1

Voor emigranten, expats en tweedehuisbezitters

GrenzenloosMAGAZINE

remigreren Terug naar Suriname

NR 6

Juli 2014

Uitgeverij Grenzenloos

Grenzenloos.nl

slavernij-toerisme Unieke site in Ghana

2

ZOMERsE taferelen

De zomer is begonnen en de zomervakantie komt

er voor velen weer aan. Heeft u al iets geboekt?

Of kiest u liever voor een last-minute of blijft u

gewoon lekker thuis?

De helft van alle vakanties die Nederlanders jaarlijks

houden wordt in het buitenland doorgebracht.

Waar? Spanje is met een tien procent populair, maar

moet Frankrijk (vijftien procent) boven zich dulden.

Absolute koploper, al sinds 2007, is Duitsland.

Ongeveer achttien procent van alle buitenlandse

vakanties houden wij bij onze oosterburen. Over alle

drie landen vindt u leuke artikelen deze maand.

Laat ons gerust weer weten wat u van deze editie

vindt. Uw reacties en tips worden altijd gewaardeerd.

Wij zijn te bereiken via info@grenzenloos.nl

Grenzenloos Magazine verschijnt 12 x per jaar, elke

laatste vrijdag van de maand.

Veel leesplezier!

Eric Jan van Dorp - Uitgever/hoofdredacteur

Twitter: @ericjanvandorp

Colofon

GRENZENlooS MAGAZINEGratis online magazine voor emigranten,

expats en tweedehuisbezitters.

Verschijnt 12 x per jaar, elke laatste

vrijdag van de maand.

Een uitgave van Uitgeverij Grenzenloos,

een imprint van VanDorp Uitgevers

Voor meer informatie of adverteren,

kijk op www.grenzenloos.nl

of mail naar info@grenzenloos.nl

In dit nummer staan bijdragen van:

Hans Mantel

liesbeth Arts

Mineke de Vries

Marjan van den Dorpe

Ellen Smulders

Esther Zoetmulder

Eric Jan van Dorp

Coverfoto: Mineke de Vries

Copyright©2014 VanDorp Uitgevers

op de teksten en foto’s in deze uitgave

rust auteursrecht. Niets uit deze uitgave

mag worden opgeslagen, gekopieerd

of op andere wijze dan ook worden

verveelvoudigd en/of verspreid,

zonder uitdrukkelijke en schrijftelijke

toestemming van de uitgever.

Welkom

3

Nieuws

Slavernij-toerisme

Een zonnig leven in Spanje

Uit je comfortzone

Remigreren naar Suriname

Wonen in Duitsland

De andere wereldtaal

4

6

12

18

22

30

36

Inhoudsopgave

4

Wie in Zweden een huis verhuurt maar

zelf in Nederland of België woont, kan

rekenen op een extra controle van de Zweedse

belasting.

De Zweedse belastingdienst Skatteverket is met

een onderzoek begonnen naar de verkoop en

verhuur van bospercelen en onroerend goed

door mensen die in het buitenland wonen. Daar

zou, bewust of onbewust, fraude mee worden

gepleegd.

“We hebben aanwijzingen dat verkopen van

bossen en onroerend goed door eigenaren die

in het buitenland wonen niet correct worden

aangemeld. Dit geldt ook voor de verhuur van

woningen als die belast dient te worden”, zegt

Henrik Lund van Skatteverket.

Huurinkomsten

Wie met het verhuren van bijvoorbeeld een

vakantiehuisje in Zweden meer dan 50.000

kronen per jaar verdient (ongeveer 5490

euro), moet over de huurinkomsten belasting

betalen. Ook als onroerend goed, bospercelen

of daarmee samenhangende producten worden

verkocht, dient dit aangegeven te worden.

Volgens de Zweedse fiscus zijn er zo’n 100.000

mensen die buiten Zweden wonen, maar in

Zweden onroerend goed in eigendom hebben.

Het gaat hierbij zowel om Zweden die naar

het buitenland zijn verhuisd, als ook om

burgers van andere landen die bijvoorbeeld een

vakantiewoning in Zweden bezitten.

Eigendomsbewijzen

“De aangiftes die we krijgen, wijzen erop dat

mensen niet op de hoogte zijn van de regels.

We zien ook dat bij de verkoop of erfenis van

onroerend goed niet altijd wordt gedacht aan

de overdracht van de eigendomsbewijzen. Dit

leidt tot problemen voor degene die het pand

verkoopt omdat de verkeerde naam op het

eigendomsbewijs staat”, zegt Henrik Lund.

Het is volgens hem goed om te weten dat de

regels in Zweden niet altijd dezelfde zijn als die

in het woonland. Skatteverket moet bovendien

een correct adres hebben van degene die in

Zweden een huis of bosperceel bezit.

“Als we niet het juiste adres hebben of alleen

het Zweedse adres, bestaat de kans dat men

de datum mist waarop ten laatste aangifte kan

worden gedaan. Dan kan een vergoeding voor te

late aangifte in rekening worden gebracht.”

Bron: www.denieuwezweed.com

ZwEEdsE FIsCUs GAAT NA wIE HUIs IN ZwEdEN VERHUURTBelasting Bij huurinkomsten Boven 50.000 kronen

Nieuws

5

Als we de media moeten geloven dan

is er een steeds grotere interesse voor

emigratie. Meer dan 130.000 personen verlaten

jaarlijks ons land om zich in het buitenland

te vestigen. In dit cijfer zitten echter ook alle

niet-Nederlanders die terugkeren naar hun

geboorteland, bijvoorbeeld Poolse werknemers

die hier een bepaalde tijd gewerkt hebben

en als ingezetene ingeschreven stonden.

Gecorrigeerd blijkt dat slechts de helft van het

aantal emigranten uit autochtone Nederlanders

bestaat en dat dit aantal niet groeit.

Er is tegenwoordig ook een andere manier

om populariteit te meten en dat is kijken naar

Google statistieken. Wanneer we in Google

opvragen wat de populariteit is van zoektermen

waar de woorden ‘emigreren naar’ in voorko-

men, dan zien we dat die die populariteit het

laatste anderhalf jaar redelijk stabiel is. De

cijfers van de jaren voor de crisis zijn echter

flink hoger, met een piek begin 2006.

Waar is die interesse van afhankelijk? Volgens

ons is er een duidelijk verband met de situatie

op de Nederlandse huizenmarkt. Immers, wie

zijn huis niet kan verkopen, kan ook zijn koffers

nog niet pakken om voorgoed te vertrekken.

Maar is dit aan te tonen? Waarschijnlijk wel.

Wanneer we de statistieken van het Kadaster

erbij pakken om te kijken naar de aantallen

verkochte huizen in dezelfde periode als de

Google emigratie cijfers, dan zien we een

opvallende gelijkenis in de trend. De piek begin

2006 en de scherpe daling direct daarna zijn

duidelijk zichtbaar, evenals de scherpe daling

begin 2009. Bekijk de grafieken hieronder.

dUIdElIjkE RElATIE TUssEN HUIZENMARkT EN EMIGRATIEgoogle trends en kadaster als hulpmiddel

Nieuws

Populariteit van zoektermen in Google met de woorden ‘emigreren naar’.

Het aantal verkochte woningen in Nederland.

6

Dezelfde feiten, een ander perspectief Slavernij-toeriSmemineke de vries

7

De geur van verdriet en vernedering slaat letterlijk in je gezicht. De grond

is doordrenkt met bloed, uitwerpselen, tranen. In fort Elmina in Ghana, waar veel slaven de dood al vonden voor ze op transport naar de Caraiben werden gesteld, lopen toeristen nu bijna kokhalzend door de kerkers. Waren toen de slaven zelf het koopwaar, nu zoveel honderd jaar later is hun verhaal het koopwaar; prijzige rondleidingen, toeristische spullen, resorts op steenworp afstand. We bezochten zowel de forten en spraken met de eigenaars van een resort. Onder de Ghanezen zelf, het volk dat het meeste leed ondervond van de slavernij, is geen spoor van pijn of rancune te ontdekken. Integendeel. Het perspectief van waaruit je naar dezelfde feiten kijkt, blijkt essentieel.

In de brandende hitte op de binnenplaats van

fort Elmina wordt je blik direct getrokken naar

een zware deur met een schedel erboven, die

toegang geeft tot het vertrek van amper twee

vierkante meter waar in volstrekte duisternis

en hitte gestraften werden ondergebracht, tot

de dood intrad. Schuin daarboven de grote

ramen van de gouverneursvertrekken, waar in

het hekwerk van het balkon de sierlijke W van

Willem I is gevlochten. Een vloeiend Engels

sprekende studente verzorgt een zakelijke

rondleiding, ontdaan van alle emotie. Misschien

dat juist daardoor het leed in de vochtige

kelders van de forten bij Cape Coast zo op je

valt. Dure fototoestellen proberen met flash de

kerkers vast te leggen, terwijl er in feite niets

te zien is. Lege donkere stinkende ruimtes van

zestig vierkante meter waarin tweehonderd

slaven per ruimte gevangen werden gehouden.

Een streepje op de muur op heuphoogte

geeft aan tot waar de laag met uitwerpselen

kwam. Aan de muren de kettingen waarmee

de mensen aan elkaar zaten vastgeklonken.

Op een binnenplaats een loodzware bal, die

vrouwen als straf om hun enkel kregen en

die hen dwong dagen in de brandende zon te

staan, dit omdat ze geweigerd hadden met de

gouverneur naar bed te gaan. Hoe je het ook

probeert, wat zich hier heeft afgespeeld gaat alle

voorstellingsvermogen te boven.

Eenmaal weer buiten word je overspoeld door

Ghanese jongens die in de tussentijd souvenirs

hebben gemaakt met je naam erop. Want

nog maar net uit je auto gestapt geven ze je

bij aankomst een hand en stellen zich voor

met de vraag hoe jij heet en of je dat even wilt

opschrijven. Overweldigd en naïef, zeker in het

licht van wat je gaat zien, schrijf je vriendelijk

je naam op. Als je nadien de beschilderde

schelpen en armbandjes in handen gedrukt

krijgt, besef je de nieuwe handel die de slavernij

met zich meebrengt. Er maakt zich een vreemd

soort gewetensnood van je meester.

Door of no return

Fort Elmina werd in 1637 overmeesterd door

de Nederlanders op de Portugezen die het in

1482 bouwden. Nederlandse Psalmteksten

boven de deuren van de kerkruimte zijn

verbijsterende stille getuigen. Net ten oosten

van Elmina ligt het even beroemde Cape Coast

Castle, twee forten in de rij van dertig langs de

kustlijn van Ghana, de goudkust. Omdat het in

Nederlandse handen was, trekt Elmina Castle

veel Nederlanders, maar Cape Coast is minstens

Ghana

8

Slavernij-toerisme

even indrukwekkend. Vanwege het feit dat

twee slaven na hun dood werden teruggebracht

naar Ghana werd de ‘door of no return’ -

waardoor slaven naar de schepen werden geleid

- omgedoopt tot ‘door of return’. Met deze

symbolische handeling, een bordje met Door

of return aan de buitenkant van de deur is het

boek gesloten. Echt gesloten.

Wie Ghana bezoekt, kan er niet omheen de

forten, één van de weinige toeristische trek-

pleisters in het land te bezoeken. In het arme

land dat Ghana is, is Cape Coast met zijn twee

kastelen dan ook een relatief welgesteld gebied.

Men plukt hier de vruchten van de slavernij.

Trots

Hoe tegenstrijdig wellicht, de Ghanezen zijn

trots op deze overblijfselen uit de geschiedenis.

Ze gaan niet zichtbaar gebukt onder dit

verleden. De verklaring blijft eigenlijk een

raadsel. Als één van de redenen wordt genoemd

de volledige overgave aan het leven en daarbij

aan de dood. Men leeft in het hier en nu, niet

in de toekomst maar zeker niet in het verleden.

Rondtrekkend door het land en de armoede

ervarend, realiseer je je temeer dat de zorg

of je ‘s avonds eten hebt,

simpelweg geen ruimte

laat je bezig te houden met

zaken als deze. Maar ook de

volksaard wordt genoemd:

de indrukwekkende trots

van de Ghanees op zijn

land en volk wordt niet

verstoord door enig gevoel

van rancune. Een Ghanees

weigert vanuit die trots elke

vorm van slachtoffer zijn te

accepteren.

De uitbundigheid, de

gastvrijheid, het met alle

egards behandelen van

westerlingen lijkt in niets

op langdurig meegedragen

leed, integendeel, het

geldt juist als grote eer

Europeanen te ontvangen.

Kinderen komen overal vandaan aanlopen,

zwaaien, willen je aanraken en bekijken en

roepen vrolijk ubruni!: zij die van achter de

horizon komen.

Ghanese slavernij

Wat tevens een erg belangrijke rol speelt, is de

bekendheid met slavernij onder de Ghanezen,

vóór de Europeanen kwamen. We hoeven

daarvoor de historische roman van Arthur Japin

9

Ghana

maar open te slaan - De zwarte met het witte

hart -, die op indrukwekkend wijze verhaalt

over twee prinsjes van de Ashantene die door

hun eigen vader aan Nederland als onderpand

werden meegegeven. Deze op waarheid

gebaseerde geschiedenis speelt 150 jaar na de

afschaffing van de slavernij, maar wederom

was Elmina het tafereel van de droevige

geschiedenis van de inmiddels wereldberoemde

neefjes Kwame en Kwasi. Zij wachtten in

Elmina op hun lot, weggevoerd van hun familie

die ze nooit meer zouden zien. Het feit dat in die

tijd honderden slaven het hoofd werd afgehakt

als hun meester overleed om hem te begeleiden

naar het hiernamaals, het feit dat slaven onder

de naam ‘rekruten’ in zogenaamde vrijheid

werden verkocht als militair voor Nederlands

Indië - omdat de welvaart na de afschaffing van

de slavernij tanende was - spreekt boekdelen.

Het maakt het nog ingewikkelder als je bedenkt

dat het ene Afrikaanse ras het andere niet als

menselijk zag. Hoe we tegen de oorsprong van

de slavernij moeten aankijken is iets waarbij

kennelijk vele factoren een rol spelen.

Geesten Curaçaose voorvaderen

De merkwaardige toeristische keerzijde

van de slavernij deed verschillende resorts

in de nabijheid van de forten oprijzen. Eén

daarvan is Ko-Sa op nog geen tien kilometer

10

afstand van Elmina, sinds zes jaar gerund door

twee Nederlandse echtparen, onder wie Patrick

en Nicole Koolen. Zij namen het over van een

Ghanese man en een Duitse vrouw. De schepen

met slaven zijn hier langsgekomen op weg naar

Curaçao en Suriname. Een lieflijk resort waar je

zo uit je Afrikaanse huisje het strand oploopt en

waar je ’s nachts in slaap wordt gewiegd door het

geluid van de branding. Koolen: “Gecombineerd

met nabijgelegen natuurpark Kakum en het strand

zijn de forten de grote toeristische trekpleisters.

We helpen onze gasten met trips daarheen, maar

verder is het geen gespreksonderwerp.” Ook

rond het herdenkingsjaar 150 jaar afschaffing

slavernij is overigens amper wat gedaan. Nicole:

“Kranten besteedden er minimaal aandacht

aan, in Accra was slechts een kleine herdenking.

Verder leeft het niet.” Overigens komen wel

geregeld Curaçaoënaars hierheen. Patrick: “Ze

willen weten waar ze vandaan komen. Sommigen

bezoeken wel met moeite het fort, bang voor

geesten van hun voorvaderen. Maar ik heb er ook

ontmoet, die er helemaal niks mee hadden”, zegt

hij ontnuchterend. Toen Patrick de Surinaamse

woongroep voor ouderen waarvoor hij werkte in

Utrecht vertelde dat hij naar Ghana ging, kreeg hij

vanuit die groep vele reacties: “Om te beginnen

vond men het dapper dat ik ging, maar ik vond het

vooral opvallend dat tachtig procent van de mensen

van die woongroep ooit in Elmina was geweest.

Allemaal op zoek naar hun roots.”

Rust in Ghana

Patrick: “Het resort zit vrijwel altijd vol, mensen

praten het door. Onze gasten zijn met name

vrijwilligers en stagiaires, die een weekendje bij

ons komen bijtanken en hun ouders die hen komen

bezoeken.” Maar ook biedt Ko-Sa onderdak aan

de westerse gemeenschap van Accra en soms zie

je investeerders in eco-projecten. Het is letterlijk

bijtanken in het resort en hoe moeilijk het ook is

om spullen te verkrijgen, de keuken in Ko-Sa is

veelzijdig. De wijn komt wel via een groothandel

en de echte westerse koffie - zakjes Nescafé is het

beste dat je daarnaast kan vinden - komt uit Accra.

Nicole: “Mensen zijn zó blij met een lekkere wijn

of een echte kop koffie, daar doen we het voor.”

Natuurlijk weten ook vakantiegangers Ko-Sa te

vinden, maar stromen toeristen tref je in Ghana

niet. Aan de kust is wel het lange Nederlands

aandoende zandstrand, maar de zee is koud en

gevaarlijk. Wàt er echter aan toeristen en bezoekers

is, concentreert zich hoe dan ook in Cape Coast.

Patrick en Nicole wonen in het vissersdorpje

Ampeny, iets ten westen van Elmina. “Het is een

bewuste keuze onderdeel van de bevolking te

zijn.” Na het rondtrekken door Zuid Amerika (ook

Curaçao even aangedaan) en Afrika vonden ze hier

rust. “We werden verliefd op Ghana; het is een

stabiel land, waar je gewoon ‘s avonds over straat

kan.” Ghana is Patricks levenswerk, hier wil hij niet

meer weg.

Ondanks dat de cultuurverschillen tussen hen en

hun werknemers soms lastig zijn, komen ze er altijd

Slavernij-toerisme

11

samen uit. Patrick: “Hun leven wordt door God

gestuurd; wij moeten oppassen dat niet te vertalen

in gemakzuchtig. Wij als you white zijn in hun

ogen altijd rijk. Zij beseffen niet dat ook wij hard

moeten werken en dat het dan nog soms moeizaam

is, begrijpen ook niet dat je in Nederland werkte en

niet voor alles hulpjes had. Ja, misschien is dat dan

toch het verleden.”

Op de slavernij heeft Patrick heeft een nuchtere

kijk: “Het is een bekend gegeven in dit land, Ghana

is zelf begonnen mensen te verhandelen. Bovendien

was het een wredere tijd. Maar ook de cultuur

was en is nog steeds anders: kinderen worden ook

vandaag de dag vernederd, geschopt, geslagen

en het is bekend dat elke familie een small boy of

small girl heeft, de zwakste schakel, degene voor

de rotklusjes of degene die wordt verstoten. Het is

nooit goed te praten, maar je moet wel de context

en de cultuur erbij betrekken.”

Uitverkoren

Hoe essentieel het blijkt te zijn met welke blik je

naar dezelfde feiten kijkt, verraste des te meer

bij een les over slavernij op school. In een klein

dorpje waar de mensen in lemen huizen wonen

en waar op vuur in grote potten wordt gekookt

staat één van de vele weeshuizen die Ghana rijk

is. Kinderen krijgen les in bijgebouwde lokaaltjes,

een laag muurtje met een golfplaten dak erboven

in dit geval. Op hetzelfde gammele schoolbankje

als waaraan ze net hebben ontbeten ligt nu hun

schrift. In hun versleten kleren luisteren de

vijftien kinderen van groep vier, vijf en zes naar

de directeur die de driehoek van handel op het

bord tekent. En paar kippen scharrelen tussen de

bankjes. En als je zit te wachten op het verhaal wie

deze zwarte bladzijde in de geschiedenis op zijn

geweten heeft, vervolgt de directeur vol trots: “Wij

als Ghanezen waren uitverkoren om te werken op

de plantages. Niemand, geen volk op de hele wereld

was geschikt voor dit werk, want niemand is zo

sterk als wij. Wees dus trots op ons volk.” In elk

geval deze vijftien kinderen waren zichtbaar onder

de indruk van de heldhaftigheid en kracht van hun

voorvaderen.

Opgeheven hoofd

Je kunt de geschiedenis inkleuren zoals je wilt, je

kunt hem beleven zoals je wilt. En kennelijk kun je

zelf kiezen of je slachtoffer bent of held.

De Ghanezen kiezen ervoor met opgeheven hoofd

hun geschiedenis onder ogen zien. Een volk dat

zichtbaar geniet van haar onafhankelijkheid. Dat

een intrinsieke waardigheid bezit. Het mooiste

symbool uit Ghana is wellicht wel dit. Kijkend naar

het gebruik van het dragen van alles op je hoofd,

kun je misschien concluderen dat de zwaarste

lasten alleen te dragen zijn met opgeheven hoofd en

kaarsrechte rug.

Tekst: Mineke de Vries

Foto’s: G. Lejeune, Mineke de Vries

Dit verhaal is een voorpublicatie uit het boek

Met de zon in de rug dat op

10 oktober 2014 zal verschijnen

bij uitgeverij Village.

Auteur Mineke de

Vries is freelance

tekstschrijver en

journalist voor onder

andere het Antilliaans

Dagblad en de krant

Amigoe - Ñapa Curaçao.

Ghana

12

Een zonnig levenin Spanje

Marjan van den dorpe

13

Enkele jaren geleden zijn auteur Marjan van den Dorpe en haar man Tom

naar Spanje geëmigreerd. In haar eerste bundel Leven onder de Spaanse zon deed Marjan daar verslag van. Na enkele woelige jaren zijn ze nu in een rustiger vaarwater gekomen. Wel is gebleken dat je hier in dit nieuwe vaderland veel meer op elkaar aangewezen bent en dat het spreken van de taal van levensbelang is. Omdat de meeste opstartproblemen opgelost zijn is er meer tijd voor het maken van tochten in de omgeving en het ontdekken van prachtige plekjes.

Een huis kopen in Spanje

De crisis in Europa en in het bijzonder in

Spanje is het gesprek van de dag hier. Het is dan

ook behoorlijk heftig. Zeker in het binnenland.

Veel jonge Spanjaarden proberen, net zoals

in de jaren zestig van de vorige eeuw, naar

bijvoorbeeld Nederland en Duitsland te gaan

voor werk. Zo ook onze buurman José. Hij gaat

voor enkele weken naar Nederland om daar zijn

beroep van stukadoor uit te oefenen.

Maar ook op de lokale radio is de crisis bekend.

Er zijn op Radio Villena programma’s waar

mensen naar de studio bellen om spullen te

koop aan te bieden. Hun telefoonnummer

wordt dan genoemd en iedereen die interesse

heeft kan bellen. Een goed idee en er wordt

gretig gebruik van gemaakt. Zeker tegen de tijd

dat er feesten zijn zoals Los Moros y Cristianos,

Pasen of het doen van communie. Dan wordt er

heel veel kleding op deze manier verhandeld.

Kinderen die uit hun feestjurk gegroeid zijn

bijvoorbeeld. Een goede manier van hergebruik.

Door de crisis zijn de prijzen van huizen en

appartementen laag. Ze zijn de laatste jaren nog

nooit zo laag geweest en eigenlijk is het dan ook

dè aangewezen tijd om iets te kopen. De koper

is koning en heeft een aanbod, niet te geloven.

Met deze gegevens in ons achterhoofd zijn Tom

en ik eens om de tafel gaan zitten. Zou het soms

een idee zijn om een tweede huis te kopen aan

de kust en dat dan gaan verhuren? Het toerisme

aan de kust neemt nog steeds toe. Spanje

profiteert van de strubbelingen in het Midden

Oosten en Griekenland. Veel toeristen wijken

uit naar Spanje. Vrienden van ons hebben sinds

kort ook een huis aan de kust dat ze verhuren

en van hen kregen we hele bruikbare tips.

Sinds de koop van ons huis hier in Caudete

hebben we vrienden aan de kust wonen

waarvan de vrouw een eigen makelaarskantoor

is begonnen. Met haar hebben we contact

gezocht en gevraagd of zij ons zou kunnen

helpen. Geen probleem, graag zelfs. Maar ja de

kust is lang en wat is de meest populaire plaats

om een tweede huis te kopen?

Moraira

Na wat omzwervingen kwamen we op Moraira

uit. Een leuke kleine plaats. Vroeger een oud

vissersdorpje geweest. Het dorp vormt samen

met het landinwaarts gelegen dorp Teulada één

gemeente. Moraira ligt aan de populaire Costa

Blanca waar de zon bijna altijd schijnt en een

heel aangenaam klimaat heerst. Vorst komt

daar nauwelijks voor. Daarom zie je daar velden

vol sinaasappelbomen. De vliegvelden Alicante

als Valencia zijn in een uur rijden te bereiken.

Spanje

14

15

Moraira is gemoedelijk en absoluut niet te

vergelijken met een badplaats als Benidorm. Er

zijn diverse leuke strandjes, soms met stenen

andere met zand en de meeste zijn gratis. Evenals

het parkeren daar. Daarnaast heeft Moraira goede

winkels en leuke restaurantjes. Voor elk wat wils.

We gaven Marijke (zo heet onze vriendin-

makelaar) de opdracht om voor ons eens

op zoek te gaan naar een woning met goede

verhuurmogelijkheden in Moraira.

Bezichtigen

Elke keer als ze enkele huizen voor ons gevonden

had reden we van Caudete naar Moraira om ze te

gaan bekijken. Een tocht van ongeveer anderhalf

uur, enkele reis. Je kunt wel een voorselectie

maken op internet, maar uiteindelijk moet je het

toch in het echt bekijken. En maar goed ook, want

wat kan een huis er op internet anders uitzien

dan in de werkelijkheid. We hebben ongeveer tien

huizen bekeken. Sommigen waren best wel mooi

maar hadden net niet dat ‘wauw’ effect.

Tot het huis in Talpa Park. Aan de buitenkant

valt het nog niet eens zo erg op. Het is gelegen

in een park dat mooi aangelegd en onderhouden

is. Wat gelijk opvalt als je door dat park loopt is

het prachtig grote zwembad. Het is in een soort

achtvorm gebouwd met stapstenen in het midden.

De bewoners van de veertien huizen kunnen

daar gebruik van maken. Groot genoeg! Van deze

veertien huizen zijn er enkele het hele jaar door

bewoond. Enkele worden als vakantiehuis gebruikt

en enkele, waaronder nu ook dat van ons, worden

verhuurd voor korte of langere termijn.

We zagen dus dit huis en tja het leek niet erg

groot..., maar eenmaal binnen hadden we wel dat

alles overheersende ‘wauw’ gevoel. Vanuit de zit-

eetkamer heb je namelijk een grandioos uitzicht

op de baai van Moraira! Vanaf het overdekte

balkon kun je tijdens je ontbijt genieten van dit

adembenemende uitzicht. Verder bleek dat dit huis,

als een van de weinigen op dat rijtje, bijna helemaal

gerenoveerd te zijn. Een nieuwe keuken met nieuwe

koelkast en oven, twee nieuwe badkamers met

nieuwe douchecabine, een nieuw dak en nieuwe

bedrading. Ook was op deze vernieuwingen nog

een jarenlange garantie. Het had oorspronkelijk

twee slaapkamers, twee badkamers en beneden een

extra keuken annex bar. Maar die laatste hebben

wij eruit gehaald en verwerkt tot buitenkeuken met

alles erop en eraan. Van de toen lege ruimte hebben

we een derde slaapkamer gemaakt.

Er waren nog meer gegadigden. We moesten dus

aan de ene kant snel beslissen en aan de andere

kant ons niet gek laten maken. Het belangrijkste

was, in tegenstelling tot ons huis in Caudete, dat

water, elektriciteit en gas aanwezig waren en

ook werkten. Een groot voordeel! Je leert elke

keer weer. Nooit een huis kopen voordat je echt

geconstateerd hebt dat het licht werkt. Knopje om

en licht aan, anders niet kopen!

We wilden het huis dan ook graag kopen, maar

niet tegen elke prijs. Uiteindelijk brachten de

andere gegadigden toch geen bod uit en konden

wij doorgaan met onderhandelen. Na enige dagen

heen en weer mailen werden we het eens over de

prijs en konden we het huis eigenlijk al als van ons

beschouwen.

Tips

Enkele dingen zijn heel belangrijk om te onder-

zoeken voordat je een huis in Spanje koopt. In de

eerste plaats is het goed te weten wie de eigenaar

van de woning is en van wie je het dus gaat kopen.

Spanje kent twee registers waarin onroerend goed

Spanje

16

is opgenomen namelijk het ‘Registro de

Propiedad’ en het ‘Catastro’.

Kadaster

Het Registro de Propiedad komt altijd om

de hoek kijken als u een huis wilt kopen.

Hierin staat duidelijk in wie de eigenaar

van de woning is. Elke gemeente heeft

dit Registro. Vraag dan ook naar een

‘Nota Simple’. Dat is een uitreksel van het

eigenarenregister. Daarin staat niet alleen

de naam van de eigenaar maar ook of er nog

eventuele achterstallige betalingen zijn qua

belasting, afvalstoffenheffing etc. Het feit is

namelijk dat u als koper niet alleen het huis

koopt maar ook de achterstallige betalingen

overneemt! Het is dan ook heel belangrijk

om de Nota Simple op te vragen vóórdat

de koop gesloten gaat worden! Op de Nota

Simple staat ook of er nog een hypotheek op

de woning rust.

Het Registro is vergelijkbaar met het

Kadaster in Nederland. Daarin staan de

grenzen van het pand of terrein beschreven.

Hoewel dat in Spanje, vooral in de ‘campo’,

niet al te nauw wordt genomen.

Ook is het verstandig om vóór de koop de

zogenaamde ‘Borrador’ op te laten maken.

Het personeel van het notariskantoor kan

dit voor u voorbereiden. De ‘Borrador’

is een kladversie van de ‘escritura’

(eigendomsbewijs). Deze wordt door de

notaris gecontroleerd en als alle gegevens

kloppen, wordt de echte ‘escritura’ op

officieel notarieel papier afgedrukt. Hierna

wordt deze dan door de notaris voorgelezen

en door alle partijen ondertekend.

Huis kopen in Spanje

17

Is de koop eenmaal een feit dan is de nieuwe

eigenaar verplicht om zijn nieuwe aanwinst in te

schrijven in het ‘Catastro’. Dat is een onderdeel van

de belastingdienst in Spanje (Hacienda). Bij deze

inschrijving wordt de in de ‘escritura’ vermelde

koopsom opgegeven. Bij het Catastro wordt de

kadastrale waarde bepaald aan de hand van lokale

gegevens, de gemiddelde prijs per vierkante meter

en de bebouwing. Deze kadastrale waarde dient als

grondslag voor de onroerend goed belasting en kan

elk jaar geherwaardeerd of geïndexeerd worden.

Ga er wel van uit dat het opvragen van diverse

formulieren lang kan gaan duren en ook kosten met

zich mee kan brengen.

En meer

Na deze opsomming zijn we er nog niet. Er zijn

nog meer dingen waar iemand die een huis in

Spanje gaat kopen aan moet denken. Eén daarvan

is de ‘Plusvalia’. Dit is een belasting over de

waardevermeerdering van de grond. Het is een

gemeentelijke belasting. Deze belasting moet

worden betaald als het onroerend goed van

eigenaar wisselt. Meestal is deze belasting voor

rekening van de verkoper, maar dat is afhankelijk

van de gemaakte afspraken. Niet vergeten om

te zorgen voor het overschrijven van water en

elektriciteit.

Gas gaat in Spanje meestal met grote of kleine

flessen en deze zijn op diverse adressen te koop.

Ook is het uiteraard verstandig om alvast een

rekening bij een Spaanse bank te openen.

Tekst: Marjan van den Dorpe

Foto’s: Stephan Mantel, Marjan van den Dorpe

Kijk ook op: www.casamoraira.nl

Spanje

Dit artikel is een voorpublicatie uit het

nieuwe boek van Marjan van den Dorpe,

getiteld Een zonnig leven in Spanje, dat

op 5 juli zal verschijnen.

Eerder verscheen van dezelfde auteur de

bundel Leven onder de Spaanse zon.

Bestel via Emigratieboek.nl

Bestal via Emigratieboek.nl

18

Wonen in Frankrijk

Liesbeth Arts woont samen met haar man Henk sinds een paar jaar in

de Auvergne. Vorig jaar verscheen het eerste boek van Liesbeth, waarin ze op enthousiaste wijze vertelt over haar emigratie. Daarnaast schrijft ze met regelmaat veelgelezen columns over haar allerdaagse belevenissen in Frankrijk.

Om kwart over acht ‘s ochtends begint

mijn mobiele telefoon te rinkelen, op het

display zie ik een onbekend Frans nummer.

Zondagochtend, wie belt er nu op dit tijdstip?

Een beetje verwonderd neem ik op.

Een vrouwenstem aan de andere kant van de

lijn stelt zich voor in het Nederlands en vraagt

of ik nog steeds plaats in de auto heb. Haar man

en dochter zijn in Breda en zoeken een lift naar

Parijs.

“Ja natuurlijk!” antwoord ik verrast. Ze geeft

me zijn telefoonnummer zodat ik het verder

met hem kan regelen.

Zo dat is geluk hebben, denk ik in m’n nopjes,

toch nog gedeelde reiskosten.

Vier dagen geleden ben ik, met redelijke bibbers

in mijn lijf, toch weer in onze oude Renault

Espace uit 1993 naar Nederland gereden voor

een optreden.

Een reis waar ik van te voren wel heel erg

tegenop zag maar die wonderwel toch weer

LIEsBETHuit je comfortzone (1)

19

liesbeth Arts

goed verlopen is. De motor liep zelfs als een

zonnetje en ook in Nederland reed ik vlekkeloos

nog zo’n driehonderd kilometer weg.

Dit had me de moed gegeven om toch een

oproep voor co-voiturage voor de terugweg te

plaatsen op Nederlanders.fr

Ik bel de man en krijg een adres in het

Ginniken, een wat sjiekere wijk in Breda. De

man klinkt aardig en keurig. “Ik heb wel een

oude auto hoor, geen luxe!” waarschuw ik toch

maar even voor de zekerheid. Hij vindt het geen

enkel probleem en we spreken af dat ik er om

tien uur zal zijn.

Ik vind het spannend, dit is de eerste keer dat

ik iemand meeneem die ik niet ken. Ik rijd

bijna altijd alleen, daar houd ik van, dan heb

ik m’n gedachten voor mezelf en kan ik lekker

harde muziek luisteren. Nu gaat deze man met

dochter, alleen maar mee tot Parijs, de helft

van mijn reis, maar toch zullen we nog zo’n drie

à vier uur bij elkaar in de auto moeten zitten,

hopelijk hebben we wat gespreksstof anders

duurt zo’n reis knap lang.

Wat zou het eigenlijk voor iemand zijn?

Een vader en een dochter die naar Parijs

gaan en een moeder die uit Parijs belt, zoiets

maakt me toch nieuwsgierig. Het zal wel een

gescheiden man zijn, denk ik het antwoord te

weten. Het kind zal dan wel bij haar moeder

in Parijs wonen. Als het maar niet zo’n kleine

krijsende dreumes is.

Ojee, en ik moet lachen bij de gedachte,

straks heeft hij allemaal ‘kinderen voor

kinderen’ cd tjes bij zich om het meisje zoet

te houden. Dat zal mijn geluk weer wezen!

Ach, we zullen wel zien, voorlopig ben ik

blij dat ik mijn kosten wat kan delen, maar

vooral dat ik weer naar huis ga.

Deze keer verloopt het bezoek aan Nederland

niet echt ontspannen. Ik weet niet wat ik heb, ik

ben gevoeliger dan normaal, erg moe en kan me

slecht concentreren.

M’n optreden is daardoor nogal zwaar geweest.

Het bezoek aan m’n dochter in Amsterdam

voelt als ‘veel te kort’ en ondanks dat is het

parkeertarief nog te hoog.

Hoewel ik op het ogenblik best gelukkig ben en

ik me erg verheugd heb om haar weer te zien,

maakt ons weerzien me dit keer melancholiek.

Wat mis ik eigenlijk een groot deel van haar

handel en wandel, nooit kunnen we eens even

gezellig bij elkaar langs.

Wat is nu eigenlijk mijn moederrol? Ik ben me

pijnlijk bewust dat ik haar al een hele tijd niet

meer even lekker heb kunnen verwennen met

cadeautjes of leuke kleren. Een bezoekje aan de

‘stad’ en samen lekker lunchen op een terrasje,

wanneer was dat voor het laatst?

Ik voel me verdrietig en in de war.

Wat is de prijs eigenlijk die ik betaal voor mijn

droomleven in Frankrijk? Ik houd van mijn

dochter

20

Wonen in Frankrijk

en toch kies ik voor een leven met een veel lagere

levensstandaard, zodat ik haar lang niet zo vaak

kan zien als dat ik zou willen. Groeien we niet uit

elkaar? Ze is vijfentwintig inmiddels, terwijl ze in

mijn hoofd maar steeds achttien blijft.

Ik kijk naar mezelf met mijn oude autobrik, om

me heen vliegen de grote en vooral nieuwe auto’s

langs me heen. Nederland is één en al bling bling,

het levensritme is hier twee of misschien wel drie

keer zo snel als in de Auvergne.

Dit kan ik nooit evenaren. Ik ben blij dat ik hier

nog kan komen voor een bezoekje maar meer zit

er voorlopig niet in. Toch voel ik tegelijkertijd

ook dat ik deze snelle wereld aardig begin te

ontgroeien, ik moet er niet aan denken om nog

aan deze ratrace mee te doen.

Met een behoorlijke brok in m’n keel rijd ik weer

naar Brabant, naar m’n ouders om hier nog één

nachtje te slapen voor mijn terugkeer naar huis.

Terug naar de rust en de natuur.

Maar in plaats van nog een laatste gezellig

avondje krijg ik op de valreep nog een tirade van

m’n vader over me heen.

Dit heb ik sinds mijn pubertijd niet meer mee-

gemaakt en je zou het op mijn leeftijd ook niet

meer verwachten, maar blijkbaar zit het hem erg

hoog.

De strekking is duidelijk: het wordt tijd dat ik

terugkom. De résidence d’artistes en jazzclub,

waarvoor we naar Frankrijk zijn verhuisd, is

van de baan, dus waarom zouden we dan nog in

Frankrijk blijven?

“Je kunt daar de kost maar amper verdienen, wat

zoek je daar toch in die armoede!” roept hij boos

uit. Hiermee volkomen voorbijgaand aan alles

wat me lief is en waar ik trots op ben.

Nu kan ik me zijn standpunt ook wel voorstellen,

we moeten best wel sappelen om rond te komen

en soms raak ik daar ook wel van in de stress,

maar anders dan mijn vader zie ik nog steeds

mogelijkheden.

Hij gaat ook voorbij aan het feit dat ik al bijna

tien jaar weg ben. Behalve mijn dierbare familie

en een paar goede vrienden en af en toe een

optreden, is er niets meer dat me aan Nederland

bindt. Ik heb in Frankrijk een nieuw leven

opgebouwd. We hebben ontzettend hard gewerkt

om ons huis prachtig te verbouwen en een

gezellige stek te creëren. Ik heb een geweldige

werkplek waar ik heerlijk kan schrijven.

Maar vooral dat het leven in Frankrijk een ‘mode

de vie’ is die mij ontzettend bevalt en dat ik dit

leven niet zomaar meer wil en kan loslaten, is iets

wat hij totaal niet begrijpt.

Voor hem is het gewoon terugkomen en de draad

weer oppakken, nou zo simpel ligt dat niet!

Dit probeer ik hem allemaal uit te leggen maar

hij heeft zijn mening gevormd en staat totaal niet

open voor mijn argumenten.

Ondertussen voel ik me gefrustreerd over zoveel

onbegrip maar eigenlijk nog meer dat ik mezelf,

als een kind, toch weer aan het verdedigen ben.

Ik zie mijn boze vader maar ik zie ook zijn

onmacht en liefde. Hij begrijpt gewoon niets van

mijn leven in Frankrijk. Hij ziet mijn struggling

niet als een avontuur en een uitdaging, zoals ik

dat zelf ervaar.

Eigenlijk heb ik deze tirade ook wel aan mezelf te

danken. Ik ben veel te open geweest al die tijd, ik

vertel mijn ouders altijd alles over mijn voor en

tegenspoed omdat ik dat graag wil delen, maar

daar moet ik mee gaan stoppen. Vooral voor

mijn vader is dit heel moeilijk, hij staat niet open

voor het onbekende, het maakt hem alleen maar

21

angstig, zodat hij alleen maar de “negatieve” kant

van mijn verhaal hoort.

Hij wil me gelukkig en vooral welvarend zien,

gewoon, lekker veilig in Nederland. En misschien

ligt onder deze hele discussie ook nog wel het feit

dat hij me mist. Of het feit dat hij ouder wordt en

dat er zomaar dingen kunnen gebeuren en dat ik

dan erg ver weg ben.

Mijn moeder die er de hele tijd wat stilletjes

bijgezeten heeft, roept ons tot de orde. “Zullen we

er over ophouden? Jullie komen er toch niet uit,

de situatie is zoals hij is, laten we nog even een

gezellige avond hebben met elkaar.”

Gedurende de avond proberen we weer

gewoon te doen, maar gemakkelijk is dat niet.

De opgeroepen emoties blijven als een soort

mistwolk om ons heen hangen.

Emigreren is soms ook gewoon heel erg pijnlijk.

Maar nu is het zondagochtend en ik sta op het

punt om te vertrekken. Ondanks dat ik me nog

steeds redelijk geëmotioneerd voel, ben ik ook

erg opgelucht dat ik weg kan, naar huis en naar

Henk.

Mijn ouders zwaaien me na. “Tot de volgende

keer Lies, doe voorzichtig!”

Het zijn gewoon heel erg lieve mensen, ik hoop

dat ik weer snel terug kan komen.

Maar voor nu… op naar Breda. Terug naar mijn

nieuw gekozen leven, ik ben benieuwd wat deze

reis weer gaat brengen…

(wordt vervolgd)

liesbeth Arts

Als lies op een avond Henk ontmoet

slaan de vonken direct over. Behalve hun

artiestenbestaan blijkt al snel dat ze ook

hun passie voor Frankrijk delen.

Het begint met dromen over later als...

maar hun enthousiasme haalt de droom

in. Samen storten ze zich in het avontuur

en belanden van het ene toeval in het

andere. Een verhaal vol humor, over

passie en durf, dromen en aanpakken,

liefde en loslaten maar vooral over

verwondering.

Toekomstmuziek in FrankrijkDromen over de grens

Elisabeth Arts

UItgeverij GrenzenloosISBN 9789461850638

Prijs € 16,95

o.a. te koop bij:Bol.com en Emigratieboek.nl

22

Remigreren

remigreren naar

SUrinameesther ZoetMulder

23

De afgelopen jaren is het aantal personen van

Surinaamse afkomst dat terugkeert naar

Suriname groter dan het aantal Surinamers dat

naar Nederland emigreert. Esther Zoetmulder

beschreef in het boek Emigreren naaar Suriname

hoe u een remigratie voorbereidt.

Remigreren houdt in dat u vertrekt naar het land

waar u oorspronkelijk vandaan komt. Dit land

van herkomst is het land waar één van uw ouders

is geboren of het land waarvan u of één van uw

ouders de nationaliteit bezit of bezat.

Als u van Surinaamse afkomst bent, ligt het alle-

maal iets anders. Het kan enerzijds makkelijker

zijn, u kent het land immers al, u krijgt sneller

een vergunning en u hebt vermoedelijk familie in

Suriname bij wie u zich geborgen voelt.

Anderzijds kan het u ook tegenhouden. Het beeld

dat u hebt van het ‘Suriname van toen’, vertroebelt

uw objectiviteit. U bent misschien bang niet meer

geaccepteerd te worden, vanwege bijvoorbeeld een

te Nederlands accent of u denkt dat het land nog

steeds erg achter is.

Vanuit Nederland geldt er een remigratieregeling

voor personen die willen remigreren.

Komt u in aanmerking?

De Sociale Verzekering Bank verzorgt de

uitvoering van deze regeling. Zij beoordeelt de

aanvragen en kijkt wie er in aanmerking komt voor

de remigratieregeling.

Voor de remigratieregeling gelden een aantal

voorwaarden:

• De eis van naturalisatie; ongeacht

uw nationaliteit bij het starten van de remigratie

procedure, is het vereist dat u eindigt met het

aanvragen van de Surinaamse nationaliteit.

• U moet minimaal 45 jaar oud zijn.

• U moet minimaal drie jaar in Nederland

gewoond hebben, met een geldig verblijf.

• U moet minimaal zes maanden achtereen

(direct voor het punt van vertrek) een uitkering

als AOW pensioen, werkeloosheidsuitkering,

arbeidsongeschiktheidsuitkering, of een

bijstandsuitkering genoten hebben.

• U moet een ziektekostenverzekering afsluiten

in Suriname.

De regeling bestaat uit de volgende twee

onderdelen:

• De basisvoorziening

• De remigratie-uitkering

De twee onderdelen kunnen los van elkaar

aangevraagd worden.

De basisvoorziening

De basisvoorziening is bedoeld om mensen te

helpen tijdens het proces van remigreren. Zowel

bij de overtocht als het vervoeren van huisraad

naar Suriname.

Betaald wordt onder andere een

reiskostenvergoeding. U kunt daarnaast ook

een vergoeding krijgen voor de verhuizing van

goederen (huisraad), een bedrijfsinventaris en

de opslag van deze goederen, indien dat nodig

is. Bent u gehandicapt, dan wordt de overtocht

van de door u benodigde én in uw eigendom

zijnde hulpmiddelen eveneens vergoed. Het gaat

natuurlijk om een eenmalige vergoeding.

Voor de eerste twee maanden dat u in het

remigratieland verblijft, krijgt u eveneens een

vergoeding zodat u in uw levensonderhoud kunt

voorzien. Dit bedrag is tweemaal het bedrag dat

u maandelijks uitgekeerd zou krijgen, wanneer u

gebruik zou maken van de remigratie-uitkering.

Voorwaarde is wel dat u voor het indienen van de

basisvoorziening minimaal een jaar onafgebroken

in Nederland gewoond heeft.

Suriname

24

Remigreren

ervaringWie:MaureenSmitWaarvandaan:AmsterdamWanneer:2008Gezinsverband:Driepersonen

Jullie zijn met de remigratieregeling gekomen. Hoe ging het gehele remigratie-proces?“Het ging eigenlijk heel gladjes. We hadden ons goed voorbereid en hadden al gezorgd dat we een huis hadden. Voor we uiteindelijk naar Suriname kwamen, hadden we ons huis al laten bouwen. We hebben van tevoren goed in-formatie ingewonnen bij het NMI (Nederlands Migratie Instituut).”

Hoe heb je het vanuit nederland klaar-gespeeld om een huis te bouwen in Suriname?“We zijn met de bouw begonnen toen mijn man voor langere tijd in Suriname was. Op de helft van de bouw moest hij echter terug naar Nederland en heeft het huis af laten bouwen onder goede afspraken met de aannemer en familieleden die af en toe toezicht kwamen houden.Dit was een grote fout. Bouw nooit als je niet elke stap ZELF kunt controleren. Het gevolg is dat geen plek in ons huis waterpas is! Vorig jaar kwam het plafond naar beneden en war-en wij genoodzaakt een nieuw plafond aan te brengen, waardoor nog meer fouten aan het licht kwamen. Het stortwerk was schots en scheef. Om een lang verhaal kort te maken, bouw alleen als je zelf toezicht kunt houden en houd de teugels strak!”

Kun jij rondkomen van het bedrag of doe je er iets naast?“Nee, van het bedrag wat je krijgt kun je niet rondkomen. Je moet er iets naast doen. Je moet rekenen dat je met een gezin van drie kunt lev-en van rond de 800 euro per maand. Exclusief woonlasten.”

Bevalt het je hier en waarom?“Ja, het bevalt me zeker! Ten eerste het weer, dan de ruimte die je in Suriname hebt en het gevoel dat je leeft! In Nederland had ik meer het gevoel dat ik geleefd werd. Buiten dat, leef je in Nederland meer binnen, terwijl je hier juist buiten bent.”

Hoe verliep jouw verhuizing en hoe heb je het geregeld?“Wij hebben echt alles meegenomen. We wilden een container huren en zo alles ver-schepen. Uiteindelijk hebben we, op advies van de verschepingsmaatschappij, een gedeelde container genomen met als gevolg veel kwijt-geraakte/verkeerd bezorgde spullen. Iedereen die de stap wil nemen adviseer ik een eigen container te nemen.”

25

De remigratieregeling

De hoogte van de uitkering is afhankelijk van uw

unieke situatie en de gezinsopbouw. Daarnaast

speelt het levenspeil in Suriname in de beoordeling

van de hoogte van de uitkering mee. De

SVB beoordeelt uw aanvraag. Uitkeringen

worden echter nooit hoger dan het bedrag

dat u momenteel in Nederland ontvangt. De

uitkering wordt maandelijks uitgekeerd op

een Surinaamse bankrekening. Over deze

uitkering betaalt u in Suriname belasting.

Eventueel kunt u een vergoeding krijgen

voor uw ziektekostenverzekering. De

ziektekostenverzekering moet u wel zelf afsluiten

Naast de bovenstaande regels, gelden de

volgende voorwaarden voor zowel de basis- als de

remigratievoorziening:

• U heeft niet eerder van een remi- gratieregeling

gebruik gemaakt.

• U heeft geen schulden aan het Rijk.

• U bent geen vermogensbelasting verschuldigd.

De uitkering wordt vanaf de vestiging in het

buitenland uitgekeerd. Het gaat hier echter niet

altijd om hetzelfde bedrag als dat u in Nederland

ontving. Sommige aanvullende uitkeringen zijn

niet exporteerbaar (zoals de WWB).

Het is belangrijk voor ogen te houden, dat dit

bedrag veelal niet toereikend is om in Suriname

in uw levensonderhoud te voorzien. In de meeste

gevallen, bent u genoodzaakt in Suriname voor

neveninkomsten te zorgen.

Andere bijkomstigheden/beperkingen en

bijzonderheden:

• Wanneer u in Suriname woont, wilt u vast zo

af en toe nog op vakantie naar Nederland. U

komt in aanmerking voor een meerjarenvisum

en kunt dus uw familie en vrienden blijven

bezoeken.

• Mochten u en uw partner in Suriname niet

meer onder één dak kunnen leven, dan bestaat

bij scheiding, soms de mogelijkheid om aan

beide partners een uitkering te verstrekken.

• Mee-emigrerende partners mo- gen de

Nederlandse nationaliteit behouden.

• Een Wajong-uitkering voor jong-

gehandicapten is sinds 1 januari 1998 niet meer

exporteerbaar. Het is geen volksverzekering

meer (geen premiebetaling), maar een sociale

voorziening zoals de bijstandsuitkeringen

ABW, IOAW en IOAZ en de Toeslagenwet.

Hierdoor stopt deze uitkering bij vertrek naar

het buitenland.

• Bij een huwelijk of geregistreerd partnerschap

moet de partner ook mee emigreren.

• Ieder jaar controleert Nederland de status van

de remigrant. Of de persoon in kwestie nog in

leven is. Indien de remigrant en zijn partner

overlijden, verkrijgen de minderjarige kinderen

een evenredig deel van het recht op de helft van

de voorzieningen, (bedoeld in artikel 4 van de

Remigratiewet), waarop de remigrant en zijn

partner bij leven recht zouden hebben gehad.

Wijzigingen in de remigratieregeling

De remigratiewet wordt echter aangepast. De

wijzigingen in de wet treden in werking op j juli

aanstaande. Hieronder de punten waarop de wet

wordt aangepast:

• De leeftijdsgrens gaat van 45 jaar naar 55 jaar

en de termijn voor legaal verblijf in Nederland

wordt verhoogd van drie naar acht jaar.

• De aanvraag van de remigratie- regeling is

pas mogelijk na een termijn van één jaar

werkloosheid in plaats van de zes maanden, die

op dit moment gelden.

Suriname

26

• De tegemoetkoming reis- en transportkosten

én de financiële overbrugging van de eerste

twee maanden, die onder de basisvoorziening

vallen, komen te vervallen.

• Het aanvragen van de remigratieregeling is

uiterlijk mogelijk tot 1 januari 2025.

• Er komt een sluitend systeem voor

oplegging van een bestuurlijke boete bij

schorsing, intrekking en terugvorderen van

remigratievoorzieningen.

• De remigrant mag niet in hechtenis zijn op het

moment van de indiening van de aanvraag, of

een opgelegde straf ontduiken bij indiening van

de aanvraag.

De Remigratiewet verstaat onder partner:

• de mee-remigrerende echtgenoot van de

remigrant

• de mee-remigrerende geregistreerde partner

van de remigrant

• de ongehuwde meerderjarige die met de

remigrant, die geen bloed- verwant is in de

eerste graad, een gezamenlijke huishouding

voert.

• betrokkenen hebben hun hoofdverblijf in

dezelfde woning en de betrokkene remigreert

mee met de remigrant. De gezamenlijke

huishouding mag uit niet meer dan twee

meerderjarige personen bestaan.

Remigreren

27

Onder kink wordt verstaan:

• het mee-remigrerende minder- jarige eigen

kind, stiefkind of pleegkind van de remigrant of

zijn partner.

Benodigdheden bij de aanvraag

• een aanvraagformulier

• verzoekschrift aanvraag verblijfsvergunning in

tweevoud gericht aan de Minister van Justitie

en Politie (dit kunt u zelf opstellen)

• plakzegel

• ontvangstbevestiging van de Sociale

Verzekeringsbank (SVB) dat u een verzoek

heeft ingediend

• twee goed gelijkende en recente pasfoto’s per

persoon

• kopie van het paspoort (geldigheidsduur

minstens zes maanden) van u zelf en van de

mederemigrant(en)

• kopie van de geboorteakte van uzelf en de

mederemigrant(en) kopie van de huwelijksakte

• een garantverklaring van iemand die uw

huisvesting verzorgd,

• of documenten die aantonen dat u een eigen

woning heeft in Suriname.

De garantsteller is verantwoordelijk voor het

inleveren van een ingevuld garantformulier

en dient eveneens een uittreksel uit het

bevolkingsregister te verschaffen en een kopie van

zijn of haar ID-kaart of paspoort.

Indienen van de aanvraag

Nadat u of uw gemachtigde alle benodigde stukken

heeft verzameld, kunt u ze in een gesloten envelop

en aangetekend opsturen naar de Hoofdafdeling

Vreemdelingenzaken aan de Grote Combéweg 3 te

Paramaribo.

Dit artikel is een van de vele

hoofdstukken uit het boek Emigreren

naar Suriname. Hierin vindt u uitgebreid

alle practische informatie die u nodigd

heeft bij een (r)emigratie naar Suriname.

Emigreren naar SurinameHandboek

Esther Zoetmulder

UItgeverij VanDorp EducatiefISBN 9789461850164

Prijs € 24,95

o.a. te koop bij:Bol.com en Emigratieboek.nl

Suriname

28

Grenzenloos uitzicht

29Foto: R. van Veluwen

30

Duitsland

Bij het woord emigratie komt bij velen direct

een associatie met een verre vestemming

als Canada of Australë boven. De meeste

emigranten blijven echter in Europa, een groot

deel zoekt het helemaal niet ver. België is een

geliefd nieuw thuisland, maar dat geldt ook

voor onze andere buur, Duitsland. Grenzenloos

Magazine vroeg twee Nederlanders in Duitsland

kort naar hun ervaringen.

Ellen Ringelberg woonde eeerst een aantal

jaren in Frankrijk voordat ze opnieuw emi-

greerde, ditmaal naar Duitsland.

“In Frankrijk heb ik altijd bungalowparken

beheerd. Toen volgde een scheiding, ik wilde

wel uit Frankrijk weg maar niet meer terug naar

Nederland. Omdat we een vakantiehuisje in

de Eifel hadden vertrokken we daarheen. Mijn

kinderen waren toen 5, 7 en 11 jaar,” vertelt

Ellen.

Camping

“Ik heb de eerste jaren hier diverse banen

gehad, onder andere als manager van een

gehandicaptenhotel en bij het bisdom Trier.

Toen vond ik het tijd voor wat anders en

dus ben ik vijf jaar geleden over de grens in

Luxemburg een eigen camping begonnen

wONEN IN dUITslANd populair emigratieland

31

over de grens

(www.campingettelbruck.com). Behalve dat de

meeste gasten Nederlands zijn, heb ik nu weinig

banden meer met Nederland.”

Over een antwoord op de vraag hoe Neder-

landers en Duitsers van elkaar verschillen, hoeft

Ellen niet lang na te denken.

“Het zijn twee heel verschillende mentaliteiten

en waar ik zelf zelden op een lijn zit met

Duitsers is humor... Ook is de sfeer op de

werkvloer bij een Duits bedrijf veel formeler

en speelt hierarchie een veel grotere rol dan in

Nederland.”

Buitenlander

“Omdat de kinderen nog jong waren toen

wij hierheen vertrokken, zijn zij zo in het

schoolsysteem gerold. Ik heb onderschat dat

zij toch een innerlijke band met Nederland

houden, waardoor zij zich nog steeds een

‘buitenlander’ voelen. Om die reden zit

mijn zoon Cedric (15) nu in Luxemburg

op een internaat met veel verschillende

nationaliteiten,” legt Ellen uit.

“Of ik ooit spijt heb gehad om naar Duitsland

te verkassen? Nee, ik voel me hier thuis en dat

hoort ook zo. Naar welk land je ook emigreert,

je neemt altijd jezelf gewoon mee...”

Engergielabels verplicht

Huiseigenaren in Duitsland zijn sinds 1 mei 2014

verplicht, om bij verkoop of verhuur (ook onge-

vraagd), reeds bij bezichtiging de Energieaus-

weis te presenteren. Sinds deze datum kan een

verhuurder of verkoper niet als voorheen vrij-

blijvend met deze verplichting omgaan.

Vanaf 2015 zijn ‘bejaarde’ verwarmingsketels

niet meer toegestaan en voor nieuwbouw gelden

met betrekking tot energieverbruik strengere

normen.

De kosten van energie zijn in Duitsland hoog.

Het is daarom verstandig te weten hoeveel ener-

gie uw woning bij normaal gebruik verbruikt.

Er bestaan al naar gelang in welk jaar het huis

werd gebouwd (vóór of na 1977) twee soorten

energielabels. In de bedarfsorientierte Energie-

ausweis staat vermeld wat de bouwkundige staat

van de woning en de staat van de verwarmings-

en warmwaterinstallatie is en welke energiebe-

sparende maatregelen zijn getroffen. In de ver-

brauchsorientierte Energieausweis staat het

energieverbruik van de afgelopen jaren vermeld.

Bron: Mondi.nl

32

Duitsland

Bevallen in Duitsland

In 2007 verhuisde Jolande IJland-Kaatman met

haar man en zeven kinderen naar Duitsland,

twee kilometer over de grens. Haar man bleef in

Nederland werken. Jolande was toen zwanger

van hun achtste kindje.

“Ik vond het in Duitsland veel prettiger om te

bevallen dan in Nederland, de sfeer is leuker en

in de verloskamer mag je zelf weten hoe je wilt

bevallen. Er staat een groot bed waar je partner

bij kan liggen, er is een grote bal, een baarkruk,

een soort hangmat, een rek waar je aan kunt

hangen en een bad,” vertelt Jolande. “Ik moest

helaas een keizersnee ondergaan bij de jongste

twee, maar de begeleiding was erg goed.”

“De kinderbijslag is in Duitsland drie keer zo

hoog dan in Nederland, maar dat geld heb je

ook nodig want je moet hier meer betalen voor

voor school. Een schooltas, boeken en alle

materialen dien je zelf te kopen vanaf de eerste

klas (groep 3 in Nedeland). Dat is in Nederland

natuurlijk niet het geval,” aldus Jolande.

Minder soepel

“Je kunt rustig stellen dat Duitsland net als

Nederland is een multiculturele samenleving

is. De taal is natuurlijk wel degelijk anders en

ik denk dat Duitsers in het algemeen wel wat

minder soepeler in de omgang zijn. Dat geldt

ook voor op de werkvloer.”

33

over de grens

“We hebben ook overwogen om naar Portugal

te gaan, maar wat mij tegenhield was de taal en

het feit dat de familie te ver weg zou wonen.

Wat wij onderschat hebben is het vinden van

de juiste de hypotheek, die hebben we te hoog

genomen. Daar hebben we nu wel spijt van.”

“Het is als Nederlander heel goed mogelijk

om je in Duitsland in te burgeren, het werkt

eigenlijk net als in Nederland. Natuurlijk moet

je eerst de taal goed beheersen. Je nodigt het

beste je buren uit voor een gezellige middag

met meerdere soorten taart en koffie en thee.

De Duitsers eten namelijk graag meer dan een

stukje taart,” vervolgt Jolande lachend. “Of je

nodigt ze op een avond uit zonder koffie maar

dan met wijn en sterke drank en warme hapjes.”

Tips

“Ik kan iedereen die er over denkt om in

het buitenland te gaan wonen aanraden

om te zorgen dat je als eerste de taal leert.

Het goed beheersen van de taal is echt het

allerbelangrijkste,” benadrukt Jolande nog mar

eens een keer. “Zorg ook dat je voldoende weet

van het land en de plaats waar je gaat wonen,

zoals werkaanbod, verzekering, schoolsysteem

en voorzieningen. Ten slotte, doe je kinderen

op een school in de plaats waar je woont. Op die

manier krijgen ook zij snel lokaal vrienden om

mee te spelen, wat niet alleen goed is om vlot de

taal te leren maar wat ook belangrijk als ze in de

toekomst daar blijven wonen.”

Foto’s: Duits verkeersbureau

34

Duitsland

Bij aankoop of verkoop van vastgoed in

Duitsland worden Nederlanders vaak met

een aantal onbekende feiten geconfronteerd.

In Duitsland is het bijvoorbeeld niet

gebruikelijk een optie te nemen op een

woning. Ook de makelaarscourtage verschilt

ten opzichte van Nederland (regionaal

geregeld), is over het algemeen hoger en

wordt ook nog eens met negentien procent

btw belast. Daarnaast wordt een koper in

Duitsland pas eigenaar als de inschrijving

in het Grundbuch (kadaster) heeft

plaatsgevonden.

De ontsluitingskosten zijn vaak, maar

niet altijd, bij de koopprijs van het perceel

inbegrepen. De taken van de notaris zijn

verregaand tot en met het inlichten van de

Belastingdienst. De overdrachtsbelasting

verschilt per regio, in Beieren bedraagt deze

3,5 procent van de koopsom, in Sleeswijk-

Holstein 6,5 procent.

Garanties

Bij het afsluiten van de koopovereenkomst

is het in Duitsland van groot belang dat alles

wat samenhangt met de aankoop of verkoop

van vastgoed in deze overeenkomst wordt

opgenomen. Nu is het meestal zo dat koper

en verkoper over tevoren besproken kwesties

mondelinge dan wel schriftelijke afspraken

maken. Er worden bijvoorbeeld garanties

afgegeven met betrekking tot de algemene

toestand van een perceel. Ook wordt door

de verkoper gegarandeerd dat bijvoorbeeld

het perceel voor permanente bewoning

geschikt is, dat het pand asbestvrij is, dat het

zwembad dicht is, dat het dak niet lekt en dat

er geen worm in het houtwerk zit.

Deze garanties worden mondeling dan wel

schriftelijk ofwel door de makelaar of door de

verkoper zelf afgegeven. Achteraf kunnen er

mankementen aan het licht komen, hoewel

tevoren werd beweerd dat er geen verborgen

gebreken zouden bestaan. Dan ligt er heibel

in het verschiet, omdat het moeilijk is

aanspraken te doen gelden. Want men moet

als koper natuurlijk kunnen bewijzen dat zus

en zo is beweerd en dat er garanties inzake

de toestand van het pand werden afgegeven,

respectievelijk dat de tegenpartij wel degelijk

kennis had van de gebreken, maar deze heeft

verzwegen.

Neutraal

Daarom is het belangrijk dit soort garanties

en toezeggingen in de notariële koopakte te

laten opnemen. Al hetgeen men wenst en

wil bereiken moet in deze koopakte worden

opgenomen. Deze wenk komt uiteraard

niet van de kant van de notaris, gezien de

notaris een soort ambtenaar in functie is.

Hij dient neutraal te blijven en niet de ene

partij beter te adviseren dan de andere.

Een onafhankelijke zaakwaarnemer, een

advocaat, kan hierin een belangrijke rol

spelen.

Bron: Mondi.nl - Tekst: Ellen Smulders

ONbEkENdE FEITEN Bij aankoop of verkoop van duits onroerend goed

35

Elke laatste vrijdag van de maand verschijnt er

een nieuwe editie van Grenzenloos Magazine.

Maar wist u al dat Grenzenloos Magazine dagelijks

actueel interessant nieuws publiceert via Facebook

en Twitter? Speciaal uitgezocht voor (potentiele)

emigranten, expats en bezitters van een tweede

huis over de grens. Nieuws waarmee u op de

hoogte blijft van de laatste ontwikkelingen die ook

voor u belangrijk kunnen zijn.

Wanneer u de Grenzenloos Magazine Facebook

pagina liked blijft u dagelijks op de hoogte van al

het belangrijke ‘grenzenloos’ nieuws. U vindt de

pagina op dit adres:

www.facebook.com/grenzenloosmagazine

Daarnaast rapporteert Grenzenloos Magazine al

het actuele nieuws ook op Twitter. Volg ons dus

ook daar.

https://twitter.com/GrenzenloosMag

GRENZENlOOs magazine op faceBook en twitter

Facebook

36

Turkije

dE ANdEREwEREldTAAlhans mantel

37

Jaarlijks gaan veel Nederlanders op vakantie

naar Spanje, een land met een andere

cultuur en (vooral) een andere taal. Voor

diegenen die al enigszins het Spaans vaardig

zijn maar ook voor Spanjegangers die weleens

willen weten in wat voor taalgebied ze hun

vakantie doorbrengen, geeft Spanjekenner

Hans Mantel wat voorbeelden van leuke

wetenswaardigheden en(eigen-)aardigheden

van de Spaanse taal.

Het Spaans behoort met het Portugees, het

Frans, het Italiaans en het Roemeens tot de

zogenaamde Romaanse talen. Deze talen

hebben zich ontwikkeld vanuit het Latijn

waarbij het Spaans bovendien sterk is beïnvloed

door het Arabisch. Op dit laatste kom ik in het

vervolg terug.

De Spaanse taal wordt ook wel het Castiliaans

genoemd, dat verwijst naar de streek Castilië,

waar deze taal oorspronkelijk werd gesproken.

Hoewel Spaans de officiële taal in Spanje is

hebben sommige regio’s naast het Spaans ook

hun eigen talen. Vier van deze talen hebben een

officiële status in de streek waar ze gesproken

worden. Dit zijn het Catalaans, het Aranees, het

Galicisch en het Baskisch.

Het Catalaans wordt gesproken in Catalonië, de

regio waar Barcelona de hoofdstad van is.

Tot Catalonië behoort ook de Val d’Aran

waar door een kleine minderheid nog steeds

het Aranees wordt gesproken. Deze taal is

naast het Catalaans en het Spaans de derde

officiële taal in Catalonië. Het Aranees wordt

sinds de erkenning ervan in 1984 weer op alle

plaatselijke scholen onderwezen.

Het Galicisch wordt gesproken in het noord-

westen van Spanje. Deze taal is ook gangbaar in

het aangrenzende deel van Portugal.

Het Baskisch wordt gesproken in Baskenland

(País Vasco), het gebied dat aan de noordelijke

uitlopers van de Pyreneeën grenst en dat ook

een eindweegs in Frankrijk doorloopt. Het

Baskisch heeft geen verwantschap met de Indo-

Europese talen waarvan de meeste Europese

talen afstammen.

Het Asturisch en het Aragonees zijn niet

officieel erkende talen die echter nog door

grote gemeenschappen worden gesproken in

de noord-Spaanse regio’s Asturië en Aragon.

Ondanks het feit dat deze talen grote verschillen

vertonen kunnen buitenlanders zich overal in

het land met het officiële Spaans verstaanbaar

maken. En niet alleen in Spanje, wereldwijd

wordt door 450 miljoen mensen Spaans

gesproken. Het is daardoor, na het Mandarijn

en het Engels, met recht een wereldtaal.

Drie extra letters

Het Spaanse alfabet telt 29 letters, drie meer

dan het Nederlandse. Die letters zijn de ch, de ll

en ñ.

De ch wordt uitgesproken als tsj dus klinkt het

Spaanse woord mucho als moetsjo.

De ll klinkt als lj dus Sevilla wordt uitgesproken

als Sevielja. De ñ tenslotte spreekt men uit als

nj. Mañana en España klinken dus als manjana

en Espanja.

Vragende zinnen beginnen in het Spaans met

een omgekeerd vraagteken. Hetzelfde geldt voor

het uitroepteken. Het accent zoals in de naam

José heeft niet de functie van het Franse accent

aigu maar dient in het Spaans alleen om de

betreffende letter te beklemtonen.

Bewoners

Het is niet altijd gemakkelijk om de bewoners

van steden te benoemen.

De Spaanse taal

38

Spanje

Voorbeeld: een inwoner van Sevilla is een

sevillano, van Barcelona een barcelonés en van

Granada een granadino. Klinkt allemaal

logisch maar hoe heet nu een inwoner van

San Sebastián? Welnu, die noemen ze een

donostiarra. Onder de Romeinse bezetting

heette dat gebied namelijk Donostia. Hetzelfde

geldt bijvoorbeeld voor Huelva, een havenstad

in Andalusië. Een inwoner van die stad heet een

onubense, ook een overblijfsel uit dezelfde tijd

toen het gebied Onuba heette.

In Nederland zou een soortgelijke situatie

denkbaar zijn als wij de inwoners van Wijk

bij Duurstede Dorestadters zouden noemen

omdat de plaats tijdens de aanwezigheid van de

Vikingen Dorestad heette.

Een madrileño is natuurlijk een inwoner van

Madrid maar wat bedoelt men wanneer er sprake

is van een madridista? Dan heeft men het over

een speler van voetbalclub Real Madrid.

Banken

Spanje kent veel banken. Grote banken zoals

de Banco Santander. BBVA, Banco Central

Hispano, la Caixa en anderen hebben kantoren

in heel Spanje. Daarnaast zijn er per provincie

regiogebonden banken (Cajas). Een Caja de

Ahorro is een spaarbank. Een Caja Rural is een

soort boerenleenbank en een Caja de Cambio

is een.... nee, geen wisselkantoor maar een

gangwissel of versnellingsbak van bijvoorbeeld

een auto. Een wisselkantoor is gewoon een

Cambio.

Klemtoon

Een ander ‘instinkertje’ is het water. Dat is in

het Spaans el agua. Dus mannelijk? Maar in

het meervoud is het las aguas. Dus vrouwelijk?

Inderdaad maar la agua kan grammaticaal niet.

Dat zit’em in de klemtoon. Twee beklemtoonde

a’s achter elkaar kan niet. La mucha agua kan

wel want dan valt de klemtoon van mucha op

de u en niet op de a. Zo ook la fresca agua del

oceano. Hier valt de klemtoon van fresca ook

niet op de a maar op de e. Handig om te weten,

nietwaar?

Arabische invloeden

Zoals eerder gezegd hebben de Romaanse talen

zich ontwikkeld vanuit het latijn maar in de loop

van de geschiedenis is de Spaanse taal sterk

beïnvloed door het Arabisch.

Na de inval van de moren in 711 duurde de

bezetting van Spanje bijna acht eeuwen(!) De

sporen daarvan zijn niet alleen zichtbaar in

vele prachtige bouwwerken als de Mezquita in

Córdoba en het Alhambra in Granada maar ook

in de taal. Ongeveer 4.000 alledaagse Spaanse

woorden en plaatsnamen zijn ontleend aan het

Arabisch. Een paar voorbeelden van beide zijn:

39

Semitisch

Het Arabisch is een Semitische taal en

kent geen hoofdletters dus ook niet voor

plaatsnamen. De vele Spaanse woorden

die beginnen met ‘al’ , zoals alquiler

(huur), albañíl (metselaar), alberca

(bassin), albaricoque (abrikoos), álamo

(populier) enz enz. zijn vrijwel allemaal

afgeleid van Arabische woorden. Dat

komt doordat de Spanjaarden die

woorden destijds overnamen in het

Spaans met het Arabische lidwoord ‘al’

erbij en plaatsten daar veelal ook nog

hun eigen lidwoord voor (el alquiler).

Spaans is de tweede wereldtaal. Reden

genoeg dus om er eens wat meer van

te weten, al is het maar uit het oogpunt

van algemene ontwikkeling.

Foto’s: Stephan Mantel

De Spaanse taal

• mujer(vrouw):moukhere• almacén(magazijn):al-majzan• aceituna(olijf):az-zeituna• almohada(bedkussen):almukhada• albahaca(basilicum):alhabáqa• alcalde(burgemeester):alqádi• azahar(bloesem):az-zahr• azucar(suiker):as-sukkar• satén(satijn):zaytuni• azafrán(saffraan):zafaran

• Almería>almiriya(dewachttoren)• Algeciras>alŷazīra(hetschiereiland)• Jaén>ŷayyā(bergpas)• LaMancha>la’ama-anxa(zonderwater)• Algarve>algarb(hetwesten)• Guadalquivir>alwādī-alkabiv(degroterivier)• Albacete>albasīt(devlakte)• Guadalajara>alwādī-alhaŷara(destenenrivier)• SanJuandeAznalfarache>hisnal-faray(devesting)• Ronda>izna-rand-onda(stadvanhetkasteel)

Hans Mantel, de auteur van dit artikel,

heeft jarenlang in Zuid-Spanje gewoond en heeft

tientallen boeken vanuit het Spaans vertaald. Hij

is (mede)auteur van Emigreren naar Spanje en

Het Spaans onroerend goed woordenboek.

Als thriller auteur maakte Mantel enkele jaren

gelden furore met de titel De onthoofde stad, dat

in 2007 het bestverkochte ebook van Nederland

was.

40

Het volgende nummer van Grenzenloos Magazine verschijnt op 28 juli

Schrijf u in op Grenzenloos.nl om op de dag van uitkomen een e-mail als herinnering te krijgen.

GIDSEN TAALCURSUSSEN ERVARINGSVERHALEN

Kijk regelmatig op Emigratieboek.nl en ontvang ook onze wekelijkse nieuwsbrief Volg ons op Twitter (@emigratieboek) en Facebook (fb.com/emigratieboek)

Emigratieboek.nlBOEKHANDEL VOOR LANDVERHUIZERS