Effect van voeding en malnutritieop sarcopenie

symposium 'Voeding bij de geriatrische zorgvrager'

Stany Perkisas 30/04/2019

Waarom sarcopenie op een voedingssymposium?

Wat is sarcopenie?

Wat zijn de verschillende aspecten van sarcopenie?

Hoe sarcopenie voorkomen?

Wat moet je straks wijzer zijn?

Inleiding: veroudering

Sarcopenie◦ Definitie◦ Test◦ Oorzaak◦ Diagnose◦ Screening◦ Behandeling

Take home messages

Inhoud

Inleiding: veroudering

Sarcopenie◦ Definitie◦ Test◦ Oorzaak◦ Diagnose◦ Screening◦ Behandeling

Take home messages

Inhoud

Er zijn natuurlijke veranderingen in alleorgaansystemen:

Hart/bloedvaten: hartfunctie ↓, bloeddruk ↑

Longen: gasuitwisseling ↓, longinhoud ↓

Nieren: klaring ↓

Maag- darmstelsel: motiliteit ↓

Huid: veralgemeende achteruitgang, collageen/elastine ↓

Bot: osteoporose

→ Wat met de spier?

Veroudering

Grootste orgaan (40% van het lichaamsgewicht)

Taak◦ Voortbeweging

◦ Hormonale werking (effect insuline)

◦ Voorraadschuur (koolhydraten, eiwitten, vetten)

Verlies van 0.4-0.8 kg/decade (na 2e decade)

Veroudering: spier

Algemeen jaarlijks verlies van spiermassa: mannen 1%, vrouwen 0.5%

MAAR

1-2% per jaar vanaf 50 jaar1.5-3% per jaar vanaf 60 jaarNog toename achteruitgang vanaf 70 jaar

Prevalentie:

Afhankelijk van gebruikte afkapwaardenVrouwen: 6.6 - 20.2%Mannen : 13.4 - 14.7%

Sarcopenie

Inleiding: veroudering

Sarcopenie◦ Definitie◦ Test◦ Oorzaak◦ Diagnose◦ Screening◦ Behandeling

Take home messages

Inhoud

‘Sarx’ (vlees) en ‘penia’ (weinig, tekort)

Definitie: (leeftijdsgebonden) achteruitgang van spiermassa, spierkracht en functionaliteit.

- Het verschil wordt gemaakt tussen de drie onderdelen.

- Nuttig? Relevant?

- Geen evenredige relatie van spiermassa met krachtof functionaliteit.

Sarcopenie

Sarcopenie is gelinkt aan

-Hogere mortaliteit (OR 3.60)

-Meer functieverlies (OR 3.03)

-Frequenter vallen (OR 2.38)

-Meer fracturen (OR 1.17)

-Langer hospitaalverblijf (OR 1.87)

-Frequentere hospitalisatie (OR 1.57)

Gezondheidsuitkomsten

Etiologie

Sarcopenia: European consensus on definition and diagnosis. EWGSOP. Age and Ageing 2010; 39: 412–423.

Primaire sarcopenie

◦ Leeftijdsgerelateerd

◦ Geen oorzaak duidelijk buiten veroudering

Secondaire sarcopenie

◦ Activiteit (bedrust, weinig beweging, zwaartekrachtloosheid)

◦ Ziekte (acuut/chronisch, infectie, kanker)

◦ Voeding (malnutritie, malabsorptie, …)

Etiologie

Meerdere oorzaken

Veranderingen in spierarchitectuur (vezels, bindweefsel, vetweefsel)

Zenuwgerelateerde oorzaken (centraal, perifeer)

Hormonale factoren (oestrogeen, testosteron, vitamine D)

Krachtsverlies bestaat voor

50% uit neurologische factoren

40% uit vermindering van spiermassa

Etiologie: primaire sarcopenie

Meest gebruikt: EWGSOP

Diagnostische criteria

Sarcopenia: European consensus on definition and diagnosis. The European Working Group on Sarcopenia in Older People. Age and Ageing 2010; 39: 412–423.

Wat screenen?

Niet altijd duidelijke afkappunten…

Soms moeilijk te vergelijken gezien meettechnieken legio

Niet alle technieken beschikbaar!

Diagnose: beperkingen?

Meten

Spiermassa

Spierkracht

Functionaliteit

Onduidelijke/ontbrekende afkappunten! Normaalwaarden? Terugbetaling?

Spiermassa meten

Echografie!

Meten

Spiermassa

Spierkracht

Functionaliteit

Spierkracht

Piekt in 4e decade, daarna langzameachteruitgang

Verlies van 1.5% / jaar vanaf 50 jaar

Versnelt tot 3% / jaar vanaf 60 jaar

Handknijpkracht: meest gebruikt

Gecorreleerd met

- Spierkracht onderste lidmaat

- Knie flexie/extensie

- Spierdoorsnede (CSA) aan de kuit

- Klinische merker slechte mobiliteit

- ADL stoornissen

Kan gebruikt worden in plaats van meer ingewikkelde metingen

Handgrip

Cut-off voor ‘normale spierkracht’ voor 70+

Vrouwen: 20 kg

Mannen: 30 kg

Ter info:

Cut-off voor ‘normale spierkracht’ voor 20-30j

Vrouwen: 30 kg

Mannen: 47 kg

Spierkracht

Meten

Spiermassa

Spierkracht

Functionaliteit

Verschillende mogelijkheden voor testing:

Gangsnelheid

Timed Up and Go

Short Physical Performance Battery (SPPB)

Functionele Evaluatie

•↑ afhankelijkheid

•↑ gangstoornis

•↑ vallen

•↑ mortaliteit

Negatieve uitkomsten

Bedoelt als snelle referentie.

Te gebruiken voor ruwe inschatting.

Voorbeed: Clinical Frailty Scale

Visuele schalen

Link tussen malnutritie en sarcopenie in een gehospitaliseerde populatie

Dienst Geriatrie van het

Sint-Elisabethziekenhuis (Antwerpen)

Periode 01/08/2012-31/01/2013

Nutritionele screening

- Mini Nutritional Assessment – Short Form

- Pre-albumine, albumine

Studie

Resultaten

Aantal patiënten 304

Geslacht 32.9% man 67.1% vrouw

Spiermassa (gr) Links522±210

Rechts531±219

Handknijpkracht (kg) Man16.6 ± 9.2

Vrouw14.4 ± 8.8

SPPB 3.6±3

Pre-albumine (mg/dL) 20.0 ± 7.1 (normaalwaarde 15-40)

Albumine (g/L) 31.3 ± 5.5 (normaalwaarde 35-55)

MNA-SF 9.2 ± 3

Positieve correlatie tussen (pre-)albumine en

- spiermassa (p<0.05)

- handknijpkracht (p<0.05)

- SPPB (p<0.05)

Positieve correlatie tussen MNA-SF en

- spiermassa (p<0.02)

- handknijpkracht (p<0.044)

- SPPB (p=0.006)

Resultaten

Er is een positieve correlatie tussen

•nutritionele status

•spiermassa, spierkracht en functionaliteit

Zijn negatief gecorreleerd met mortaliteit:

MNA-SF (p <0.001)

BMI (p <0.05)

Pre-albumine (p <0.05)

Mortaliteit

Mortaliteit: studieOdds ratio

OR p-waarde

Pre-albumine (<18.0 mg/dL) 3.014 <0.001

Albumine (<35.0 g/L) 0.856 0.622

MNA-SF

Malnutritie 10.933 <0.001

Risico op malnutritie 6.061 <0.001

SPPB

Lage scores (0-4) 3.189 0.022

Intermediar (5-7) 1.020 0.974

Voeding

Beweging

Behandeling

Correcte voeding (≠ veel voeding)

1-1,2 gr eiwit/kg lichaamsgewicht/dag

Te verdelen in 3 dagdelen

Voorkomen van gewichtsverlies

1 kg ongewild gewichtsverlies

30% eiwit (‘spier’), 70% vet

Behandeling: voeding

Fysieke inspanning

Rust roest!

Weerstandsoefeningen

Balansoefeningen

Let op: sedentaire levensstijl voor pensioen

Behandeling: beweging

Farmacotherapeutisch (weinig mogelijkheden)

◦ Testosteron : inconclusief

◦ Groeihormoon : inconclusief

◦ Oestrogenen : inconclusief

◦ Statines : inconclusief

◦ Vitamine D : reductie in vallen

◦ Myostatine inhib. : fase 1 positief

België staat bekend om zijn myostatine problemen…

Farmacologische behandeling

Inleiding: veroudering

Frailty

Sarcopenie◦ Definitie◦ Test◦ Oorzaak◦ Diagnose◦ Screening◦ Behandeling

Take home messages

Inhoud

Sarcopenie overkomt ons allemaal

Actieve preventie is gemakkelijk

Voeding

Beweging

Take home messages