VISIE • NOVEMBER 2010

Een duurzame toekomst van verenigingen

Consulting • Corporate Finance • Management

2

3

Inhoudsopgave

Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4

Samenvatting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6

Hoofdstukken

A. Verschillende koersen bij verschillende verenigingen . . . . . . . . . . . . 8

B . Een veranderende omgeving . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10

C . Positionering rond identiteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16

D. Toegang tot verkrijgen externe fondsen wordt moeilijk . . . . . . . . . . . . 18

E. De vereniging van de toekomst: actie is nodig . . . . . . . . . . . . . . 20

Conclusie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25

Bijlage: Opzet van het onderzoek . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26

4

Inleiding

Het huidige tijdperk kenmerkt zich door vier socio-culturele trends¹:

• Boosheid, wantrouwen en cynisme. Ondanks de kredietcrisis heeft deze trend zich niet beperkt tot de

financiële wereld maar speelt deze breder in onze maatschappij.

• De computergeneratie. Het zijn zappende en calculerende consumenten. Interactie is key.

• Stress samenleving. De samenleving heeft steeds meer behoefte aan ontspanning. Tegelijkertijd is er de roep

om een beleving.

• 50+. Een steeds groter wordende groep met een hoog besteedbaar inkomen. Ze zijn op zoek naar authentici-

teit en voelen weinig ‘peer group pressure’.

Tevens blijkt dat jongeren tot 23 jaar minder maatschappelijke binding hebben. Ze zijn niet spaarzaam, weinig

betrokken, niet milieubewust en niet geduldig, zo blijkt uit een opinieonderzoek van onderzoeksbureau

Motivaction naar ‘De grenzeloze generatie’.

5

Ook ledenverenigingen (hierna te noemen verenigingen) ondervinden aan den lijven deze onderstromen in de

maatschappij. Dit resulteert in een uitdagende omgeving waarin verenigingen vandaag de dag hun weg proberen

te vinden .

Boer & Croon heeft de afgelopen jaren een groot aantal verenigingen begeleid bij hun vraagstukken. Vraagstukken

die vaak onlosmakelijk verbonden blijken te zijn met de veranderende mentaliteit in alle lagen van onze samen-

leving. Reden genoeg om te onderzoeken in hoeverre verenigingen voorbereid zijn om op duurzame wijze zich

staande te houden in deze veranderende tijden.

¹) De trends zijn duurzaam omdat ze langere tijd waarneembaar zijn in het culturele landschap. Daarnaast is er ook

geen ‘tegen trend’ waarneembaar. Met andere woorden, dit zijn fenomenen waar we de komende jaren mee te

maken hebben.

6

Samenvatting

Verenigingen moeten veranderen willen zij hun

ledenbestand consolideren of zelfs uitbreiden. Dat

betekent dat verenigingen in gelijke pas mee moeten

lopen met de veranderingen in de samenleving.

Een veranderende omgeving

1 . De omgeving voor verenigingen is als gevolg van

diverse systeemcrises sterk veranderd.

2 . Een onderstroom in onze maatschappij leidt tot die

crises met als gevolg dat binding met instituten en

daarmee verenigingen sterk verandert .

3. De systeemcrises vragen een andere economische

en maatschappelijke benadering in plaats van de

bestaande te optimaliseren. Leden worden immers

mondiger, leveren steeds vaker

zelf een bijdrage aan de ontwikke-

ling van producten en willen

meer dan ooit kunnen kiezen . De

toekomst brengt derhalve leden met

nieuwe behoeften ten aanzien van

binding met hun verenigingen.

Overheid zoekt toenadering; niet

alle verenigingen willen een rol

De overheid doet steeds vaker een

beroep op verenigingen. Niet alleen

om kennis en informatie te verzamelen

over de Nederlandse burger, maar ook om

verenigingen in te zetten als breekijzer voor

hun eigen beleid. Sommige verenigingen nemen

hieraan deel, andere niet. De keuze hiervoor

verschilt per type vereniging. Het gevolg hiervan

is dat steeds meer verenigingen vaker als politiek

instrument ingezet zullen worden.

Positionering rond identiteit en ambitie

is belangrijk in binden van leden

De verenigingen ervaren positionering rond

identiteit en ambitie als zeer belangrijk.

Hoe beter een vereniging zich positio-

7

neert des te groter de ‘pay off’, ofwel de toegevoegde

waarde richting leden en samenwerkingspartners.

De meeste verenigingen zijn ervan overtuigd dat

jongeren de behoefte zullen houden zich te vereni-

gingen. Zij herkennen dan ook niet dat de kenmerken

van de grenzeloze generatie een belemmering vormen

voor het verenigen van deze generaties. Allen geven

echter wel aan dat een alternatieve vorm van verenigen

gezocht moet worden onder deze grenzeloze generatie.

Verkrijgen van externe fondsen is moeilijk

Als gevolg van de crisis is het voor veel verenigingen

een stuk moeilijker geworden om toegang te

krijgen tot externe fondsen. Dit gegeven is een

groot punt van zorg voor deze verenigingen

en maakt dat veel verenigen ervoor kiezen

hun koers en

verdienmodel

aan te passen

aan de verande-

rende omgeving .

Wijze van vereni-

gen Nederlander

verandert

Dat Nederland een

verenigingsland

is, wordt door veel

verenigingen nog als

vanzelfsprekend ervaren.

‘De Nederlander zal zich altijd

blijven verenigen’, zo menen de

deelnemers aan het onderzoek.

De wijze waarop zal in de komende

jaren echter gaan veranderen. Tot

nu toe was het lidmaatschapsmodel leidend waarbij

leden vaak een uniform pakket van diensten kregen

aangeboden waarin weinig te kiezen viel. Dat verandert.

Verenigingen moeten creatiever worden en hun leden

meer maatwerk bieden. Het zijn vooral de leden die het

dienstenpakket gaan bepalen, niet de verenigingen.

Actie ontbreekt nog

Voor de meeste verenigingen is het duidelijk dat de

omgeving en ook de leden veranderen . Hierdoor zullen

ze nieuwe prioriteiten in technologie, samenwerking

en financiering moeten stellen en hun koers moeten

bijsturen om leden aan zich te kunnen blijven

binden. Het stellen van deze nieuwe

prioriteiten moet ertoe leiden

dat verenigingen ook hun

cultuur gaan veranderen.

Ondanks dat de

noodzaak hiertoe

door verenigingen wordt

onderschreven, ontbreekt

het de verenigingen

echter nog aan actie.

Men komt nog niet echt

in beweging, terwijl men weet

dat de tijd daar is om dit wel te doen.

Kans op ledenverlies

De Nederlander verenigt zich minder; twee op de vijf

verenigingen ziet een stabilisatie of daling in aantallen

leden. Indien verenigingen zich niet actief bezighouden

met de veranderende omgeving, de verdienmodellen,

de behoeften van haar leden en technologie zal zij

duurzame binding met haar leden op den duur

verliezen .

8

Daling

AVRO

KRO

VARA

Consumentenbond

Humanitas

Natuurmonumenten

CDA

PvdA

SP

Trend ledental verenigingen

Gekeken naar de omvang van de verenigingen

valt op dat vooral de omroepen, goede doelen-

organisaties en politieke partijen kampen met

een dalend ledenbestand. Hieronder treft u de

trends in ledental aan van de afgelopen jaren.

Bron: Boer & Croon Kenniscentrum, nieuwsarchief en

interviews

9

Gelijk

Vereniging Eigen Huis

VVD

KNLTB (tennis)

Amnesty International

Artsen Zonder Grenzen

Stijging

BNN

ANWB

D66

KNHB (hockey)

KNVB (voetbal)

NGF (golf)

KNHS (paardensport)

Yarden

10

A. Verschillende koersen bij verschil-

Er bestaat een pluriformiteit aan verenigingen in

Nederland. Elke vereniging kampt met haar eigen

vragen en uitdagingen. Uit het onderzoek is bijvoor-

beeld naar voren gekomen dat publieke omroepen de

wijze van de bestaande financiering willen verbeteren,

de bonden zich sterker online willen profileren, de

politieke partijen het gebruik van sociale netwerken

verder willen onderzoeken, de sportverenigingen zich

willen onderscheiden van andere sportclubs, en de

goede doelen zich zorgen maken over een vergrijzend

ledenbestand.

Echter één ding blijken de diverse categorieën

verenigingen met elkaar gemeen te hebben: persoon-

lijke interactie met leden heeft de hoogste prioriteit op

alle agenda’s.

Hieronder volgt een opsomming van de belangrijkste

agendapunten per categorie verenigingen.

Goede doelen

• Vergrijzend ledenbestand

• Formuleren van heldere identiteit om

zodoende leden te kunnen binden

• Op zoek naar het bieden van toegevoegde

waarde in het lidmaatschap

• Nieuwe mogelijkheden ontdekken om

fondsen te werven

• Betere communicatie met leden en een meer

vraaggestuurde aanpak

11

lende verenigingen

Publieke Omroepen

• Grotere afhankelijkheid van de overheid

• Beter in contact komen met leden om

erachter te komen wat hen drijft

• Verbeteren van bestaande wijze van

financiering

• Ontwikkelen van visie op sociale netwerken

Bonden

• Stap van informatievoorziening naar

waardecreatie

• Sterkere online aanwezigheid

• Onderzoek via welke kanalen ze leden kunnen

ondersteunen

• Onderzoeken samenwerking met andere

organisaties

Politieke partijen

• Als partij beter communiceren van identiteit

en ambities

• Beter in contact komen met leden om

erachter te komen wat hen drijft

• Verbeteren van bestaande wijze van

financiering

• Onderzoek naar gebruik van sociale

netwerken

Sportverenigingen

• Hoe te onderscheiden van andere sportclubs

• Beter in contact komen met leden om

erachter te komen wat hen drijft

• Lokale creatieve samenwerkingsverbanden

aangaan voor alternatieve inkomsten

• Rol die de sportbonden spelen naar hun

leden (verenigingen)

• Onderzoek via welke kanalen leden het best

kunnen worden ondersteund

12

B. Een veranderende omgeving

1. Maatschappelijke trends

Nieuwe generaties

Bijna zeventig procent denkt dat de huidige jeugd

een wezenlijk andere kijk heeft op binding aan

een groep dan eerdere generaties. Verenigingen

hebben te maken met een veranderend speelveld

waarin het aantrekken en het behoud van leden

moeilijker wordt. Dit is onder andere het gevolg van

het feit dat de huidige en toekomstige generaties

‘grenzenlozer’ zijn en zich niet snel binden aan één

maatschappelijk onderwerp of vereniging.

Ontzuiling

De ontzuiling van Nederland is in volle gang. De

Nederlander is lid van meerdere verenigingen. De

Nederlander is mede dankzij de nieuwe techno-

logie steeds vaker en beter in staat de voor hem

interessante groepen te identificeren.

Kredietcrisis

De gevolgen van de kredietcrisis maken dat de

hand vaker op de knip wordt gehouden. Ook

als het gaat om bijdragen aan verenigingen. De

kredietcrisis heeft ook bijgedragen aan nieuwe

maatschappelijke stromingen die verkondigen dat

ons huidige economische, ecologische, politieke

en maatschappelijke systeem niet duurzaam is. Zij

pleiten voor een vernieuwend denken waarbij het

collectief de motor is voor de transitie naar een

nieuw systeem. Een kans voor verenigingen.

De relatie met de overheid

Meer dan de helft van de verenigingen denkt dat

de overheid zich het lot van de verenigingen meer

gaat aantrekken .

De trend is dat overheden meer en meer ertoe

neigen samen te willen werken met verenigingen.

De ene vereniging omarmt de toenadering van

de overheid, terwijl de andere vereniging deze

maatschappelijke verwevenheid bij voorkeur

afhoudt. Een aantal verenigingen is van mening dat

hun leden vaak genoeg maatschappelijk betrokken

zijn en dat de bijdrage aan de vereniging vooral

plezier en vertier moet brengen. In dit kader is het

belangrijk voor verenigingen dat zij een duidelijke

positionering hebben. Pas dan kunnen zij immers

duidelijk keuzes maken wat betreft dit onderwerp.

2. Verenigingspecifieke trends

Ook het speelveld in en rond de verenigingen

zelf verandert. Ledenaantallen nemen over het

algemeen af, er treedt een vergrijzing van het

ledenbestand op en leden worden kieskeuriger als

het gaat om de verwachtte toegevoegde waarde

van hun vereniging. Daar komt ook nog bij dat het

aantal alternatieven waar leden zich toe kunnen

wenden groter en groter wordt. Tevens is er sprake

van een oplopend tekort aan vrijwilligers, hetgeen

het functioneren van veel verenigingen eveneens

bemoeilijkt.

De omgeving waarin verenigingen zich bevinden is sterk in beweging. Zowel wat maatschappelijke

trends betreft, als trends die specifiek zijn voor de verenigingen zelf. Uit de interviews met de vereni-

gingen kwamen de volgende bevindingen naar voren.

13

Hieronder volgen enkele uitdagingen waarmee

verenigingen zich geconfronteerd zien:

• Ruim twintig procent van de respondenten meent

geen kwalitatief goed bestuur te hebben. Aan

transparantie is de afgelopen jaren hard gewerkt,

maar het vinden van competente bestuurders blijft

voor veel verenigingen een heikel punt.

• Een kleine veertig procent heeft nog geen visie

op het bedienen van de leden via verschillende

kanalen (telefonie, internet, post, et cetera). Dat

terwijl de behoeften en het gedrag van leden op

dit gebeid in de loop der tijd sterk zijn gewijzigd.

Leden denken niet in kanalen en zoeken informatie

niet in één kanaal. Zij willen in de verschillende

fasen van hun lidmaatschap andere wijze van

contact. Deze dienen aan te sluiten bij hun

specifieke behoeften op dat moment. Verenigen

beseffen zich dit onvoldoende.

• Meer dan zestig procent is niet goed uitgerust

voor het gebruik van technologische oplossingen

om zowel de klant als de medewerker maximaal te

ondersteunen. Punten van ontwikkelingen blijven

bijvoorbeeld: de klant de mogelijkheid geven

om zelf diensten te ontwikkelen, als medewerker

de klant herkennen in de klantsystemen en de

medewerker te faciliteren in het plaats- en tijd

onafhankelijk werken.

• Bijna zestig procent vindt dat hun huidige

verdienmodel onvoldoende garantie biedt voor

een gezonde toekomst van de vereniging . De

voornaamste inkomstenbron voor verenigingen zijn

externe fondsen en contributies. Door de gevolgen

van de kredietcrisis is de toegang tot externe

fondsen vanuit overheden of sponsoring door

bedrijven sterk afgenomen. Ook zien verenigingen

dat de Nederlander alleen meer contributie wil

betalen indien zij daar meer diensten uit verkrijgt.

• Gekeken naar de omvang van de verenigingen valt

op dat vooral de omroepen, goede doelenorgani-

saties en politieke partijen kampen met een dalend

ledenbestand. Sportverenigingen doen het echter

goed. Zij laten de meeste groei zien.

3. Veranderende ledenpopulatie

Meer dan de helft van de verenigingen verwacht

een stijging van het aantal leden, ondanks

maatschappelijke uitdagingen zoals onder

andere de grenzeloze generatie en de vergrijzing.

Opmerkelijk is dat verenigingen zelf aangeven dat

de Nederlander zich altijd zal blijven verenigen.

Echter een verdere fundering van dit argument

hebben wij in dit onderzoek niet kunnen aantreffen.

Bovendien heeft de stijging onder meer te maken

met de komst van meer jeugdleden, vooral bij de

sportverenigingen. Ook actieve wervingscampag-

nes dragen bij aan een stijgende ledenpopulatie.

Veel verenigingen voeren een actief beleid om

leden te werven door middel van crossmediale

14

campagnes. Wel weten verenigingen dat de leden

die worden geworven via agressieve campagnes

vaak niet lang lid blijven. Werving is op korte

termijn succesvol terwijl op de lange termijn leden

bij de eerste opzegmogelijkheid hun lidmaatschap

beëindigen.

Verenigingen die een daling verwachten, zoals

goede doelenorganisaties, wijten dit aan een

vergrijzend ledenbestand.

Bij de omroepen zijn het voornamelijk de

traditionele omroepen die een daling verwachten

door het natuurlijke verloop in de ledenpopulatie,

terwijl progressieve omroepen juiste een stijging

van het ledental verwachten door actieve

wervingcampagnes.

Bonden ervaren over het algemeen een dalend

ledenaantal. Zij wijten dit zelf aan het zoeken naar

hun eigen positionering. Voor hun huidige leden is

het vaak onduidelijk welke producten en services

zij bieden en welke rol zij innemen in de huidige

maatschappij.

De politieke partijen laten de afgelopen jaren een

dalende trend in ledenaantallen zien . Er is meer

aandacht nodig voor bredere publieke betrokken-

heid bij politieke partijen. Daarnaast is verjonging

van het aantal leden een grote uitdaging.

15

16

Verenigingen erkennen dat positionering rond identiteit

en ambitie belangrijk is. De huidige tijd vraagt herken-

ning van leden op ‘wie de vereniging is en waar zij voor

staat’. De belangrijkste bevindingen volgen hieronder.

Vereniging heeft brugfunctie in de maatschappij;

niet alle verenigingen vinden dit echter hun taak

Bijna tachtig procent denkt dat verenigingen een

brugfunctie kunnen vervullen tussen generaties,

maatschappelijke lagen en etnische achtergronden.

Hoewel de overheid een toenadering zoekt tot vereni-

gingen, zien verenigingen zelf het niet als hun rol om

zich te binden aan een maatschappelijke verantwoorde-

lijkheid. Dit geldt met name voor sportverenigingen.

Omroepen uiten zich het meest sterk over hun politieke

voorkeuren vanuit het traditioneel verzuilde denken.

Goede doelenorganisaties zijn het hier uiteraard mee

eens maar vragen zich af hoe een sterke maatschap-

pelijke profilering zich verhoudt tot een optimale

bedrijfsvoering en het opkomen voor haar leden. Zij

hebben vanuit hun idealisme maatschappelijke doelen

geformuleerd als speerpunten van hun organisatie.

Daarnaast zijn het met name politieke partijen,

sportverenigingen en bonden die de maatschappelijke

brugfunctie als een belangrijke taak zien.

Identiteit bindt sterker dan producten

Meer dan tachtig procent denkt dat identiteit en

ambities van een vereniging belangrijker zijn dan de

producten en diensten voor leden.

Verenigingen menen dat identiteit en ambities

belangrijker zijn voor leden om zich duurzaam te willen

verbinden aan een vereniging dan de producten en

diensten die een vereniging te bieden heeft. Politieke

partijen zien bij uitstek dit gegeven als essentieel voor

het aantrekken en behouden van leden. Ook goede

doelen zien hun identiteit als dé verbinding met hun

leden. Echter in de markt zien wij ook een trend waarbij

commerciële producten een bindende werking kennen

die soortgelijk is aan een vereniging (bijvoorbeeld

Apple club).

Kennis van leden is belangrijk

Verenigingen zijn het erover eens dat het belangrijk is

leden goed te kennen. Opvallend is dat veel verenigin-

gen dit erkennen maar niet weten hoe zij dit moeten

inrichten.

Samenwerking biedt nog kansen

Meer dan zestig procent denkt dat verenigingen die

creatieve combinaties aangaan met andere partijen een

sterkere positie zullen hebben dan verenigingen die dit

niet doen .

Verenigingen zien weliswaar de voordelen van het

aangaan van creatieve samenwerkingsverbanden maar

weten nog te weinig hoe ze hier concreet invulling

aan moeten geven. De publieke omroepen lopen

hierin voorop. Zij geven aan open te staan voor nieuwe

samenwerkingsverbanden, maar er heerst tevens

een sterke concurrentiestrijd waarbij samenwerking

niet altijd tot de mogelijkheden behoort. Ook onder

politieke partijen lijkt dit een moeilijk onderwerp

aangezien samenwerking ten koste zou kunnen gaan

van de eigen positionering in het politieke spectrum.

Sportverenigingen geven aan samenwerking te willen

stimuleren maar dan wel vanuit lokale belangen. Ook

goede doelenorganisaties zien weliswaar ruimte voor

samenwerking maar zijn tegelijkertijd behoedzaam in

verband met hun onafhankelijkheid. Bonden zijn veelal

zelfvoorzienend en erkennen dat samenwerking een

C. Positionering rond identiteit

17

belangrijk onderwerp, maar ook concurrentiegevoelig is.

Jeugd vraagt om andere wijze van verbinden

De jeugd kenmerkt zich door meer individualisering en

minder solidariteit. Om die reden zullen verenigingen

hun huidige en toekomstige jeugdleden op een andere

wijze moeten benaderen en aan zich weten te binden

dan dat ze voorheen gewend waren. De meeste vereni-

gingen zijn ervan overtuigd dat jongeren de behoefte

zullen houden zich te verenigingen. Zij herkennen dan

ook niet dat de kenmerken van de grenzeloze generatie

een belemmering vormen voor het verenigen van

deze generaties. Allen geven echter wel aan dat een

alternatieve vorm van verenigen gezocht moet worden.

De jeugd van nu wordt voornamelijk lid van een

vereniging om te kunnen netwerken en zichzelf verder

te kunnen ontwikkelen. Zij verenigt zich veel minder

vanwege een maatschappelijk standpunt dat zij wenst

uit te dragen. Het blijft voor veel verenigingen dan ook

een uitdaging om de jeugd aan te spreken. Gebruik

van sociale netwerken wordt gezien als een belangrijk

instrument om de jeugd te benaderen.

18

D. Toegang tot verkrijgen externe

Als gevolg van de financiële crisis neemt

de financiële steun van de overheid af. Ook

verenigingen erkennen dat zij hierin een grote

uitdaging hebben. Hieronder de belangrijkste

bevindingen.

19

1. Externe fondsen

Verenigingen in Nederland verwachten dat het —

mede als gevolg van de financiële crisis — overwe-

gend moeilijker wordt om naast contributie externe

fondsen aan te trekken. Vooral onder de omroepen

bestaat op dit gebied een grote afhankelijkheid van

de overheid. Het ledenaantal bepaalt de bijdrage

die men ontvangt. Met het dalend aantal leden

waar veel omroepen mee worstelen komt dus ook

de financieringstroom in gevaar. Sportverenigingen

verwachten echter niet dat het moeilijker wordt

om externe gelden te werven. Zij geven aan volop

ideeën te hebben om fondsen aan te trekken door

het uitbreiden van hun activiteiten. Goede doelen

verwachten voornamelijk externe inkomsten te

ontvangen uit legaten, vanwege hun vergrijzend

ledenbestand. Bonden overwegen opnieuw hun

positionering en formule aan te scherpen, om

duidelijker hun toegevoegde waarde aan hun leden

te kunnen laten zien . Dit zal in de toekomst leiden

tot leden die zich blijven binden en producten en

diensten blijven afnemen. Dit vormt een belangrijke

inkomstenbron voor de bonden. Het aantrekken

van alternatieve bronnen van inkomsten is ook een

speerpunt voor de politieke partijen.

2. Leden willen toegevoegde waarde van het

lidmaatschap

Leden zijn vandaag de dag kritischer op de waarde

van het lidmaatschap dan zij vroeger waren. ‘Wat

heb ík eraan? ‘, zo luidt hun uitgangspunt. De

toegevoegde waarde van een vereniging moet

kortom meer dan ooit helder zijn en dus moet er

op een andere manier nagedacht worden over

lidmaatschappen en service vanuit de vereniging.

Opvallend is overigens dat financiële motieven

voor de meeste leden geen reden tot opzegging

vormen. Service blijft hierin het belangrijkste motief.

De vraag is of het huidige lidmaatschap de juiste

waarde en de activiteiten teruggeeft aan haar

leden. Is het een leeg lidmaatschap? Voor een

duurzaam bestaansrecht van verenigingen is het

noodzakelijk dat verenigingen het lidmaatschap

gaan laden .

fondsen wordt moeilijk

20

“Waar zou de ‘Vereniging van de toekomst’ aan

moeten voldoen?”, zo luidde een van de vragen uit het

onderzoek. Het is niet verwonderlijk dat de wijze van

financiering veel verenigingen bezighoudt als ze een

blik in de toekomst werpen. Een duurzaam financie-

ringsmodel waarbij de verenigingen niet afhankelijk

zijn van incidentele inkomsten, prijkt dan ook hoog op

het wensenlijstje. Ook een constant ledenaantal, een

duidelijke positionering, aanpassingsvermogen en

het bieden van een toegevoegde waarde voor leden

maken onderdeel uit van het profiel van de vereniging

van de toekomst . Hieronder de meest voorkomende

antwoorden:

• Een duurzaam financieringsmodel, niet afhankelijk

van incidentele inkomsten

• De verwachting van een constant ledenaantal

• Een heldere en onderscheidende positionering

• Anticiperend op veranderende samenleving

waarin thema’s spelen als vergrijzing, verkleuring,

individualisering, commercialisering en maatschap-

pelijk verantwoord ondernemen

• Door middel van gebruik van technologische

hulpmiddelen de stem van de leden duidelijker

laten klinken

• Een duidelijke pay-off naar de leden (kan zowel

materieel als immaterieel zijn)

1. Uitdagingen voor de toekomst

Financiering

De meeste verenigingen zien de noodzaak van het

op zoek gaan naar financieringbronnen en geven

aan dat dit nog een hele uitdaging wordt. Zowel

politieke partijen als de publieke omroepen geven

aan dat de bestaande wijze van financiering voor

verbetering vatbaar is. Sportverenigingen zien hun

inkomsten uit contributie, sponsoring en horeca-

inkomsten als een logische wijze van financiering.

Teruglopende leden- en donateuraantallen wordt

als een probleem gezien onder de goede doelen.

Zij geven echter tegelijkertijd aan dat er nog veel

onontgonnen mogelijkheden zijn om fondsen te

werven.

Leden

Verenigingen geven aan nog een beperkt beeld

te hebben over via welk kanaal zij hun leden het

beste kunnen bedienen. Publieke omroepen

doen regelmatig onderzoek naar wat er onder

hun leden leeft. Een van de goede doelen geeft

bijvoorbeeld aan dat zij in toenemende mate een

vraaggestuurde aanpak zoeken. Bonden zoeken

welke kanalen op welke momenten aansluiten bij

de behoeften van hun leden en of social media een

hype of een structurele vraag van leden is.

Bezieling

Aan bezieling van het management en de

medewerkers ontbreekt het doorgaans niet bij de

ondervraagde verenigingen. Wel geven verschil-

lende categorieën van verenigingen aan dat het

een uitdaging is om aan vrijwilligers te komen.

Dit geldt echter niet voor politieke partijen en

publieke omroepen. Zij geven aan dat de betrokken

medewerkers en vrijwilligers juist meewerken

vanuit bezieling. Voor Sportverenigingen is meer

consumeren en minder participeren een trend

aan het worden. Als gevolg daarvan is het voor

deze categorie steeds moeilijker om geschikte

bestuurders en vrijwilligers te vinden.

E. De vereniging van de toekomst:

21

actie is nodig

22

Technologie

Verenigingen willen allemaal graag gebruik

maken van nieuwe technologische oplossingen,

zoals social media en Het Nieuwe Werken, om

hun klanten en medewerkers beter van dienst te

kunnen zijn. De wil is er kortom. Maar tegelijkertijd

geven ze ook aan hierin achter te lopen. Politieke

partijen zijn hiermee bezig, maar zij geven aan dat

het nog beter kan. Ook publieke omroepen geven

aan hier wel mee bezig te zijn, maar nog achter te

lopen op de mogelijkheden ervan. Kennisdeling

onder sportverenigingen via nieuwe technologie

wordt nog te weinig benut, zowel op landelijk

als locaal niveau. Bonden willen meer interactie

met hun leden door middel van een open online

platform.

Shared services

Verenigingen zien de noodzaak van het gebruik

van shared services met andere partijen niet of

nauwelijks. Publieke omroepen zijn het hiermee

oneens. Zij delen bij voorkeur de huisvesting en

bijvoorbeeld de uitgeverij van de bladen. Politieke

partijen zeggen nog geen gebruik te maken

van shared services. Een van de goede doelen

organisaties heeft niet-kernactiviteiten waaronder

administratieve processen juist weer geoutsourced.

Kostenefficiënt

Bijna alle verenigingen denken kostenefficiënt te

zijn. Publieke omroepen menen dat ze kosteneffici-

ent werken, politieke partijen zeggen uit noodzaak

kostenefficiënt te werken en de sportverenigingen

merken dat leden willen weten of ze “waar voor

hun geld” krijgen. Goede Doelen geven aan

efficiënt te werken hetgeen wordt gestaafd door

hun accreditatie.

Transparant en integer

Alle verenigingen vinden dat het voor hun imago

belangrijk is om transparant en integer te zijn en

zeggen dat dit door regelgeving en code goed is

vastgelegd. Politieke partijen en omroepen geven

aan dat zij door wettelijke regelgeving in hoge

mate voldoen aan de eis van goed en transparant

bestuur. Dit is onder vastgelegd in de code goed

bestuur en de wet openbaar bestuur. Transparantie

staat ook bij goede doelenorganisaties hoog in het

vaandel .

2. Wie is het best voorbereid op de toekomst?

De vereniging van de toekomst kent een gezonde

bedrijfsvoering, heeft een goed ledenpotentieel,

beschikt over onderscheidend vermogen, kan

invulling geven aan de maatschappelijke vraag

en is technologisch geëquipeerd. Wanneer we

deze criteria langslopen voor de verschillende

categorieën, kunnen we concluderen dat de

sportverenigingen het best zijn voorbereid

op een duurzame toekomst.

3. Welke kansen liggen er voor verenigingen?

• Inspelen op maatschappelijke thema’s als

gezondheid en natuur en duurzaamheid.

• Technologie vereenvoudigt het interesseren,

aantrekken en behouden van de doelgroep,

bijvoorbeeld door het inzetten van sociale

netwerken.

• Er is sprake van een grotere maatschappelijke

betrokkenheid van het bedrijfsleven. Bedrijven

Bron: Boer & Croon teamanalyse

Voorbereid op een duurzame toekomst?

Sport Omroepen Goede Doelen Politieke Partijen Bonden

Gezonde bedrijfsvoering

(verdienmodel)

Ledenpotentieel

(aantallen leden)

Onderscheidend vermogen

(propositie)

Invulling maatschappelijke

vraag

Technologisch

geëquipeerd

23

realiseren zich dat hun klanten ook actief zijn

in verenigingen en daar proberen ze hun

voordeel mee te doen. Een voorbeeld is dat

van straatvoetbal. Unilever heeft in samen-

werking met de KNVB en de Cruijff foundation

een straatvoetbalwedstrijd georganiseerd. Het

is een effectieve manier om een maatschap-

pelijke beweging versneld tot stand te brengen.

• Overheden zien verenigingen als steeds

belangrijkere maatschappelijke instituten die zij

willen inzetten om hun doelstellingen gestalte

te geven .

• Leden écht leren kennen, door vanuit hun

behoeften toegevoegde waarde te bieden.

• Contributiegelden zijn in Nederland relatief

laag . Verenigingen kunnen dit gegeven

aangrijpen om hun leden te laten zien dat ze

waar voor hun geld krijgen.

• Partnerships zoals buitenschoolse opvang

door sportverenigingen kunnen georganiseerd

worden.

• Alternatieve verdienmodellen dienen te

worden ontwikkeld.

24

25

Verenigingen moeten veranderen willen zij hun ledenbestand consolideren of zelfs uitbreiden. Dat betekent dat

verenigingen in gelijke pas mee moeten lopen met de veranderingen in de samenleving.

Verenigingen verwachten dat het overwegend moeilijker wordt om naast contributie externe fondsen aan

te trekken. De diverse systeemcrises en de grote afhankelijkheid van de overheid zijn hierbij de belangrijkste

‘boosdoeners’. De overheid trekt zich bovendien weliswaar op maatschappelijk gebied steeds meer het lot van

verenigingen aan, maar op financieel gebied minder en minder. Ook dat brengt de geldstroom in gevaar.

Leden hechten meer waarde aan hun lidmaatschap als de verenigingen in staat zijn om voortdurend in te spelen

op hun behoeften: continu toetsen wat de leden van vandaag en morgen wensen. Verenigingen zullen dus

meer moeten sturen op toegevoegde waarde voor de leden. Daar komt bij dat de nieuwe generatie leden — de

grenzeloze generatie — andere wensen en eisen stelt aan verenigingen. Deze populatie is individualistischer,

minder solidair, en denken sneller ‘what’s in it for me?’ Ook voor deze groep is toegevoegde waarde meer dan ooit

belangrijk. Als toegevoegde waarde wordt gegeven, zal zij zich blijven verenigen.

Dit alles vraagt om een heroverweging van de strategische koers van veel verenigingen. Verenigingen realiseren

zich dit, zo blijkt uit dit onderzoek. Maar slechts weinigen komen in actie. Toch is die actie nodig om een duurzame

toekomst van verenigingen veilig te stellen .

Voor nadere toelichting op het onderzoek kunt u contact opnemen met:

Angelique Timmer — Associate Partner Boer & Croon

Conclusie

26

Opzet onderzoek

Hoe kijken verenigingen naar hun eigen toekomst? Deze vraag vormt het uitgangspunt van ons onderzoek. We

hebben een onderzoek gehouden onder totaal tweeëntwintig Nederlandse verenigingen. Bij deze verenigingen

hebben we persoonlijk interviews afgenomen met directieleden en/of bestuurders op basis van een vooraf

opgestelde vragenlijst. De resultaten hiervan zijn zowel kwalitatief als kwantitatief verwerkt.

De interviews zijn afgenomen in de periode januari tot en met augustus 2010.

De verenigingen die wij hebben gesproken zijn verdeeld in vijf categorieën:

• Omroepen

• Bonden

• Goede doelen

• Politieke partijen

• Sportverenigingen

Bijlage

27

Deelnemende verenigingen

Omroepen

AVRO

BNN

KRO

VARA

Bonden

ANWB

Consumentenbond

Vereniging Eigen Huis

Yarden

Goede doelen

Amnesty International

Artsen zonder Grenzen

Humanitas

Vereniging Natuurmonumenten

Politieke Partijen

CDA

D66

PvdA

SP

VVD

Sportverenigingen

Koninklijke Hippisch Bond Sportfederatie (KNHS)

Nederlandse Golf Federatie (NGF)

Koninklijke Nederlandse Hockey Bond (KNHB)

Koninklijke Nederlandse Lawn Tennis Bond (KNLTB)

Koninklijke Nederlandse Voetbal Bond (KNVB)

Boer & Croon staat voor hoogwaardige dienstverlening op het

gebied van consulting, corporate finance en management. De

unieke combinatie van deze activiteiten stelt ons in staat strategische

vraagstukken van onze klanten te doorgronden en daadwerkelijk op te

lossen. Van inspiratie tot realisatie.

Boer & Croon combineert als geen ander toonaangevende denk-, durf-

en daadkracht. Een ijzersterke mix waarmee we snel een vernieuwende

weg kunnen inslaan naar duurzaam betere prestaties. De groep telt

ongeveer 450 ervaren consultants, managers en stafmedewerkers.

Boer & Croon

Postbus 75784

1070 AT Amsterdam

Amstelveenseweg 760

1081 JK Amsterdam

Tel: 020 – 301 44 10

www.boercroon.nl