Een Zeeland-nummer ter ere van A. de Visser

12
Een Zeeland-nummer ter ere van A. de Visser Abraham de Visser, plantkundige . . zo staat er te lezen in het vorig jaar verschenen derde deel van de Encyclopedie van Zeeland. Er staat ook in, dat hij talloze artikelen over de Zeeuwse flora publiceerde in de Acta Botanica Neerlandica, De Levende Natuur en de Provinciale Zeeuwse Courant. Gorteria (en de voorloper daarvan, het ‘Correspon dentieblad’) wordt vergeten-. . . Toch is het Gorteria waarin de meeste van zijn publikaties zijn opgenomen en daarom biedt de redactie van Gorteria hem ter gelegenheid van zijn 87e verjaardag deze feestbun del aan met artikelen over de Zeeuwse flora. Het predikaat ‘plantkundige’ heeft Bram de Visser enerzijds te danken aan zijn voor treffelijke kennis van de Zeeuwse flora, anderzijds aan het feit dat hij al zo lang geleden werd gepensioneerd ais hoofd van de afdeling Controle van de Rijksverkeersinspectie te Middelburg. Geboren op 3 april 1898 te ’s-Heer Arendskerke verkoos De Visser na het vervullen van zijn militaire dienstplicht beroepsmilitair te worden. Vele jaren was hij commandant van het bewakingsdetachement van het vliegveld Soesterberg. In januari 1941 keerde hij terug naar Zeeland in de hierboven genoemde functie, die hij tot 30 april 1963 bekleedde. Juist zijn werkkring bij de Rijksverkeersinspectie stelde De Visser uitstekend in de ge legenheid zijn geliefde provincie Zeeland - en speciaal de flora daarvan - nader te le ren kennen. Op basis van uurhokken heeft hij vrijwel geheel Zeeland geïnventariseerd en over zijn opmerkelijke vondsten - Desmazeria marina, Crambe maritima en Crithmum 163 Overdruk uit: Gorteria 12, 1985: 164-174

Transcript of Een Zeeland-nummer ter ere van A. de Visser

Een Zeeland-num m er ter ere van A . de Visser

A b r a h a m d e V isser , p l a n t k u n d i g e . . z o s t a a t e r te lezen in h e t v o r ig j a a r v e r s c h e n e n

d e r d e dee l v a n d e E n c y c l o p e d i e v a n Z e e l a n d . E r s t a a t o o k in , d a t h ij ta l lo z e a r t i k e l e n

o v e r d e Z e e u w s e f lo ra p u b l i c e e r d e in d e A c t a B o t a n i c a N e e r l a n d i c a , D e L e v e n d e N a t u u r e n de P r o v i n c i a l e Z e e u w s e C o u r a n t . G o r t e r i a (en d e v o o r l o p e r d a a r v a n , h e t ‘C o r r e s p o n ­

d e n t i e b l a d ’) w o r d t ve rg e ten - . . .T o c h is h e t G o r t e r i a w a a r i n d e m e e s t e v a n z i jn p u b l i k a t i e s z i jn o p g e n o m e n e n d a a r o m

b ie d t d e r e d a c t i e v a n G o r t e r i a h e m te r g e l e g e n h e id v a n z i jn 87e v e r j a a r d a g deze f e e s t b u n ­del a a n m e t a r t ik e le n o v e r de Z e e u w s e f l o r a .

H e t p r e d i k a a t ‘p l a n t k u n d i g e ’ h e e f t B r a m d e V isse r e n e r z i jd s te d a n k e n a a n z i jn v o o r ­

t r e f f e l i jk e k e n n i s v a n d e Z e e u w s e f l o r a , a n d e r z i j d s a a n h e t fe i t d a t h i j a l z o l a n g ge le d e n w e r d g e p e n s i o n e e r d ais h o o f d v a n de a f d e l i n g C o n t r o l e v a n d e R i j k s v e rk e e r s in s p e c t i e te

M i d d e lb u r g .G e b o r e n o p 3 a p r i l 1898 t e ’s - H e e r A r e n d s k e r k e v e r k o o s D e V isse r n a h e t v e rv u l le n

v a n z i jn m i l i t a i r e d ie n s tp l i c h t b e r o e p s m i l i t a i r t e w o r d e n . V ele j a r e n w a s h i j c o m m a n d a n t v a n h e t b e w a k i n g s d e t a c h e m e n t v a n h e t v l ie g v e ld S o e s t e rb e r g . In j a n u a r i 1941 k e e r d e hij

t e r u g n a a r Z e e l a n d in de h i e r b o v e n g e n o e m d e fu n c t i e , d ie h i j t o t 30 a p r i l 1963 b e k le e d d e .

J u i s t z i jn w e r k k r i n g bij d e R i jk s v e r k e e r s in s p e c t i e s te ld e D e V isse r u i t s t e k e n d in d e g e ­le g e n h e id z i j n ge l i e fd e p r o v in c i e Z e e l a n d - e n s p e c ia a l d e f l o r a d a a r v a n - n a d e r te le ­

ren k e n n e n . O p bas is v a n u u r h o k k e n h e e f t h i j v r i jw e l g eh ee l Z e e l a n d g e ïn v e n ta r i s e e r d en

o v e r z i jn o p m e r k e l i j k e v o n d s t e n - D e s m a z e r ia m a r in a , C r a m b e m a r it im a e n C r ith m u m

163

Overdruk uit: Gorteria 12, 1985: 164-174

m a r it im u m o n d e r m e e r - p u b l i c e e r d e h ij r e g e lm a t ig , o o k in d e P ro v i n c i a l e Z e e u w s e

C o u r a n t o m d e Z e e u w e n a t t e n t t e m a k e n o p h e t e ig e n e v a n h u n f lo ra .H e t is a l t i jd e e n g e n o e g e n g e w e e s t m e t D e V iss e r o p ex c u r s ie te g a a n . H i j w a s e e n t r o u ­

w e d e e ln e m e r a a n d e l a n d e l i j k e (U n io - ) e x c u r s ie v a n d e K o n i n k l i j k e N e d e r l a n d s e B o t a n i ­sc h e V e re n ig in g en m e t h e m o p e x c u r s ie g e b e u r d e e r m e e s ta l wel ie ts m e r k w a a r d i g s . Z o

w a s h i j een s sa m e n m e t G . v a n d e r S l ik k e in O o s tk a p e l l e a a n h e t z o e k e n n a a r v o g e l p o o t - k la v e r . D e v l a k t e w a a r zij z o e k e n , is o m z o o m d d o o r n a a l d h o u t , w a a r o n d e r v e r s c h i l l e n ­

de r e c r e ë re n d e g e z in n e n z ic h o p h o u d e n . D e z o e k a c t i e - k r u i p e n d o p d e k n i e ë n - t r e k t a l s p o e d ig de a a n d a c h t v a n d e r e c r e a n t e n en e e n k le in m e is je w o r d t o p i n f o r m a t i e u i t ­g e s t u u r d : ‘M i j n h e e r , w a t d o e t u d a a r ? ’ ‘W ij z o e k e n k o n i j n e k e u t e l s ’, a n t w o o r d t D e V is ­

se r o n v e r s t o o r b a a r . M e is je a f e n k o m t n a tien m i n u t e n t e r u g m e t e e n b u s j e k o n i j n e k e u ­tels: ‘M i jn h e e r , z i jn d ie g o e d ? ’ D e V iss e r k i j k t z e e r g e ïn te r e s s e e r d in h e t b u s j e e n s c h u d t

h e t h o o f d : ‘N e e , j a m m e r h o o r , d ie z i jn v a n e e n v r o u w t j e s k o n i j n , m a a r wij z o e k e n d ie v a n h e t m a n n e t j e ! ’

J a r e n l a n g is D e V isse r ‘d e ’ Z e e u w s e f lo r i s t g e w e e s t . H e t za l h e m g e n o e g e n d o e n , d a t

d e z e f e e s t b u n d e l is s a m e n g e s t e l d d o o r z o vele , o v e r w e g e n d Z e e u w s e a u t e u r s . Z i j n s t u k ­j e s in d e P ro v i n c i a l e Z e e u w s e C o u r a n t z i jn n i e t v o o r n ie ts gew ee s t .

Verspreiding en oecologie van H ordeum m arinum H udson in Zuidwest-Nederland

W . G . B e e f t in k en W . d e M u n c k

(D e l ta I n s t i t u u t v o o r H y d r o b i o l o g i s c h O n d e r z o e k , Y erseke )*

In le id in g

T o t d e s o o r t e n d ie o p d e s c h o r r e n en g r o e n e s t r a n d e n s te eds w e e r d e a a n d a c h t v a n f lo-

r is ten en v e g e t a t i e k u n d i g e n t r e k k e n , b e h o r e n d e k le in e , m e r e n d e e l s e e n ja r ig e h a lo f ie le t o t z o u t - t o l e r a n t e p l a n t e n S a g in a m a r it im a , P a ra p h o lis s tr ig o sa , C o c h le a r ia d a n ic a ,

D e s m a z e r ia m a r in a en B u p le u r u m te n u is s im u m . D e z e s o o r t e n lev en in d e s t o r m v l o e d z o - ne in h e t o v e r g a n g s g e b ie d tu s s e n z o u t en d r o o g - z o e t , o p p l a a t s e n w a a r h e t s c h o r in d u in -

t je s o v e r g a a t , e n a a n d e v o e t v a n d i j k e n . Z ij k o m e n o o k v o o r in i n l a g e n en k a r r e v e ld e n

en la n g s d e o e v e r s v a n z o u t e k r e k e n in d e p o ld e r s . D e c e n t r a l e e n te g e l i jk o o k m e e s t a lg e ­m e n e s o o r t in deze g r o e p is S a g in a m a r it im a , n a a r wie o o k d e v e g e ta t i e - e e n h e id ( v e r b o n d S a g in io n m a r i t i m a e ) is g e n o e m d .

In d i t g re n s m i l i e u t u s s e n z o u t e n d r o o g - z o e t v e r t o o n t h e t z o u t g e h a l t e v a n d e b o d e m

g r o t e u i t s c h ie te r s . N a e e n o v e r s t r o m i n g d o o r z o u t o f b r a k w a t e r en e e n d a a r o p v o lg e n d e d r o o g t e k a n d e z o u t c o n c e n t r a t i e s t e rk o p l o p e n , w a a r d o o r b o d e m b e d e k k e n d e s o o r t e n

' Mededeling van het Delta Inst i tuut voor Hydrobiologisch Onderzoek nr. 306.

164

z o a ls F e s tu c a ru b r a , A g r o s t i s s to lo n i fe r a en P o a p r a te n s is ‘d o o d b r a n d e n ’ . N a een d a a r ­

o p v o l g e n d e r e g e n b u i k a n h e t z o u t w e e r g ro t e n d e e l s u i t g e s p o e ld z i jn . O p de k a le p l e k k e n d ie zo o n t s t a a n , k o m e n de g e n o e m d e a n n u e l l e n v o o r , t e z a m e n m e t tw e e k le in e ro z e t -

p l a n t e n (P la n ta g o c o r o n o p u s , A r m e r ia m a r it im a ) en e n k e le m o s s o o r t e n , w a a r v a n P o t ­tia h e im ii d e b e k e n d s t e is.

E é n p l a n t e s o o r t w o r d t d a a r b i j n ie t o f z e ld e n g e n o e m d : d e ze e g e rs t (.H o r d e u m m a r i­

n u m ) . D i t e e n j a r ig g r a s j e is h e t s t i e f k i n d o n d e r d e S a g i n i o n - s o o r t e n - ‘W i ld e p l a n t e n ’

v e r m e ld t h e t in h e t g e h e e l n ie t - , o n g e tw i j f e ld o m d a t e r n o g z o w e in ig b e k e n d is v a n de o e c o lo g ie e n s o c io lo g i s c h e p l a a t s v a n d e z e s o o r t . W e s t h o f f & D e n H e l d (1969) k o m e n

d a n o o k n i e t v e r d e r d a n h a a r ‘w e l l i c h t ’ t o t d e k e n s o o r t e n v a n h e t S a g i n i o n m a r i t i m a e te r e k e n e n . U i t h u n b e s p r e k i n g (p. 1 io ) v a n h e t m o e i l i jk te b e g r e n z e n v e r b o n d A g r o p y r o -

R u m i c i o n c r i sp i ( = L o l i o - P o t e n t i l l i o n a n s e r in a e T ü x e n 1947; zie S ÿ k o r a , 1983) b l i jk t v e r d e r d a t zij d e s y n s y s t e m a t i s c h e p l a a t s v a n H . m a r in u m v o o r a l in h e t o v e r g a n g s g e b ie d

v a n d e z e b e id e v e r b o n d e n z o e k e n . In S p a n j e e n P o r t u g a l k o m t d e s o o r t v o o r a l v o o r in

h e t a a n h e t S a g i n i o n v e r w a n t e P a r a p h o l i - F r a n k e n i e t u m p u l v e r u l e n t a e (A l l ie r & B re s se t , 1975; C a s t r o v i e jo & P o r t a , 1975; W e s t h o f f & S c h o u t e n , 1979).

W ij d e n k e n o n z e c o l l e g a en v r ie n d A . d e V isse r e e n g e n o e g e n te d o e n d o o r o n z e a a n t e ­

k e n in g e n o v e r d e z e s o o r t u i t Z u id w e s t - N e d e r l a n d h i e r t e p r e s e n t e r e n en a a n een b e s p r e ­

k in g te o n d e r w e r p e n . W i j d o e n d i t v o o r a l v a n w e g e z i j n b e l a n g s te l l in g in het v e r le d e n v o o r een a n d e r e S a g i n i o n - s o o r t , n a m e l i j k D e s m a ze r ia m a r in a (D e V iss e r , 1959; 1962) en

de a a n s t e k e l i j k e m a n i e r w a a r o p h ij i n d e r t i j d z i jn in te r e s s e v o o r de z e k le in e h a l o f i e t e n o p o n s w is t o v e r te b r e n g e n .

V ersp reid in g en so c io lo g is c h e p laats

H o r d e u m m a r in u m h e e f t in o n s l a n d e e n u i t g e s p r o k e n k u s tv e r s p r e id in g e n t o o n t d a a r i n

een g e b o n d e n h e i d a a n z o u t e to t b r a k k e s t a n d p la a t s e n . F ig . 1 l a a t z ien d a t d e s o o r t s in d s 1950 in N e d e r l a n d s t e r k is a c h t e r u i t g e g a a n ( H e u k e l s , 1985). W e r d zij v ó ó r 1950 in 117

u u r h o k k e n g e v o n d e n , e r n a n o g s le c h t s in 42 u u r h o k k e n . A f s l u i t i n g e n v e r z o e t in g v a n z e e a r m e n , d i j k v e r s t e r k i n g e n en t e r u g d r i n g i n g v a n de m a r i e n e i n v lo e d in de p o l d e r s z i jn

de v o o r n a a m s t e o o r z a k e n v a n de a c h t e r u i t g a n g . E c h t e r n ie t a l le k u s t w e r k e n d e d e n de

s o o r t v e r d w i j n e n : in d e Q u a r l e s p o l d e r (Z u id -S lo e ) , h e t V ee rse M e e r e n d e G r e v e l in g e n v o n d d e s o o r t n i e u w e g r o e i p l a a t s e n .

O n d a n k s d e g e b o n d e n h e i d a a n d e k u s t is H . m a r in u m in Z u id w e s t - N e d e r l a n d d o o r o n s s l e c h t s o p tw e e p l a a t s e n a a n d e b u i t e n z i j d e v a n de z e e d i jk w a a r g e n o m e n : b i j h e t h a ­

v e n t je v a n O u d d o r p (1966) e n o p h e t s c h o r b ij O o s t e r l a n d (1965-1981) . Z a a d v e r s p r e i - d in g d o o r s c h a p e n d ie t o t 1966 a f w i s s e le n d in d e s p u i k o m en o p h e t s c h o r w e r d e n g e w e id ,

k a n h e t v o o r k o m e n v a n d e k le in e b u i t e n d i j k s e p o p u l a t i e bij O o s t e r l a n d ( in s o m m i g e j a ­ren e n k e le t i e n t a l l e n e x e m p l a r e n ) v e r k l a r e n .

In t a b e l 1 z i jn d e o p n a m e n van d e v o o r n a a m s t e g r o e i p l a a t s e n s a m e n g e v a t . H e t g a a t o m d e v o l g e n d e t e r r e in e n :

1 s c h o r b i j O o s t e r l a n d , g e m e e n te D u i v e l a n d . D i j k v o e t en d a m in h e t s c h o r ; o p e n v e g e ­

ta t i e i n t e n s i e f b e w e i d d o o r s c h a p e n ; b o d e m lic h te k le i t o t zave l ;2 v o o r m a l ig e s p u i k o m v a n V ia n e te n O o s t e n v a n O u w e r k e r k , g e m e e n t e D u i v e l a n d . In

h e t c e n t r u m e e n o n d i e p e p la s m e t b e p e r k t e a f v o e r v i a een g re p p e l ; b e h a lv e v a n 1976

165

Fig. i . Verspreiding van H ordeum m arinum H udson in Nederland vóór (a) en sinds 1950 (b). Vóór 1950 is de soort ook gevonden op Ameland en Duiveland.

Distr ibution o f H ordeum m arinum in the Netherlands before (a) and since 1950 (b). Before 1950 the species has also been recorded f rom Am eland and Duiveland.

t o t 1979 g r o t e n d e e l s d o o r sc h a p e n b e w e id ; b o d e m s l i b h o u d e n d z a n d ;

2 S l o e k r e e k , g e m e e n t e B orsse le . In 1950 b e d i jk t ; p la a t s e l i j k o p e n v e g e ta t i e , v e r s to o r d d o o r w ie l s p o re n e n g r e p p e l a a n l e g , p l a a t s e l i j k o o k v e r t r a p t d o o r k o e ie n ; b o d e m zave-

lig;4 s c h o r S o e l e k e r k e p o l d e r , g e m e e n te W i s s e n k e r k e . In 1961 d o o r V e e r s e G a t d a m a f ­

g e s lo te n v a n h e t g e t i j ; v o o r m a l ig sl ik e n s c h o r m e t w ie l s p o re n ; b ew 'e id ing m e t p a a r d e n e n e n k e l e s c h a p e n ; b o d e m z a n d ig t o t l ich t kleiig;

5 M i d d e l p l a t e n , V e e rse M e e r , g e m e e n t e G o e s . V o o r m a l i g s l ik , in 1961 a f g e s lo t e n van h e t g e t i j ; o p e e n in 1964 o p g e w o r p e n d a m d w a r s d o o r e e n k r e e k ; b o d e m zave l ig .

W a t in d e t a b e l o p v a l t is d a t H o r d e u m m a r in u m h e t m e e s t t e z a m e n m e t P a ra p h o lis s tr i ­g o sa v o o r k o m t , m a a r n o o i t m e t S a g in a m a r it im a , D e s m a z e r ia m a r in a en C o c h le a r ia d a ­

n ica . D i t w i js t e r o p d a t H . m a r in u m s l e c h t s v o o r b e p a a l d e v o r m e n v a n h e t S a g in io n m a ­r i t i m a e k e n m e r k e n d k a n z i jn , e v e n a l s B u p le u r u m te n u is s im u m d a t is. V e r d e r z i jn zo u t -

p l a n t e n r u i m v e r t e g e n w o o r d i g d , v o o r a l d ie w elke de k e n c o m b i n a t i e v a n h e t P u c c in e l -

l i o - S p e r g u l a r i o n s a l in a e v o r m e n {S p e rg u la r ia sa lin a , P u c c in e ll ia fa s c ic u la ta , P . d is ta n s , J u n c u s b u fo n iu s inc l . J . a m b ig u u s ) . A g r o p y r o - R u m i c i o n - s o o r t e n z i jn in een g e v a r ie e rd

a a n t a l a a n w e z ig . Z ij o v e r h e e r s e n e c h t e r m e e s ta l n ie t in a a n t a l en b e d e k k i n g , v o o r a l niet

166

Tabel i . Samenvattende tabel van opnam en met H ordeum m arinum Hudson (bedekking minimaal 5 To) in Zuidwest-Nederland. Presentie en gecombineerde schattingen volgens Doing Kraft (1954).

Synopticable o f relevés with H ordeum m arinum (abundance minimally 5T0) in the south-west Netherlands. Presence and combined estimates according to Doing Kraft (1954).

1 2 3 4 5

terrein/locali ty schorOosterland

\ m. spuikom Viane

Sloekreek schor Soele- kerkepolder

Middelplaten

ja a r /y e a r 1966 1971 1971 1971 1971aantal o p n a m e n / n um ber o f relevés

5 6 *7 3 2

H o rd eu m m arinum 100 (02-03) 100 (02-06) 100(01-05) 100 (02-03) 100(01)P arapholis strigosa 40 (r-a) 50 (p-a) 71 (a-01) 100 (a-01) -

B upleurum tenuissim um 40 (r-p) - - - -

C entaurium pu lchellum - - - 67 (r-m) 100 (r-p)Juncus b u fo n iu s s. lat. - 33 (m) 71 (r-02) 67 (p-a) 100 (r-p)Plantago coronopus 100 (a-01) - 33 (r) - -

Salicornia europaea s. lat. - 83 (p-04) 29 (p-a) 67 (p) -

A ste r tripolium 100 (r-a) 100 (01-03) 86 (r-01) 3 3 (a) -

Spergularia salina 40 (r-p) 83 (p-m) 100 (p-m) 67 (a) 100 (m)Spergularia m aritim a 80 (r-a) 50 (p-01) - 67 (p) -

P uccinellia fasc icu la ta - 67 (a-01) 1 4 (a) - 50 (p)P uccinellia d istans 80 (p-a) 50 (r) 100 (r-a) 67 (r-p) 100 (01)P uccinellia m aritim a 100 (01-07) 50 (r-p) 86 (01-06) 67 (p-a) -

A g ro stis s to lon ifera 100 (r-02) 100 (p-02) 100 (01-0^) 100 (02-06) 100 (01-07)Juncus gerardii - 50 (r-06) 29 (r) - . 50 (06)G laux m aritim a - - 14 (03) 67 (a-01) -

Festuca rubra 100 (p-02) - 14 (r) 67 (r-01) 50 (p)

Scirpus m aritim us - 17 (P) 14 (p) - 50 (m)E lym u s p ycn a n th u s 100 (r-01) 1 7 (a) 29 (m-01) 67 (r) -

L o liu m perenne 100 (r-02) - 57 (a-m) 67 (a-02) 100 (r-a)P lantago m a jo r 40 (r-p) - 43 (r-01) 100 (r-p) -

T rifo lium repens 40 (r-p) - 14 (r) 67 (p-03) -

P olygonum aviculare 40 (r) - 29 (r-p) - -

Taraxacum offic ina le 80 (r-p) - - 33 (p) -

A trip lex p rostra ta 20 (r) - 71 (r-01) — -

A anvull ingen/Addit ions: kolom 1: A rtem isia m aritim a 20 (r), M edicago arabica 20 (r), Dactylis glom erata 20 (r), Festuca arundinacea 20 (r), E lym u s repens 20 (p), C onvo lvu lus arvensis 20 (r), Triglochin m aritim a 20 (p), H alim ione portu laco ides 40 (r-p), Plantago m aritim a 100 (p-01), L eo n ­to d o n au tum na lis 60 (r-p); kolom 3: Triglochin pa lustre 29 (a-m), P otentilla anserina 29 (a-01), Tri­fo liu m fra g ife ru m 43 (r-oi), Poa pratensis 29 (r-m), M atricaria recutita 29 (r-p), E lym u s repens 14 (p), P oa a nnua 14 (r), A trip lex pa tu la 14 (r); kolom 4: Plantago lanceolata 33 (a), Crepis capillaris 33 (a), M edicago lupulina 33 (a), Cerastium fo n ta n u m 33 (p), Cirsium vu lgare33 (p), Geranium dis­sectum 33 (r), Tori/is nodosa 33 (r).

167

Tabel 2. Vegetat iedynamiek in de proefvlakken 2, 3, 5 en 6 van de spuikom van Viane. O pnam en 1971 - 1984 met gecombineerde schatting volgens Doing Kraft (1954). Oppervlakte respectievelijk io, 7, io en 5 m ! .

Vegetation dynamics in the sample plots 2, 3, 5 and 6 o f locality 2 (Spuikom van Viane). Relevés 1971 - 1984 with combined estimates according to Doing Kraft (1954)- Surface area io , 7, io and 5 m ! respectively.

ja a r /y e a r

71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84

proefvlak 2 /p lo t 2bedekking/abundance 35 55 40 5 3 10 25 65 80 80 70 70 80 80

H ordeum m arinum — — — — a m m a m mParapholis strigosa _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ p _ _ _Juncus am biguus _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

Salicornia europaea s. lat. 03 03 04 01 m 01 02 06 07 02 03 02 03 02Suaeda m aritim a _ _ _ _ _ _ r _ _ _ _ _ _ _A ste r tripolium m 03 01 r r - m m 02 05 m m m pSpergularia salina — — — — — — m m 01 m 01 03 02 mSpergularia m aritim a _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ r _G laux m aritim a _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

Puccinellia fasc icula ta p p p - - - r r r p m a m pPuccinellia d istans _ _ _ _ _ _ r _ p a p r - -Puccinellia m aritim a - - _ _ - - r r p 01 02 02 03 05A grosi is sto lon ifera - - _ _ _ _ _ _ _ p a a 01 02Juncus gerardii - - - - - - - r p 01 01 01 02 01

proefvlak 3/p lo t 3bedekking /abundance 60 60 55 5 12 40 50 90 75 90 75 80 90 80

H ordeum m arinum a m m - - - r m 01 a m a p mParapholis strigosa - - _ _ _ _ _ _ _ m m _ _ _Juncus am biguus _ _ _ _ _ _ _ _ a _ _ — — _

Salicornia europaea s. lat. 04 01 01 01 01 04 05 06 m 01 m 01 m mSuaeda m aritim a _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _A ste r tripolium 01 03 01 r r p m 01 04 03 02 01 m rSpergularia salina m m O l p p - p m m p a m m mSpergularia m aritim a - r - - - - - r p p - r p -G laux m aritim a _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

Puccinellia fasc icula ta 0 1 0 1 a - r r a a a - r - - -Puccinellia d istans a r r - - - r p p p - - - -Puccinellia m aritim a r 01 02 p r r p p p 01 01 02 01 01A gro stis sto lon ifera - - - - - - - r p 01 01 p 02 03Juncus gerardii - - r - - - - m 02 03 04 05 07 05

ja a r /y e a r

71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84

proefvlak 5/ p lo t 5 bedekking/abundance 100 100 100 95 60 75 98 100 100 100 100 100 98 100

H ordeum m arinum m m a 01 03 02 07 03 01 m m r a mParapholis strigosa - - - - 02 P PJuncus am biguus

Salicornia europaea s. lat. - - - m m 05 mSuaeda m aritim a rA ste r tripolium 02 m m m m 01 m 01 01 01 P P - -Spergularia salina - - - P 01 m mSpergularia maritim a - - - - - P - - r - - - - -G laux m aritim a - - - P - - - - - - - - - -

Puccinellia fasciculata r - — — r P mPuccinellia distans - - - r r - 01 P rPuccinellia m aritim a - - - - m 01 01 03 02 P - - - -A grostis sto lonifera 10 10 10 09 P 01 01 03 05 09 09 09 09 10Juncus gerardii r r P P P a 01 03 02 02 01 01 01 mL o liu m perenne r - P r r PB rom us m ollis P P m - - -E lym us repens r

proefvlak 6 /p lo t 6 bedekking/abundance

H ordeum m arinum Parapholis strigosa Juncus am biguus

Salicornia europaea s. lat. Suaeda m aritim a A ster tripolium Spergularia salina Spergularia m aritim a G laux m aritim a

Puccinellia fasc icula ta Puccinellia distans Puccinellia maritim a A grosi is sto lonifera Juncus gerardii Festuca rubra

169

70 95 95 98 99 98 98 100 98 99 98 95 85 65

a a a m m r05 09 08 08 05 05 06 01 - - - - -

01 m m m m a ar a —

01 01 02 01 02 03 m 03 01 01 02 m ma m a r P - r P - - - - r

' "

r'

P r a P r P r“

m a

P P r - - - P r r

P P P 01 01 01 02 01 P P - - 01

P P 01 P 02 03 02 05 05 07 04 03 02- r P P P P 01 02 03 02 03 04 05m r 01 01 02 03 01

als A g r o s t i s s to lo n i fe r a a l s e e n n a a r h e t A r m e r i o n m a r i t i m a e t r a n s g r e d i ë r e n d k e n t a x o n

w o r d t b e s c h o u w d .D e v e g e t a t i e o p n a m e n l a t e n d u s z ie n d a t H . m a r in u m k e n m e r k e n d is v o o r g e m e e n ­

s c h a p p e n in g r e n s s i tu a t i e s t u s s e n P u c c i n e l l i o - S p e r g u l a r i o n , A g r o p y r o - R u m i c i o n en S a ­

g in io n . Z i j o n t w i k k e l e n z ich in z o u te t o t b r a k k e k r e k e n , in la g e n en k a r r e v e l d e n , w a a r g r o n d v e r z e t , b e t r e d in g , s p o o r v o r m i n g , m a a r o o k t i jd e l i j k h o g e w a t e r s t a n d e n o f een

h o o g z o u t g e h a l t e in d r o g e z o m e r s de v o r m i n g v a n een g e s lo te n v e g e ta t i e d c k in d e w eg

s t a a t . D e a a r d v a n d e z e m i l i e u d y n a m i e k b r e n g t m e t z ic h m e e d a t d e z e g e m e e n s c h a p p e n

d ik w i j l s e e n t i jd e l i jk k a r a k t e r h e b b e n .

D y n a m ie k in H o rd eu m m arin u m -g em een sch a p p en

D it t i j d e l i j k e k a r a k t e r k a n n a d e r w o r d e n o n d e r z o c h t a a n d e h a n d v a n een n e g e n ta l p e r ­

m a n e n t e p r o e f v l a k k e n , d ie in 1971 in d e s p u i k o m v a n V ia n e z i jn a a n g e le g d . D e s p u i k o m d a t e e r t v a n 1797 ( W i l d e r o m , 1964), w e r d in 1956 b u i t e n g e b r u i k ge s te ld en w e r d in 1959-

’60 m e t b a g g e r s p e c i e o n d i e p e r g e m a a k t (gegevens W a t e r s c h a p S c h o u w e n - D u i v e l a n d ) . E e n e n k e l e g r e p p e l l a a t een b e p e r k t e a f v o e r v a n o v e r to l l ig w a t e r u i t h e t lage m i d d e n g e ­

d e e l te to e , m a a r in n a t t e j a r e n is de a f v o e r c a p a c i t e i t o n v o l d o e n d e o m g r o t e w a t e r s t a n d s - s c h o m m e l i n g e n te v o o r k o m e n . H e t c h lo r id e g e h a l t e v a n d i t w a t e r v e r t o o n t j a a r g e m i d ­

d e ld e n v a n 9 - 13 %o C l - (1969 - 1975) en m a a n d g e m i d d e l d e n v a n 8 ,6 ( f e b r u a r i ) t o t

18,6 %o ( ju n i ) , m e t u i t s c h ie te r s n a a r b o v e n t o t 22 ,6 %o ( ju n i 1974) en ze lfs 28 ,3 %o Cl~~ ( ju n i 1970; D e M u n c k c . s . , 1978). In 1969 n o te e r d e N i e n h u i s (1975) m a x i m a v a n 5 0 - 7 0

%o C l - in h e t b o d e m v o c h t v a n w ie r v e g e ta t i e s in d e S a lic o rn ia - ( v e r g e l i j k b a a r m e t p r o e f v l a k 1) en A s te r - z o n e ( v e r g e l i j k b a a r m e t d e p r o e f v l a k k e n 2, 3 en 4 ) . I n v e rg e l i jk in g

m e t h e t c h l o r i d e g e h a l t e v a n z e e w a te r a a n d e k u s t ( 1 6 -1 7 °/°») zÜn d i t h y p e r s a l i n e w a a r ­

d en .W a t n e e r s l a g b e t r e f t w a r e n er s in d s 1971 tw e e u i t z o n d e r l i j k e j a r e n : 1974 m e t een

d r o o g v o o r j a a r en ee n ze e r n a t t e z o m e r en h e r f s t ( t o ta a l 1001 m m s t a t i o n S t . A n n a l a n d ) ,

e n 1976, d a t m e t u i t z o n d e r i n g v a n s e p t e m b e r (129 m m ) h e t h e le j a a r e rg d r o o g w a s ( t o ­

t a a l 528 m m ) . In d e d r o g e p e r i o d e n b e d e k t e n z o u t k o r s t e n d e b o d e m v a n d e n a g e n o e g d r o o g g e v a l l e n p la s . In d e z o m e r e n h e t n a j a a r v a n 1974 z i jn d e m e e s te p r o e f v l a k k e n (in

i e d e r g e v a l d e n r s . 1 t / m 5) la n g e t i jd g e ï n u n d e e r d g e w e e s t .D e z e e x t r e m e m i l i e u - o m s t a n d i g h e d e n in d e s p u i k o m v a n V ia n e h e b b e n bij a l le p r o e f ­

v l a k k e n h u n w e e r s la g in de v e g e ta t i e g e h a d , h e t m e e s t in de l a a g g e le g e n v e ld je s . W i j b e ­

p e r k e n o n s h i e r t o t v ie r p r o e f v l a k k e n , in e lk w a a r v a n H . m a r in u m z ich a n d e r s g e d r a a g t ( t a b e l 2): in n r . 2 v e s t ig d e d e so o r t z ic h in 1979 to t n u t o e blijv e n d . N r . 3 g e e f t e e n o n d e r ­

b r e k i n g in d e p o p u l a t i e te z ie n in 1974 - ’76, O o k a n d e r e s o o r t e n v e r t o n e n in d ie p e r io d e een in z in k in g . In de ie ts h o g e r g e le g e n p r o e f v l a k t e 5 v e r t o o n t d e z e e g e rs t in die j a r e n ju i s t

een t o e n e m e n d e p o p u l a t i e d i c h t h e i d , d i e z ich d o o r z e t t o t in 1977. O o k a n d e r e s o o r t e n l a ­t e n h ie r d i t b e e ld z ien . In de d a a r o p v o l g e n d e z o n e s (b i jv o o r b e e ld n r . 6 , t a b e l 2) v e r d w i j n t

H . m a r in u m t e z a m e n m e t P a r a p h o lis e n S a lic o rn ia o m s t r e e k s d ie j a r e n u i t d e veg e ta t ie .

D e s t e r k e n a t - d r o o g - en z o u t - h y p e r z o u t - f l u c t u a t i e s in 1974 - ’76 h e b b e n d r a m a t i s c h e v e r s c h u iv in g e n in d e v e g e ta t i e to t g e v o lg g e h a d . H o e d i t p ro c e s z ich l a n g s d e h o o g t e g r a -

d ië n t v o o r d e e d , k u n n e n w e in b ee ld k r i j g e n d o o r v a n a l le p r o e f v l a k k e n a a n t e g e v e n in w e lk e j a r e n d e p o p u l a t i e s h u n m a x i m a l e d i c h t h e d e n b e r e ik t e n , v o o r n a m e l i j k u i t g e d r u k t

170

Tabel 3. Opeenvolging van de maximale bedekking van plantesoorten in de proefvlakken van de spuikom van Viane, gerangschikt langs de gradiënt \ an hoog naar laag.

Succession o f the maximal abundance o f plant species in the relevés of locality 2, a rranged along the gradient f rom high to low.

J o a r 74 7 5 76 77 7a 79 8 0 81 8 2 8 3 84-------------------- 1--------- --- -- -- -- 1--------------------- 1-------------------- 1-------------------- 1 i I-------------------- 1------------------- 1------------------ 1 I-

P .Q . 9 [ A g o 1 o a 1 f

s t e r t r i p o l i u m | ( P o a p r a t e n s i s E lym u s p y c n .

\P arap h ." ] j A g r o s t i s s t o l n l f e r a f\

S a l i c . I A s t e r t r i p o l i i !

A s t e r ~]\

I \ g r o 8 t i s I J u n c u s g e r a r d i i

P a r a p h - s t r i g . | P u c c .

\S a l i c , e u r o p a e a | | A s t e r t r ip o l iu m

P a r a p h .I\ lA8r°-l:tsl

\\

F e s tu c a r u b r a

S p . s a l . I I S a l i c , j j P . f a s c .] | P u c c . A g r o s t i t o 1 o n i £

] P a r a p h .~ | ] A s t

Hordeum! J u n cu s

S a l i c o r n i a e u r o p a e a I As te

I P . fascT j I ParaphT]

j A g r o s t i s s t o l o n i f e r a | | J u n cu s

\ frrssTT]

S p . s a l i n a | \P u c c . f a s c i c u l a t a X | P . m ar.| | J u n c u s | | A g r o s t i s

S a l i e . e u r . ] | A s t e r ] 1 P a r a p h o l i s | VHord eura m arin um | \

\1 S a l i e . e u r . | 1 A s t e r 1 1 P u c c f a s c i c u l a t a | | P . m ar.

1 P a r a p h .1 | S p . s a l . ] j J u n c u s ] | A g r o s t i s

1 H 0 r d e u

S a l i c o r n i a e u r o p a e a

I S p . s a l i n a | | P.

P u c c i n e l l i a f a s c i c u l a t a

in b e d e k k i n g ( t a b e l 3). D a a r u i t k u n n e n we d e v o lg e n d e c o n c lu s ie s t r e k k e n :

1 N a a r m a t e de m i l i e u s c h o k g r o t e r is - la n g s de g r a d i ë n t n a a r b e n e d e n to e - d u u r t h e t l a n g e r v o o r d e h e r s te l s u c c e s s ie in t r e e d t e n de p o p u l a t i e s h u n m a x i m a l e d i c h t h e d e n b e ­

r e ik e n .2 In h e t s u c c e s s i e p a t r o o n is de o p e e n v o l g i n g v a n m a x i m a l e d i c h t h e d e n v a n d e d e e ln e ­

m e n d e p o p u l a t i e s o v e r d e hele h o o g t e g r a d i ë n t in g r o t e t r e k k e n ge l i jk : A is e e r s te r e a ­

g e e r t d e g r o e p e e n j a r i g e e n k o r t l e v e n d e o v e r b l i jv e n d e s o o r t e n : S a lic o rn ia , P a r a p h o ­

lis, H o r d e u m , A s t e r en P u c c in e llia fa s c ic u la ta (en P . d is ta n s ) . D a a r n a v e r s c h i jn t de g r o e p v a n o v e r b l i j v e n d e g r a s a c h t ig e s o o r t e n : J u n c u s , F e s tu c a , E ly m u s , P o a . A l le e n

P u c c in e ll ia m a r it im a e n A g r o s t i s s to lo n i fe r a n e m e n e e n tu s s e n p o s i t i e in d o o r b o v e n in

d e g r a d i ë n t t o t d e e e r s te g r o e p te b e h o r e n en b e n e d e n t o t d e tw e e d e g r o e p .j H . m a r in u m m a n i f e s t e e r t z ich d u id e l i j k in d e e e r s te g r o e p e n t o o n t z ic h h ie r v e r w a n t

m e t d e s o o r t e n u i t d e k e n c o m b i n a t i e v a n h e t P u c c in e l l i o -S p e r g u la r io n s a l in a e . D e

171

d i c h t h e i d s m a x i m a v a n H . m a r in u m e n P a ra p h o lis x a l len b i j n a s te e d s s a m e n ( m e t u i t ­z o n d e r i n g v a n p r o e f v l a k t e 5) , h e t g e e n wijs t o p e e n g r o t e o e c o lo g i s c h e v e r w a n t s c h a p .

O e c o lo g isc h e verw a n tsch a p van d e S a g in io n -so o r te n

U i t h e t v o o r g a a n d e is d u id e l i jk g e w o r d e n d a t d e S a g i n i o n - s o o r t e n m e e s ta l n ie t a l le t e z a ­m e n in é é n o p n a m e w o r d e n g e v o n d e n . D e v o lg e n d e c o m b i n a t i e s b l i jk e n v o o r te k o m e n :

S a g in a - D e s m a z e r ia - C o c h le a ria

S a g in a - P a r a p h o l is - B u p le u r u m S a g in a - P a ra p h o lis - C o c h le a ria P a r a p h o l i s - H o r d e u m

P a r a p h o l is ( in c u rv a ) - B u p le u r u m - H o r d e u m

T iix e n & W e s t h o f f (1963)

T ü x e n & W e s t h o f f (1963) T i ix e n & W e s t h o f f (1963)

G é h u c .s . (1975)

C a s t r o v i e j o & P o r t a (1975)

O p de K w a d e H o e k o p G o e r e e s lu i t e n D e s m a ze r ia e n C o c h le a r ia t e z a m e n B u p le u r u m n a g e n o e g u i t in h u n c o m b i n a t i e m e t S a g in a en P a ra p h o lis ( W e s t h o f f c .s . , 1961). In het

h ie r g e p re s e n te e rd e m a te r i a a l is de c o m b i n a t i e P a r a p h o l i s - H o r d e u m v e r te g e n w o o rd ig d , een e n k e le k ee r a a n g e v u ld m e t B u p le u r u m . De c o m b in a t i e S a g i n a - H o r d e u m is s lechts

a a n g e t r o f f e n bij d i c h th e d e n < 5 ^0 v a n H o r d e u m en k o m t d a a r o m n ie t in t a b e l 1 \ o o r .

D e z e v e r sc h i l l e n in g e z a m e n l i j k v o o r k o m e n k u n n e n v o o r W e s t - E u r o p a o e c o lo g i s c h w o r d e n g e ï n t e r p r e t e e r d m e t de milieux a r i a b e l e n z o u t - e n s l ib g e h a l te v a n d e b o d e m (fig. 2). B i j m e n g i n g v a n slib in h e t z a n d t o t e e n zave l ige b o d e m g e e f t e e n a n d e r e s o o r t e n c o m -

zavel zand

hyper

zout

Sagina maritima

Parapholis strigosa

Hordeum marinum

brak Desmazeria marina

Cochlearia danica

Bupleurum tenuissimum

Fig. 2. Standplaatsdifferentiat ie van Saginion-soorten met betrekking tot saliniteit en slibgehalte van de bodem.

H ab ita t differentiat ion o f Saginion species with regard to salinity and silt content o f the soil.

172

b in a t i e d a n e e n z a n d s u b s t r a a t m e t h o o g s t e n s e n k e le p r o c e n t e n s l ib . O p zave l z i jn H o r ­d e u m e n B u p le u r u m d i f f e r e n t i ë r e n d , o p z a n d D e s m a z e r ia e n C o c h le a r ia .

D e i n t e n s i t e i t v a n d e z o u t f lu c tu a t i e s k a n e c h te r o o k d i f f e r e n t i ë r e n d z i jn : B u p le u r u m , D e s m a z e r ia en C o c h le a r ia leven b ij l a g e re z o u t c o n c e n t r a t i e s d a n H o r d e u m , P a ra p h o lis

e n S a g in a .M e n za l e r e c h te r o p b e d a c h t m o e t e n z i jn d a t d e z e u i t k o m s t e n o n d e r m e e r b e r u s t e n o p

h e t a l o f n ie t t e z a m e n v o o r k o m e n v a n s o o r t e n in o p n a m e n v a n u i t e e n l o p e n d e o p p e r v l a k ­te . D e k e u z e v a n d e p r o e f v l a k t e m e t h o m o g e n i t e i t v a n d e v e g e ta t i e a is c r i t e r i u m s lu i t b e ­

l a n g r i j k e v e r sc h i l l e n o p m i c r o - a f s t a n d in z o u t r e g i m e e n s l i b g e h a l t e n ie t u i t . D e k a n s d a t s o o r t e n d i e a is o e c o lo g i s c h d i f f e r e n t i ë r e n d z i jn a a n g e m e r k t , t e z a m e n w o r d e n a a n g e t r o f ­

f e n n e e m t sn e l t o e b i j g r o t e r e o p p e r v l a k t e v a n d e s t e e k p r o e f . H e t s c h a a l p r o b l e e m b l i j f t

d u s b e s t a a n , zij h e t d a t v e r sch i l len in s o o r t e n c o m b i n a t i e e n m i l i e u o p m a c r o - a f s t a n d b i n ­n e n é é n p l a n t e n g e o g r a f i s c h g e b ie d g o e d e in d ic a t i e s g ev e n .

Met dank aan mevrouw M. J . van Leerdam voor het typewerk en de heer A .A . Bolsius voor het m a­ken van een aantal tekeningen.

Literatuur

Allier, C. & V. Bresset, 1975. La végétation des milieux salés de la réserve biologique de D onana, in J .M . Géhu (ed.), L a végétation des vases salées, Colloques Phytosociol. 4, p. 257 - 269.

Castrovie jo, S. & J . P o r ta , 1975. Apport à l’écologie de la végétat ion des zones salées des rives de la Gigüela (Espagne), in J .M . Géhu (ed.), La végétat ion des vases salées, Colloques Phytosociol. 4, p. 115 - 139.

Doing Kraft , H . , 1954. l’Analyse des carrés permanents . Acta Bot. Neerl. 3, p. 421 - 424.Géhu, J .M . , B. C a r o n & M . Bon, 1975. Données sur la végétat ion des prés salés de la Baie de Som­

me, in J .M . Géhu (ed.), L a végétation des vases salées, Colloques Phytosociol. 4, p. 197 - 225. Heukels , P . , 1985. H ordeum marinum H udson , in J . M ennem a, A .J . Quené-Boterenbrood & C.L.

Plate , Atlas van de Nederlandse Flora 2. Utrecht.M unck , W . de, A. J . J . Sandee, J .M . Verschuure & L. de W olf , 1978. Chloridegehalte, peilvariatie

en zuurgraad van een aantal binnenwateren in het Deltagebied gedurende de periode 1968 -1975. R app . en Versl. Delta Instituut, Yerseke.

Nienhuis, P .H . , 1975. Biosystematics and ecology o f Rhizoclonium riparium (Roth) Harv . in the estuarine area o f the rivers Rhine, Meuse and Scheldt. Diss., Groningen.

Sÿkora, K. V., 1983. The Lolio-Potenti l l ionanserinae Tiixen 1947 in the nor thern par t o f the A tlan­tic dom ain . Diss., Nijmegen.

Tiixen, R. & V. W esthoff , 1963. Saginetea maritimae, eine Gesel lschaf tsgruppe im wechselhaiinen Grenzbereich der europäischen Meeresküsten. Mitteil. Flor.-soziol. Arbeitsgem. N F io , p. 116- 129.

Visser, A . de, 1959. De levenscyclus van C a tapod ium m arinum (L.) H u b b ard . Acta Bot. Neerl. 8, p . 4 0 - 4 2 .

Visser, A . de, 1962. C a tapod ium marinum (L.) H u b b a rd ook op Walcheren. Gorteria 1, p. 60 - 61. W esthoff , V. & A .J . den Held, 1969. P lan tengemeenschappen in Nederland. Zutphen.W esthoff , V., C .G . van Leeuwen & M .J . Adriani , 1961. Enkele aspecten van vegetatie en bodem

der duinen van Goeree, in het bijzonder de contactgordels tussen zout en zoet milieu. Jaarboek 1961 W et . Gen. voor Goeree en Overflakkee, p. 47 - 92.

W esthoff , V. & M .G .C. Schouten, 1979. The diversity o f E uropean coastal ecosystems, in R.L . Jef- ferties & A .J . Davy (ed.), Ecological processes in coastal environments, p. 3 - 2 1. Oxford.

W ilderom, M .H . , 1964. Tussen afsluitdammen en deltadijken; II. Noord-Zeeland. Middelburg.

1 7 3

D istribu tion and ecology o f H ordeum m arinum H udson in the South-w est N etherlands

A description is given o f the floristic composit ion o f communities with H ordeum m arinum in the South-west Netherlands. This reveals that this species, one o f the character-taxa o f the alliance Sagi­nion maritimae, is especially represented in transit ion situations towards saline habitats with envi­ronm enta l instabili ty through treading, sudden inundations and drainage, em bankm ent, etc. P e r ­m anent plo t studies showed great resemblance in succession during reco\ery o f damaged vegetati­on. H ordeum manifests itself in the early developmental stages, together with Parapholis strigosa. Ecological affinities between the Saginion species are discussed in relat ion to salinity and silt con ­tent o f the soil. Contrary to the o ther species, H. m arinum prefers high salinities combined with a relatively high silt content o f the sandy substra te.

De vegetatie op de polderdijken van Schouwen-Duiveland

G .J .C . B u th en M . G .M . J a n se n

(D e l ta I n s t i t u u t v o o r H y d r o b i o l o g i s c h O n d e r z o e k , Y ersek e )*

In le id in g

V a n a f d e e l fd e e e u w w e r d e n v o l w a a r d i g e z e e d i jk e n in Z u id w e s t - N e d e r l a n d a a n g e le g d ,

ee r s t a is v e rd e d ig in g t e g e n o v e r s t r o m i n g e n , la te r u i t h e t o o g p u n t v a n l a n d w in n in g . H e t

u i t e in d e l i j k e r e s u l t a a t is d a t t e g e n w o o r d i g in d e z e re g io m e e r d a n t i e n d u iz e n d k i lo m e te r d i j k o n g e v e e r d u i z e n d p o l d e r s o m s lu i t . D e d i j k e n v o r m e n e e n n e t w e r k v a n a a r d e n w a l len

in h e t v l a k k e en s t e rk g e c u l t iv e e r d e p o l d e r l a n d s c h a p en z i jn h ie r een v a n d e b e la n g r i jk s te h a b i t a t s v o o r w ilde p l a n t e n ( B e e f t in k , 1975). D e h e l l in g v a n h e t d i j k t a l u d v e r o o r z a a k t

e e n g r a d i ë n t in a b io t i s c h e o m s t a n d i g h e d e n , w a a r d o o r d i j k v e g e t a t i e s veel s o o r t e n r i j k e r k u n n e n z i jn d a n v lak ge lpgen g r a s l a n d p e r c e l e n (B in k , 1980). V o o r a l o p o u d e p o l d e r d i j ­

k e n - b i n n e n d i j k e n d ie g e e n p r i m a i r e w a t e r k e r e n d e f u n c t i e m e e r h e b b e n - k u n n e n ge ­v a r i e e r d e , k r u i d e n r i j k e v e g e ta t i e s v o o r k o m e n , in w elk g ev a l o o k wel v a n b l o e m d i j k e n

g e s p r o k e n w o r d t .O n d a n k s d a t d i j k e n een o p v a l l e n d e n ty p i s c h N e d e r l a n d s , l i n tv o r m i g l a n d s c h a p s e l e ­

m e n t v o r m e n en als m i l i e u ty p e e e n h o g e n a t u u r w a a r d e k u n n e n h e b b e n , z i jn t o t n u to e

z o w e l in h e t r iv ie re n g e b ie d ( B in k , 1980) a i s in Z u id w e s t - N e d e r l a n d ( A n o n . , 1982) r e l a ­t i e f w e in ig v e g e t a t i e k u n d ig e s tu d i e s o p d i j k e n u i t g e v o e r d . D e h u id ig e k e n n i s v a n d i j k v e ­

g e ta t i e s b e r u s t v o o r n a m e l i j k o p r e g i o n a l e f lo r i s t i s c h e i n v e n ta r i s a t i e g e g e v e n s . S le c h ts

v a n e e n b e p e r k t a a n t a l g e b i e d e n z i jn d ie g e g e v e n s in l a n d e l i j k e t i j d s c h r i f t e n o f r a p p o r t e n v a n o f f i c ië le in s ta n t i e s g e p u b l i c e e r d . V o o r w a t b e t r e f t d e p o l d e r d i jk e n in Z u id w e s t -

N e d e r l a n d h e b b e n H u i s m a n & V r o e g in d e w e i j (1967) d e F l a k k e e s e d i jk v e g e ta t i e b e s c h r e ­v e n . V e g e ta t i e k u n d ig o n d e r z o c h t e n b e s c h r e v e n z i jn a l l e e n de d i j k e n in d e Z a k v a n Z u id -

* Mededeling \ an het Delta Inst i tuut voor Hydrobiologisch Onderzoek nr . 308.

1 7 4