de gevaarlijkste oversteek-plekken, met adviezen voor veilig oversteken. De kaart is huis-aan-huis verspreid en wordt via de gemeente en de woningbouwvereniging aangeboden aan nieuwebewoners. Ieder jaar besteden de basisscholen in Babberich aandacht aan hetproject. Via een verkeersspel op het schoolplein leren de kinderen de betekenis vanverkeersborden en de snoetjes en stippen.

80

VerkeersexamenVrijwel alle leerlingen doen in groep 7 of 8 het theoretisch verkeersexamen. Veel min-der leerlingen krijgen de gelegenheid om hun kennis ook in de praktijk te bewijzen.Het grote voordeel van het praktijkexamen is dat het kinderen en hun ouders stimu-leert om de fiets technisch in orde te brengen en vaker op de fiets te stappen om teoefenen in het verkeer. Want uiteindelijk wil je toch niet zakken...

Even nabellenIn Leusden neemt de gemeente het voortouw bij de organisatie van het praktijkexa-men. De verkeersveiligheidscoördinator: “In maart sturen we een brief naar alle scho-len. Daarin zit al een schema waarop men kan zien wanneer de school aan de beurt is.Een school kan meedoen als men een aantal vrijwilligers levert. Scholen die niet reage-

ren, bel ik even na. Tijdens een instructiebijeenkomst horen de vrij-willigers wat er van hen wordt verwacht.” Het blijkt niet mee te val-len om voldoende goede vrijwilligers te vinden: “Sommige oudersweten zelf niet precies wat de regels zijn. En er zit nogal wat varia-tie in de jurering. Daarom gaan we volgend jaar op zoek naargepensioneerde politieagenten.”In de brochure Praktisch Verkeersexamen (uit de 3VO-reeks Samen actief

in uw buurt) vindt u een draaiboek voor de organisatie van het verkeers-

examen.

Met een handdrukDe gemeente De Bilt geeft de uitreiking van het verkeersdiploma extra cachet. De wethouder reikt zelf de diploma’s uit, samen met de politie: “Ik wil met een hand-

druk elke leerling persoonlijk wij-zen op het belang van veiliggedrag in het verkeer.”

CO

MM

UN

IC

AT

IE

,

VO

OR

LI

CH

TI

NG

E

N

ED

UC

AT

IE

Sommige vrijwilligers

kennen zelf deregels niet

81

SP

IT

SU

UR

R

ON

D

SC

HO

OL

Permanente verkeerseducatierouteIn Houten heeft 3VO een verkeersroute uitgezet langs zo veel mogelijk verschillendeverkeerssituaties. De route is - op kosten van de gemeente - permanent bewegwij-zerd met ANWB-bordjes. Verder heeft de gemeente een boekje gemaakt met eenaantal situaties en vragen. “Eenvoudig zwartwit, dus makkelijk kopieerbaar voorscholen. Het hoeft allemaal niet zo gelikt, als het inhoudelijk maar goed is,” alduseen verkeersmedewerker van de gemeente. Een diaserie maakt het pakket compleet.De route heeft de vorm van een acht, zodat jongere kinderen één lus kunnen fiet-

sen en oudere kinderen twee lussen. De start isop de parkeerplaats bij het politiebureau, zodatscholen er met hele klassen tegelijk terechtkunnen. Maar je kunt de route overal oppikken.Deze vaste verkeersroute heeft veel voordelen:“Het scheelt veel werk tijdens de praktijkexa-mens, de bordjes zijn vandaalbestendig (dusgeen gedoe met verhangen van borden en pij-len tijdens de examens) en kinderen en ouderskunnen zelf het hele jaar oefenen.” De routeblijkt inmiddels ook door anderen te zijn ont-dekt: “Hij wordt ook gebruikt voor de fietslesaan allochtonen.”

Kinderen kunnen het

hele jaar dooroefenen

Naar een nieuwe schoolLeerlingen die voor het eerst naar het voortgezet onderwijs gaan, zijn kwetsbaar. Zestappen (soms voor het eerst) zonder hun ouders op de fiets en rijden opeens viaeen nieuwe en vaak langere en gevaarlijkere route naar school. Lang niet alleouders bereiden hun kind hier goed op voor. Vandaar dat steeds meer scholen engemeenten er aandacht aan besteden.

Van 8 naar 1Met het project Van 8 naar 1 kunnen leerlingen van groep 8 zich stapsgewijs voorbe-reiden op hun nieuwe schoolroute: fiets controleren, route uitstippelen, verkennenen fotograferen en ervaringen bespreken in de klas. De school kan een verkeersdes-kundige (politieagent of rijschoolhouder) uitnodigen om de lastigste knelpuntennog eens door te spreken met de kinderen. Veel gemeenten ondersteunen dit pro-ject, bijvoorbeeld door de productie van aanvullende materialen. De algemene handleiding van het project is voor verkeersouders gratis en kost voor anderen

4,50 euro. Leerlingmateriaal kost 6 euro per pakket voor vijf leerlingen. De bijbehorende

handleiding voor de leerkracht kost 1,30 euro. Per klas bent u dus circa 35 euro kwijt.

Te bestellen bij 3VO.

82

CO

MM

UN

IC

AT

IE

,

VO

OR

LI

CH

TI

NG

E

N

ED

UC

AT

IE

Oefenen met cd-romIn Nieuwegein heeft de gemeente twee cd-roms gemaakt: één voor leerlingen vangroep 7 en 8 van het basisonderwijs en één voor leerlingen van klas 1 van het voort-gezet onderwijs. De verkeersveiligheidscoördinator van de gemeente: “Veelgebruikteschoolroutes naar middelbare scholen zijn in beeld gebracht met dia’s en stukjesvideo. Bij ieder knelpunt zijn interactieve vragen gevoegd. Leerlingen kunnen erindividueel en klassikaal mee werken. Het is een zeer gewild artikel.” De cd-rom is ontwikkeld door de gemeente in samenwerking met Bureau Tele-educatie en Edu

Contract. De kosten werden gedragen door gemeente en ROV.

Video In verschillende gemeenten, waaronder Montfoort, is een videofilm gemaakt over deroutes naar middelbare scholen: Met Peter fiets je beter. Een woordvoerder van degemeente Montfoort: “In overleg met de politie zijn de gevaarlijkste punten uitge-zocht. Met medewerking van leerlingen zijn deze knelpunten in twee dagen op video-band gezet. Met presentator Peter rijden de kinderen de route. De situaties wordentoegelicht, de kinderen maken kennis met een vrachtwagenchauffeur en de dodehoek en ze brengen een bezoek aan een revalidatiecentrum. Ook wordt ingegaan opriskant gedrag, zoals mobiel bellen, stoer doen of met een zware rugzak fietsen.” De video blijkt een groot succes: “De kinderen hebben ademloos gekeken.”De productie van de video is betaald door het ROV Utrecht. De gemeenten zorgden

voor de productiebegeleiding: contact leggen met scholen, routes uit-zoeken, politie erbij betrekken, begeleiding tijdens het filmen zelf. “Wehadden ons nogal verkeken op hoeveelheid werk. Het heeft ons bijnatwee weken gekost.” Het draaiboek van Peter wordt aangepast aan de plaatselijke situatie en de opna-

mes worden op locatie gemaakt. De kosten van de productie bedragen ca. 9.000

euro (incl. BTW). Voor de begeleiding van de productie moet u rekenen op acht

tot tien dagen werk. Meer informatie kunt u krijgen bij VNN Mediaproducties.

83

SP

IT

SU

UR

R

ON

D

SC

HO

OL

De kinderenhebben

ademloosgekeken

Bijlage 1 Cijfers over brengen en halen

Reisgedrag kinderen basisschoolIn 2002 liet het Fietsberaad een landelijk onderzoek doen naar de wijze waarop kinderen naar de basisschool gaan en de redenen die ouders aanvoeren voor hunvervoermiddelkeuze. Het onderzoek werd uitgevoerd door Traffic Test. De resultatenzijn gebundeld in Reisgedrag kinderen basisschool. Enkele uitkomsten:

Vervoermiddelkeuze14% van de kinderen komt per auto49% van de kinderen komt per fiets (26% begeleid, 23% zelfstandig)37% van de kinderen komt lopend (20% begeleid, 17% zelfstandig)

Redenen voor ouders om hun kind naar/van school te begeleiden64% Kind is te jong38% Route is verkeersonveilig32% Samen is gezellig

Redenen voor ouders om altijd de auto te gebruiken53% School is te ver weg47% Route is verkeersonveilig27% Onderweg naar werk

Redenen om soms de auto te gebruiken54% Aansluitende activiteiten49% Slecht weer

Factoren die de kans op autogebruik vergroten• Afstand tussen huis en school (bij meer dan 2,5 km is de auto de dominante

vervoerswijze).• Vervoerswijze moeder naar werk (per auto, dan ook kinderen per auto naar

school).• Beschikbaarheid auto (als beide ouders een auto bezitten, wordt kind vaker per

auto gebracht).

84

BI

JL

AG

EN

Doorlopend onderzoek reisgedrag SOAB Adviseurs doet in opdracht van gemeenten en provincies al jarenlang onder-zoek naar het breng- en haalverkeer naar en van basisscholen. Het bureau doet ditonderzoek op scholen waar veel klachten zijn over onveilige verkeerssituaties.Medewerkers gaan samen met (verkeers)ouders de klassen langs en vragen hoe dekinderen op die dag naar school zijn gekomen. Onderstaande cijfers zijn gebaseerdop onderzoek gedurende de afgelopen negen jaar op ruim 30 basisscholen.

Vervoermiddelkeuze algemeen26% Auto45% Fiets29% Lopend

Voor buurtschool (meer dan 75% van de leerlingen woont binnen een straal van 2 km van de school)23% Auto (min. 6%, max. 48%)46% Fiets (min. 16%, max. 67%)31% Lopend (min. 7%, max. 63%)

Voor streekschool (minder dan 75% van de leerlingen woont binnen een straal van 2 km van de school)39% Auto (min. 19%, max. 52%)39% Fiets (min. 20%, max. 60%)21% Lopend (min. 6%, max. 37%)1% Openbaar vervoer

85

SP

IT

SU

UR

R

ON

D

SC

HO

OL

86

Bijlage 2 Verder lezen en kijken

Brochures

Samen werken aan een Duurzaam Veilige schoolomgeving (2003). Publicatie 858van het Infopunt Duurzaam Veilig Verkeer, met stappenplan waarmee gemeente,ouders en scholen gezamenlijk toe kunnen werken naar een Duurzaam Veiligeschoolomgeving. Te bestellen bij de CROW en het Infopunt Duurzaam Veilig Verkeer.Prijs 14,– euro.

Reisgedrag kinderen basisschool (2003). Rapport van landelijk onderzoek naarreisgedrag van schoolkinderen en motieven voor keuze vervoermiddel. Te bestellenbij het Fietsberaad.

Parkeerkencijfers (2003). CROW brochure 182. Te bestellen bij de CROW. Prijs 20,– euro.

Selectieve toegang en doseren. Aanbevelingen voor fysieke wegafsluitingen(2002). CROW-brochure 175. Prijs 29,– euro.

Kinderparticipatie in gemeentelijk verkeersbeleid (2001). Praktische handleidingvoor gemeenten die kinderen willen laten meepraten over verkeersknelpunten en -plannen. Met veel voorbeelden. Te bestellen bij 3VO. Prijs ca. 5 euro.

De Schoolspits, een boek vol ideeën voor veilig brengen en halen (2000). Uitgave van het ROV Utrecht. Te bestellen bij het ROV in uw provincie.

Ontwerpen voor kinderen (2000). CROW-brochure 153. Gedegen informatie overmogelijkheden en beperkingen van kinderen in het verkeer, richtlijnen voor eenkindvriendelijke inrichting van wijken, straten en de omgeving van scholen en tipsvoor kinderparticipatie bij het ontwikkelen van verkeersplannen. Te bestellen bij deCROW. Prijs ca. 20 euro.

Samen actief in uw buurt. Serie brochures met praktische informatie over diverseverkeersthema’s en -projecten. Beschikbaar zijn onder andere:- Het Verkeersactieboek voor kinderen (kant-en-klare werkbladen, waarmee kin-

deren van 8 tot 12 jaar het verkeer in hun buurt kunnen onderzoeken en deresultaten kunnen presenteren).

- Kinderen doen mee (over kinderparticipatie). - Kinderen Anders Naar School.

BI

JL

AG

EN

- Van 8 naar 1 (veilig naar het voortgezet onderwijs).- De scholen zijn weer begonnen. - Routes en knelpunten (methode om deze in kaart te brengen). - Omgaan met vrachtwagens.- Laat je zien (over opvallen in het verkeer). - Praktisch verkeersexamen (tips en draaiboek).De brochures zijn te bestellen bij 3VO en kosten ca. 5 euro per stuk (voor verkeersou-ders gratis).

Op weg naar een lokaal platform verkeersveiligheid (1998). Uitgave van het ROVNoord-Holland.

Tijdschriften

Fietsverkeer. Tijdschrift van het Fietsberaad, verschijnt driemaal per jaar.

Veiligheid Voorop. Tijdschrift van 3VO, met in ieder nummer aandacht voor schoolver-keer, verkeerseducatie en activiteiten van verkeersouders. Verschijnt driemaal per jaar.

Verkeersnieuws. Driemaandelijks infobulletin met informatie over Vlaamse schoolver-keersactiviteiten. Uitgave van Langzaam Verkeer, België.

Video’s

Zelluf (2003). Video voor ouders, over het spanningsveld tussen ‘beschermen’ en‘loslaten’ van hun kinderen in het verkeer. Een pakket met video plus 50 flyers kost17,50 euro. Te bestellen bij het CED Rotterdam, Hein van den Bemt, Postbus 8639,3009 AP Rotterdam of h.vandenbemt@cedgroep.nl.

Kinderen hebben eigen spelregels. Zeer informatieve video voor automobilisten.Geeft heldere informatie over hoe kinderen het verkeer (niet) waarnemen en over hethoe en waarom van hun gedrag op straat. Gratis te bestellen bij de ROV’s inGroningen, Friesland en Drenthe.

87

SP

IT

SU

UR

R

ON

D

SC

HO

OL

88

BI

JL

AG

EN

Bijlage 3 Adressen

ROV/POV’s

ROV GroningenPostbus 6209700 AP Groningen050 - 316 49 22

ROV FrieslandPostbus 201208900 HM Leeuwarden058 - 292 54 64www.rof.nl

Verkeers- en vervoerberaadDrenthePostbus 1229400 AC Assen0592 - 36 54 70www.vvbdrenthe.nl

ROV OverijsselPostbus 488000 AA Zwolle038 - 425 21 58www.rovo.nl

ROV GelderlandPostbus 90906800 GX Arnhem026 - 359 98 40

Verkeers- en vervoerberaadFlevolandPostbus 558200 AB Lelystad0320 - 26 52 65

ROV UtrechtPostbus 803003508 TH Utrecht030 - 258 33 80www.rov-utrecht.nl

ROV Noord-HollandPostbus 2052050 AE Overveen023 - 514 53 13

POV Zuid-HollandEngelandlaan 1722711 DW Zoetermeer079 - 330 06 03www.povzuidholland.nl

ROV ZeelandPostbus 7264330 AS Middelburg0118 - 63 12 17www.rovz.nl

POV BrabantPostbus 901515200 MC Den Bosch073 - 680 81 11www.povbrabant.nl

ROV LimburgPostbus 57006202 MA Maastricht043 - 389 76 20www.rovl.nl

Verkeersorganisaties

3VOPostbus 4231270 AK Huizen035 - 524 88 00info@3vo.nlwww.3vo.nl

Landelijk SteunpuntVerkeersoudersPostbus 4231270 AK Huizen035 - 526 27 37verkeersouders@3vo.nlwww.3vo.nl/verkeersouder

Stichting VerkeersbrigadiersPostbus 4231270 AK Huizen035 - 524 88 55info@verkeersbrigadiers.nlwww.verkeersbrigadiers.nl

FietsersbondPostbus 28283500 GV Utrecht030 - 291 81 71info@fietsersbond.nlwww.fietsersbond.nl

Langzaam Verkeer vzwMinckelersstraat 43A3000 LeuvenBelgië0032 16 239 465LV@langzaamverkeer.bewww.langzaamverkeer.be

CROWPostbus 376710 BA Ede0318 - 69 53 00crow@crow.nlwww.crow.nl

Infopunt Duurzaam VeiligVerkeerPostbus 376710 BA Ede0318 - 62 23 09dvv@crow.nlduurzaam.veiligverkeer.com

FietsberaadPostbus 376710 BA Ede015 - 256 12 16 / 0318 - 69 53 66www.fietsberaad.nl

Verkeersadviesbureaus

Bureau de Groot Volker0252 - 22 23 03info@verkeersonderzoek.nlwww.verkeersonderzoek.nl

Diepens & Okkema015 - 214 78 99www.diepensenokkema.nl

EduContract Helmond0492 - 53 84 44

Louis Postma, verkeersconsulent050 - 527 77 33louispostma@supermail.nl

Royal Haskoning024 - 328 42 84info@royalhaskoning.comwww.royalhaskoning.com

Soab076 - 521 30 80info@soab.nlwww.soab.nl

VIA Verkeersadvisering073 - 657 91 15via@viabv.nlwww.viabv.nl

Diversen

Tele-educatie030 - 604 25 14info@tele-educatie.com

Traffic Test0318 - 52 87 87TT@traffictest.nlwww.traffictest.nl

VNN Mediaproducties bv0521 - 51 78 00info@vnnmediaproducties.nlwww.vnnmediaproducties.nl

Ministerie van Justitie070 - 370 79 11www.justitie.nl