N A T I O N A A L V A K T I J D S C H R I F T J U N I 2 0 1 1

INHOUD

‘LEASEMARKT KANS OM EV

ALS SERVICE TE VERKOPEN’

DRIVE4ELECTRIC: PIONIEREN

EN INNOVEREN IN FRIESLAND

FORMULE E-TEAM 2.0

VOLOP IN DE STEIGERS

QWIC: UITGROEIEN TOT EEN VAN

DE TWEE GROOTSTE EUROPESE

URBAN SCOOTERFABRIKANTEN

ALFEN/ICU CHARGING STATIONS:

‘2011 EEN SUCCES ALS WIJ

DUIZEND LAADPALEN LEVEREN’

HENRY LI: ‘NEDERLAND KAN VOOR BYD

GEWENSTE PILOTMARKT WORDEN’

TIM CORONEL GOES ELECTRIC

MET NEDERLANDS CLUSTER...

ICU facilitates easy and reliable electric driving

ALFEN bv������������ ��������������������������������������������������� �!�!"��#��#���������$!��

%��&�������'������������(����!"���)'���

���'�����(���������*����������*������

��$� �+,�-� ��� "���� &��� �&����#'$�.�)�

#���&��� ��� ���(����!"� ��)'��$� -��� ����

'�� *������(�� '�� �����������'�������

'������#����!���������#�����'����&���

"�����'��)����&����������'�������!���

�������$����(����!"���)'�������!"�����

#��'(��*�� ���&�'�#�� '�/���� ���

#����'�����#��'��*���������$

ICU: Integrated Charging Unit0���� "��� *������������ �*��'��� &���

���(����!"�����1�������'����&������

#�����&�����+,�-�����!��*��������(��

�*������#�����'���'�������%23��4���

������ &���� %���#����'�2"��#��#�3���$�

�+,�-� "����� ����''���� ��� �����������

���'���%23����'*�����#�*��������*�

�*��������������$�

Uitgebreide brochure%��'��%23����!"�����������������&���

'�� &���!"�����'�� %23��*������#��$�

5�(� ���'�� '�� ���!"��� &���� �!"����

#���'����������� ��� 4�����4���'�#�

"�'������'������(����!"���)'��$

Download de brochure of vraag deze aan via www.icu-charging-stations.com

Elektrisch rijden is de toekomst

INHOUD

www.twitter.com/emobility_solar

Formule E-team 2.0 en plan van aanpak volop in de steigers 10

Friesland: crosssectoraal innoveren rond tweewielers, auto’s en vaartuigen 14

Sycada.Green gaat batterijmonitoringsysteem als standaard profi leren 17

‘Succes proeftuin niet bepaald door populariteit van elektrisch vervoer’ 18

Heliox en AGV werken aan integratie elektronica 19

NAVTEQ pakt door met registratie oplaadpunten 20

Column Sylvia Roelofs - E-mobility is eigenlijk i-mobility 21

‘Elektrische buggy gaat de strijd met de elementen der natuur winnen’ 24

‘Europa begonnen aan inhaalslag met batterijtechnologie’ 26

QWIC: uitgroeien tot Europese elektrische scooterfabrikant stedelijk gebruik 27

Column Anton Wolthuis - AutomotiveNL 29

‘2011 is een succes als wij duizend laadpalen uitleveren’ 30

Alom tevredenheid over Kies Elektrisch! tijdens AutoRAI 2011 31

‘Leasemarkt kans om elektrisch rijden als service te verkopen’ 34

‘Dit is de eerste stap in een nieuwe wereld’ 37

Teller snellaadiniatiatieven staat op vier 38

Slimme netten: ‘Consumenten worden prosumenten’ 39

Column Hanslootweg - Elektrische auto’s en laptops 40

Daags na de Paasviering had ik de eer om met enkele medewerkers van Navteq een rondje

door het Brabantse land te maken met een van de ondernemings dataverzamelvoertui-

gen. Samen met huisfotograaf Vincent Knoops trok ik op deze zonnige ochtend de stoute

schoenen aan en ging met de mannen van Navteq op zoek naar elektrische laadpunten in

de regio. Sinds kort voegt Navteq deze data namelijk toe aan haar database.

De rit bracht ons naar de gemeente Best. Via mijn smartphone ontdekte ik een laadpunt

bij het gemeentehuis. Na stapvoets over het parkeerterrein te zijn gereden , konden we

nergens een laadpunt bespeuren. Naar binnen dan maar, de vriendelijke dame keek

enthousiast toen wij ons meldden. Hoe enthousiast ook, ze voegde na haar uitleg waar

de laadpaal stond, de zin ‘maar ik hoop voor u dat hij vrij is’ toe. Tja, het kan natuurlijk

gebeuren dat een collega-elektrisch rijder bij een laadpunt staat. Dat was echter niet waar

de baliemedewerkster op doelde. Nee, dat was toch de benzineslurpende auto die op de

plaats van het laadpunt stond. Een gemeentewerker spoedde zich al snel naar onze auto

en zei trots ‘wij hebben vier laadpalen in onze gemeente’. Op de vraag wat die benzine-

auto toch bij ‘mijn’ laadpaal deed, meldde de man dat het team Handhaving nog geen

wettelijke mogelijkheden heeft om parkeerboetes uit te delen aan mensen die hun auto in

het parkeervak voor elektrische auto’s zetten.

Dit klonk mij toch wel erg raar in de oren. Na de beste man de tip te hebben gegeven dan

toch op zijn minst het parkeervak met rode lijnen aan te duiden en een bord te plaatsen

alleen parkeren voor elektrische voertuigen, togen we naar de volgende laadpaal. Dit

terwijl het team Verkeershandhaving ondertussen zijn auto op de e-laadplaats parkeerde.

(Hopelijk heeft de welwillende ambtenaar overigens een pot verf en een kwast ter hand

genomen, zijn moeilijke blik naar aanleiding van onze tip doet helaas anders vermoeden.)

En u raadt het al, ook bij station Best en bij de carpoolplaats op de A2 bij Best-West, was

onze laadpaal in beslag genomen door een benzine-auto. Misschien wordt het dan toch

tijd voor een SIRE-spotje ‘Blijf van mijn laadpaal af!’.

Edwin Gelissen-Van Gastel

PS1. E-Mobility heeft een samenwerkingsverband gesloten met

ZERAuto (zie pagina 4 en 5) en ecomobiel (zie pagina 24 en 25)!

PS2. Naar verluidt herbergt de gemeente Best nog geen elektrische automobilist binnen

haar gemeentegrenzen, ondanks de vier aanwezige laadpalen. Is het tegendeel waar?

Meldt u bij de redactie en u wordt geportretteerd in onze komende editie!

Blijf van mijn laadpaal af!

3

ONDERTUSSEN BIJ...

4

Een van de onderwerpen die onlangs

de revue passeerde, was hoeveel van de

nieuwe personenauto’s in 2020 voorzien is

van een elektrische aandrijflijn; inclusief

plug-in hybrides en auto’s met Range

Extender-techniek. Ronald Steinmetz (EV

Consult, een adviesbureau op het gebied

van elektrisch vervoer) Baerte de Brey

(strategisch adviseur bij netwerkbeheer-

der Stedin), Jan Schoormans (professor

Marketing and Consumer Research aan de

TU Delft) en Marcel Weerda (van het on-

derzoeksinstituut voor duurzame energie

ECN) deden alvast een voorspelling.

Tien à twintig procent

Ronald Steinmetz voorspelt dat tien- tot

twintig procent van de personenauto’s

over tien jaar elektrisch zal zijn: ‘Er zijn een

aantal aspecten die de ontwikkeling van

elektrisch vervoer bepalen. Ten eerste: een

consequent en stevig fiscaal beleid van

de overheid wat vertrouwen geeft aan de

markt om in deze techniek te investeren.

Ook belangrijk is de technische ontwik-

keling van oplaadtechniek en accu’s voor

elektrische auto’s. Een derde factor is de

hoge olieprijs die elektrisch rijden aantrek-

kelijk maakt voor de consument. Er speelt

ook een geografische factor, ik denk dat

de elektrische auto eerder zal doorbreken

in stedelijke gebieden waar relatief meer

gezinnen met twee auto’s wonen. Tot slot

is voorlichting over de voor en nadelen van

elektrisch rijden essentieel.’

Te optimistisch

Marcel Weerda denkt echter dat een per-

centage van tien à twintig procent te op-

timistisch is: ‘De afgelopen jaren bedraagt

het aantal nieuwe auto’s ongeveer 500.000

stuks per jaar. Als we ervan uitgaan dat

over tien jaar vijf procent daarvan elek-

trisch is, zijn dat 25.000 elektrische auto’s.

Ter vergelijking: de hybrideauto is al tien

jaar te koop en daarvan zijn er het afgelo-

pen jaar ongeveer 16.000 stuks verkocht in

Nederland. Hiervoor is zelfs stevige fiscale

stimulering nodig geweest. Ik zie niet dat

het voor elektrische auto’s veel sneller

gaat. Zoals het er nu naar uitziet zullen

wel meer fabrikanten tegelijk op de markt

komen met elektrische auto’s waardoor

er meer keuze zal zijn voor de consument.

Bovendien is er voor de acceptatie van

elektrische auto’s een grote aanpassing

nodig in gedrag van consumenten. Dit in

tegenstelling tot de hybrideauto’s.’

Niet snel genoeg

Volgens de Baerte de Brey gaat de ontwik-

keling van de elektrische auto nog niet

snel genoeg, toch ziet hij het aantal elek-

trische auto’s in een periode van tien jaar

stijgen naar de tien à twintig procent: ‘Dit

zal echter niet meevallen. De technische

ontwikkelingen van zowel de elektrische

auto, als de oplaadinfrastructuur en de

ontwikkeling van de traditionele auto

remmen de afzet van elektrische auto’s.’

Jan Schoormans denkt dat vooral de

autofabrikanten het voortouw nemen

in de doorbraak van de elektrische auto,

maar geeft geen prognose: ‘In 2020

mogen auto’s gemiddeld 95 gram CO2 per

kilometer uitstoten. De manier waarop

autofabrikanten proberen die streefwaarde

te behalen, is door niet alleen benzine- en

dieselauto’s te bouwen, maar ook een deel

van de productie zal bestaan uit auto’s die

rijden op (groene) stroom.’

Conclusie

De experts verwachten dat het aantal

elektrische auto’s de komende tien jaar zal

groeien, maar dat dit minder hard gaat

dan we verwachten. De doelstelling van

de Nederlandse regering om in 2020 één

miljoen elektrische auto’s op de Neder-

landse weg te hebben, lijkt dus nog ver

In de rubriek ‘Ondertussen bij ZERAuto’ laat Marc Bolier, hoofdredacteur

van de website ZERAuto, ieder kwartaal zijn licht schijnen over de

actuele discussies op het online kennisplatform. Het discussieplatform

van ZERAuto is een podium waarop iedereen die enthousiast is (of juist

sceptisch is) over elektrisch rijden een mening kan delen met experts uit

de duurzame mobiliteitsbranche.

Van 18 tot en met 20 oktober komen in het

Duitse München decision makers uit de we-

reldwijde elektrische mobiliteitswereld bijeen.

München is gedurende drie dagen het toneel

van de derde editie van eCarTec. De afgelopen

twee jaar exposeerden een toenemend aantal

Nederlandse bedrijven en organisaties op

de belangrijkste Europese beurs (inclusief

een congres) voor elektrische voertuig-,

opslag-, aandrijvings- en motortechnologie.

In 2010 mocht eCarTec München zo’n 12.500

bezoekers en een kleine 400 standhouders

verwelkomen. Voor de 2011-editie streeft de

organisatie net als de afgelopen editie een

forse groei na. Tijdens het evenement zullen

de eCarTec Awards 2011 uitgereikt worden.

Bedrijven die zichzelf willen nomineren

kunnen dit doen via www.ecartec.de.

Categorieën zijn onder meer electric car,

electric motorcycle, electric utility vehicle,

drive technology, storage technology, energy

infrastructure en een special award. EG Media

Engelstalige special E-Mobility

in oktober 2011 voor eCarTec München

zal voor de eCarTec 2011 in München een

speciale Engelse editie van E-Mobility uitbren-

gen waarin het volledige Nederlandse cluster

gepresenteerd wordt. Voor deze uitgave wordt

een groot aantal artikelen geschreven die de

Nederlandse elektrische voertuigindustrie en

de bijbehorende toeleverende industrie in

zijn volle omgang in beeld brengt. Bovendien

zal in het magazine het E-Mobility Industry

Register opgenomen worden, een uitgebreid

overzicht van bedrijven en instellingen die in

de sector actief zijn.

πBedrijven die nu al een plaats willen reser-

veren in deze Engelstalige eCarTec special

van E-Mobility uitgave kunnen contact

opnemen via info@emobilitymagazine.nl. Op

de eCarTec zal de NV BOM in samen werking

met HTAS de presentatie van het Nederlandse

EV-cluster op een gezamenlijke stand orga-

niseren. Geïnteresseerden kunnen contact

opnemen met Edith Groenewolt

via egroenewolt@bom.nl

weg. De doorbraak van de elektrische auto

is afhankelijk van diverse factoren zoals de

technische ontwikkeling van elektrische

auto’s, oplaad- en accutechniek, de olieprijs,

fi nanciële stimulering vanuit de overheid

en politieke druk op de autofabrikanten om

meer elektrische auto’s te produceren. Of

zijn er andere factoren waar deze experts

geen rekening houden? En wat is uw ver-

wachting? Discussier mee op ZERAuto.

I N T E R N A T I O N A A L

Dordrecht werkt aan

faciliteringsstrategie

voor elektrisch rijden

De gemeente Dordrecht werkt momenteel

aan een strategie rond elektrisch rijden. De

gemeente maakt daarbij doelbewust de keuze

om te faciliteren in plaats van de stimuleren. ‘De

gemeente Dordrecht is een van de vele gemeen-

ten die momenteel een dergelijke keuze maakt’,

vertelt Ronald Haas, van APPM Management

Consultants dat Dordrecht adviseert. ‘Dordrecht

is een stad die amper luchtkwaliteitsprobleem

kent en vooralsnog geen extreme ambitie heeft

op het gebieden van elektrische voertuigen.

Natuurlijk, verduurzaming van het eigen

wagenpark staat hoog op de agenda. Elektrisch

vervoer is daarbij echter een van de vele keu-

zeopties. Anderzijds constateert de gemeente

een groei van het aantal elektrische rijders

en wil ze daarbij haar bezoekers en inwoners

faciliteren. De belangrijkste pijler van het beleid

is dus niet zo zeer stimuleren, maar faciliteren.’

De gemeente Dordrecht wil daartoe op korte

termijn enkele oplaadpunten realiseren om de

eerste elektrische rijders te kunnen faciliteren.

In de eerste fase – voor de periode tot eind 2012

– worden hiervoor tien tot vijf oplaadpunten

gerealiseerd, die resulteren in twintig tot dertig

oplaadplekken. ‘De oplaadpunten worden

evenredig verdeeld over de drie parkeergarages

rond het centrum en de openbare ruimte in

Dordrecht’, licht Haas toe. ‘De ambitie is om de

oplaadinfrastructuur in het derde kwartaal van

2011 te realiseren. Op die manier kan Dordrecht

zichzelf als gastvrije en groene stad op de kaart

zetten. In de komende periode beslist de ge-

meenteraad over de daadwerkelijke uitvoering

van de plannen.’

Nieuwe Autobrief

gunstig voor EV

Staatssecretaris Weekers heeft aangekondigd al-

leen nog auto’s met een uitstoot van minder dan

50 gram CO2 per kilometer vrijgesteld worden

van wegenbelasting, BPM en fiscale bijtelling. Dit

gaat elektrisch rijden in Nederland waarschijnlijk

meer succesvol maken, want een elektrische

auto wordt nu ook aantrekkelijk voor leaserijders.

De afgelopen maanden heeft onder meer de

Vereniging DOET een intensieve lobby gevoerd

voor een betere positie van elektrische auto’s in

het belastingplan. De meeste aangescherpte

normen gelden vanaf 1 juli volgend jaar.

5

Europa start

Green eMotion-initiatief

De Europese Commissie heeft groen licht

gegeven voor een vierjarig Europese

initiatief Green eMotion ter bevordering

van elektrische mobiliteit. Tweeënveertig

partners uit de industrie, autofabrikan-

ten, nutsbedrijven, steden, universiteiten

en instellingen voor technologie en

wetenschappelijk onderzoek gaan in een

aantal Europese regio’s kennis en ervaring

uitwisselen en vergroten. De begroting

van het project is 42 miljoen euro,

waaraan de Europese Unie maarliefst 24

miljoen euro bijdraagt.

Mitsubishi wil verkoop

van i-MiEV opvoeren

Mitsubishi richt zijn pijlen op Europa om

de verkoop van zijn elektrische i-MiEV

op te voeren. De Japanse fabrikant denkt

vooral bij het Europese publieke sector

klanten te vinden voor zijn elektrische

i-MiEV. De promotieactie moet bijdragen

aan de doelstelling van Mitsubishi om

aan het eind van het fiscale jaar 2011

wereldwijd 25.000 exemplaren van zijn i-

MiEV te verkopen. (Dat is drie keer zoveel

dan in het fiscale jaar 2010). Mitsubishi

denkt ongeveer 15.000 stuks in Europa te

kunnen slijten.

‘Vanaf 2014 ultracondensatoren

in elektrische auto’s’

Ioxus -directeur Mark McGough voorspelt

dat vanaf 2014 ultracondensatoren in

elektrische auto’s geplaatst zullen wor-

den. McGough stelt dat de ultra-conden-

satoren die zijn bedrijf ontwikkelt al in

2014 toegepast kunnen worden voor de

energieopslag voor elektrische auto’s. Het

bedrijf heeft inmiddels een bedrag van 21

miljoen dollar binnengesleept van diverse

investeerders. Met het geld wil McGough

de productiecappaciteit opschroeven en

nieuwe ultra-condensatoren voor gebruik

in elektrische auto’s ontwikkelen.

Portugal: oplaadnetwerk voor

600.000 ev’s bijna klaar

Portugal investeert flink in de realisatie

van een oplaadinfrastructuur voor elek-

trische auto’s. Eind juni is het Portuguese

electric mobility consortium (Mobi.E)

klaar met de installatie van 1.300

oplaadpunten en vijftig snellaadstations.

De Portugese overheid werkt samen met

het bedrijfsleven aan de realisatie van

het landelijk dekkende netwerk voor

ongeveer 600.000 elektrische auto’s. De

grootste afstand die de bestuurder van

een elektrische auto moet overbruggen

tussen twee oplaadpunten in Portugal is

128 kilometer.

Toyota werkt aan

inductielaadtechniek

Toyota werkt samen met de Amerikaanse

firma WiTricity aan inductielaadtechniek

voor zijn elektrische- en plug-in hybride

modellen. Het betreft een samenwerking

waarin Toyota zich vooral als investeerder

opstelt. WiTricity claimt dat haar systeem

een stuk efficiënter is dan de huidige

elektromagnetische inductielaadtechniek

van concurrenten. Hoe efficiënt het

systeem werkt, is afhankelijk van het op-

pervlak van de oplaadunit en de afstand

tot de stroombron.

Better Place wil 2.300

accuwisselstations in China

Better Place heeft voor de bouw van de

accuwisselstations een overeenkomst

getekend met de Chinese netbeheerder

China Southern Power Grid Co. (CSG). De

firma is een van ’s werelds grootste utili-

teitsbedrijven. Shai Aggasi, directeur van

Better Place, stelt dat de samenwerking

‘deuren opent om betaalbare accuwis-

seltechniek van Chinese fabrikanten te

ontwikkelen voor zowel de Chinese als

de internationale markt’. Volgens Better

Place-woordvoerder John Proctor zijn

het vooral de lokale Chinese overheden

en utiliteitsbedrijven die brood zien in

de accuwisseltechniek van Better Place.

‘Zoals het er nu naar uitziet, kunnen we

2.300 auucwisselstations operationeel

hebben in 2015.’

Spaanse subsidieregeling voor

elektrische auto’s goedgekeurd

De Spaanse regering heeft de subsidierege-

ling voor plug-in hybride elektrische auto’s

goedgekeurd. In totaal is er een bedrag van

72 miljoen euro beschikbaar gesteld om in

2011 de aanschaf van elektrisch aangedreven

auto’s te stimuleren. De Spaanse autokoper

kan bij de Spaanse regering aankloppen

voor een subsidie die kan oplopen tot en met

vijfentwintig procent van de aankoopsom

met een maximum van zesduizend euro

per auto. Bedrijven die grotere elektrisch

aangedreven voertuigen kopen zoals bussen

en trucks kunnen bij de Spaanse regering in

aanmerking komen voor een subsidie tussen

de 15.000 euro en 30.000 euro.

Dongfeng wil 100.000 elektrische

auto’s bouwen

Dongfeng – de op drie na grootste

autoproducent van China – investeert ruim

driehonderd miljoen euro in de ontwikke-

ling van elektrische aandrijftechniek. Het

doel is om in vier jaar tijd honderdduizend

elektrische auto’s op de Chinese weg te zet-

ten. Begin volgend jaar moet de productie

op volle toeren draaien. Volgens Dongfeng-

topman Zhu Fu Shou, is het de bedoeling dat

Dongfeng de productie van de elektrische

auto’s ook bij andere Chinese autofabrikan-

ten onderbrengt. ‘Niet alle elektrische auto’s

zullen met het Dongfeng logo op de markt

verschijnen’, aldus Zhu Fu Shou.

Panasonic voert Chinese

lithiumion-accuproductie op

Het Japanse nieuwsblad Nikkei meldt dat

accufabrikant Panasonic de Chinese produc-

tie van lithiumion-accu’s voor elektrische

auto’s wil opvoeren. De Japanse fabrikant

denkt op die manier de productiekosten met

dertig procent te reduceren. Panasonic en

zijn partner Sanyo zijn samen goed voor 26

procent van totale lithiumion-accumarkt. Nu

produceert Panasonic maandelijks 120 mil-

joen accucellen waarvan tachtig procent uit

Japanse accufabrieken komen. In 2015 moet

ongeveer de helft van de totale productie uit

China komen.

ICF verkiest Brainport tot

slimste regio van de wereld

Brainprt, de regio Eindhoven/Helmond,

is uitgeroepen tot de slimste ter wereld.

De New Yorkse denktank Intelligent

Community Forum (ICF) verkoos Brainport

boven de driehonderd andere inzendin-

gen. De competitie gaat over gebieden

waar technologische innovatie wordt

uitgevonden. Het ICF roemt Eindhoven

als kloppend hart van de vaderlandse in-

dustrie, en als pionier in het ontwikkelen

van ict-infrastructuur en -toepassingen

Eindhovens burgemeester Rob van Gijzel

en de Helmondse wethouder Yvonne

van Mierlo over de prijs: ‘Geweldig, een

enorme erkenning. In relatief korte tijd

zijn er in onze regio zo veel krachten

gebundeld. Vijftien jaar geleden zaten we

nog in een enorme dip.’

De rubriek ‘ INTERNATIONAAL’

bevat publicaties van:

Where innovation starts

Kom studeren aan de TU/e in de high tech

automotive regio Eindhoven!

• Elektrische mobiliteit en schone motoren • Slimme en veilige auto’s

Join the future of Automotive!

Schrijf je in voor een van de programma onderdelen van

Automotive op de TU/e:

Bachelorprogramma (BSc) Automotive

Master (MSc) Automotive Technology

Post-master Ontwerpersopleiding (PDEng) Auto motive Systems Design

Promotie projecten (PhD) Automotive

-----------------------------------------------------------------------------------------------

info: automotive@tue.nl - www.tue.nl/automotive

nieuws / discussies / achtergronden over elektrisch rijden

http://www.zerauto.nl

Is elektrisch rijden duur?

Is rijden op stroom wel goed voor het

milieu?

Je kan toch helemaal niet

ver rijden met een elektrische auto?

Gaat een accu snel

kapot?

Welke modellen kan

ik kopen?

N I E U W S F L I T S E N

Het Apeldoornse Chargepoint heeft de

nieuwste lijn oplaadpunten – met een

duidelijker en groter display voor gebrui-

kersinteractie – in productie genomen. De

eerste exemplaren zijn inmiddels geplaatst

in projecten in Nederland en Duitsland.

De komende drie jaar komen er duizend

openbare oplaadpunten voor elektrische

auto’s bij in Amsterdam. Essent en de combi-

natie Heijmans/Nuon gaan deze plaatsen. Dat

is de uitkomst van de aanbestedingsproce-

dure die de hoofdstad afgelopen jaar startte.

Risicoadviseur en verzekeringsmakelaar

Aon heeft een risicoanalyse uitgevoerd over

elektrisch rijden. In de analyse – te down-

loaden via de Aon-website – wordt onder

meer geconcluceerd dat de automonteur

elektromonteur wordt en de autoverkoper

mobiliteitsadviseur wordt.

Milieu Centraal wil met financiële steun van

de overheid een informatieloket opzetten

voor automobilisten die overwegen een

elektrische auto aan te schaffen. Uit een

enquête onder duizend automobilisten

blijkt dat vijf procent van hen overweegt

een elektrische auto te kopen.

De eerste van vijftig e-laadpunten die in

Eindhoven geplaatst worden is eind april

door wethouder Joost Helms en François

Driessen – directeur van de Driessen

autogroep – in gebruik genomen.

Opel Nederland heeft Carice van Houten

ingezet als onderdeel van haar marketing-

campagne rond de Opel Ampera.

Onderzoek van AutoRAI onder 1011

autoliefhebbers toont dat 76 procent van

de ondervraagden de prijs voor elektrische

auto’s niet marktconform vindt. Tachtig

procent wil dat elektrisch rijden meer door

de overheid gestimuleerd wordt via fiscaal

voordeel of aanschafsubsidies.

Logica heeft Android-app gelanceerd die

elektrische automobilisten inzicht geeft in

de accustatus. Het programmaatje laat zien

hoe vol de accu’s nog zijn en hoe ver daar

nog mee te rijden is. Op de planning staat

uitbreiding met een kaart van alle laadpalen

in Nederland en hun beschikbaarheid.

Het RDM Campus Innovation Network

organiseert samen met D-INCERT op dinsdag

21 juni een lezing met het onderwerp

E-mobility. In deze lezing wordt dieper inge-

gaan op de belangrijkste uitdagingen voor

elektrisch vervoer in de komende tien jaar.

Prins Maurits heeft op de AutoRAI het

nieuwste model elektrische auto van Electric

Cars Europe gedoopt. Nadat dit nieuwe

model ontsluierd was, overhandigde de

mascotte Prins Maurits een viltstift, waar-

mee hij de door het publiek gekozen naam

op de motorkap schreef: Qbee.

Goudappel Coffeng BV stelt na onderzoek dat

het voor vijf procent van de huishoudens met

één auto mogelijk is over te stappen op een

elektrische auto zonder concessies te doen

aan het huidige autoverplaatsingsgedrag.

In Den Haag de eerste elektrische

Greenwheels-deelauto geïntroduceerd.

Wethouder Rabin Baldewsingh, Jan

Borghuis van Greenwheels, Bas van

Genderen van Peugeot Nederland en Mira

Huussen van Essent reden als eerste in de

elektrische Peugeot iOn.

Na de Duitse steden Ulm en Hamburg wil

het deelautoprogramma Car2go nu ook

Amsterdam veroveren. Bijzonder aan het

wagenpark is dat het uit louter elektrische

Smarts bestaat. Tegen het einde van het jaar

wil Car2go maarliefst driehonderd Smarts in

de hoofdstad introduceren.

Snellaadspecialist Epyon heeft meerdere

exemplaren van zijn Terra 51 snellaad-

punten geleverd aan de Noorse firma Lyse

Energie. Het eerste Epyon-snellaadstation

is inmiddels geplaatst bij de Noorse stad

Sandnes en de komende maanden komen

er nog zeker twee snellaadpunten bij.

In Den Haag de eerste elektrische Greenw-

heels-deelauto geïntroduceerd. Wethouder

Rabin Baldewsingh, Jan Borghuis van

Greenwheels, Bas van Genderen van Peugeot

Nederland en Mira Huussen van Essent reden

als eerste in de elektrische Peugeot iOn.

De Amsterdamse milieuwethouder Eric

Wiebes heeft bekendgemaakt dat hij

de subsidie voor elektrische auto’s voor

particuliere bezitters schrapt. De pot

van drie miljoen euro was overigens na

een maand leeg. Wiebes wil alleen nog

investeren in vergroenen van veelrijders

zoals taxibedrijven.

Utrecht: acht openbare oplaadpunten geopend

en drie snellaadpunten op komst

De gemeente Utrecht maakt vaart met

elektrisch rijden. Op woensdag 15 juni zijn

de eerste acht oplaadpunten in de open-

bare ruimte geopend door wethouder Frits

Lintmeijer. In de komende periode worden

bovendien nog eens zeven normale en drie

snellaadpunten op diverse locaties in de

stad geopend. In totaal zal Utrecht tot en

met 2012 tweehonderd laadpunten ver-

welkomen, honderdvijftig in de openbare

ruimte en nog eens vijftig bij bedrijven.

‘De komst van de oplaadpunten zijn

vastgelegd in het Actieplan ‘Schoon

vervoer 2011-2014’ dat afgelopen februari

door onze gemeenteraad is aangenomen’,

vertelt Aart Meijles, projectmanager

bij de gemeente Utrecht. ‘Het actieplan

beschrijft drie verschillende lijnen van de

gemeente om stille, schone en zuinige

voertuigen welkom te heten in de stad.

De eerste lijn is het verzorgen van de

oplaadinfrastructuur zodat een netwerk

voor particuliere gebruikers en bedrijven

ontstaat. Samenwerking zoeken met het

bedrijfsleven en ondernemers stimuleren

over te stappen op elektrisch vervoer is het

tweede actiepunt. Wij doen bijvoorbeeld

mee aan de proeftuinen van de Rijksover-

heid. De laatste actielijn behelst de elek-

trificering van ons eigen wagenpark. In

de komende jaren willen wij zestig lichte

bedrijfswagens vervangen door elektrische

modellen. Dit komt neer op eenvijfde van

dit specifieke wagenpark.’

Door de elektrische automobilist in de

watten te leggen – deze kunnen namelijk

ook rekenen op een gratis parkeerplaats

–hoopt de stad in 2014 zo’n 5.000 elektri-

sche auto’s binnen haar grenzen te heb-

ben. ‘Het zijn logischerwijs de bedrijven

en daarmee de markt die het uiteindelijk

moet doen, maar door als overheid nu in

te stappen, stimuleren wij innovatie in

tijd van bezuinigingen’, vervolgt Meijles.

‘Direct na de zomer start dan ook de

aanbesteding van de 135 oplaadpunten

in de openbare ruimte. Hierbij trekken wij

gezamenlijk op met de stichting e-laad.

nl. Het streven is om de aanbesteding in

november rond te hebben. Wij willen de

laadinfrastructuur koppelen aan de ge-

bruikers zodat deze gezamenlijk groeien.

Zo kennen de eerste acht oplaadpunten

direct al gebruikers. Overigens wordt in

de maand juni bij Taxicentrale Prestige

een snellaadpunt geopend en heeft BP

de opening van twee snellaadpunten

voorzien in de maand augustus. Een bij

een tankstation aan de westzijde van de

stad en de andere aan de oostzijde.’

Vereniging DOET vertegenwoordigt

EV-ondernemers in discussie ‘marktmodel’

Het ministerie van Economische zaken, Landbouw en Innovatie heeft branchever-

eniging DOET gevraagd om de elektrisch vervoer ondernemers (EV-ondernemers) te

vertegenwoordigen in het afsprakenstelsel omtrent intraoperabiliteit, dienstver-

lening, verrekenen en uiteindelijk smart charging. In dit stelsel vormt DOET samen

met Netbeheer Nederland en Energie-Nederland de kerngroep.

‘De discussie omtrent het opladen van elektrische voertuigen is divers en raakt vele

belangen’, aldus Roland Steinmetz van DOET. ‘Niet alleen autofabrikanten, netbe-

heerders en energie bedrijven, maar juist ook de infraleveranciers, leasebedrijven,

ICT dienstverleners en mobility service providers zijn gebaat bij een duidelijk kader

waarbinnen partijen kunnen ondernemen. DOET wil de markt open en toegankelijk

houden voor nieuwe partijen en zal de komende tijd met de kerngroep de rand-

voorwaarden scheppen.’ In juni 2011 komt de DOET-werkgroep ‘marktmodel voor

oplaadinfrastructuur’ bijeen m het tijdstraject te presenteren en de geïnteresseerde

ondernemers samen te voegen. De leden bepalen gezamenlijk het standpunt van

DOET en zullen in de komende periode elke zes weken bij elkaar komen.

Geïnteresseerden kunnen zich voor de werkgroep aanmelden via info@doetdoet.nl.

7

2011Dé vakbeurs voor groene mobiliteit

27 & 28 september 2011 Ahoy Rotterdam

Ruim 10.000m² beursvloer, workshops, test & drive parcours en de ecomobiel

awards. Op 27 september ook een speciale avondopenstelling voor consumenten!

Deelnemen? Reserveer snel uw plek! Download de brochure en schrijf in via

www.ecomobiel.nl of bel: 010-7989505 en vraag naar de mogelijkheden!

Deelnemen? Reserveer snel uw plek! Download de brochure en schrijf in

via www.ecomobiel.nl of bel: 010-7989505 en vraag naar de mogelijkheden!

NEWecomobiel AwardsOp woensdag 28 september worden in verschillende categorieën

ecomobiel awards uitgereikt aan innovatieve en vooruitstrevende

initiatieven op het gebied van duurzame mobiliteit.

Derde editie ecomobiel!

Clean Week 2020 brengt Belgen in vervoering over elektrische auto

Circuit Zolder was half mei drie dagen

lang hét ecologische hart van Belgische

mobiliteit. De Clean Week 2020 bracht

elektrisch rijden naar het brede publiek.

Grote en kleine merken stelden hun groen-

ste en veelal ook elektrische wagens en

tweewielers aan het Belgische volk voor.

Clean Week 2020 beleefde haar tweede

editie en heeft de ambitie tot 2020 met het

evenement door te gaan. In totaal waren

er zo’n vijftig elektrisch aangedreven auto’s

aanwezig. Onder meer Hyundai, Nissan,

Citroën en Mitsubishi vertegenwoordigde

de grote autofabrikanten. Engineering

studenten van de Leuvense hogeschool

presenteerde een hybride- en een elektri-

sche 2CV en het Umicore Solar Team was

present met hun Odyssee zonnecelauto.

Tijdens het evenement zijn bovendien

de Clean Citycar en Fleetcar van 2011

bekendgemaakt. De jaarlijkse verkiezing

is een initiatief van onder meer Auto-Gids,

Effective Media, Clean Week 2020 en wordt

ondersteund door de Belgische autobran-

chevereniging FEBIAC. Elk automerk dat in

België actief is kon zich tot eind vorig jaar

met twee modellen inschrijven voor de

verkiezing. Een vakjury verkoos uit vijftien

kandidaten de Mitsubishi i-MiEV tot

Clean Car in de categorie stadsauto en de

hybride Lexus CT200h verdiende de titel

in de categorie Fleet.

9

Brabantse Smart Charging project legt eerste succesvolle veldtesten af

Het Brabantse experimenteerproject Smart

Charging heeft een belangrijke mijlpaal

bereikt. De ambitie van projectdeelnemers

Enexis, Better Place en Oranjewoud om

’s werelds eerste slimme laadsysteem te

ontwikkelen is een stap dichterbij gekomen

na een succesvolle eerste veldtest met twee

elektrische voertuigen. ‘Beide voertuigen

waren tijdens de proef uitgerust met een

device van Better Place’, vertelt projectleider

Jurjen de Jong van Evehicle.nl. ‘Via deze PDA

wordt de batterijstatus weergegeven en de

aankomst- en vertrektijd bij een oplaadpunt

ingegeven. Op basis van deze informatie

rekent de back-office uit of de gewenste op-

lading haalbaar is. Doordat de PDA van Better

Place communiceert met de back-office kan

een zogenaamd ‘chargeplan’ gemaakt worden.

Het systeem is zelfs zo ingericht dat op basis van

de verzamelde data elk kwartier behoefte aan

elektriciteit vertaald wordt in een laadplan. Dit

plan wordt doorgestuurd naar Enexis en deze

netbeheerder accordeert of keurt het af. Als bij-

voorbeeld onvoldoende capaciteit beschikbaar

is, wordt middels een slim signaal aangegeven

hoeveel capaciteit wel beschikbaar is en wordt

het voertuig zo ver mogelijk opgeladen. De

proef waarin wij dit systeem met twee auto’s

getest hebben, is geslaagd.’

Smart Charging is een van de experimen-

teerprojecten die gebruik maakt van de

Brabantse stimuleringsregeling ‘Elektrisch

Rijden en slimme decentrale netwerken’. Kern

van Smart Charging is het mogelijk maken

van slim laden. De Jong: ‘Met deze eerste test

hebben wij een belangrijke stap gezet naar

het einddoel van het project. Nu bewezen is

dat alle koppelingen tussen de verschillende

systemen en daarmee slim laden werkt, gaan

wij starten met uitgebreidere testen waarin

vijf auto’s participeren en zeven verschillende

scenario’s doorlopen worden. Uiteindelijk

moet het project leiden tot één back-office

van de Nederlandse netbeheerders dat com-

municeert met de verschillende servicepro-

viders als Better Place. Wij voeren het project

dan ook zo transparant mogelijk uit om tot

een open systeem te komen. Het huidige

concept van Smart Charging is in ieder geval

uniek. Nergens ter wereld hebben wij een

soortgelijk initiatief kunnen ontdekken.’

Fusie: ATC, HTAS en

HTAC tot AutomotiveNL

Het Automotive Technology Centre (ATC), High

Tech Automotive Systems (HTAS) en de High

Tech Automotive Campus (HTACampus) zullen in

de nabije toekomst door het leven gaan als één

organisatie die de naam AutomotiveNL draagt.

‘Wij hebben allemaal eenzelfde doelstelling,

namelijk de bevordering van de automotive in-

dustrie in Nederland’, aldus Han van den Bremer,

directeur van de HTACampus. ‘Door de kennis en

expertise te clusteren, staan we nóg sterker.’

Van den Bremer ziet de integratie van de

drie partijen met veel vertrouwen tegemoet:

‘Wij zullen er sterker van worden. Door onze

krachten te bundelen en gezamenlijk op te

trekken kunnen we effectiever en efficiënter

werken.’ Harry Henssen, directeur van ATC vult

aan: ‘Voor de buitenwereld zal het allemaal een

stuk duidelijker worden. Er is straks één loket

voor de Nederlandse automotive sector.’

Net als Han van den Bremer is ook Anton Wolt-

huis, directeur van HTAS, een groot voorstander

van clustering. ‘In verband met de steeds

verder toenemende internationalisering is het

belangrijk om één vuist te kunnen maken en

gezamenlijk op te trekken. Alle drie de partijen

hebben hun eigen expertise, geschiedenis en

dynamiek waar wij in de toekomst volop ge-

bruik van gaan maken.’ De nieuwe organisatie

AutomotiveNL zal zich net als de huidige drie

organisaties vestigen op het campusterrein

in Helmond. Van den Bremer: ‘Het is de plek

waar deze organisatie ook thuis hoort. Op dé

automotive hotspot van Nederland.’ De naam

van de nieuwe organisatie AutomotiveNL is

op feestelijke wijze bekendgemaakt tijdens de

Automotive Week, een gezamenlijk evenement

van de drie ‘oude’ organisaties. In de tweede

helft van dit kalenderjaar willen de partijen de

invulling van de nieuwe organisatie concreti-

seren om begin 2012 daadwerkelijk als nieuwe

partij naar buiten te treden.

Vereniging DOET en ATC brengen partijen bijeen voor IPC-regeling

Branchevereniging DOET en het Automotive

Technology Centre (ATC) hebben het initiatief

genomen een nieuw IPC-cluster te vormen

rondom elektrische mobiliteit. Het Innovatie

Prestatie Contract (IPC) is een subsidieregeling

van AgentschapNL waarbij midden en klein-

bedrijven twee jaar lang gezamenlijk werkt

aan innovaties op en in dit specifieke geval

rondom elektrische mobiliteit. Het IPC slaat een

brug tussen techniek (ATC) en toepassing (DOET)

om zo de sectoren samen sterker te maken. Deel-

nemende bedrijven maken een plan voor een

investering in innovatie in elektrische mobiliteit

voor een periode van twee jaar en worden daarin

geholpen met een subsidie van vijtig procent

tot maximaal dertigduizend euro per bedrijf.

Alle onderwerpen binnen elektrische mobiliteit

zijn mogelijk als daarvoor meerdere bedrijven

geïnteresseerd zijn. DOET en ATC hebben tot

dusver de volgende mogelijke deelonderwerpen

gedefinieerd: veiligheid, gebruiksvriendelijkheid,

laden en ontladen en tenslotte tweewielers. Doel

is om een groep van tien tot twintig bedrijven

te vormen. Deze maand nog gaan DOET en ATC

partijen benaderen voor deelname aan het

IPC-traject en de onderwerpen voor de clusters

samen met de deelnemers vaststellen en uitwer-

ken. In oktober 2011 moeten de gezamenlijke

plannen ter goedkeuring ingediend worden.

Bent u geïnteresseerd in deelname , heeft u

partners op het oog voor samenwerking of andere

vragen , laat het ons weten via info@doetdoet.nl

Nederland zet volgende stap naar realisatie

van dé internationale testlocatie

Plan van aanpak ‘Elektrisch rijden in de versnelling’ en Formule E-team 2.0 in de steigers:

Het vorige Kabinet sprak de ambitie uit om van Nederland dé internationale testlocatie te maken

voor elektrisch vervoer. Bijna twee jaar na dato zijn mede met dank aan het Formule E-team diverse

successen te melden, maar is tegelijkertijd het besef aanwezig dat Nederland er nog niet is. Achter de

schermen wordt momenteel hard gewerkt aan een nieuw plan van aanpak onder de titel ‘Elektrisch

rijden in de versnelling’ en een eventueel Formule E-team 2.0. De overheid legt momenteel de laatste

hand aan dit plan dat half juni door minister Verhagen naar de Tweede Kamer zal worden verstuurd.

Bij de oprichting kreeg het Formule E-team diverse opdrach-

ten mee. Een van haar prioriteiten was het vergroten van

internationale samenwerking, bijvoorbeeld met landen als

Duitsland en Frankrijk (zie kader over HTAS). Het Formule E-

team legt daarbij onder meer contacten die erop gericht zijn

de Nederlandse laadinfrastructuur en die van omringende

landen op elkaar te laten aansluiten.

Standaardisering

Daarom wordt naast projecten in Nederland ook gewerkt

aan grensoverschrijdende pilots (zie andere kader). De

gezamenlijke ontwikkeling van proefprojecten met andere

landen geeft de mogelijkheid na te gaan welke problemen

gepaard gaan met internationale elektrische mobiliteit en

hoe deze kunnen worden opgelost. ‘Het gaat mede om de

eisen aan laad- en betaalinfrastructuur om ook grensover-

schrijdend elektrisch te kunnen rijden’, vertelt Minnemijn

Smit, kernteamlid van het Formule E-team. ‘Daarnaast is

kennisuitwisseling tussen bedrijven en kennisinstellingen

in proeftuinen van belang.’

Inmiddels heeft onder meer het Engelse Formule E-team

een bezoek gebracht aan Nederland. Bovendien heeft

Duitsland haar eigen E-team – het Nationale Plattform

Elektromobilität – opgericht. ‘In landen als Engeland en

Duitsland proberen ze eveneens alle belangen te bundelen

in één centraal orgaan om voor bepaalde problemen

gezamenlijk de goede oplossingen te kunnen vinden’,

stelt Smit. ‘Ik constateer daarbij dat wij als Nederland zeer

professioneel opereren. Wij hebben inmiddels belangrijke

vorderingen gemaakt. Van de keuze van een standaard

laadstekker, tot de start van proeftuinen, startgidsen voor

gemeenten en afspraken over interoperabiliteit. Met veel

van dit soort zaken lopen wij voor op het buitenland. Boven-

dien voeren wij als Formule E-team overleg met andere E-

teams om zaken af te stemmen. Daar de Europese Unie niet

alle keuzes gemaakt heeft ten aanzien van standaardisering

is het noodzaak onderling zaken af te stemmen. Een actuele

ontwikkeling die daarbij natuurlijk niemand ontgaat, zijn

de aangekondigde investeringen in Duitsland. De regering

trekt daar één miljard euro extra voor uit om uit te groeien

tot belangrijkste producent en markt voor elektrische auto’s.

Het bedrijfsleven heeft bovendien een begeleidend en vele

miljarden tellend investeringsprogramma aangekondigd.’

Formule E-team 2.0

Waar het buitenland vaart maakt met investeren in

elektrisch rijden, werkt de Nederlandse overheid in nauw

overleg met stakeholders en het Formule E-Team hard aan

het plan van aanpak ‘Elektrisch rijden in de versnelling’.

Basis van het plan is Nederland uit laten groeien tot

een internationale proeftuin met zo’n 15.000 tot 20.000

elektrische auto’s in 2015. Waarna in 2020 zo’n 200.000

elektrische auto’s in ons land moeten rondrijden. Het plan

van aanpak bestaat uit drie hoofdlijnen. Ten eerste het

benoemen van vijf à tien focusgebieden (van Amsterdam,

tot Friesland, Utrecht, Rotterdam en Noord-Brabant).

Daarnaast richt het plan zich op kansrijke segmenten (zo-

als logistiek en stedelijke distributie, collectief vervoer en

bedrijfswagens). De derde hoofdlijn omvat het stimuleren

en ondersteunen van de ontwikkeling van economische

kansen, bijvoorbeeld op het gebied van batterijmanage-

ment, laadtechnologie en aandrijftechnologie.

Met het plan van aanpak streeft het Rijk naar een stabiel

en gunstig fiscaal beleid met fiscale stimulering zoals

Henry Li (BYD): ‘Nederland moet de door ons zo gewenste pilotmarkt worden’

10

Anton Wolthuis kondigde twee maanden geleden met trots aan namens HTAS en de Nederlandse automotive industrie een

samenwerkingsovereenkomst gesloten te hebben met de Duitse regio Nordrhein-Westfalen. HTAS werkt al enkele jaren samen

met de Duitse organisatie Network of Automotive Excellence, tezamen hebben zij het initiatief genomen voor de coöperatie

tussen de twee regio’s op het gebied van elektromobiliteit. Inmiddels worden in het kader van het pact de eerste gezamenlijke

innovatieprojecten opgetuigd. ‘Een tiental projecten zijn in voorbereiding’, stelt Wolthuis. ‘Deze kennen thema’s als veiligheid en

inductief laden. Het zijn Nederlandse projecten die al gaande waren en waar Duitse partners zijn aangehaakt.’

Naast de al lopende projecten waar partijen uit Nordrhein-Westfalen zullen aanhaken, zijn volgens Wolthuis ook een viertal

geheel nieuwe projecten in voorbereiding. ‘Allereerst gaat dit om een project waarin gewerkt wordt aan de vorming van een

cluster elektrisch voertuigtechnologie. Daarnaast gaat het om drie trajecten op achtereenvolgens het domein van recycling van

lithium-ionbatterijen, de elektrische powertrain en tenslotte sensibilisering om bewustwording voor deze nieuwe mobiliteits-

vorm te creëren. Voor de zomer moeten alle projecten gefi nancierd zijn en van start gaan.’ Bovendien is Wolthuis druk doende om

met HTAS voor de Nederlandse industrie ook de al eerder aangekondigde samenwerkingsverbanden met Zweden en Frankrijk

verder in te vullen. ‘Voor de samenwerking met Zweden wordt onder meer een innovatieproject tussen Philips, SAFER, SKF, Saab

en Volvo opgezet. Met Frankrijk willen wij in de tweede helft van dit jaar tot zaken komen.’

HTAS sluit namens industrie pact met Zweden, Frankrijk en Duitsland

beschreven in de Autobrief. Verder stimuleert het Rijk

onder andere een marktmodel voor laaddienstverlening,

parkeerbeleid voor elektrische voertuigen evenals conces-

siebeleid voor elektrische openbaar vervoer. Kortom, de

Rijksoverheid ontwikkelt zich tot lead customer en biedt

ondersteuning in de vorm van expertise en coalitievor-

ming. Dan het Formule E-team. Het Formule E-Team heeft

sinds 2009 elektrisch rijden in Nederland aangejaagd.

Er is behoefte aan om deze succesvolle formule voort

te zetten met bekende stakeholders, aangevuld met

vertegenwoordigers van kansrijke marktsegmenten en

nieuwe kapitaalverschaffers. Momenteel wordt achter de

schermen gepraat over de mogelijkheden om een Formule

E-Team 2.0 mogelijk te maken. Over de exacte uitkomsten

worden – zo lang de Ministerraad het niet besproken en

goedgekeurd heeft – vooralsnog geen officiële medede-

lingen gedaan. Vanuit de verschillende marktpartijen is

desalniettemijn aangegeven dat zij het Formule E-Team

ook graag na de zomer zien terugkomen.

Internationale vestigers

Ondertussen vallen in de wandelgangen veelvuldig namen

van ondernemingen die mogelijkerwijs een vestiging van

een Europees (hoofd)kantoor in Nederland overwegen. Het

aantrekken van dergelijke partijen vergroot de aantrek-

kingskracht van Nederland als internationale proeftuin.

Namen als BetterPlace en Thundersky, maar ook Tesla

passeren veelvuldig de revue. Het aantrekken van dergelijke

internationale toppers vormt echter een langdurig en

turbulent traject. Tot nu toe zijn het BYD en CT&T – dat

weliswaar in zwaar weer verkeerd gezien haar fi nanciële

balans – die naar Nederland zijn gekomen.

‘Eigenlijk zijn wij in 1998 al met een kantoor naar Nederland

gekomen, weliswaar voor een bredere rang aan BYD-

producten’, vertelt Henry Li van BYD. ‘De afgelopen jaren

zijn daar onze elektrische mobiliteitsproducten bijgeko-

men. De belangrijkste overwegingen voor ons om naar

Nederland – en in het specifi ek naar Rotterdam – te komen

was logischerwijs de aanwezigheid van de beste haven van

Europa. Het logistieke netwerk van Nederland als Europees

voorland is mede door de Rotterdamse haven zeer effi ciënt.

Daarnaast kent dit land zeer weinig protectionisme en de

daarbij behorende handelsrestricties. Tenslotte is het gun-

stige investeringsklimaat, de leefomgeving en het spreken

van de Engelse taal van belang geweest bij onze keuze.’

Elektrische prikkels

In de komende periode wil BYD volgens Li vanuit Nederland

de introductie van deze diverse BYD-producten in Europese

landen ondersteunen. ‘Misschien hebben wij daarbij wel

meerdere kantoren door Europa nodig en niet één specifi ek

hoofdkantoor wat heel Europa bedient. Dit zal echter afhan-

gen van de mate van business in bepaalde landen. Hoe dan

ook, wij concentreren ons momenteel op de promotie van

elektrische stadsbussen en elektrische voertuigen in de Eu-

ropese markt. Tegelijkertijd zijn wij ons Dual Mode-systeem

aan het optimaliseren zodat dit geïnstalleerd kan worden

op onze toekomstige modellen personenvoertuigen. Het

Dual Mode-systeem zorg dat onze auto’s kunnen rijden op

>>>

11

Intelligente verkeersmanagementsystemenOm de toenemende drukte op de wegen beter te kunnen beheersen, ontwikkelen wij systemen die informeren, waarschuwen, adviseren en soms ook ingrijpen.

Smart gridWij ontwikkelen met energiebedrijven oplossingen om een balans te krijgen tussen decentrale energieopwekking en de veranderende energiebehoefte.

Elektrische auto’sBinnen energieketens kijken wij met energiebedrijven naar de mogelijkheden om het elektriciteitsnet gereed te maken voor het gebruik van de elektrische auto.

Technolution ontwikkelt innovatieve technologische oplossingen voor onder andere Rijkswaterstaat, Transport for London, SpitsScoren, Gemeente Rotterdam, ASML, Philips, Mr. Green, Enexis, Eneco en Stedin.

www.technolution.eu >the right development

BOEK NU UW ADVERTENTIERUIMTE IN E-MOBILITY!

>>>

zowel de elektromotor als de benzinemotor. Een gestan-

daardiseerd Dual Mode-systeem kan de ‘basic’ power train

in onze toekomstige auto’s worden en ook zeer geschikt

zijn voor de Europese markt.’

‘De komende paar jaar zijn kritiek voor de promotie van elek-

trisch vervoer en het opbouwen van onze merknaam’, besluit

Li. ‘Als wij in de periode een positief en milieuvriendelijk

imago op kunnen bouwen rond onze merknaam, zal dit ons

tot tevredenheid stemmen. Ik heb alle hoop dat Nederland de

door ons gewenste succesvolle pilotmarkt kan worden en wij

daarmee een bijdrage leveren aan de realisatie van de visie

en het beleid van de Nederlandse overheid rond elektrische

mobiliteit. Nederland en grote steden als Amsterdam en

Rotterdam hebben een duidelijke visie en actieplannen voor

elektrische voertuigen. Bovendien worden prikkels gecreerd

voor de aanschaf van elektrische voertuigen. Helaas zien wij

die stimulans rond het bus- en taxivervoer nog niet.

Met E-Mob en ACEMR zijn de titels van twee Europese

projecten genoemd waarin Nederland participeert. Binnen

E-Mob werken de regio’s Uppsala, Malaga, Oxford, Mala-

polska en Noord-Brabant aan een gemeenschappelijke

strategie en beleidsaanbevelingen om de marktintroductie

van elektrische voertuigen te versnellen. Binnen het

project Automotive Cluster Euregio Maas Rhine (ACEMR)

ondersteunen de automotive clusterorganisaties in de

regio’s Aachen, Luik, Belgisch Limburg en Zuidoost-Neder-

land de in de regio aanwezige automotive industrie.

‘Het ACEMR-project loopt tot en met 2012’, vertelt

projectleider Erik Duijsens. ‘Het doel is de automotive

clusters in Duitsland, Zuid-Nederland, Vlaanderen en

Wallonië beter te laten samenwerken. Dit gaat veel

verder dan koffie drinken, die tijd ligt achter ons. In

de praktijk moeten uit ACEMR grensoverschrijdende

innovatieprojecten voortkomen. In die projecten zullen

zowel de industrie als kennisinstellingen gezamenlijk

innoveren. Gedurende ACEMR is duidelijk geworden dat

de potentie en de behoefte aanwezig is. Wij denken mo-

menteel aan projecten rond thema’s als energieopslag

en nieuwe materialen.’ Volgens Duijsens ligt juist bij het

grensoverschrijdende aspect de kans, maar tegelijkertijd

de moeilijkheid. ‘Je kunt bedrijven niet dwingen samen

te werken. Wij kunnen het echter wel faciliteren. Mo-

menteel wordt gekeken naar de mogelijkheid om zowel

industrie als kennisinstellingen financieel te prikkelen

om tot samenwerking te komen. Grensoverschrijdende

innovatiegelden zijn in onze optiek van groot belang.’

E-Mob

Het E-Mob project, een Interreg 4C project van de Europese

Commissie, verbindt op haar beurt een aantal Europese

regio’s met als doel kennis te delen en nieuwe kennis te

ontwikkelen op het domein elektrisch rijden. De centrale

vraag is hoe van pilots naar daadwerkelijke marktintroduc-

tie te komen. ‘Via het project willen wij de verschillende

overheidsinstellingen aanbevelingen doen waarmee zij de

introductie en implementatie van elektrisch rijden kunnen

bespoedigen’, vertelt projectleider Wendy Persoon van de

Brabantse Ontwikkelings Maatschappij. ‘In 2010 hebben

wij in kaart gebracht wat in de verschillende regio’s bekend en

aanwezig is en wat mist. Opvallend was het verschil in aanpak.

Malaga laat zich leiden door Europese regelgeving en gaat te

werk via een trial-and-error-aanpak. Nederland en Engeland

kennen een doordachte lange termijnvisie. Echter, om welke

van de drie regio’s het ook gaat ze hebben allen dezelfde

problematiek in de vorm van files en luchtkwaliteit.’

‘Binnen het project heeft elke regio een business case

ontwikkeld’, vervolgt Persoon. ‘De case die Noord-Brabant

inbrengt is haar aanpak die gericht is op crosssectorale

stimulering van elektrisch rijden, gekoppeld aan business

development in de industrie. Met die kennis moeten zij

een internationale voorsprong verkrijgen die ze vervolgens

kunnen vermarkten. En in Malaga is bijvoorbeeld een

business case uitgewerkt om op de lange kuststrook in

Andalusië toeristen met elektrisch vervoer te laten reizen.’

Eind september loopt E-Mob teneinde. Het eindresultaat

komt volgens Persoon dan ook in zicht: ‘Als concrete de-

liverable worden in de komende maanden de verschillende

cases gepitched en op video vastgelegd. Bovendien zullen

de projectpartners beleidsaanbevelingen doen.’

Grensoverschrijdende projecten leiden tot samenwerking met regio’s Oxford, Luik, Aachen, Malaga en Uppsala

‘Stimulans om bus- en taxivervoer te elektrificeren ontbreekt helaas nog in Nederland’

13

Mocht het Formule E-team 2.0 na de zomer starten,

dan blijft naar verluid ook Prins Maurits van Oranje als

boegbeeld, dan wel ambassadeur inzetbaar

De woestijnrally Dakar wordt in 2012 voor de vierde keer in

het Zuid-Amerikaanse continent gereden met Argentinië,

Chili en Peru als gastlanden. Startplaats is het Argentijnse

Mar del Plata, vierhonderd kilometer ten zuidwesten van

Buenos Aires. Vervolgens wordt Chili aangedaan en is de

fi nish in de Peruaanse hoofdstad Lima. De uitdaging voor

Tim Coronel? In zestien dagen de zestienduizend kilometer

rijden met een elektrische buggy. Het is een jaarkilome-

trage waarmee momenteel veelal de elektrische leaseauto’s

in de markt gezet worden.

Doorzettingsvermogen

Dat Tim Coronel uitdagingen aan kan heeft hij bewezen.

Enkele jaren geleden verruilde Coronel voor het eerst

gedurende zestien dagen het asfalt van de racecircuits

voor de woestijnzanden. Het enthousiasme voor Dakar

ontstond in het jaar 2006. ‘Ik besloot toen om samen met

mijn vriendin Gaby Uljee deel te nemen aan deze rally der

rally’s’, blikt Coronel terug. ‘In dat jaar eindigde ik 46e in het

AllGreenVehicles, Aalberts Industries, Wubbo Ockels met studenten van de Technische

Universiteit Delft en DSM zijn de vier voornaamste partijen die Tim Coronel bijstaan in

zijn uitdaging om met een elektrische buggy deel te nemen aan Dakar 2012. ‘Ik wil de

wereld laten zien wat de eindeloze mogelijkheden zijn van elektrische mobiliteit’, stelt

‘de snelste man van Nederland’ Tim Coronel.

overall-klassement en behaalde ik de tweede plaats bij de

nieuwkomers.’ In het jaar 2008 werd door terreurdreigingen

Dakar niet verreden. In het volgende jaar – waarin Afrika

voor het eerst voor Zuid-Amerika verruilt werd – nam

Tim met zijn broer Tom deel aan Dakar. De tweeling trok

veel bekijks en reed een solide Dakar met een elfde plaats

tijdens een zware etappe als hoogtepunt. ‘De Dakar van

2010 was echter de grootste uitdaging uit mijn racecarrière’,

vervolgt Coronel. ‘Ik besloot om met een McRae 4x2 Buggy

solo de hoge duinen in Argentinië en Chili te bedwingen.’

Op doorzettingsvermogen en karakter wist Coronel de fi nish

te halen en de eerste prijs in zijn klasse te winnen. ‘Ik was

de eerste die solo op vier wielen de rally uitreed. Het was

voor mij een overwinning op alle vlakken en het bewijs

aan alle criticasters dat deze ‘asfalthomo’ kan racen in de

woesternij’, grapt Coronel. ‘Tijdens een Dakar moet elke

factor namelijk zestien dagen lang kloppen. Het is een strijd

met de elementen der natuur. De magie van Daker is dan

ook onbeschrijfl ijk.’

Het elektrische idee

Tijdens het drinken van een biertje met Juan Carlos Sanchez

van het elektrische mobiliteitscentrum Elvolution kwam

Coronel op het idee om voor Dakar 2012 zijn buggy te

elektrifi ceren. ‘Juan vertelde mij dat hij vermoedde dat het

technologisch haalbaar was. Hij bracht mij in contact met

Egbert Wissink van het Friese Novolectric. Vervolgens ben ik

de mogelijkheden gaan bekijken om met een Nederlandse

consortium van ondernemers deze elektrische uitdaging

aan te gaan. De BV Nederland heeft namelijk de technolo-

gie en competenties om de juiste componenten te leveren

voor de elektrische buggy.’

Na in contact te zijn gekomen met Egbert Wissink, kwam

Coronel ook al snel in Oosterhout terug bij AllGreenVe-

hicles. ‘Daar had ik direct een klik met Martijn Noordam’,

vertelt Coronel. ‘AllGreenVehicles is inmiddels naast

Aalberts Industrie dat de buggy gaat bouwen een van

de belangrijkste partijen in het consortium. Martijn

Noordam zei direct tegen mij, Tim deze uitdaging gaan

‘Elektrische buggy gaat de strijd met de

elementen der natuur winnen’

Tim Coronel over zijn Dakar-uitdaging:

14

‘Ik ben op zoek naar alle marktpar-

tijen die de Dakar zien als wereldwijd

platform om hun competenties tentoon

te spreiden’, vertelt Tim Coronel over zijn

uitdaging. ‘Onze elektrische deelname aan

Dakar zal namelijk de aandacht van alle

landen trekken waar de race uitgezonden

worden, zo’n tweehonderd in totaal. Ik wil

de wereld laten zien waartoe elektrische

mobiliteit in staat is. Om de begroting

sluitend te krijgen hebben wij nog ruim

één miljoen euro nodig. Qua technologie

zijn wij nog op zoek naar groenen tech-

nologiebedrijven waaronder onder meer

een zonne-energiebedrijf dat in staat is de

benodigde zonnetechnologie en -modules

te leveren.’

OP ZOEK NAAR...

we aan. Inmiddels is AllGreenVehicles wij een aardig eind

met de selectie van het accupakket en de aandrijflijn.

Deze laatste krijgt tijdens de rally het meest op zijn

spreekwoordelijke kloten.’ Niet alleen met het accupak-

ket en de aandrijflijn worden inmiddels forse vorderin-

gen gemaakt. Aan de Technische Universiteit Delft werkt

een team van tien studenten onder Wubbo Ockels aan

een aantal technologische uitdagingen. Coronel: ‘Wubbo

Ockels was direct over de streep toen hij van mijn wilde

plannen hoorde. Inmiddels is een team van tien studen-

ten in een project bezig om de totale energiebehoefte

uit te rekenen, de auto zo licht mogelijk te maken en

de CW-waarde van de buggy – de mate van luchtweer-

stand – aan het bepalen. Daarbij zijn inmiddels zeer veel

testen uitgevoerd.’

Naast de genoemde partijen heeft Coronel DSM benaderd

om het bodywerk van de buggy van kevlar te maken. ‘Ten

opzichte van de huidige body betekent dit een winst van

tenminste zeven kilo. Het gewicht is namelijk een belang-

rijk issue tijdens de rally. In totaal zal ik zo’n 540 kilo aan

lithium-ionbatterijen mee moeten nemen. Door op tal van

andere plaatsen gewichtsreducties te realiseren, denken

wij slechts zo’n vijftig tot honderd kilo zwaarder te zijn

dan de kart waar ik eerder mee in Dakar gereden heb.’

De ‘traditionele’ 2011 versie waarmee Coronel in februari

de Dakar reed, is inmiddels nagenoeg omgebouwd tot

een elektrische variant. ‘In komende periode willen wij

deze volledig aftesten in Marokko en dan kunnen wij echt

vaststellen hoe ver wij zijn met deze uitdaging.’

In de komende maanden volgt E-Mobility Tim Coronel en zijn

team in de race naar Dakar op de voet. Half november zal

Coronel’ zijn elektrische buggy op de boot zetten naar Zuid-

Amerika. Via dit magazine en twitter kunt u van de laatste

ontwikkelingen op de hoogte blijven. Wilt u zich aansluiten

bij het collectief van Coronel, mail naar info@emobilitymaga-

zine.nl of surf naar www.timcoronel.nl

15

�

�

Meer informatie:

N.V. Brabantse Ontwikkelings

Maatschappij

Goirleseweg 15

Postbus 3240, 5003 DE Tilburg

T (088) 83 111 20

F (088) 83 111 21

E bom@bom.nl

I www.bom.nl

Cross-over onmisbaar voor elektrisch rijden BOM maakt cross-over mogelijk tussen automotive, hightech en grid

In tien experimentele projecten doen bedrijven, kennisinstellingen en overheden ervaring op met elektrisch rijden. Deze business case heeft geleid tot werkgelegenheid voor 100 kenniswerkers. Het samenbrengen van partijen in doelgerichte clusters is het werk van de BOM dat leidt tot de versnelling waar elektrisch rijden en smart grid naar op zoek is.

Programma’s van BOM sluiten aan bij landelijke en provinciale doelstellingen om innovatie in Brabant en Zuid-Nederland als geheel krachtig te stimuleren.

Projectpartners:

_ +InnosysDelft BV

OPGERICHT 1811

AKKERMANSCARROSSERIE

YOUR RIDE is OUR DRIVE

www.ontwikkelingeninnovatie.com

In 2009 dong telematica en mobiele datatechnologiespeci-

alist Sycada in Engeland mee naar een belangrijke tender.

De nationale overheid schreef daar een tender uit voor de

levering van de volledige communicatie-infrastructuur

voor een proef met tweehonderd elektrische voertuigen.

Onder de titel ‘360˚EVT eVehicle Batterij Monitoring en Controle Systeem’

werkt een bedrijvencluster geleid door Sycada – en verder bestaande uit

The New Motion, RDM Automotive en ZEM – aan de ontwikkeling van een

batterijmonitoringsysteem en gebruikersapplicaties ter versnelling van de

introductie van de elektrische auto. Het project wordt uitgevoerd binnen

het nationale innovatieprogramma High Tech Automotive Systems in de

projectlijn Electric Vehicle Technology. ‘De eindapplicatie willen wij als

Europese standaard in de markt zetten’, stelt Kristiaan Winge, algemeen

directeur van Sycada.

‘Het ging hierbij om de levering van een proefsysteem dat

de prestaties van de voertuigen en het rij- en laadgedrag

van de gebruiker moest registreren en analyseren’, vertelt

Winge. ‘Wij hebben hiertoe een datalogger geleverd die

verschillende data verzamelt. Samen met drie Engelse uni-

versiteiten hebben wij een jaar datamateriaal geanalyseerd.

Daarbij kwamen interessante zaken naar voren zoals de im-

pact van de wintermaanden op de actieradius, maar ook hoe

mensen rijden met dit type voertuigen. Dit rijgedrag leverde

in de extreemste gevallen zelfs een verschil qua actieradius

op van vijfentwintig tot dertig procent. Bovendien kwam de

problematiek van de range anxiety kristalhelder naar voren.’

Batterijscorekaart

De belangrijkste vindingen uit het Engelse project vormden

volgens Winge de basis voor het huidige HTAS-project.

‘Op de eerste plaats proberen wij met het 360˚EVT-project

de range anxiety bij gebruikers te verlagen door deze

realtime inzicht te geven in de positie en beschikbaar-

heid van laadpalen en routes te plannen op basis van de

feitelijke oplaadstatus van de batterij. Voor dit soort slimme

zaken hebben wij in het project een webportal en een

smartphone-applicatie ontwikkeld. Om meer inzicht te

creëren in de conditie van de batterij, hebben wij daarnaast

binnen het project een batterijscorekaart ontwikkeld.

Daarmee proberen wij uitspraak te doen over de fysieke

gesteldheid van de batterij. Dit maakt het werk voor de

leasemaatschappijen in het kader van de restwaarde

van het batterijpakket eenvoudiger. Zij moeten immers

de elektrische voertuigen financieren. Op basis van de

batterijscorekaart kan bovendien persoonlijke feedback

gegeven worden aan de gebruiker. Met een ‘goed’ rij- en

laadgedrag kan de levensduur van de batterij verlengd en

zo ook de restwaarde verhoogd worden.’

Winge verwacht dat het bedrijvencluster in het derde

kwartaal van dit jaar het project defi nitief afrondt. ‘Wij

bevinden ons in de fase van de bètarelease van het systeem

en staan op het punt om een productierelease te maken.

Vanuit binnen- en buitenland is er nu al animo voor het

product. Niet alleen in Nederland, maar ook in landen als

Engeland en Australië wordt al met het systeem gereden.

Als het HTAS-project afgerond is, zullen hier ongetwijfeld

nieuwe ontwikkelingen uit voortvloeien die wij weer op

zullen pakken.’

Groeilanden

‘Uit het project vloeit bovendien nu al business voort’,

vervolgt Winge. ‘Inmiddels rijden wereldwijd vierhonderd

elektrische voertuigen met ons batterijmonitoring- en con-

trolesysteem rond. Daarbij zijn wij in ieder geval marktleider

in Nederland en is het doel om Europees marktleider te

worden. Ons batterijmonitoring- en controlesysteem willen

wij daartoe als standaard in de markt zetten en profi leren.

Om dit mogelijk te maken werken wij aan de opzet van een

EV Competence Center waar alle technologische ontwikke-

lingen gaan plaatsvinden en van waaruit de Europese markt

wordt bediend. Al het intellectueel capital wordt zo vanuit

Nederland geproductized en gecommercialiseerd.’

‘Batterijmonitoring- en controlesysteem

als Europese standaard profi leren’

Kristiaan Winge van Sycada.Green:

17

Kristian Winge: ‘Met het batterijmonitoring- en

controlesysteem beschikken wij over een zeer

interessant platform om elektrisch rijden te

faciliteren. De Nederlandse markt moet het in

eerste instantie hebben van grote bedrijven

die elektrische voertuigen als poolauto’s

aanschaff en en gebruiken als deel van een

groen wagenparkbeleid. Wij zullen voor deze

bedrijven een extra module aan ons systeem

toevoegen waarmee die voertuigen eenvoudig

gereserveerd kunnen worden door medewer-

kers. Wij zijn op zoek naar ondernemingen die

het nut van een dergelijke applicatie inzien en

daar aan mee willen werken.’

OP ZOEK NAAR...

Sinds enkele maanden rijden in Rotterdam de eerste

aangeschafte elektrische voertuigen rond. Deze worden

ingezet als poolauto’s voor eigen medewerkers, voor

installatie- en servicemonteurs bij Eneco/Stedin en als

servicewagens bij gemeentewerken Rotterdam en Roteb.

‘Zo willen wij praktijkervaring opdoen met verschillende

merken en modellen, zowel in gebruik en beheer als in

onderhoud’, vertelt Messemaker.

Gebruikersacceptatie

In opdracht van het consortium monitort TNO onder meer

gebruikerservaringen, milieuaspecten, veiligheid, kosten

en mobiliteitsgedrag rond de vijfenzeventig voertui-

gen. Daarbij wordt ook praktijkervaring opgedaan met

een klantenidentificatie- en betalingssysteem voor de

oplaadpalen van Eneco, de NRGSPOTS. Messemaker: ‘Via

het project willen wij verder inzicht krijgen in de energie-

uitwisseling tussen elektrische voertuigen met het

elektriciteitsnetwerk en het laadgedrag en de levensduur

van de accu’s in de auto’s.’

Net als veel andere gemeenten is Rotterdam volgens Mes-

semaker om twee hoofdredenen actief op het domein van

elektrisch rijden. Enerzijds wil de gemeente met duurzame

mobiliteit de CO2-uitstoot terugdringen en anderzijds

Netbeheerder Stedin, energiebedrijf Eneco en de gemeente Rotterdam doen gezamenlijk

in sneltreinvaart ervaring op met elektrisch rijden. Het kleurrijke consortium schaft

momenteel vijfenzeventig elektrische en plugin-hybride voertuigen aan in het kader van

het Proeftuinenprogramma van de Rijksoverheid. ‘Het succes van onze proeftuin wordt

niet bepaald door het al dan niet van toegevoegde waarde zijn van elektrisch vervoer,

maar door de mate waarin wij slagen de onderzoeksvragen te beantwoorden’, stelt

projectleider Lode Messemaker van de gemeente Rotterdam.

wil de havenstad de lokale luchtkwaliteit verbeteren

en de geluidsoverlast verminderen. ‘Voor de gemeente

is duurzame mobiliteit een van de speerpunten om die

doelen te bereiken’, stelt Messemaker. ‘Daarbij vinden wij

het belangrijk deze uitdaging samen met marktpartijen

aan te gaan en met hen naar oplossingen te zoeken. Wij

willen verder niet alleen de antwoorden op veel vragen

rond elektrisch vervoer beantwoorden, maar deze ook

delen met andere partijen en regio’s.’

Nuchterheid

Eind december wil het consortium van Rotterdam, Stedin

en Eneco alle vijfenzeventig beoogde voertuigen op de

weg hebben. ‘Helaas horen wij nu al geluiden van fabri-

kanten dat voertuigen mogelijk pas in januari uitgeleverd

worden’, licht Messemaker toe. ‘Desalniettemin worden er

steeds meer voertuigen uitgeleverd. Inmiddels rijdt onge-

veer de helft van het gewenste aantal auto’s rond. Eneco

en Stedin maken met name gebruik van AGV Connects. Als

gemeente zetten wij een bredere mix in om ook de ver-

schillen tussen de typen voertuigen te kunnen ontdekken,

zoals plug-in hybrides, batterij elektrische voertuigen en

voertuigen range extenders. Het belangrijkste onderdeel

hierbij – de monitoring door TNO – is nagenoeg volledig

uitgewerkt. In het plan staat zeer gedetailleerd omschre-

ven wat de onderzoeksdoelen en bijbehorende subvragen

zijn. De monitoring biedt ons consortium de kans om

daadwerkelijk te ervaren of elektrisch vervoer dat brengt

wat het belooft. Wij zitten er met een echte Rotterdamse

nuchterheid in. Niet lullen, maar doen en heel nauwgezet

en objectief monitoren wat wel en wat niet werkt.’

Voor Messemaker en zijn consortium is de proeftuin een

succes als op alle onderzoeksvragen een antwoord naar

voren komt. ‘Het succes van dit project wordt dus niet

bepaald door de populariteit van elektrisch vervoer. Met

het oog op de toekomst is er naast de proeftuin voor

Rotterdam overigens nog een zeer belangrijk issue: de

grotere uitrol van laadinfrastructuur. Amsterdam heeft

bijvoorbeeld de keuze gemaakt om veel laadpalen pre-

ventief te plaatsen. Wij kiezen er echter voor om, afgezien

van enkele strategische plekken, pas extra laadpalen te

plaatsen als het aantal voertuigen toeneemt. Als grote

steden werken we goed samen en leren we van elkaars

ervaringen. Dat voorkomt dat we allemaal afzonderlijk

het wiel opnieuw gaan uitvinden. Het is een gigantische

uitdaging om de impact van de laadinfrastructuur op de

openbare ruimte te minimaliseren. Samenwerking en

zorgvuldigheid is op zijn plaats.’

‘Succes proeftuin niet bepaald

door populariteit van elektrisch vervoer’

Lode Messemaker, intern projectleider proeftuin Eneco-Stedin-Rotterdam:

18

Lode Messemaker is als projectleider van

de Rotterdamse ‘pooltuin’ op zoek naar

de ideale elektrische auto. Messemaker

grapt: ‘De eerste fabrikant die een voer-

tuig kan leveren met een actieradius van

vijfhonderd kilometer dat in tien minuten

op kan laden, mag zich direct melden.’

OP ZOEK NAAR...

‘Nederland bevindt zich in een ‘rat race’ met de landen om

ons heen’, vervolgt Jonkman. ‘In die wedstrijd zijn diverse

kansen voor Nederlandse bedrijven aanwezig. Door slimme

samenwerkingsverbanden aan te gaan kunnen op sommige

vlakken voorhoedespelers ontstaan. Om tot die consortia

te komen zijn subsidies een belangrijk smeermiddel.’ ‘In het

geval van EL CID is dat ook het geval’, vult Smidt aan. ‘Het

is echter belangrijk om niet te vergeten dat subsidie slechts

een deel van de totale investeringen bedraagt. Bedrijven

tasten zelf ook diep in de buidel.’

Demonstrator

Heliox, specialist in vermogenselectronica, heeft voor het EL

CID-project de handen ineen geslagen met AllGreenVehicles

en Spierings Kranen. Heliox wil samen met AllGreenVehicles

het laadelement en de inverter in de auto integreren tot

één component. ‘Dit is nog nergens vertoond’, stelt Jonk-

man. ‘Naar het schijnt zijn wel enkele andere internatio-

nale bedrijven er weliswaar ook mee bezig.’ ‘De drijfveren

om alles te integreren in één compact stuk vermogens-

elektronica zijn divers: van een hogere betrouwbaarheid

tot een langere levensduur en lagere kosten. Door de

elektrificering van de auto wordt een groot aantal losse

‘brokken’ elektronica in voertuigen verwerkt. Al deze

componenten wil je bij elkaar brengen in één metalen

vermogenskast die met vloeistof gekoeld wordt.’

De twee Heliox-ondernemers zijn duidelijk over hun

ambities: zij zijn pas tevreden als het EL CID-project tot het

gewenste eindproduct leidt. ‘Als tussenstap is de concrete

deliverable van het project een demonstrator’, vertelt Smidt.

‘Het project is echter pas een succes als er een vervolg komt.

De demonstrator is de start en halverwege 2012 moet het

eindproduct – de electrical charging inverter device – klaar

zijn voor marktintroductie. Vervolgens willen wij tenminste

enkele duizenden exemplaren gaan afzetten van het eerste

type. Spierings Kranen is bij EL CID betrokken omdat zij

interesse hebben de technologie ook toe te gaan passen in

hun elektrische mobiele kraan.’

Nichemarkten

Waar veel van de huidige elektrische voertuigen nog al-

lemaal losse elektronicacomponenten bevatten, voorspellen

Jonkman en Smidt een ommekeer. ‘Vroeg of laat kennen alle

elektrische auto’s één compact stuk vermogenselektronica. De

grotere autofabrikanten zullen dit naar analogie zelf ontwik-

kelen. Wij richten ons op nichemarkten zoals bedrijfswagens

en bouwvoertuigen. Deze kleinere markten genieten immers

minder aandacht van de grote automerken.’

Grootste uitdaging in het project is volgens Smidt het

realiseren van een zo klein, licht en goedkoop mogelijk

device. ‘Daarnaast is netscheiding een nieuw fenomeen in de

automotive wereld. Auto’s hebben in tegenstelling tot bij-

Electrical Charging Inverter Device, afgekort tot EL CID. Het is de titel van een van de negen

experimenteerprojecten die plaatsvindt in het kader van de Brabantse stimuleringsregeling

‘Elektrisch Rijden en slimme decentrale netwerken’. Binnen het project wordt een systeem

ontwikkeld waarin het opladen van accu´s en het aandrijven van de motoren in één compact stuk

vermogenselektronica wordt gecombineerd. ‘Eind dit jaar moet als eindresultaat een demonstrator

beschikbaar zijn’, vertellen Mark Smidt en Rudi Jonkman, de directeuren van projectleider Heliox.

‘Alle elektrische auto’s kennen in de toekomst

één compact stuk vermogenselektronica’

Heliox en AGV werken aan integratie elektronica:

voorbeeld televisies nooit aan het elektriciteitsnet gehangen.

Netscheiding is an sich niet heel ingewikkeld, maar kent wel

veel regels en standaarden. Je moet immers niet vergeten

dat de vermogenselektronica zich in een relatief vijandige

omgeving bevindt met hoge temperaturen en natte omstan-

digheden. Om al deze zaken het hoofd te bieden werken wij

ook samen met de Technische Universiteit Eindhoven.’

19

Rudi Jonkman en Mark Smidt zijn zeer

content met het huidige consortium

waarmee zij de electrical charging in-

verter device ontwikkelen. Op zoek naar

nieuwe partners zijn zij dan vooralsnog

ook niet. ‘Waar wij wel behoefte aan

hebben, zijn partijen die het lef hebben

dit soort ontwikkelingen in toekomst in

hun voertuig te zetten.’

OP ZOEK NAAR...

NAVTEQ pakt door met registratie oplaadpunten

Digital Mapping Operations (DMO) vehicles. Het zijn misschien wel de met de meeste mystiek

omgeven voertuigen in het Nederlandse verkeer. Iedereen komt soms een DMO-voertuig tegen,

maar herkent dit niet als zodanig. Vanuit Veldhoven gaan deze NAVTEQ-voertuigen iedere dag de

weg op. De met speciale camera’s en apparatuur uitgeruste auto’s verzamelen gegevens voor de

database die weer dient als basis voor de digitale kaarten in navigatiesystemen.

20

NAVTEQ werkt vanuit het Europese hoofdkantoor in Veld-

hoven aan digitale kaart-, verkeers- en locatiegegevens

voor navigatieplatformen. Een groot aantal Europese au-

tofabrikanten gebruikt de kaartgegevens van het bedrijf.

Sindskort voegt NAVTEQ ook laadpunten voor elektrische

voertuigen toe aan haar database. Inmiddels biedt het

bedrijf zelfs een overzicht van meer dan vijfduizend

gecontroleerde Europese oplaadpunten. ‘Elke dag worden

hier nog nieuwe punten aan toegevoegd’, vertelt Pieter

Feijen, DMO Manager Benelux bij NAVTEQ. ‘Er is nu onder

andere informatie beschikbaar over particuliere toegang,

aansluitings- of voedingtypen, het aantal aansluitingen,

openingstijden en betaalmethoden.’

Mutaties

‘Dagelijks rijden in Nederland diverse auto’s rond die

onder meer registreren waar de ev-oplaadpunten te

vinden zijn, maar ook waar aanpassingen in het wegen-

net gedaan worden’, vervolgt Feijen. ‘Het doorvoeren van

mutaties is immers van groot belang voor de eindgebrui-

ker. Gelukkig onderschrijven overheidsinstellingen meer

en meer het belang van samenwerking. Het werkt in dit

geval twee kanten op, als wij vooraf geïnformeerd worden

over een verandering in het wegennet of de installatie

van een laadpunt kunnen wij dit logischerwijs sneller

doorvoeren. Waar wij veel waarde hechten aan het zo snel

mogelijk doorvoeren van mutaties, is het voor overheden

belangrijk om controle te hebben over het verkeersmanage-

ment. Dit wordt met ons kaartmateriaal mogelijk gemaakt.

‘Elke dag worden nieuwe locaties toegevoegd’

‘Wereldwijd hebben wij 1.100 geografi sche analisten in dienst

die strategisch over de wereld zijn verdeeld’, aldus Feijen. ‘Zij

rijden over de wegen en verifi ëren en verwerken indien nodig

nieuwe informatie in onze database. Tot vandaag de dag

hebben wij ruim 32 miljoen kilometer rijweg opgenomen.’

NAVTEQ’s veldteams worden geholpen door de geïntegreerde

geavanceerde randapparatuur in hun voertuigen zoals vide-

otechnologie, high tech tablets en tablet pens, gyroscopen

en andere sensoren. Feijen: ‘Al deze apparatuur stelt ons

in staat materiaal bij het verzamelen te verifiëren. In het

perspectief van de elektrische auto is juistheid van gege-

vens natuurlijk van essentieel belang. Als een navigatieap-

paraat een automobilist naar een laadpaal stuurt die niet

blijkt te bestaan is dit een groot probleem. Kortom, het

belang van kloppende data neemt in de toekomst alleen

maar toe, evenals het aantal functionaliteiten.’

E-mobility is eigenlijk i-mobility

De auto van de toekomst rijdt elektrisch. Als je,

zoals ik, de kans krijgt om te proeven wat het is om

in zo´n auto te rijden, dan ben je al snel overtuigd

van de potentie die elektrisch vervoer biedt. Of

het nu gaat om een sportauto of een handige auto

voor in de stad, elektrische auto´s zijn één brok

innovatie. En wie innovatie zegt, zegt ICT. Zeventig

procent van alle innovaties is immers gebaseerd

op ICT en bij de elektrische auto is het niet anders.

Je zou in plaats van e-mobility eigenlijk ook

kunnen spreken van i-mobility. Zonder ICT is de

grootschalige introductie van elektrische auto’s

namelijk een illusie.

Het lijkt allemaal vanzelfsprekend, maar als je er goed

over nadenkt is het dat natuurlijk niet. Het succes van

elektrisch rijden staat of valt bijvoorbeeld met de kwali-

teit van de accu’s. ICT is nodig om de batterijen optimaal

te benutten. En op dat terrein wordt opzienbarende

progressie geboekt. Zeker zo belangrijk is de ontwikkeling

van een geavanceerde oplaadinfrastructuur. Staat de auto

thuis ’s nachts in de garage dan is een stopcontact verze-

kerd. Woon je acht hoog in een flat, dan komt er al meer

bij kijken. De plek bij het oplaadpunt voor de deur moet

gereserveerd kunnen worden en, niet onbelangrijk, de

geleverde stroom moet afgerekend kunnen worden. Het-

zelfde geldt als je onderweg bent. Rijd je elektrisch, dan

wil je verzekerd zijn van stroom en exact weten hoeveel

de actieradius nog is. Waar je ook naartoe gaat. Gelukkig

geeft de routeplanner straks exact aan waar de (snel)

laadpunten te vinden zijn en kan vanuit de auto of straks

door de auto zelf een reservering worden gemaakt. Het

klinkt eenvoudig, maar hiervoor zijn niet alleen complexe

ICT-systemen nodig, maar ook standaarden opdat iedere

auto met elk systeem kan communiceren.

De economische belangen zijn groot. Als er in 2020 onge-

veer 200.000 elektrische auto’s rondrijden in Nederland,

dan zullen die iedere week minimaal 400.000 oplaad-

beurten nodig hebben. Dat zijn ruim twintig miljoen

oplaadbeurten per jaar. In het geval de helft daarvan

thuis plaatsvindt, leidt dat tot een markt van tien miljoen

oplaadbeurten aan de openbare oplaadinfrastructuur per

jaar. Bij een verder toenemend aandeel elektrische auto’s

zal deze markt op termijn nog verder groeien.

Zoals gezegd, zonder ICT geen elektrisch vervoer en

geen intelligente laadinfrastructuur. Het is dan ook niet

meer dan logisch dat de Nederlandse ICT-sector nauw

betrokken wordt bij de diverse facetten van elektrisch

rijden. Nederland loopt voorop in de ontwikkeling van het

marktmodel voor de oplaadinfrastructuur, maar tot nu toe

is de ICT-branche daarbij nog onvoldoende aangesloten.

Dat is jammer, omdat de ICT-branche precompetitief veel

kennis en ervaring kan inbrengen bij de uitwerking van

het marktmodel. Nederlandse ICT-bedrijven investeren

momenteel flink in de ontwikkeling van systemen voor

elektrisch vervoer. Internationaal opererende ICT-bedrij-

ven hebben inmiddels wereldwijd ervaring opgedaan met

elektrisch rijden. Daar kunnen we in Nederland met elkaar

van profiteren. Als we de handen ineen slaan, zijn er zelfs

goede mogelijkheden om onze kennis ook in het buiten-

land te gelde te maken. Succes op termijn is overigens

alleen te realiseren als we in Europees verband sluitende

afspraken maken. Onze elektrische auto willen we immers

niet bij de grens parkeren.

Vanuit het Formule E-team werken we als ICT~Office

graag mee aan duurzame mobiliteit en dus het suc-

ces maken van elektrisch rijden. Schonere lucht, het

terugdringen van de CO2-uitstoot, een betere omgang

met het milieu en reductie van het gebruik van fossiele

brandstoffen zijn ieder voor zich al reden om ons voor in

te spannen. Als we goed samenwerken kunnen we echt

accelereren, zonder herrie te maken. Kenmerkend voor de

elektrische auto.

Sylvia Roelofs,

algemeen directeur ICT~Office

en lid Formule E-team

3921

‘De markt is klaar voor duurzame mobiliteit en

levert in september het fysieke bewijs’

Organisator Gerben Bierbooms over derde editie ecomobiel:

Een paviljoen met Belgische bedrijven actief in elektrische mobiliteit, een groot aantal

‘groen gas’-bedrijven, een optie van e-Wolf op een imposante stand voor deze Duitse

elektrische twee- en vierwielerfabrikant en stands van alle grote automerken. Met nog

drie maanden te gaan, kunnen het programma en de exposantenlijst van ecomobiel 2011

met recht al als ‘groots’ bestempeld worden.

Op 27 en 28 september zal Ahoy Rotterdam decor zijn van

de derde editie van de vakbeurs voor duurzame mobili-

teit. Momenteel worden de laatste van de beschikbare

tienduizend vierkante meter beursruimte volgeboekt. ‘Nu

de beursruimte weer nagenoeg volgeboekt is, kunnen wij

met recht zeggen dat ecomobiel ook dit jaar een afspiege-

ling is van wat de markt bezighoudt’, vertelt Gerbens

Bierbooms, die samen met Huub Sparnaay hoofdverant-

woordelijk is voor de organisatie van ecomobiel. ‘Natuur-

lijk vormt elektrische mobiliteit een belangrijk gedeelte

van onze beurs. Ook andere duurzame alternatieven zijn

echter dit jaar in grote getale aanwezig, van groen gas tot

aardgas en waterstof. Zo overweegt Fiat te exposeren met

een volledig arsenaal van voertuigen die op CNG, oftewel

aardgas, rijden. Van een kleine personenauto tot en met

bedrijfsmodellen. Verder besteden wij veel aandacht

aan gedragsverandering, ict-oplossingen en focussen

daadwerkelijk op mobiliteitsmanagement.’

België en Duitsland

‘De uitgebreide range van ecomobiel-exposanten toont

aan dat de markt duidelijk op zoek is naar oplossingen

voor schonere en zuinigere mobiliteit’, vervolgt Bier-

booms. ‘Elektrisch rijden geniet daarbij bijvoorbeeld de

voorkeur van overheid die middels het Formule E-team

zowel een lange als korte termijnvisie heeft neergelegd.

Ook andere alternatieven zijn in opkomst. De titel van

deze derde editie is niet voor niets ‘Stop thinking, start

acting’. Overheden, bedrijfsleven en ook consumenten

beginnen duurzame mobiliteit te omarmen. Anderzijds

begint de markt ook kritischer te worden, denk bijvoor-

beeld maar aan het stoppen van subsidie voor particu-

lieren door Amsterdam en ProRail dat alle projecten op

dit dossier stil heeft gelegd. Voor de aanbieders van de

verschillende mobiliteitsvormen is het daarom zaak om

op te schalen. Het is tijd om de markt te bedienen daar

waar duurzame mobiliteit toepasbaar en inzetbaar is. Dat

alle grote importeurs van de bekendste merken aanwezig

zijn – van Opel tot Toyota, Peugeot, Renault en Citroën –

geeft aan dat zij de urgentie onderschrijven. De markt is

klaar voor duurzame voertuigen en levert in september

tijdens ecomobiel het fysieke bewijs.’

Zoals eerder al aangekondigd heeft ecomobiel de ambitie

om uit te groeien tot een internationaal evenement. De

In de provincie Noord-Brabant werd half mei de jaarlijkse

ecomobiel Bedrijfswagen Rally verreden. Het parcours van

zo’n honderd kilometer leidde de deelnemers van het

Provinciehuis in ’s-Hertogenbosch naar het Eindhovense

gemeentehuis en de fi nish op de High Tech Automotive

Campus in Helmond. Ecars Europe, rijdend met de FAAM

Jolly 2000, mocht zich uiteindelijk tot winnaar kronen.

‘In totaal hadden zich 26 equipes voor de rally ingeschreven’,

vertelt organisator Gerben Bierbooms. ‘Wij hebben met

opzet gekozen voor een bedrijfswagenrally om te laten

zien welke mogelijkheden er zijn voor het bedrijfsleven om

te verduurzamen, maar ook om te laten zien welke plek

duurzame mobiliteit heeft in de verschillende bedrijven. Zo

trokken de deelnemers op het Stadhuisplein in Eindhoven

veel aandacht van het publiek en de gemeente. Ook bij de

fi nish op de High Tech Automotive Campus was de animo

groot. Burgemeester Fons Jacobs reikte de prijzen uit en

opende ook de AutomotiveWeek.

Klassement

Het klassement van de ecomobiel Bedrijfswagen Rally

(eveneens een goed overzicht geeft van de al op de markt

beschikbare duurzame bedrijfswagens) ziet er als volgt uit:

1. Ecars Europe met de Faam Jolly 2000

2. Opel Nederland met de Opel Vivaro CNG

3. De Burgh B.V. met de DAF LF 45 Hybrid

Overige deelnemers

Kuijpers Installaties met de Caddy (electric); Athlon Carlease

met de Tesla Roadster; Iveco Schouten Truck (LNG); Enexis

met de Lotus; All Green Vehicles met de TGL (elektrische

vrachtwagen); Van Hooft / De Burgh Acht; All Green Vehicles

met de Ford Connekt (elektrisch); Mercedes-Benz Nederland

met de Econic (NGT); Driessen Autogroep met de Citroën

C-Zero; Kuijpers Installaties met de Volkswagen Caddy;

Stekkerweb met de Smart; TU Eindhoven met de E-Lupo;

Greenes met de Peugeot Bipper; ecomobiel met de Nissan

(Bio-Ethanol); gemeente Eindhoven met de Tesla; Auto Mid-

delweerd met de Opel Vivaro; Taxi Pro met de Nissan Leaf;

Truckland; Centric Automotive met de Thorr en tenslotte

Still Intern Transport met de Tesla.

Elektrische auto FAAM winnaar

ecomobiel Bedrijfswagen Rallyeerste stappen daartoe worden met de komende editie

van de beurs al gezet. Bierbooms: ‘In Ahoy zal onder

meer een Belgisch paviljoen gerealiseerd worden waar

een tiental Belgische bedrijven – van een laadpaalfa-

brikant tot een navigatiebedrijf en een leverancier van

mobiliteitsproducten op basis van zonne-energie – acte

de presence zal geven. Wij zetten daarmee onze eerste

‘buitenlandse’ stappen. Naast de Belgische deelnemers

zijn wij zeer trots op de mogelijke komst van e-Wolf.

Deze Duitse fabrikant van elektrische scooters, perso-

nen-, bedrijfs- en sportwagens wil zich naar alle waar-

schijnlijkheid presenteren via een stand van maarliefst

driehonderd vierkante meter.’

Dome

ecombiel draait volgens Bierbooms overigens om meer

dan het tonen van auto’s, bedrijfswagens, scooters

en vaartuigen. ‘Voor een succesvolle grootschalige

introductie van duurzame mobiliteit zijn gedragsveran-

dering en de bijbehorende juiste keuzes nodig. Het vergt

daadwerkelijk een change of mind van de gebruiker. Om

die te bewerkstelligen tonen wij ook welke mogelijkhe-

den werkgevers hebben om hun werknemers slimmer en

daarmee duurzamer te laten reizen.’

In plaats van een groot algemeen congres te organiseren,

heeft ecomobiel dit jaar gekozen voor een dome waar tien

tot vijftien inhoudelijke discussies plaatsvinden rond een

breed scala aan onderwerpen. Bierbooms: ‘In het dome

kunnen honderd tot honderdvijftig mensen per debat

deelnemen. De onderwerpen zullen uiteenlopen van

zaken als de toekomst van het openbaar vervoer, tot de

benodigde laadinfrastructuur voor elektrische voertuigen

en de kansen die groen gas biedt. Kortom, zij zullen

bijdrage aan de duurzame mobiliteitstransitie.’

E-Mobility vervaardigt in samenwerking met ecomobiel

een special over deze duurzame mobiliteitsbeurs. De special

maakt onderdeel uit van de septembereditie van E-Mobility.

Voor standhouders van ecomobiel zijn er aantrekkelijke

kortingen als zij in deze uitgave te adverteren. In verband

met de verspreiding tijdens ecomobiel zal de oplage van

E-Mobility bovendien eenmalig verhoogd worden van 5.000

naar 6.000 exemplaren. Neem contact met ons op over de

ecomobiel-special via info@emobilitymagazine.nl

22

23

Crosssectoraal cluster rond elektrische tweewielers,

auto’s en vaartuigen Europees unicum

Friesland plukt vruchten van Drive4Electric:

1.100 testritten met elektrische tweewielers en voertuigen tijdens een experience event,

subsidie voor de aanleg van vaartuigoplaadpunten en het aantrekken van Motion Innovation

en MPI Netherlands. Het zijn enkele wapenfeiten van het Friese stimuleringsprogramma

Drive4Electric. E-Mobility maakte samen met Hans Verwijs en Jasper Verhoef van Drive4Electric

een minirondreis door Friesland en sprak met het Kenniscentrum Jachtbouw, MPI Netherlands,

Motion Innovation, MG Electronics en De Stille Boot.

Vanuit Leeuwarden ontstond in 2008 het programma

Drive4Electric. De gemeente Leeuwarden en de provincie

Friesland spraken gezamenlijk de ambitie uit om elektrisch

vervoer van de grond te krijgen. Naast duurzaamheid vormt

ook het scheppen van meer werkgelegenheid een belangrijk

onderdeel van de doelstelling van Drive4Electric. ‘Inmiddels

zijn diverse partijen aangehaakt bij Drive4Electric, van Allian-

der tot Energy Valley, Essent, de Noordelijke Hogeschool Leeu-

warden (NHL), de Noordelijke Ontwikkelings Maatschappij

(NOM) en Stifting Elektrysk Farre Fryslân (SEFF)’, vertelt Hans

Verwijs, projectleider van Drive4Electric. ‘Aan onze aanpak ligt

een theorie van professor Johan Schot ten grondslag.’ ‘Hij is

hoogleraar in de historie der technologie’, vult Jasper Verhoef

van Drive4Electric aan. ‘Hij heeft drie thema’s geïdentifi ceerd

die bij een transitie belangrijk zijn, achtereenvolgens zijn dit

niche, regime en landschap. In het geval van elektrische mobi-

liteit staat de niche voor producten die nu al een gerealiseerd

kunnen worden zoals elektrische taxi’s. Het regime is in dit

geval de regelgeving die de introductie moet faciliteren. Het

landschap staat voor de houding van de omgeving waarin de

producten en regels geïntroduceerd worden.’

Koplopers

‘En, als je eenmaal een werkende case hebt, kan een niche

een regime veranderen en een goed functionerend landschap

creëren’, vervolgt Verwijs. ‘Inmiddels zetten wij in Friesland

op tal van fronten in op elektrisch vervoer. Van elektrische

scooters, tot auto’s, bussen, steps en vaartuigen. Ook het

regime reikt de helpende hand. Zo heeft Leeuwarden een

scootersubsidie gestart en is er een subsidie voor het elektrifi -

ceren van bestaande boten.’ Verhoef: ‘En ook de zichtbaarheid

van elektrische mobiliteit neemt toe. Zo hebben zo’n 1.100

mensen onlangs bij de Botenbeurs in Sneek gratis testritten

gemaakt met tal van elektrische vervoersmiddelen.’

Friesland mag met recht bestempeld worden als een van

de Europese koplopers als het om elektrische vaartuigen

gaat. In 2015 wil de provincie 3.000 elektrische vaartuigen

herbergen. Naast een aantal ondernemingen – zoals de Stille

Boot – en de SEFF, speelt ook het kenniscentrum Jachtbouw

een belangrijke rol. Door kennis te ontwikkelen en toe te

passen draagt het centrum bij aan innovaties. ‘Wij voeren een

groot aantal projecten voor de jachtbouwsector uit’, vertelt

Ernst-Jan Voerman van het kenniscentrum. ‘Een aantal hiervan

bevinden zich op het domein elektrisch varen. Zo hebben

wij samen met verschillende verhuurmaatschappijen tien

boten geëlektrifi ceerd. Inmiddels is Nederland een tamelijk

grote speler en mag ons land met recht één van Europa’s

belangrijkste proeftuinen genoemd worden als het gaat om

de ontwikkeling, productie en toepassing van elektrisch varen.’

Elektrisch varen

‘In onze provincie zijn tientallen ondernemers bezig met elek-

trische boten’, vervolgt Voerman. ‘Zij zijn dusdanig succesvol

dat er momenteel meer elektrische vaartuigen in Nederland

zijn dan elektrische voertuigen.’ Verwijs: ‘Een mooi gegeven.

Tot nu toe zijn wij logischerwijs zeer tevreden met alle

ontwikkelingen rondom elektrisch varen. Friesland herbergt

zo’n duizend elektrische vaartuigen en ligt op koers voor het

behalen van de doelstellingen.’

Anton van Wijk is met zijn bedrijf De Stille Boot ruim zes jaar

actief in de jachtbouw. ‘Wij maken zelf elektrische vaartuigen

en importeren ook een aantal modellen uit Frankrijk en

Amerika’, vertelt hij. ‘Bovendien kunnen bootbezitters via

onze webshop elektrische buitenboordmotoren bestellen en

kunnen wij deze desgewenst inbouwen.’ Vanuit de volledig

duurzame werf van De Stille Boot in Heeg hebben reeds

vele elektrische boten hun weg gevonden naar eigenaren in

het hele land. Van Wijk: ‘Onze ambitie is om een bijdrage te

leveren aan het doel om als sector in 2050 in Nederland geen

enkele jachtboot met dieselmotoren meer te leveren, oftewel

alleen nog elektrische vaartuigen op de markt te brengen. De

Stille Boot wil daarbij een speler van een aanzienlijk formaat

worden. Meer en meer slaan wij met bestaande werven de

handen ineen om gezamenlijk elektrisch varen naar een vol-

gend niveau te tillen. De Stille Boot kan daarbij de onderdelen

en asloze motoren leveren. Friesland neemt als regio een unieke

positie in. In Noordwest-Europa is er geen enkel ander gebied

dat over een soort gelijk cluster beschikt.’

Maagdelijk scootergebied

Friesland geeft echter niet alleen spreekwoordelijk gas op

vaartuigen, maar bijvoorbeeld ook op elektrische twee-

wielers. Piet Smeding startte ruim een decennium geleden

zijn eigen bedrijf in China. Met MPI houdt de geboren en

getogen Leeuwardenaar zich bezig met het begeleiden

van productieprocessen in China door Europese bedrijven.

Afgelopen kalenderjaar besloot Smeding te starten met MPI

Netherlands. ‘Na in Azië de mogelijkheden van kwalitatieve

productie te hebben gezien, ontstond bij mij het idee om elek-

trische scooters te importeren naar Nederland.Wij zijn bij de

productie en de assemblage aanwezig. In Nederland worden

de scooters in onze werkplaats vervolgens rijklaar gemaakt en

sommige zaken met RVS-onderdelen geüpgrade.’

‘Er moet namelijk nogal wat water door de Rijn wil een

fabrikant specifi eke modifi caties voor een individueel bedrijf

doorvoeren’, vervolgt Smeding. ‘Toch willen wij stapje voor

stapje de aanpassingen niet in Nederland maar in China laten

uitvoeren.’Binnen drie jaar wil Smeding in Nederland een

dealernetwerk van de grond krijgen. ‘Via dit kanaal moeten

ter zijner tijd 1.500 scooters per jaar verkocht worden. Dit zou

ons de grootste elektrische scooterleverancier van Nederland

maken. Omdat het Noorden van Nederland qua concurrentie

een maagdelijk gebied is, zijn wij hier van start gegaan.

Vanuit Leeuwarden breiden wij ons als een olievlek uit.’

Steppen

Op industrieterrein De Hemrik is Motion Innovation Holland de

buurman van MPI Netherlands. Het van oorsprong Cypriotisch

bedrijf opende in Leeuwarden afgelopen voorjaar een Europees

kantoor met bijbehorende productieruimte voor de elektrische

step ‘De Trekker’. Vanuit Friesland wil directeur Ofer Taib Europa

veroveren. ‘Arik Yehuda ontwierp in Tel Aviv tien jaar geleden de

Trekker als stedelijk vervoersmiddel en antwoord op de eeuwi-

ge fi les en het gebrek aan parkeerruimte’, vertelt Taib. ‘Inmid-

dels zijn in Israël zo’n 5.000 steps verkocht. Nederland is een

traditioneel fi etsland en wij denken dat Nederland daardoor

bovengemiddeld geïnteresseerd is in de Trekker. Bovendien

is onze tweewieler inmiddels RDW gekeurd waardoor wij ons

product eenvoudig in andere landen kunnen introduceren.’ De

Trekker is in meerdere uitvoeringen leverbaar. Allen beschik-

ken ze over lithium batterijen. De oplaadtijden variëren per

type van drie tot zes uur en de range van 21 tot 32 kilometer.

De steps kunnen een snelheid van zo’n 25 kilometer per

uur halen. Taib: ‘In Nederland hebben wij de capaciteit om

maandelijks zo’n 1.000 Trekkers te produceren. Bovendien is

er de mogelijkheid om de steps te personaliseren, van een FC

Barcelona airbrush tot en met een surfl ook.’

Accu’s

Op het snijvlak van bedrijven als Motion Innovation Holland, MPI

Netherlands en De Stille Boot opereert MG Electronics. Het bedrijf,

eveneens gevestigd in Leeuwarden, ontwikkelt geavanceerde

24

Drive4Electric is een door de gemeente Leeuwarden en provincie Friesland geïnitieerd stimuleringsprogramma voor

elektrische mobiliteit. Anno 2011 kent het zo’n tien stakeholders en enkele tientallen deelnemende ondernemingen.

Drive4Electric werkt onder meer aan de volgende projecten en initiatieven:

E-lab: het E-lab op de NHL Hogeschool onderzoekt nieuwe mogelijkheden op het gebied van duurzame techniek en

energie. Het E-lab is onderdeel van een groot gesubsidieerd project met de naam ‘HotSpots Duurzame Energie’.

Elektrisch Openbaar Vervoer: Friesland wil naast bussen op groen- of aardgas ook bussen die honderd procent elektrisch zijn.

Op dit moment zijn verschillende partijen met elkaar in gesprek om begin 2012 de eerste elektrische bus te verwelkomen.

Dekkend laadnetwerk: Drive4Electric werkt met marktpartijen aan een dekkend netwerk van elektrische oplaad-en vulpunten

met duurzame brandstoffen. Zo mocht Leeuwarden recentelijk als eerste Nederlandse plaats een snellaadpunt verwelkomen.

Elektrisch varen: Drive4Electric werkt samen met haar partners aan de vorming van een cluster rond elektrisch varen,

mede door dit werk is inmiddels een subsidie voor de ombouw van vaartuigen en voor oplaadpunten beschikbaar en

wordt er gewerkt aan een kwaliteitsnorm voor de inbouw van elektrische aandrijving.

Vriendenclub: aanbieders en eerste gebruikers van elektrisch vervoer samenbrengen en als Drive4Electric

eventuele blokkades wegnemen.

Feiten Drive4Electricaccupakketten en slimme controlesystemen. ‘Onze kracht ligt

in het combineren van deze twee tot een modern lithium-ion

accusysteem met een geïntegreerd batterijmanagementsysteem’,

vertelt Gerard van der Schaar van MG Electronics. ‘Wij richten ons

zowel op de automotive als de maritieme markt, dus op elektrisch

voer- en vaartuigen. Eigenlijk is ons bedrijf een spin-off van de

Frisian Solar Challenge. Wij hebben voor diverse deelnemende

boten voor de races van 2009 en 2010 de accu’s met batterijma-

nagementsysteem geleverd. Inmiddels werken wij samen met

Victron Energy aan de commercialisering van dit pakket.’

Begin 2012 zal MG Electronics de eerste systemen daadwerkelijk

gaan uitleveren. ‘Wij hopen een marktaandeel van tien procent

te kunnen bemachtigen’, licht Van der Schaar toe. ‘Binnen nu en

twee jaar zal de markt volwassen zijn en moeten wij onze positie

ingenomen hebben. Ondertussen gaan wij parallel aan deze

ontwikkeling door met innoveren. Zo participeren wij in het inno-

vatieproject PV-sportboot van het kenniscentrum Jachtbouw. Het

einddoel is daar de commerciële introductie van een zonneboot.’

25

‘Europa is eindelijk begonnen aan

een inhaalslag met batterijtechnologie’

HTAS Battery Day verdubbelt bezoekersaantal:

Een kleine tweehonderd ondernemers en onderzoekers waren half mei tijdens de

Automotive Week aanwezig bij de HTAS Battery Day. De eerste editie van dit evenement

in het kalenderjaar 2011 verdubbelde daarmee het bezoekersaantal ten aanzien van

de vorige editie. Tot de hoogtepunten hoorden niet alleen de opkomst, de opening van

het Electro Mobility Center door Hugo Brouwer van het ministerie van EL&I, maar ook de

keynote speech van Martin Winter van de Universiteit Munster.

Professor Martin Winter was er helder over, Noordwest-

Europa heeft weliswaar niet de ervaring van grote

celfabrikanten zoals Azië die kent, maar de kansen voor

Europees succes zijn er niet minder om. Winter voorspelt

dat Duitsland – mede door het grootste Duitse inves-

teringsprogramma ooit, met de titel LIB2015 en een

budget van 450 miljoen euro – binnen twee jaar drie

grote celfabrikanten zal kennen. Winter: ‘Europa - en ook

Nederland - is weliswaar laat gestart met het inzetten op

batterijtechnologie, maar de inspanning zijn intensief en

verhoogd. Traditionele autofabrikanten zullen daarbij moe-

ten accepteren dat de batterij de keytechnologie wordt voor

elektrische voertuigen. Daarmee neemt ook het belang van

Gedurende een week in mei was de High Tech Automo-

tive Campus in Helmond het toneel van de Automotive

Week. De HTAS Battery Day maakte onderdeel uit van

de Automotive Week. De geslaagde promotieweek ging

van start met de fi nish van de ecomobiel rally en live

verkeersproeven op de A270. Een van de afsluitende

evenementen was de Automotive Day, een open dag op

voor scholieren met belangstelling voor opleidingen op

Tevredenheid over Automotive Week

de chemische en energie-industrie op de automotive keten

sterk toe. De komst van een superbatterij die slechts 120 ki-

logram weegt, 1500 watt uur per kilogram en daarmee een

actieradius van duizend kilometer kent, lijkt misschien wel

ver weg. Echter, niets moet op de lange termijn onmogelijk

geacht worden.’

Innovatieprojecten

In het ochtendprogramma van de Battery Day was er met

name aandacht voor het internationale perspectief. In

de middag werden onder meer de voorlopige resultaten

van de dit jaar aflopende HTAS- en batterijgerelateerde

innovatieprojecten Evident, 360 °EVT (zie ook het artikel op

pagina 17), Databox, Ultra fast charging, Battery safety en

Safebat gepresenteerd. Als afsluiting opende Hugo Brouwer

van het Ministerie van Economie, Landbouw & Innovatie

(EL&I) het European Electric Mobility Centre (EEMC) op

de High Tech Automotive Campus. In het EEMC bundelen

diverse bedrijven, waaronder TASS, TTAI, TNO Homologations,

Automotive Facilities Brainport en TNO de krachten op het

gebied van ontwikkeling, testfaciliteiten en certifi cering voor

elektrische componenten, aandrijvingen en voertuigen. Tot

de state-of-the-art testfaciliteiten behoren onder meer een

batterijklimaatkamer, diverse elektromotor proefstanden, een

hoogteklimaatkamer voor het testen van light- en heavy-duty

voertuigen, een four-wheel-drive rollenbank en een botslab.

het gebied van automotive technologie in het mbo, hbo en

wo. Ook het achtste Automotive Congres was onderdeel van

de Automotive week. Het tweedaagse congres mocht ruim

negenhonderd bezoekers verwelkomen.

Op dag één werd hier onder meer de ATC Innovation Award

uitgereikt. Het bijbehorende ‘Pientere Pookje’ werd voor de

vierde keer uitgereikt en ditmaal aan Styron Netherlands

dat een innovatie rugleuning ontwierp. Het bedrijf wist

onder meer Sycada.Green dat een batterijmonitoring-

en controlesysteem voor elektrische voertuigen heeft

ontwikkeld achter zich te houden. Op dag twee van het

congres werd het ENEVATE-project offi cieel gelanceerd.

Met ENEVATE gaat het ATC als penvoerder zich samen

met vijftien Europese partners de komende jaren inzet-

ten voor stimulering van elektrisch vervoer.

26

‘QWIC moet uitgroeien tot één van de twee grote

Europese elektrische scooterfabrikanten voor stedelijk gebruik’

In de rubriek de tweewieler spreekt E-Mobility ieder kwartaal met een Nederlandse

producent van elektrische scooters en/of fietsen. Deze bedrijven importeren niet

zoals hun concurrenten producten uit China of andere Aziatische landen, maar staan

garant voor ‘Dutch made’ tweewielers. In deze eerste editie aandacht voor het grootste

Nederlandse elektrische scooter- en fietsenmerk: QWIC. ‘In de komende jaren gaan wij

de vruchten plukken van onze technologische voorsprong’, stelt directeur Taco Anema.

Half april maakte QWIC bekend een financiële impuls te

hebben gekregen van investeringsmaatschappij Breesaap

van oud-premier Ruud Lubbers. ‘De investering is het

laatste duwtje in de rug om in de komende jaren Europa

te veroveren’, stelt Anema. ‘In Nederland en België worden

onze producten verkocht door ruim driehonderd dealers.

Wij richten ons vooral op de steeds jongere doelgroep die

merkt dat de elektrische fiets of scooter een oplossing

biedt voor dagelijks woon-werkverkeer. De Nederlandse

markt is voor ons echter niet groot genoeg. Wij hebben

momenteel een marktaandeel van circa twintig à dertig

procent. Echter, zelfs bij een honderd procent marktaan-

deel, kunnen wij nog steeds geen winst maken met de

investeringen die wij voor ogen hebben. In de komende

jaren willen wij daarom grote (scooter)landen als Italië,

Duitsland en Spanje veroveren.’

De ambitieuze woorden van Anema spreken tot de ver-

beelding. Sinds jaar en dag is QWIC al de grootste en een

van de meeste innovatieve elektrische scooterfabrikanten

die Nederland kent en als het aan Anema ligt binnen

enkele jaren dus ook van Europa. ‘Toen wij ons voor het

eerst op de markt van elektrische scooters begaven,

hebben wij direct gekozen voor specialisatie in de accu’s

en bijbehorende laders. Anno 2011 is de laagste actie-

radius van onze verschillende batterijpakketten zestig

kilometer en de hoogste honderdvijftig kilometer. Enkele

jaren geleden hebben wij al de keuze gemaakt voor de

lithiumion-polymeer-accu (lipo-accu). Via samenwerking

met Epyon en de Technische Universiteit Delft hebben

wij technologie doorontwikkeld. Gaandeweg ontdekten

wij namelijk de mogelijkheid om bij een aangepaste

laadwijze een zeer groot rendementsverschil te behalen.

Door kleine variaties is het ons zo gelukt de prestaties

aanzienlijk te verbeteren. Deze technologie gebruiken wij

zowel voor scooters als elektrische fietsen en is gelabeld

onder de naam Lifetime Lithium Technology (LTT).’

‘In de komende periode denken wij de vruchten te pluk-

De Tweewieler

ken van onze technologische voorsprong’, vervolgt Anema.

‘De grote scooterfabrikanten zullen namelijk binnen

afzienbare tijd grotere innovatiebudgetten vrij maken

voor elektrische scooters en dezelfde ontdekkingen doen.

Door specifiek in te zetten op innovatieve producten –

wij werken aan een nieuwe lijn fietsen en scooters – en

ieder jaar één of twee nieuwe producten te introduceren,

denken wij de concurrentie voor te blijven. Momenteel

zetten wij met de campagne ‘I am electric’ daarbij in op

het aantrekkelijke design en de perfecte eigenschappen

voor stedelijk gebruik van onze producten.’

‘Als wij in 2013 twee van A tot en met Z door ons zelf

ontwikkelde elektrische scootermodellen op de markt ge-

bracht hebben, kunnen wij tevreden zijn’, besluit Anema.

‘Daarbij moeten wij niet alleen onze positie als marktlei-

der in Nederland hebben vastgehouden, maar ook tot één

van de grote Europese spelers, op gebied van elektrische

scooters voor stedelijk gebruik, uitgegroeid zijn.’

27

AutomotiveNL

De Nederlandse automotive sector moet nu één

team gaan vormen en scoren: de bal ligt op de stip!

De automotive sector neemt binnen Nederland een

toenemend belangrijke rol in en… steeds meer

organisaties worden zich hiervan bewust. De sector

heeft een gezamenlijk doel: versterking van onze

concurrentiepositie. En, het mooie is: dit gaat zeer

waarschijnlijk goed lukken.

We kijken met het recent opgestelde Visie en Focus Document

2020 uit naar een versnelling van de groei van mogelijk

een van Nederlands meest succesvolle industriële sectoren

van de nabije toekomst. Op dit moment werken er binnen

automotive Nederland ongeveer 45.000 mensen die tezamen

goed zijn voor een omzet van zeventien miljoen euro. De ver-

wachting is dat dit in 2020 kan toenemen tot 55.000 mensen

die tezamen vijfentwintig miljoen euro omzetten…. En als

we het met z’n allen goed doen misschien zelfs meer.

Nog geen decennium geleden heerste nog alom de mening

dat Nederland nagenoeg geen automotive industrie had, met

uitzondering van – immers zo werd gedacht – DAF Trucks in

Eindhoven, Scania in Zwolle en NedCar in Born. Echter, ook

toen al was de automotive sector reeds twintig keer zo groot

als de lucht- en ruimtevaartsector en bijna dubbel zo groot als

het scheepvaartcluster, maar niemand wist dat, zo leek het.

Gelukkig is het beeld van de sector in de hierop volgende tien

jaar in duidelijk positieve zin veranderd. Er is met betrekking

tot bewustwording veel gebeurd. Medio 2002 werden de

Federatie Holland Automotive (FHA) en het (ATC) opgericht.

Deze ontstonden uit een initiatief van vakbond De Unie. Die

zag dat in heel korte tijd de grote automotive bedrijven in

buitenlandse handen kwamen. Daarover maakt men zich

zorgen. Onder aanvoering van Nort Liebrand gingen Chris

Dewulf (NedCar), Fred Welschen (Inalfa), Martien de Lauw

(DAF), Gerrit Tanis (directeur TNO) en Bert Keulen (De Unie)

aan tafel. Hieruit kwamen de twee initiatieven.

Het eerste was de oprichting van de Federatie Holland Au-

tomotive als een koepelorganisatie die alle belangen van de

auto-industrie vertegenwoordigt. Het tweede initiatief was

het Automotive Technology Centre (ATC), een ‘werkpaard’ dat

als zelfstandige stichting naast de federatie opereert.

Vooral in die beginjaren heeft ATC veel goed werk gedaan

om als dienstverlener voor netwerken en kennistransfer de

Nederlandse automotive sector goed op de kaart te zetten.

ATC kent inmiddels zo’n honderdvijftig leden. Maar, de honger

van de automotive sector tot verdergaande technologische

samenwerking kreeg in 2006 en 2008 nog twee extra impul-

sen. Naast het ATC werd in 2007 allereerst het innovatiepro-

gramma HTAS Automotive Innovation gestart met focus op

twee technologische gebieden Driving Guidance en Effi cient

Vehicle. Sinds haar opstart heeft HTAS zorg gedragen voor de

opzet van zo’n 200 miljoen euro aan projecten die signifi cant

bijdragen aan additionele groei van automotive Nederland.

De drang tot samenwerking binnen de sector deed ook de

behoefte groeien om ook fysiek bij elkaar te komen. Dit heeft

tot het ambitieuze plan geleid om te Helmond een automo-

tive campus op te richten: de High Tech Automotive Campus,

de tweede extra impuls. De doelstelling hier is om externe

hoogwaardige bedrijvigheid en onderwijs aan te trekken om

vervolgens door te groeien naar 1.500 ‘campusbewoners’ in

2015. Ook hier is er sprake van een forse uitdaging en ook hier

zijn sinds 2008 de eerste stenen gelegd.

Er is dus veel gebeurd in het decennium 2000-2010. Drie

groeikernen – ATC, HTAS en HTACampus –hebben zich ieder

naast elkaar succesvol ontwikkeld en dat is uitermate goed

geweest. Zaaien en kiemen kan het beste in kleine krachtige

separate units beginnen, maar professionaliseren, uitbouwen

en oogsten moet nu wel gezamenlijk in een nieuwe organi-

satie gebeuren. De automotive sector beschikt nu over drie

dienstverlenende organisaties met een drietal complemen-

taire ambities die nu moeten streven naar minimalisatie

van overlappende activiteiten en een maximalisatie van

slagkracht. Het moment van integratie is daarom nu ook zin-

vol, drie fundamenten zijn immers gelegd. Daarnaast richten

alle drie organisaties zich nu toenemend op het buitenland.

Dit buitenland is voor onze automotive sector zeer belangrijk,

we halen immers zo’n 95 procent van de automotive omzet

over de grenzen. Het tonen van een enkel gezicht vanuit een

eenduidige organisatie is daarmee een must geworden!

Tenslotte, de trends van de internationale automotive sector

matchen perfect met de sterktes van Nederland. Door de

toenemende complexiteit van de auto zal er ook toenemend

meer waardecreatie bij toeleveranciers plaatsvinden. Dat is

goed voor Nederland. Daarbij verschuift de technologie zich

ook toenemend naar gebieden waar Nederland zeer goed in

is, zoals bijvoorbeeld regeltechniek, elektronica, ICT, navigatie

en traffi c management. Denk ook aan de toenemende

integratie van de auto als deel van mobiliteitsoplossingen en

de invoering van elektromobiliteit.

Kortom, we kunnen scoren, de bal ligt op de stip. We moeten

daarom juist nu onze krachten bundelen en het winnende

team vormen: Nederland is toe aan AutomotiveNL.

Anton Wolthuis

High Tech Automotive Systems

29

Alfen is al 74 jaar actief in de markt van en gespecialiseerd in

hoog-, midden- en laagspanning. Het bedrijf maakt deel uit

van vastgoed- en bouwconcern TBI, dat circa 9.000 werkne-

mers telt. Alfen heeft op gebied van transformatorstations

in Nederland tachtig procent marktaandeel. ‘De transforma-

torstations zijn voor ons een strategisch product’, aldus Van

Zundert. ‘Voor ons was het produceren en ontwikkelen van

laadpalen een logisch vervolg. Onze transformatorstations

zijn namelijk niet alleen van essentieel belang voor het func-

tioneren van laadpalen, maar vormen nu én in de toekomst

een cruciaal onderdeel van het smart grid. Daarmee zijn wij

in het geheel van de bijbehorende keten actief. Wij zetten

onze oplaadtechnologie voor elektrische voertuigen met

bijbehorende applicaties onder de naam ICU in de markt,

wat staat voor Integrated Charging Unit.’

Opmars

Waar fabrikanten van laadpalen uit tal van verschillende

sectoren en achtergronden verrijzen, is het voor Alfen dus een

logische stap vanuit de core business. Van Zundert: ‘De netin-

tegratie is op ons netvlies gebrand. Als direct gevolg van onze

geschiedenis hebben wij een langetermijnvisie. Transforma-

torstations kennen bijvoorbeeld een levensduur van vijftig jaar.

Het langetermijndenken zit mede daardoor in onze genen.’

Nu de elektrische auto aan een forse opmars bezig is, heeft

Alfen onder de merknaam ICU eveneens een forse opmars

bewerkstelligd. ‘Wij hebben dit mede te danken aan onze

launching customers, de Stichting e-laad.nl’, stelt Van

Zundert. ‘Door de samenwerking met e-laad.nl hebben wij

ontzettend grote stappen kunnen maken in de technolo-

gieontwikkeling. Het was daadwerkelijk samen vallen en

opstaan en soms samen tegen een muur aanlopen. Inmiddels

heeft het geleid tot plaatsing van ongeveer 350 laadpalen.

Zoals bekend is e-laad.nl een Europese aanbesteding gestart

voor de levering van laadobjecten waarbij ook wij uiteraard

meedingen. Wij zijn inmiddels door meerdere autofabri-

kanten geaccrediteerd. Dit is essentieel voor de talloze aan-

bestedingen die vermoedelijk in de komende periode gaan

plaatsvinden vanuit de verschillende overheidsinstellingen in

binnen- en buitenland.’

Redesign

Alles bij elkaar opgeteld verwacht en wil Alfen in 2011 in totaal

duizend oplaadpunten uitleveren. ‘Een belangrijk onderliggend

document voor deze ambitie is een recent door ons uitgevoerde

Jerry van Zundert van Alfen en ICU Charging Stations:

‘Dit kalenderjaar staat in het teken van opschaling. Nu wij de afgelopen twee jaar zeven-

honderd oplaadpunten uitgeleverd hebben, is het doel om dit jaar duizend oplaadpunten

te verkopen.’ Aan het woord is Jerry van Zundert, sales director van Alfen en ICU Charging

Stations. De Almeerse onderneming is ambitieus en momenteel Nederlands grootste

laadpaalfabrikant. Dit kalenderjaar nog wil het bedrijf wereldwijd duizend oplaadpunten

uitleveren. Om dit waar te kunnen maken heeft het bedrijf recent in Almere een tweede

vestiging geopend voor de productie van de laadpalen.

‘2011 is een succes als wij duizend laadpalen uitleveren’

30

marktscan. Uit die scan zijn nieuwe wensen en eisen vanuit

de gebruikers naar voren gekomen. Momenteel zijn wij bezig

met een redesign van de intelligentie van onze laadpalen om

de toekomstige eisen in het product te integreren. Het gaat

bijvoorbeeld om geavanceerde communicatietechnologie en de

mogelijkheid om eenvoudig nieuwe protocollen toe te voegen.’

‘Een andere weg waarlangs wij ons willen profileren is ‘ICU

Inside’’, vervolgt Van Zundert. ‘Dit behelst het aanbieden van

laadtechnologie aan producten van straatmeubilair en andere

ondernemers die geloven in elektrisch vervoer. Een laadpunt

kan namelijk in principe iedere willekeurige vorm aannemen.

Zo kan een laadpunt in een prullenbak verwerkt worden.

Met ICU Inside bieden wij producenten die laadpunten op de

markt willen brengen de mogelijkheid dit te doen, zonder dat

ze hoeven te investeren in de technologie van het elektrisch

laden van voertuigen. In onze visie is het verwerken van

laadpunten in straatmeubilair een zeer goede optie. Er is

namelijk een trend gaande waarbij overbodig straatmeubilair

verwijderd wordt vanwege het visueel verbeteren van de

openbare ruimte. Vanuit die gedachtegang zou het natuurlijk

raar zijn als je diezelfde openbare ruimte vol gaat zetten met

laadpunten die niet in het straatbeeld passen. En juist dit is

wat wij proberen te voorkomen.’

Europees netwerk

‘Zoals gezegd is ons doel om in 2011 wereldwijd duizend

oplaadpunten te verkopen. Wij lopen inmiddels aardig op

schema’, gaat Van Zundert verder. ‘Daarbij valt op dat niet al-

leen in Nederland een aanzienlijke markt begint te ontstaan,

maar ook in Ierland, België, Estland, Engeland en Duitsland.

Voordeel van Ierland is de aanwezigheid van slechts één net-

beheerder. Deze heeft van de overheid de opdracht gekregen

een landelijk dekkend netwerk van oplaadpunten te creëren

waardoor een aanzienlijke markt ontstaat. Waar Ierland dit

voordeel kent, is dit in Duitsland juist het omgekeerde het

geval. Onze Oosterburen kennen negenhonderd stadswer-

ken met eigen netbeheerders die allemaal hun eigen weg

bewandelen. In Nederland is deze problematiek getackeld

door in een vroegtijdig stadium het initiatief te nemen voor

de e-laad.nl. Een dergelijk samenwerkingsverband van

netbeheerders komt men nergens anders in Europa tegen. De

interoperabiliteit die e-laad.nl zo bewerkstelligt gaat inmid-

dels zelfs de grens over. Er worden inmiddels gesprekken

gevoerd met Duitse Stadtwerke aangaande interoperabiliteit

waardoor straks een Europees netwerk gaat ontstaan.’

31

3rd International Fair for Electric Mobility

Join the eMobility Revolution!

eCarTec 2011

www.ecartec.com

October 18-20, 2011New Munich Trade Fair Centre

With accompanying Congress

International Trade Fair for Electric MobilityTOPICSElectric Vehicles

Drive and Motor Technique

Energy Storage Technology

Engineering & Subcontracting

Energy and Infrastructure

Finance

Reparation and Spare Parts

Alom tevredenheid over Kies Elektrisch! tijdens AutoRAI 2011

De grote autoproducenten lieten in april tijdens de AutoRAI voor het eerst hun elektrische

voertuigen aan het grote publiek zien. Op initiatief van het Platform Elektrische Mobiliteit,

RAI Vereniging en het Formule E-team was onder de titel Kies Elektrisch! gedurende elf dagen

in het Elicium een paviljoen te bewonderen dat volledig gewijd was aan elektrisch rijden.

Hoogtepunt van Kies Elektrisch! was de verleidingsdag.

De oogst? Bewondering van de ruim tweehonderdvijftig

decisionmakers, journalisten en politici die kennis

mochten maken met de aanwezige elektrische auto’s. Zij

waren bovendien getuige van de aankondiging van het

Plug-to-Drive initiatief van Total en het snellaadnetwerk

van The New Motion. Het Kies Elektrisch! paviljoen

was gestructureerd rondom vier inhoudelijke thema’s:

beschikbaarheid, techniek, opladen en milieu en

veiligheid. Bovendien organiseerde ZERAuto samen met

WikiMobi negenmaal de EV Stamtafel. Elektrische rijders,

experts, tegenstanders en ondernemers schoven hier

aan voor interviews, discussies en het beantwoorden van

vragen. Via de website van ZERAuto zijn de audiofiles van

deze stamtafels te downloaden.

33

De gedeelde visie van Mark Schreurs en Florian Minderop op de

duurzame vervoerstoekomst leidde tot de oprichting van Mis-

terGreen. Deze Amsterdamse onderneming biedt mobiliteits-

service op het gebied van elektrisch rijden aan. ‘Twee van onze

bijzondere activiteiten zijn het leasen van scooters en het Witte

Autoplan’, vertelt Minderop.

Consumable

Vanaf de start van MisterGreen stelden Minderop en

Schreurs zich ten doel met laagdrempelige producten

elektrisch rijden beschikbaar te maken voor de consument.

‘Wij kozen direct voor een specialisatie op binnenstedelijk

vervoer met twee- en vierwielers’, aldus Minderop. ‘Om

een sluitende business case te realiseren is zowel voor

scooters als auto’s een verhuurprogramma opgezet. Op die

manier dragen wij alle verantwoordelijkheid – waarbij het

accupakket en de restwaarde belangrijke aspecten zijn – en

is de drempel voor consumenten om elektrisch te rijden mi-

nimaal. Dit maakt de leasemarkt ook tot het ideale portaal,

zowel voor twee- als vierwielers.’

Ongeveer een jaar geleden startte MisterGreen met het

Witte Autoplan. Dit Witte Autoplan is gebaseerd op het idee

dat auto’s gedeeld worden door meerdere gebruikers. De

gemeente Amsterdam en Smart kondigde afgelopen maand

aan driehonderd Smarts als deelauto te gaan verhuren. ‘Wij

zijn een jaar geleden al begonnen met dergelijke verhuur van

vijfentwintig elektrische Tazarri’s aan ondernemers’, vertelt

Schreurs. ‘Wij zijn met dit concept gestart vanwege een

gebrek aan mobiliteitsoplossingen in de binnenstad. Met de

Tazarri realiseren wij een cultuuromslag: van ‘area of posses-

sion’ naar ‘area of usage’. Inwoners van steden als Amsterdam

moeten beseff en dat ze in het centrum geen grote auto meer

nodig hebben. Hun werkgevers hebben door ons Witte Au-

toplan de beschikking over een deelauto voor korte zakelijke

ritten. De Tazarri is daar uitermate geschikt voor.’ Minderop:

‘Wij hebben een applicatie voor de smartphone ontwikkeld

waarmee mensen de batterijstand en de gezondheid kunnen

inzien. Op basis van hun rijgedrag worden zij ‘beloond’ of

‘gestraft’, het nieuwe rijden is logischerwijs beter voor de

levensduur. Bij een intensief rijgedrag slijt de batterij sneller

en betaalt de gebruiker iets meer per kilometer.’

Service

MisterGreen heeft binnen haar verhuurprogramma zowel

de auto als de scooter losgekoppeld van de batterij, het

gaat dus om twee aparte onderdelen in het leasecontract.

‘De consument wil namelijk geen rompslomp met de bat-

terij’, stelt Schreurs. ‘Batterijen zijn nog altijd erg kostbaar

en vormen het grootste deel van de prijs. Toegegeven,

de prijs van de batterijen is door de geschiedenis heen

elke vijf jaar gehalveerd en zal dit vermoedelijk ook in de

komende jaren doen, maar vooralsnog is het een uitste-

kende constructie om de batterij los te verhuren. Dit biedt

ons ook de mogelijkheid om te specialiseren op specifieke

batterijaspecten zoals het batterijmanagementsysteem.’

In de komende periode hoopt MisterGreen voortbordu-

rend op het Witte Autoplan grote successen te boeken met

de Tazarri. Minderop: ‘Dit voertuig leent zich uitstekend

voor binnenstedelijk verkeer. De leasemarkt biedt daarbij

als voorportaal gigantische voordelen omdat risico’s en

barrières voor de gebruiker weggenomen worden. Ik denk

dat de leasemarkt in lengte van jaren interessant blijft

voor de elektrische auto. Het is namelijk de kans om een

elektrisch voertuig niet als product, maar als service te

verkopen. Als ons concept gekopieerd wordt en aanslaat

– waarbij de batterij dus losgekoppeld wordt van het

voertuig en de batterij als consumable gezien wordt – is

het voor ons een succes.’

Charged

Een van Nederlands grootste en bekendste leasemaat-

schappijen, Athlon Car Lease, werkt vanuit Almere al

sinds 2008 aan haar Duurzaam Mobiliteitsplan. Dit is

een vijfstappenplan waar kostenbesparing, mobiliteit en

duurzaamheid hand in hand gaan. ‘Elektrisch rijden heeft

binnen dit programma een prominente rol opgeëist’, vertelt

Marchel Koops, commercieel directeur bij Athlon Car Lease.

‘Drie jaar geleden zijn wij als onderdeel van het Duurzaam

Mobiliteitsplan gestart met het ontwikkelprogramma

Athlon Charged. Hiermee creëren wij een one-stop-shop

voor elektrische mobiliteit. Het doel is daarbij om klanten

continue zoveel mogelijk te ontzorgen op het gebied van

elektrisch rijden. Inmiddels zijn wij een echte voorhoede-

speler op het dossier elektrisch rijden. In het afgelopen

kalenderjaar is veel progressie geboekt. Zo hebben wij als

eerste Nederlandse leasemaatschappij honderd exemplaren

van de elektrisch aangedreven Opel Ampera besteld, maar

bijvoorbeeld ook als eerste honderd elektrische Renaults.’

‘Met Charged vergaren we kennis over drie sporen’,

vervolgt Koops. ‘Over de voertuigen, de infrastructuur en

het businessmodel. Elektrisch rijden moet immers voor

alle deelnemende partijen bedrijfseconomisch interessant

worden. Bij de start van Charged waren we afhankelijk

van de op dat moment beschikbare ombouwauto’s. De

ervaring die we met deze auto’s hebben opgedaan,

zijn zeer relevant om een volwassen product aan te

kunnen aanbieden. Met name technisch: hoe zit het met

onderhoud, banden, accuproblemen en -storingen. Maar

ook praktisch: hoe zit het met het opladen, hulpdienst,

vakanties enzovoorts. Tot nu toe zijn de keuzemogelijk-

heden voor type voertuigen het meest meegevallen. In

2008 was het ondenkbaar om zo snel al over het huidige

keuzepakket aan auto’s te beschikken.’

34

‘Leasemarkt de kans om elektrisch rijden niet als product,

maar als service te verkopen’

ALD Automotive, Athlon Car Lease en MisterGreen over de leasemarkt als het ideale ‘voorportaal’:

Nagenoeg alle experts met een mening over elektrisch rijden lijken het eens te zijn:

de leasemarkt is het ideale voorportaal voor de elektrische auto. Als de zakelijke rijder

eenmaal overtuigd is, zal de consument eenvoudig over de streep getrokken kunnen

worden om ook elektrisch te gaan rijden. Over één ding zijn de experts het echter minder

eens: het jaar dat de consument ‘om’ gaat. Drie pionierende ondernemingen op het dossier

elektrisch rijden – Athlon Car Lease, MisterGreen Electric Lease en ALD Automotive (zie

kader) – geven hun mening over de leasemarkt als voorportaal.

Zendelingenwerk

Hoewel de keuzemogelijkheden langzamerhand groot

zijn, zit volgens Koops in het volume wel een grootste

tegenvaller. ‘Elektrisch rijden is nog steeds slechts voor

een beperkte groep beschikbaar. Het is zendelingenwerk.

Eind 2011 beschikken wij binnen onze vloot over vijfhon-

derd elektrische voertuigen op een totaal van 120.000

auto’s. De zakelijke markt – en dus de leasemarkt – is

naar mijn idee wel de markt die het gaat doen. Hier gaat

als eerste op grote schaal elektrisch worden gereden.’ Een

belangrijke stap die volgens Koops in de komende jaren

nog gemaakt moet worden, is die naar een volwaardig

businessmodel. ‘De restwaarde van de elektrische auto is

een belangrijke component voor verschillende partijen.

Een goed voorbeeld is de Toyota Prius. Die komt inmiddels

veelvuldig in het straatbeeld voor, waardoor deze – net

als in de toekomst het geval zal zijn voor de elektrische

auto – een flinke impact heeft op de markt tweedehands

auto’s. Doordat de Prius onderdeel is geworden van

het straatbeeld, komt de auto in het systeem van de

consument en komt zo ook de tweedehandsmarkt los.

De overheid kan in het geval van de elektrische auto

een belangrijke rol gaan spelen door bijvoorbeeld een

koopsubsidie in te stellen.’

Athlon Car Lease wil in de komende jaren een promi-

nente rol spelen en via een olievlekstrategie de elektri-

sche auto zijn intrede laten doen. Koops: ‘Nu door heel

Nederland gewerkt wordt aan de laadinfrastructuur en

wij zelf een paar honderd elektrische voertuigen in het

veld hebben, ontstaat langzamerhand een netwerk van

olievlekken. Wij hebben de ambitie om naar Nederlands

voorbeeld elektrisch rijden in andere landen waar ons

bedrijf actief is uit te rollen.’

35

Leasemaatschappij ALD Automotive heeft eind april als eerste binnen de leasebranche het testprogramma ALD

e-Drive gelanceerd. ‘Wij geloven in de toekomst van elektrisch vervoer en willen onze klanten kennis laten maken met

deze vorm van duurzame mobiliteit. De leasemarkt is in onze optiek namelijk het voorportaal voor de consumenten-

markt.’ Aan het woord is René de Jong, commercieel directeur bij ALD Automotive.

ALD Automotive heeft in Nederland een wagenpark van 23.000 voertuigen en behoort daarmee tot de drie

grootste Europese leasemaatschappijen. Met het testprogramma e-Drive laat het bedrijf momenteel klanten

kosteloos anderhalve week ervaring opdoen met een elektrische auto. ‘Door een elektrisch voertuig grondig te

testen kunnen klanten met enige gefundeerdheid besluiten een elektrische auto te leasen’, aldus De Jong. ‘Het

testprogramma is het directe gevolg van onze keuze om begin vorig jaar serieus aan de slag te gaan met elektrisch

vervoer. Wij hebben destijds een eigen E-team geformeerd om het hele spel van elektrisch rijden in kaart te bren-

gen. Als hoogtepunt hebben wij vorig jaar oktober een seminar georganiseerd voor alle klanten en relaties om hen

te informeren over elektrisch rijden. Recent hebben wij de eerste bijbehorende producten gelanceerd – inclusief

e-Drive – en de eerste leasecontracten geschreven.’

Multimobiliteit

‘Wij zien elektrisch rijden als een van de mogelijkheden binnen multimobiliteit’, vervolgt De Jong. ‘Elektrisch vervoer

heeft een groot aantal mogelijkheden, maar ook beperkingen. Die beperkingen proberen wij op te lossen met

alternatieven zoals NS-Business Cards of tijdelijk inzetbare conventionele (brandstof)auto’s op het moment dat de

actieradius bijvoorbeeld niet toereikend is. Vooral leaserijders die nu niet bijtellen met een beperkt aantal zakelijke

autokilometers komen in eerste instantie in aanmerking voor elektrisch rijden. In het bedrijfsleven gaat het vooral om

ondernemers die zich willen laten voorstaan op duurzaamheid en willen profileren als aantrekkelijke werkgever.’

Volgens De Jong heeft de zakelijke markt een van de grootste voordelen in huis om elektrisch rijden met succes

op grote schaal te introduceren: het bijtellingstarief van nul procent. ‘Dit is voor veel automobilisten een sterke

motivatie om elektrisch te rijden. De zakelijke rijder is zeer aanspreekbaar op persoonlijke kosten. Het gegeven

dat een forse groep van onze leaserijders kiest voor een auto met veertien of twintig procent bijtelling toont dit

al aan. Deze drijfveer, gecombineerd met het gegeven dat bedrijven zich op het gebied van duurzaamheid willen

onderscheiden, maakt de leasemarkt het ideale voorportaal voor de elektrische auto. In mijn optiek is het nu zelfs

al zo dat de vraag groter is dan het aanbod. Nu de productie op gang komt, kan het wel eens snel gaan met de

verkoopcijfers van elektrische auto’s.’

ALD Automotive: ‘Zakelijke rijder moet overtuigd worden van nut elektrisch vervoer’

DUURZAAM CONTACT@ELEKTROTECHNIEK

Uw markt is volop in beweging. Ontwikkelingen op het gebied van alternatieve energie,

verlichting en domotica volgen elkaar razendsnel op. Tegelijkertijd worden er steeds strengere

eisen gesteld aan duurzaamheid en moet de kostprijs omlaag. Slimmer en effi ciënter werken

is key en ketenintegratie noodzakelijk. Tijdens Elektrotechniek gaan we samen aan het werk.

Op de beurs vindt u het grootste aanbod van innovatieve producten die energie besparen én

kostenbesparing opleveren. Het inhoudelijk programma informeert u over de duurzame oplossingen

van de toekomst. Zodat we samen aan de slag kunnen want investeren in de toekomst begint nu.

UW ONTMOETING MET ELEKTROTECHNISCHE VERNIEUWING

MEER INFORMATIE: WWW.ELEKTROTECHNIEK-ONLINE.NL

INCLUSIEF:Dag van het Licht

SolarpaviljoenCongres smart grids

DomoticacongresProeftuinen

Voorlichting en beleving centraal in het eerste Het Nieuwe Rijden Elektrisch Vervoer Centrum:

‘Dit is de eerste stap in een nieuwe wereld’

Bij het aanbreken van het voorjaar maakte de gemeente Rotterdam bekend komende zomer binnen haar stadsgrenzen Het Nieuwe Rijden

Elektrisch Vervoer Centrum (EVC) te verwelkomen. Het unieke ‘belevingscentrum’ gaat bedrijven en consumenten kennis laten maken met

alle soorten en merken elektrische auto’s en scooters. Op 31 augustus wordt het centrum officieel geopend door Melanie Schultz van Haegen,

minister van Infrastructuur en Milieu. Het is een initiatief van de Rotterdamse onderneming Green Mobility, geleid door Alfred Möller en

Marcel Broersma. ‘Met het EVC creëren wij een professioneel knooppunt waar alle betrokkenen – die belang hebben of gaan krijgen bij

elektrisch vervoer – waarde kunnen toevoegen’, aldus Jan Storm, projectmanager bij Green Mobility.

Green Mobility zag in het jaar 2006 het levenslicht. Het

bedrijf zet zich sindsdien in voor de realisatie van duurzame

mobiliteitsoplossingen. Waar het businessplan aanvanke-

lijk ging over het in de markt zetten van auto’s, is Green

Mobility meer en meer uitgegroeid tot een bruggenbouwer.

Een bedrijf dat verbindingen maakt tussen de traditionele

autobranche en de wereld van elektrisch vervoer zoals die

nu voorzichtig aan het ontstaan is.  ‘Na de start van Green

Mobility werd al snel duidelijk dat de elektrische auto de

toekomst heeft’, vertelt Storm. ‘Wat echter ook al direct

bleek was het ontbreken van vier essentiële onderdelen

om elektrisch vervoer succesvol te introduceren: betaalbare

voertuigen, gebruiksvriendelijkheid, gedragsverandering en

een goed imago. Op veel van die zaken waren al initiatieven

gaande, op gedragsverandering echter nog niet. Green

Mobility heeft de uitdaging opgepakt om door middel van

voorlichting en beleving de benodigde omslag te realiseren.’

 

Transitieperiode

In de afgelopen twee jaar heeft Green Mobility diverse

evenementen georganiseerd om bedrijven en (overheids)

organisaties te overtuigen dat de elektrische auto de

auto van de toekomst is. Zo werden voor fleetowners en

leasemaatschappijen ‘elektrische’ dagen georganiseerd om

bestuurders van de zakelijke auto kennis te laten maken

met elektrisch vervoer. ‘Deze evenementen slaan goed aan,

maar wij zagen al snel dat er een enorme behoefte is aan

een grootschaliger concept waar permanent elektrisch

vervoer beleven en ervaren centraal staat’, vervolgt Storm.

‘Juist nu de transitieperiode naar duurzamere auto’s in volle gang

is, is het belangrijk om grote groepen gebruikers voor te lichten.

Om die reden bouwen wij het EVC. Vanaf komende zomer, in een

soort Apple-store omgeving, kunnen de auto’s niet alleen beleefd

worden, maar zal er ook alle mogelijke informatie verkrijgbaar

zijn over elektrisch vervoer en het optimaal gebruik van mobiliteit.’

In het EVC komen niet alleen alle automerken samen door de

presentaties van hun elektrische voertuigen, maar zullen ook

elektrische scooters en verschillende laadtechnologieën en laad-

palen getoond worden. Storm: ‘Basisgedachte is om in de volle

breedte elektrische mobiliteit te belichten en bijbehorende voor-

lichting te geven zonder dat verkoop centraal staat. Alle betrokken

partners hebben immers belang bij onafhankelijke promotie van

elektrisch vervoer. Wij starten in Rotterdam, bij gebleken succes is

de kans groot dat andere grote steden zoals Amsterdam, Utrecht

en Den Haag volgen. Als dit concept in Rotterdam aanslaat gaat

een nieuwe wereld open. Binnen ons bedrijf bestaan nog tal van

ideeën rond elektrisch vervoer. Denk hierbij aan een NS Dagtour

Elektrisch Vervoer, het elektrificeren van de taxivloot en het

introduceren van Elektrisch Vervoer Car Sharing. Deze initiatieven

zullen in samenwerking met onze partners waaronder de ANWB

en Athlon Car Lease op de kaart worden gezet. In dit mobiliteits-

huis van de toekomst komen straks kennis, netwerk, innovatie,

creativiteit en ondernemersgeest samen.’

Zonne-energie

De bouw van het EVC is inmiddels in volle gang. Via de

website (www.elektrisch-vervoer-centrum.nl) is de voort-

gang op de voet te volgen. Als vestigingsplaats is gekozen

voor Rotterdam Central District naast het Centraal Station

Rotterdam. Het oog is mede op deze locatie gevallen door

de samenwerking met ProRail. ‘De bouw loopt volledig op

schema’, vertelt Storm. ‘Een van de bijzondere elementen

is de voorgevel van het EVC die volledig bedekt wordt met

zonnepanelen. De panelen produceren zo’n dertigduizend

kilowattuur. Wij leveren hiermee straks voor een groot deel

onze eigen energie. Niet alleen voor het licht maar ook voor

het verwarmen, koelen van de kantoren en het laden van de

auto’s. Dit wordt een mooie duurzame showcase. Komende

zomer gaan wij van start na een feestelijk openingsevene-

ment. Infrastructuurminister Melanie Schultz van Haegen zal

het EVC daarbij openen.’

Het managementteam van het EVC gaat volgens Storm

vervolgens niet afwachten tot bezoekers binnenkomen,

maar zal volgens een projectplan het bedrijfsleven actief

opzoeken. Het EVC heeft een duidelijke en meetbare opdracht

meegekregen. Storm: ‘In de eerste drie jaar van ons bestaan

willen wij de duizend grootste ondernemingen van Neder-

land proactief benaderen om een bezoek te brengen aan het

center en hen op deze wijze stimuleren om elektrisch vervoer

in hun organisatie te introduceren.’

37

Partners Elektrisch Vervoer Centrum

Ruim dertig publieke en private partijen hebben zich

aangesloten bij het Elektrisch Vervoer Centrum (EVC) Rot-

terdam. Het Nieuwe Rijden – een programma van het mi-

nisterie van Infrastructuur & Milieu en uitgevoerd door het

Instituut voor Duurzame Mobiliteit – wordt hoofdpartner

en naamgever van het EVC. De verschillende deelnemers

zien het EVC als de ontbrekende schakel die het elektrisch

vervoer in Nederland een grote stap verder brengt.

De deelnemers tot nu toe zijn achtereenvolgens:

ANWB, Athlon Car Lease, BYD, Vereniging DOET,

ecomobiel, Stichting e-laad.nl, Eneco, Formule

E-team, GE, Gemeente Rotterdam, Greenchoice, Green

Mobility, Greenwheels, Het Nieuwe Rijden, ING, ING Car

Lease, KPMG, KPN, LeasePlan Nederland, LSI Projects

Investments, proov, Rabobank, RAI Vereniging, RET,

RTC, Stedin, Van Gansewinkel Groep, Wagenplan en het

Wereld Natuur Fonds. Begin juni is verder het bestuur

en het comité van aanbeveling benoemd.

Tijdens de bijeenkomst Kies Elektrisch op de AutoRAI brachten

Total en The New Motion het heugelijke nieuws omtrent hun

snellaadinitiatieven naar buiten. Robert Joore, directeur Retail

van Total Nederland kondigde aan snellaadpunten in gebruik

te nemen bij tankstations in Amsterdam, Rotterdam, Den Haag

en Utrecht. ‘Met deze eerste zeven snellaadstations willen wij

praktijkinformatie vergaren met het oog op een eventuele bredere

introductie van laadstations’, vertelt Joore. ‘Momenteel is ons

bedrijf al doende met proeven in Frankrijk, België en Duitsland.

De uitbreiding van de proef in Nederland moet meer duidelijkheid

geven over de specifi eke behoefte die hier aanwezig is.’

Lange reis

‘Onze voorziening is primair bedoelt voor wie onderweg niet uit-

komt met zijn actieradius’, vervolgt Joore. ‘De angst om onderweg

stil te staan is namelijk een van de belangrijkste belemmeringen

voor de aanschaf van elektrische auto’s. De stations waar de palen

te vinden zijn, kennen ons speciaal ontworpen Plug-to-Drive logo.

Betalen kan middels een prepaid- kaart en per minuut. De snel-

laadpalen zijn uitgerust en gebaseerd op de CHAdeMO-techno-

logie. De andere stations zullen snel volgen. Wij zijn leergierig op

het dossier elektrisch rijden. Het gebruikersgedrag van elektrische

automobilisten is nog onbekend. Wij willen de mogelijkheden die

dit voor ons bedrijf met zich meebrengt in kaart brengen. Dit doen

wij niet als oliemaatschappij, maar als energiemaatschappij. Elke

lange reis begin met een eerste stap. Je begint met lopen en dat

doe je met vallen en opstaan, ook in dit geval. Wij gaan met dit

snellaadnetwerk spannende tijden tegemoet waarbij innoveren

en leren hoog in het vaandel staan.’ Ondertussen heeft The New

Motion een cluster geformeerd waarmee zij een snellaadnetwerk

door Heel Nederland uit gaat rollen. Onder andere Liander, Nissan,

BP, Terberg, Markeur, Van der Valk en Prestige Taxi maken deel uit

van het consortium dat vijfentwintig punten gaat creëren. ‘De

snellaadstations zullen geplaatst worden langs of nabij snelwe-

gen’, vertelt Ritsaart van Montfrans, die samen met Alef Arendsen

aan de leiding staat van The New Motion. ‘Snelladen wordt

hierdoor mogelijk bij verschillende tankstations, wegrestaurants

en diverse andere locaties. De planning is om deze zomer tien

punten geopend te hebben en in oktober vijftien. Voor deze eerste

vijftien snellaadpunten zijn de locaties dan ook al in zicht. Aan het

eind van het kalenderjaar moeten voor alle vijfentwintig voorziene

exemplaren een locatie toegewezen zijn.’

Stroomversnelling

De oplevering van het snellaadnetwerk is volgens Van Mont-

frans deels afhankelijk van derden. ‘In tegenstelling tot wat

sommigen verwachten zijn de diverse leveranciers bijvoorbeeld

niet bij machte om de laadpalen vanaf de plank te leveren en te

installeren. Van Montfrans: ‘Desondanks is alles dit jaar in een

stroomversnelling geraakt. Vorig jaar voerden wij immers nog

oriënterende gesprekken met de gemeente Amsterdam over

een snellaadnetwerk. Deze eerste vijfentwintig laadpunten zien

wij als een basisdekking. Het stelt elektrische automobilisten

in staat onbezorgd door Nederland te reizen. Ook een initiatief

zoals dat van Total draagt hier aan bij.’ Het snellaadnetwerk

van The New Motion wordt opgezet in een open structuur.

Marktpartijen, gemeenten en provincies kunnen aanhaken

om het netwerk verder te laten groeien. ‘Deze groei moet

in onze optiek komen vanuit de behoefte van gebruikers’,

vervolgt Van Montfrans. ‘Kortom de basisdekking is afdoende

en uitbreiding zal plaatsvinden op specifi eke locaties waar de

gebruiker het wil. Het zou fi nancieel ook niet haalbaar zijn

om nu bijvoorbeeld al honderd snellaadpunten te realiseren.

Daar zijn onvoldoende automobilisten voor. Voor nu is het

dan vooral ook belangrijk voor de marketing van elektrisch

vervoer. Het snellaadnetwerk zal vervolgens meegroeien met

de penetratie van elektrisch vervoer.’

Met het lanceren van een speciale website over elektrisch rijden

kondigde ook de ANWB aan deze zomer zes snellaadpalen te gaan

plaatsen bij haar servicestations. ‘Op enige termijn zijn er namelijk

wel voldoende reguliere oplaadpalen, maar het aantal snel-

laadpalen laat nog te wensen over’, stelt ANWB-directeur Guido

van Woerkom. ‘Daarom hebben wij dit initiatief genomen voor het

deel van onze leden dat al elektrisch rijdt of dit wil gaan doen in de

nabije toekomst.’ Of deze eerste zes laadpunten een begin zijn van

een breder netwerk dat ANWB gaat opzetten weet van Woerkom

nog niet. ‘Elekriciteit gaat hoe dan ook een rol bij spelen bij auto-

mobiliteit. Wij handelen in het belang van onze leden en weten

vooralsnog niet hoe hun vraag zich ontwikkeld. Vaststaat dat wij

bij nieuwe ontwikkelingen – zoals de opkomst van de elektrische

auto – present zijn en onze verantwoordelijkheid willen nemen.’

Publieke en private partijen werken in Nederland momenteel samen aan snellaadprojecten. Zo

kondigde Total tijdens de AutoRAI de komst van zeven snellaadpalen bij haar tankstations aan en deelde

The New Motion mede in een consortium aan een netwerk van vijfentwintig snellaadpunten te werken.

Sindsdien is Nederland echter nog een snellaadinitiatief rijker, dat van de ANWB. Bovendien realiseert

BP in Utrecht twee snellaadpunten (zie pagina 7) en wordt in de wandelgangen gesproken over een

uitgebreider netwerk dat BP in Nederland wil realiseren in samenwerking met The New Motion.

38

Teller snellaadiniatiatieven staat op vier

The New Motion, Total, BP en ANWB werken aan snellaadpunten

39

De Taskforce Intelligente Netten werd al in oktober 2009

opgericht door minister van Economische Zaken Maria van

der Hoeven. De taskforce kreeg drie taken mee: organiseer

en stimuleer een samenwerking tussen belanghebbende

partijen op nationaal niveau, zet een door belanghebben-

de partijen gedragen visie op de realisatie van intelligente

netten in Nederland en werkt deze uit en stelt tenslotte

een actieplan op voor het realiseren van smart grids.

Uitrollen

Vorig jaar zomer bracht de taskforce in de vorm van het dis-

cussiedocument ‘Op weg naar intelligente netten in Neder-

land’ de eerste resultaten naar buiten. Aan het begin van dit

jaar heeft op basis van dit document een consultatieronde

plaatsgevonden. Als afronding is onlangs het einddocument

gepresenteerd. Op basis van dit rapport heeft Verhagen

zijn plannen gemaakt. ‘In zijn algemeenheid wil Nederland

energie besparen en overschakelen op duurzame energie’,

aldus Verhagen. ‘Slimme elektriciteitsnetten zijn daartoe

een uitstekend middel. Deze proeftuinen zijn een eerste

start en uiteindelijk is het de bedoeling dat het bedrijfsleven

de slimme elektriciteitsnetten gaat uitrollen.’

Nederland heeft volgens de minister en de taskforce mede

door de kennis van TNO, het Energieonderzoek Centrum

Nederland (ECN) en energieconsultancy KEMA een goede

uitgangspositie voor de realisatie van de eerste slimme

elektriciteitsnetten. Een reeks proeftuinen is volgens alle

partijen een noodzakelijke stap op weg naar de grootscha-

lige toepassing van de benodigde technologie. ‘Intelligente

netten en elektrisch vervoer zijn grote systeemveranderingen die

sterk met elkaar samenhangen’, vertelt Ten Heuvelhof. ‘Zonder

intelligente netten ontstaan er belemmeringen voor elektrisch

vervoer zodat de invoering daarvan wordt vertraagd. Intelligente

netten zijn dus nodig om de maatschappelijke voordelen die sa-

menhangen met elektrisch vervoer optimaal te realiseren. Tegelijk

biedt elektrisch vervoer een mogelijkheid om meer flexibiliteit in

het energiesysteem te brengen.’

Richtingwijzer

Volgens de taskforce bestaat er een vergelijkbare samenhang

tussen intelligente netten en de ontwikkeling van het (decentrale)

energiesysteem. ‘Intelligente netten beïnvloeden de mogelijk-

heden voor de opwekking van grootschalige en kleinschalige

(duurzame) energie, energieopslag en energiebesparing in de

gebouwde omgeving en –opslag’, licht Ten Heuvelhof toe. ‘De

ontwikkeling richting een energieneutrale gebouwde omgeving

vereist bijvoorbeeld mogelijkheden voor lokale uitwisseling van

energieoverschotten en -tekorten. De ‘businesscase’ is gebaat bij

een integrale benadering van deze grote systeemveranderingen.

Dit vereist dan ook op strategisch niveau binnen het overheidsbe-

leid een samenhangende benadering.’

De proeftuinen vormen de richtingwijzer die volgens

de taskforce zo broodnodig is. De betrokkenheid van de

verschillende stakeholders kan zich daarin en daaromheen

‘Consumenten worden prosumenten’

16 miljoen euro voor eerste vijf tot tien slimme elektriciteitsnetten:

Minister Verhagen kondigde eind mei aan de eerste slimme elektriciteitsnetten nog dit jaar aan

te willen laten leggen door 16 miljoen euro beschikbaar te stellen voor vijf tot tien proeftuinen.

Deze eerste slimme netten zullen aangelegd worden op industrieterreinen, kantorenparken,

woonwijken en in agrarische gebieden. Aan het plan van Verhagen ligt een advies van de Taskforce

Intelligent Netten ten grondslag. ‘De belangrijkste conclusie is dat slimme netten mogelijkheden

bieden voor een nieuwe vorm en energiebeheer en consumenten daardoor in de toekomst

prosumenten worden’, stelt Ernst ten Heuvelhof, voorzitter van de taskforce. ‘Eén van onze

adviezen is om rondom de proeftuinen een platform met ‘Proeftuinambassadeurs’ voor deling van

kennis en ervaringen op te richten.’

Aanbevelingen Taskforce

Intelligente Netten

De Taskforce Intelligente Netten heeft minister Verhagen

acht concrete aanbevelingen gedaan:

1. intelligente netten en energiesystemen zijn kansrijk en

op termijn noodzakelijk, daarom is nu actie nodig;

2. keuzes ten aanzien van intelligente netten zijn ook op

strategisch niveau van belang voor de samenleving,

met name in de relatie met elektrisch vervoer en de

inpassing van duurzame (decentrale) energie;

3. verbind intelligente netten ook met gas en warmte;

4. heb oog voor de complexe interactie tussen overheid en

markt en tussen marktpartijen ;onderling;

5. het veld is gefragmenteerd, betere verbindingen nodig;

6. er is een actieve overheid nodig: Proeftuinen, wet- en

regelgeving, ict-architectuur (security en privacy),

R&D-programma;

7. internationale dimensie is bij alle activiteiten relevant;

8. organiseer een platform rondom de proeftuinen met

‘proeftuinambassadeurs’.

kristalliseren. Door middel van flankerende activiteiten

wil men proeftuinoverstijgend leren op onderwerpen als

kosten-baten, wet- en regelgeving, ict-architectuur en

R&D. ‘Om dit kristallisatiepunt optimaal te benutten is

een ‘ambassadeur’ per proeftuin nodig die als boegbeeld

kan functioneren’, stelt Ten Heuvelhof. ‘Het ‘ambas-

sadeursoverleg’ zal dan als georganiseerd platform een

belangrijke functie kunnen hebben in het aanjagen en

bewaken van de verdere ontwikkeling van intelligente

netten. Dit platform zal ook de functie van de Taskforce

kunnen overnemen in de visievorming en begeleiding van

het proces op weg naar intelligente netten in Nederland.’

Download het einddocument van de Taskforce Intelligente

Netten met de titel ‘Op weg naar intelligente netten in Neder-

land’ via www.emobilitymagazine.nl/achtergronden

De overeenkomst tussen elektrische auto’s en laptops

Elektrische auto’s bieden ongekende perspectieven! Als

ze worden opgeladen met ‘groene stroom’ –elektriciteit

die wordt opgewekt uit duurzame bronnen zoals zonlicht

en wind – wordt mobiliteit écht duurzaam. Echter, er zijn

ook al grote voordelen als de auto wordt opgeladen met

‘grijze stroom’, die in elektriciteitscentrales geproduceerd

wordt uit fossiele brandstoff en (aardgas en kolen). Met

elektrische auto’s kunnen namelijk forse hoeveelheden

energie worden bespaard.

In een verbrandingsmotor wordt de chemische energie die is

opgeslagen in de brandstof (benzine, diesel en LPG) omgezet

in mechanische energie, voortbeweging dus. Een deel van de

energie uit de brandstof wordt echter niet omgezet in beweging,

maar in andere vormen van energie, zoals warmte en geluid. Het

rendement, of de effi ciëntie, van een motor geeft aan hoeveel

energie uit de brandstof wordt benut voor de voortbeweging van

de auto; de rest van de energie gaat verloren, vooral via de koeling

van de motor die energie afvoert in de vorm van warmte.

In het geval van een elektrische auto op ‘grijze stroom’ komt

de energie die is opgeslagen in fossiele brandstoff en vrij door

verbranding in een elektriciteitscentrale en níet in de auto zelf.

Elektriciteitscentrales zijn niet mobiel, zoals auto’s, maar grondge-

bonden. Gewicht en omvang zijn daarom minder van belang dan

in het geval van een (mobiele) automotor. Ook maken elektrici-

teitscentrales veel meer draaiuren; een kolencentrale draait vrij-

wel het gehele jaar, meer dan 8.000 uur. Bij een kilometrage van

20.000 per jaar en een gemiddelde snelheid van tachtig kilometer

per uur, draait een automotor echter slechts tweehonderdvijftig

uur per jaar, dus maar zo’n drie procent van de tijd. Investeren in

een hoger rendement loont voor een centrale dus veel meer, dan

voor een automotor. Het rendement van een elektriciteitscentrale

is daardoor anderhalf tot twee keer zo hoog.

Met andere woorden: wanneer fossiele brandstoff en worden

verbrand in een elektriciteitscentrale, wordt er anderhalf tot

twee keer zoveel van de vrijgekomen energie nuttig gebruikt

als wanneer fossiele brandstoff en worden verbrand in de

verbrandingsmotor van een auto. Van de elektriciteit uit de

centrale gaan in het elektriciteitsnet nog enkele procenten ver-

loren, maar het hoge rendement van een elektriciteitscentrale

in vergelijking met een verbrandingsmotor weegt ruimschoots

op tegen dit verlies. Door op grote schaal elektrische auto’s te

gebruiken in plaats van auto’s met een verbrandingsmotor kan

in Nederland, en zeker wereldwijd, zelfs bij opladen met ‘grijze

stroom’ dus een enorme energiebesparing worden geboekt.

Voordat de elektrische auto op grote schaal kan doorbreken,

moeten er nog wel serieuze hobbels worden genomen. Zo zijn

op dit moment de benodigde accu’s relatief groot, duur en

zwaar. Innovaties om het gewicht, de kosten en de omvang te

reduceren, zijn daarom een must. Daarnaast is het van groot

belang om te zorgen voor oplaadpunten, zodat auto’s kunnen

worden opgeladen. Op het eerste gezicht lijkt het voor de

hand te liggen dit op dezelfde wijze te doen als met auto’s

met een verbrandingsmotor: door elektrische ‘tankstations’ in

te richten, waar net als bij een ‘gewoon’ tankstation in korte

tijd een grote hoeveelheid energie in de auto terechtkomt.

Voor elektrische auto’s is dit echter niet de handigste aanpak.

Om in korte tijd een grote hoeveelheid elektriciteit in een

accu te stoppen, is een dure en ingewikkelde installatie no-

dig, een zogenaamd ‘snellaadstation’. Verder is snel opladen

niet bevorderlijk voor de levensduur van de accu. Laden via

een gewoon stopcontact, of correcter een ‘wandcontactdoos’,

is daarom vele malen goedkoper en simpeler. Wel duurt dit

met een duur van enkele uren veel langer dan via een snel-

laadstation en al helemaal veel langer dan het voltanken van

een brandstofauto, dat in een paar minuutjes gepiept is. Maar

eigenlijk is dat geen probleem; een auto die zo’n tweehon-

derdvijftig uur per jaar rijdt, staat immers meer dan 8.500 uur

stil. Genoeg tijd om op te laden dus!

De auto moet bij stilstand dan wel aangesloten worden op

het elektriciteitsnet. Lang niet alle Nederlanders hebben de

beschikking over een carport, garage of oprit waarop zij hun

elektrische auto kunnen laden. Daarom hebben de gezamenlijke

Nederlandse netbeheerders het initiatief genomen om de

pioniers die nu al een elektrische auto kopen (of leasen) gratis een

oplaadpunt ter beschikking te stellen via de stichting e-laad.nl.

Om daarmee hun geparkeerde auto altijd te kunnen aansluiten

op het elektriciteitsnet en op te laden. Een kleine moeite, wat mij

betreft. U doet dat immers vast en zeker ook met uw laptop?

Prof. Han Slootweg

Manager Innovatie Enexis

Hoogleraar Smart Grids, TU/e

40

E-Mobility Activiteitenkalender21 juni 2011 – RDM E-mobility Lezing – RDM Campus, Rotterdam

Het RDM Campus Innovation Network organiseert een lezing over E-mobility. Sprekers zijn D-Incert voorzitter Cees de Bont

en programmacoördinator Stephan van Dijk en Arjan Heinen, algemeen directeur van e-Traction.

www.rdmcampus.nl/lezingen

20-22 juni 2011 – Battery China 2011 – Beijing, China

Driedaags congres met bijbehorende expositie over de stand der batterijtechnologie in China.

www.bhoec.com/batteryshow

21 september 2011 – Electric Mobility Congress @ 64th IAA 2011 – Frankfurt, DuitslandTijdens de 64e editie van de International Auto Show – van 15 tot en met 25 september –

wordt op 21 september een speciaal congres georganiseerd over elektrische mobiliteit.

www.iaa.de/en/besucher

27-28 september 2011 – Ecomobiel 2011 – Rotterdam, NederlandDe derde editie van deze vakbeurs voor duurzame mobiliteit vindt plaats in Ahoy Rotterdam en

maakt een fl inke stap in grootte, aantal deelnemers en aantal bezoekers.

www.ecomobiel.nl

28-30 september 2011 – Batteries 2011 – Cannes-MandelieuIn Frankrijk verzamelen zich zo’n vierhonderd experts uit zeventig landen voor de twaalfde editie van het Batteries evenement.

Het congres richt zich op kennisuitwisselingen in de volledige waardeketen van de batterijmarkt.

Zestig sprekers verzorgen gezamenlijk een driedaagse technische conferentie, vergezeld door dertig beursexposanten.

www.batteriesevent.com

11-10 oktober 2011 – Clean Energy Vehicles China 2011 – Beijing, China

Driedaags congres met bijbehorende expositie over elektrische voertuigen, met 200 exposanten en 8.000 bezoekers uit meer dan twintig landen.

www.newenergychina.cn/cvie/en/about_exh.html

18-20 oktober 2011 – eCarTec München 2011 – München, DuitslandDe eCarTec groeit ook in 2011 in sneltreinvaart. Werd vorig jaar een tweede hal gevuld, in 2011 groeit

de grootste Europese beurs voor elektrische voertuigtechnologie wederom met het betrekken van een derde beurshal.

www.ecartec.eu

26-28 oktober 2011 – European Electric Vehicle Congress – Brussel, BelgiëDe EEVC-2011 analyseert de belangrijkste politieke en ondernemersaspecten om tot een succesvolle introductie

van elektrische voertuigen op commerciële basis te komen.

www.eevc.eu

Uw evenement op de E-Mobility Activiteitenkalender? Stuur een e-mail naar info@emobilitymagazine.nl

41

COLOFON

Jaargang 2 – Nr. 2 juni 2011

E-Mobility is een onafhankelijk vakblad over elektrisch

rijden en verschijnt vier keer per jaar in een oplage van

5.000 exemplaren.

Uitgever & Hoofdredacteur

Edwin Gelissen-Van Gastel (EG Media)

(E). edwin@emobilitymagazine.nl

Vormgeving

Bette van Loenen (EG Media)

(E). bette@egmedia.nl

Fotografi e

Vincent Knoops en Jochem Siegle

Columnisten

Anton Wolthuis (HTAS), Sylvia Roelofs (ICTOffi ce)

en Han Slootweg (Enexis en TU/e)

Druk

Roto Smeets

Abonnementen & Advertenties

www.emobilitymagazine.nl of

verkoop@emobilitymagazine.nl

Redactieadviesraadleden

Minnemijn Smit (Formule E-team en DOET), Martijn

Bongaerts (Netbeheer Nederland), Anton Wolthuis

(namens HTAS en ATC) en Bob Bouhuijs (BOM)

Partners

Ambassadeurs

© EG Media 2011 - Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen zonder

toestemming van de uitgever. Redactie en uitgever zijn zich volledig bewust

van hun taak een zo betrouwbaar mogelijke uitgave te verzorgen. Niettemin

kunnen zij geen enkele aansprakelijkheid aanvaarden voor eventueel in deze

uitgave voorkomende onjuistheden.

E-Mobility Register

N.V. BOM

Ontwikkelingsmaatschappij van de provincie Noord-Brabant

Goirleseweg 15, 5026 PB Tilburg

T. 088-8311120 / I. www.bom.nl

HTAS

Innovatieprogramma voor de automotive industrie

P.O. Box 1015, 5700 MC Helmond / I. www.htas.nl

Netbeheer Nederland

brancheorganisatie van regionale en

landelijke netbeheerders

Utrechtseweg 310, 6812 AR Arnhem

T. 026-3569500 / www.netbeheernederland.nl

Advies- en ingenieursbureau Movares

Actief op het raakvlak van energie, mobiliteit en infrastructuur

Leidseveer 10, 3511 SB Utrecht

I. www.movares.nl/elektrischrijden / E. Rik.luiten@movares.nl

All Green Vehicles

Ontwikkeling van elektrische personen-

en vrachtvervoer voertuigen

Visserijweg 2a, 4906 CJ Oosterhout

T. 0162-420071 / I. www.allgreenvehicles.nl

Vereniging DOET

Branchevereniging voor elektrisch rijden / I. www.doetdoet.nl

Door uw bedrijf en bedrijfsactiviteiten op te laten nemen in het E-Mobility Register wordt

u voor slechts 500 euro per jaar ieder kwartaal onder de aandacht gebracht bij duizenden

elektrisch rijden professionals, van autofabrikanten, tot it-bedrijven, materialenleveran-

ciers, fi nanciële instellingen, onderzoekers en investeerders. Vul het ‘E-Mobility Register’

formulier digitaal in via www.e-mobilitymagazine.nl/industrieregister

Automotive Technology Centre

clusterorganisatie voor de automotive industrie

P.O. Box 1015, 5700 MC Helmond

T. 0492-562500 / I. www.atcentre.nl

High Tech Automotive Campus

P.O. Box 1015, 5700 MC Helmond

T. 0492-562500 / I. www.htacampus.nl

Technolution B.V.

The right development

Zuidelijk Halfrond 1

Postbus 2013, 2800 BD Gouda

T. 0182-594000 / I. www.technolution.eu

APPM management consultants

Spicalaan 8, 2132 JG Hoofddorp

T. 023-5621630 / I. www.appm.nl

ALFEN bv

ALFEN levert onder de naam ICU een complete reeks van

oplossingen voor het opladen van elektrische voertuigen

Postbus 1042, 1300 BA Almere

T. 036 - 549 34 00 / E. info@icu-charging-stations.com

42

Dutch Organisation for Electric Transport

Dutch Organisation for Electric Transport

Nederland mooier maken

breda hoofddorp zoetermeer appm.nl

APPM is sinds 2006 sterk betrokken bij het realiseren van elektrisch vervoer. We

werken als adviseur en projectmanager aan vooruitstrevende EV-projecten in heel

Nederland. APPM is daarnaast actief bij de visievorming en kennisontwikkeling

op dit dynamisch werkterrein. APPM wordt gedreven door de uitdagingen die

er liggen op het gebied van infrastructuur voor EV, de snelle introductie van

e-voertuigen, maar ook de communicatie en flankerende maatregelen omtrent EV.

We organiseren projecten op het gebied van

infrastructuur, mobiliteit, ruimte, water, vastgoed,

energie en klimaat. APPM is als onafhankelijk

project- en procesmanagementbureau in staat om

initiatieven, ideeën, inzet en belangen samen te

brengen. Met burgers, overheid en ondernemingen

komen we tot haalbare plannen en concrete projecten.

APPM bestaat uit zo’n 60 professionals. Onze

bedrijfscultuur is gebaseerd op vrijheid,

verantwoordelijkheid en vertrouwen.

APPM sponsort schaatsteam APPM en Finnzeiler

Pieter-Jan Postma om te laten zien dat wij investeren

in talentvolle mensen die in vrijheid excelleren.