Terugblik op het eerste Duurzaam Geproduceerd Congres

Energysavers helpen industrie met energie-overschotten

Enlightenmentz 2013 voor Spinning Disc en OptiLedge

AkzoNobel: “We moeten ons niet laten leiden door groen populisme”

Editie december 2013 - congresspecial

2 april 2013

www.coltinfo.nl

3

Twintro

december 2013

Duurzaam Geproduceerd Congres inspirerend en informatiefRuim tachtig geïnteresseerden bezochten op 25 november in Science Center NEMO te Amsterdam het eerste Duurzaam Ge-produceerd Congres. Zij zagen onder andere twee bedrijven de Enlightenmentz 2013 winnen: Spinid met de Spinning Disc en Prokonpack met de OptiLedge (zie pagina 10). Het propvolle middagcongres begon met een inspirerende keynote van John Schelhaas, supply chain manager van Akzo-Nobel. Hij gaf in zijn lezing aan dat ketenbenadering de enige weg vooruit is. “Wij willen met onze producten onze keten ver-

der verduurzamen. Een voorbeeld is een raamkozijn van pvc. Wij leveren de pvc waarvan raamprofielen worden gemaakt. Het is een duurzaam product, want het is 100 procent recyclebaar en 100 procent weerbestendig. Ten derde, en dat vind ik nog het mooiste, levert het honderd keer meer warmtebesparing op in de gebruiksfase dan dat het kostte om de pvc te maken.” (zie in-terview op pagina 6)Veel bezoekers vertelden naderhand blij verrast te zijn over het in-spirerende en informatieve congres. Wordt dus vervolgd in 2014.

@DGeproduceerd: Plastic pallet en kleine reactor gekozen tot duurzaamste product en proces 2013 dlvr.it/4Nn80S

4

Column

december 2013

Communicatie

Terugkijkend op het Duurzaam Geproduceerd Congres in november blijft vooral het gevoel hangen dat het congres informatie bracht die de bezoekers elders niet horen. Meerderen van hen vertelden me dat achteraf, en dat is precies waarvoor Duurzaam Geproduceerd is bedoeld.

De rode draad van de dag: hoe overtuigt de industrie haar afnemers (inclusief con-sumenten) dat haar producten helpen om de industrie te verduurzamen? Geduren-de het congres werd dat steeds duidelijker. Het begint bij een goed product maken en dit laten meten in bijvoorbeeld een levenscyclusanalyse. Maar vervolgens gaat het product meestal naar een andere fabrikant die er zijn eigen product van maakt voor de afnemers. Het is dan aan die fabrikant om de duurzaamheid van het product te benadrukken, maar zelfs als dat gebeurt is het nog niet duidelijk wie in de keten voor meer duurzaamheid heeft gezorgd.

John Schelhaas van AkzoNobel illustreerde dat tijdens het congres met een simpel voorbeeld over pvc-kozijnen. Pvc zorgt er namelijk voor dat een raamkozijn in zijn gebruikstijd honderd keer meer oplevert aan warmtebesparing dan het aan energie kost om te produceren. Even in cijfers: 1 ton pvc maken kost 6,5 gigajoule aan ener-gie, terwijl het in de levensduur van veertig jaar (en het kan langer worden gebruikt) 650 gigajoule aan warmtebesparing oplevert in vergelijking met een gemiddeld houten kozijn. Maar dan zijn ontluisterende toevoeging: “Dat weet de verkoper niet!”

Het is aan kennisplatforms als Duurzaam Geproduceerd om dit dus te vertellen. Zo-als in dit magazine, dat alle goede ideeën die tijdens het congres aan bod kwamen bundelt. En het houdt niet op bij deze editie, want ook in 2014 zullen we op onze site, magazine én congres inspiratievolle ideeën samenbrengen. Schroom niet ons van uw ideeën op de hoogte te brengen. We horen ze graag!

Harmen Weijer Hoofdredacteur Duurzaam Geproduceerd @hweijer @DGeproduceerd

Colofonnummer 3 - december 2013 ISSN: 2214-7608

Uitgave van Industrielinqs pers en platformVeembroederhof 7, 1019 HD AMSTERDAM

UitgeverWim Raaijen (Industrielinqs pers en platform, 020 3122 081)

HoofdredactieHarmen Weijer 06 460 97 122

EindredactieInge Janse 020 3122 796

MedewerkersDavid van Baarle, Elise Quaden, Liesbeth Schipper

Lay-outGabriele Köbbemann

Cover Wim Raaijen

AdvertentieverkoopArthur Middendorp, Jetvertising, 070 399 0000

TrafficBreg Schoen

Websitewww.duurzaamgeproduceerd.nl

Twitter@DGeproduceerd

Linkedinwww.linkedin.com/groups/Duurzaam-Geproduceerd-4468707

Facebook www.facebook.com/DuurzaamGeproduceerd

Missie Kennisplatform Duurzaam GeproduceerdDuurzaam Geproduceerd is hét onafhankelijke kennisplatform over duurzaamheid in de industrie. Het informeert en inspi-reert de professional door nieuws, visies van experts, interes-sante projecten, innovatieve producten en door het aanbieden van inspirerende evenementen. Tegelijkertijd is Duurzaam Geproduceerd een complementair en interessant netwerk van personen en bedrijven.Het kennisplatform heeft als missie de verduurzaming van de industrie te stimuleren door kennis en visie te delen. Tussen overheid en bedrijfsleven, tussen professionals en experts, tus-sen startups en multinationals. Met als doel: hoe verlagen deze bedrijven de footprint van hun producten, zowel in het eigen proces als in de keten?Duurzaam Geproduceerd is bedoeld voor mensen die werk-zaam zijn bij bedrijven in voornamelijk de maakindustrie, die ook energie-intensief zijn.

Partner of lid wordenProfessionals uit industrie met een duurzaamheidambitie of -traditie voelen zich thuis bij het platform DuurzaamGeproduceerd. Partners en leden van Duurzaam Geproduceerd horen bij een selectief, en snel groeiend netwerk van duurzame bedrijven in de industrie, technologie en overheid.

Partners van Duurzaam Geproduceerd adviseren de redactie over de koers en de actuele thema’s van het magazine en de internetsite, werken mee aan de opzet en uitrol van het Duur-zaam Geproduceerd Congres, en zijn altijd welkom op de evene-menten die bij ‘hun’ platform horen. Partners zijn met hun logo zichtbaar op alle uitingen van het Platform, zijn eventpartner van het jaarcongres en hebben toegang voor twee personen bij evenementen die horen bij Duurzaam Geproduceerd en het vakblad Utilities, waaronder Watervisie. Daarnaast krijgen zij een advertorial, een BIZZ56”film en meer.

Als lid van Duurzaam Geproduceerd krijgt u voor twee perso-nen toegang tot het Duurzaam Geproduceerd Congres én het Watervisie-congres. Bovendien ontvangt u een papieren en di-gitaal abonnement op het magazine Duurzaam Geproduceerd.

Meer informatie vindt u op www.duurzaamgeproduceerd.nl bij ‘partner worden’ of kunt u contact opnemen met Anouk Bouw-meester, anouk@industrielinqs.nl of 020 3122 797.

5

Inhoud

december 2013

03 TWINTRO – Congres inspirerend en informatief Ruim tachtig geïnteresseerden bezochten op 25 november in Science

Center NEMO te Amsterdam het eerste Duurzaam Geproduceerd Congres. Zij zagen onder andere twee winnaars van de Enlightenmentz 2013: Spinning Disc en OptiLedge.

06 INTERVIEW – AkzoNobel hekelt groen populisme Veel ingeburgerde aannames over duurzaamheid kloppen niet. Zo heeft

plastic een te negatief imago. John Schelhaas en Nils van der Plas leggen daarom uit wat AkzoNobel doet om de duurzaamheid te vergroten, onder meer door verder te kijken dan de eigen neus lang is.

11 ENLIGHTENMENTZ – Duurzaamheidsprijs voor Spinning Disc en OptiLedge

De microreactor Spinning Disc en de plastic pallet OptiLedge zijn de win-naars van de Enlightenmentz 2013, de duurzaamheidsprijs van het kennis- platform Duurzaam Geproduceerd. Wat betekent dit voor de winnaars?

13 MASTERCLASS – Tebodin en Colt over duurzaam produceren De klimaattechnici van Colt International en adviseurs van Tebodin gaven tij-

dens het Duurzaam Geproduceerd Congres een masterclass waarin zij hun kennis en kunde over duurzaamheid deelden met de toehoorders.

15 ENERGYSAVERS – Hoe zet je duurzame energie slim in? Wat kunnen industriële bedrijven doen om andere bedrijven te helpen

energie te besparen en zelfs te verduurzamen? Twee energysavers geven hun oplossingen: directeur Cas König van siliciumcarbideproducent ESD-SIC en onderzoeker Rob Stikkelman van de TU Delft.

En verder 04 Commentaar 17 Partnernieuws 19 Partners en Experts

03

06

11

13

15

6 december 2013

Interview

AkzoNobel hekelt groen populisme

Plastic, pekel en houtsnippers voor een duurzame wereld

7

Interview

december 2013

AkzoNobel heeft een goede naam hoog te houden met zijn nummer-1-positie in de mondiale Dow Jones Sustainability Index voor chemiebedrijven. Gaat het om alle sectoren, dan staan wereldwijd slechts drie bedrijven boven het Nederlandse concern. AkzoNobel heeft die hoge positie onder meer te danken aan zijn ketenbenadering. Het verduurzaamt namelijk niet alleen zijn eigen productie, maar wil ook een bijdrage leveren aan de processen van zijn klanten. Volgens AkzoNobel is ketenbenadering namelijk de enige weg vooruit.

Hoe dat in de praktijk werkt, laat John Schelhaas, directeur Integrated Supply Chain van AkzoNobel Industrial Chemicals, zien tijdens het Duurzaam Geproduceerd Congres. Vol trots vertelt hij bijvoorbeeld hoe ‘zijn’ divisie zowel de Nederlandse als de Europese Responsible Care-prijs won met een techno-logie om leerlooien groener te maken. Met zijn Spaanse part-ner GRIT ontwikkelde AkzoNobel namelijk een techniek voor het ontvetten van dierenhuiden en herwinnen van eiwitten via dimethylether. Wanneer leerlooiers bij het verwijderen van water en vet uit aangeleverde dierenhuiden deze stof inzetten, wordt het proces een stuk duurzamer en minder schadelijk voor de gezondheid dan wanneer traditionele me-thoden worden toegepast. Het vraagt minder energie, water en chemicaliën, er ontstaat aanzienlijk minder afvalwater, en de herwonnen vetten en eiwitten zijn van hogere kwaliteit en daardoor in hoogwaardige voedingsmiddelen te verwer-

ken. Leerlooierij de Koninklijke Hulshof in Lichtervoorde, dat grote duurzaamheidambities heeft, wil daarom het nieuw procedé van AkzoNobel graag toepassen.

Niet mooiOok voor de bouw heeft AkzoNobel verschillende oplos-singen, alleen komen die soms uit een andere hoek dan veel consumenten verwachten. Schelhaas, tijdens het congres: “Een mooi voorbeeld is een raamkozijn van pvc. Wij leve-ren chloor voor het pvc waarvan raamprofielen worden gemaakt. Veel mensen denken dan: dat kan toch niet duurzaam zijn? Maar het tegendeel is waar. Een pvc-kozijn is juist een veel duurzamer pro-duct dan een gemiddeld houten kozijn. Pvc-raamkozijnen zijn 100 procent recyclebaar en volledig weerbestendig. En misschien wel het belangrijkst: ze leveren ten opzichte van houten kozijnen door hun isolerende eigenschappen een enorme energiebe-sparing op. Het kost 6,5 gigajoule om 1 ton pvc te maken, en diezelfde ton levert in de vorm van pvc-raamkozijnen in veer-tig jaar 650 gigajoule aan energiebesparing op ten opzichte van een gemiddeld houten kozijn. Een factor honderd!”Meestal kennen verkopers van raamkozijnen dit voordeel al-

‘We vechten

tegen vaak foute

stereotypen.

Veel ingeburgerde aannames over duurzaamheid kloppen niet. Zo heeft plastic een te negatief imago, terwijl kunststof auto’s zuini-ger maakt en pvc-raamkozijnen duurzamer zijn dan houten. John Schelhaas en Nils van der Plas leggen uit wat AkzoNobel doet om de duurzaamheid te vergroten, onder meer door verder te kijken dan de eigen neus lang is.

JOHN SCHELHAAS NILS VAN DER PLAS

8 december 2013

Interview

leen niet. En nog een probleem: veel architecten en consu-menten vinden een pvc-kozijn niet mooi. Althans, dat dénken ze, want volgens Schelhaas gaat het ook hier om achterhaalde stereotypen die AkzoNobel graag wil weerleggen. “We willen

samen met architecten en produ-centen in deze keten via demon-stratieprojecten laten zien dat pvc-kozijnen juist op allerlei manieren zijn vorm te geven en bijvoorbeeld niet standaard wit hoeven te zijn. Ze kunnen er zelfs net zo uitzien als houten kozijnen, compleet met nervenpatroon.”PopulismeSchelhaas raakt hier wel een pro-

bleem aan waarmee meerdere producerende bedrijven zitten. Zij die vroeg in ketens opereren, staan namelijk vaak ver af van de uiteindelijke consument en moeten haasje-over springen om in contact te komen. “Wij leveren onze producten meestal aan bedrijven die er consumentenartikelen van maken, of ook nog een tussenproduct fabriceren. Mede dankzij onze inspan-ningen worden die producten steeds duurzamer, maar het is lastig om dat duidelijk te maken aan een groot publiek. En daarbij moeten we vaak vechten tegen hardnekkige en vaak foute stereotypen, zoals dat plastic bij voorbaat slecht is.”

Volgens Schelhaas zijn er wel meer halve of onvolledige waar-heden over duurzaamheid in de omloop. “Ik blijf het verba-zingwekend vinden dat Al Gore CO2 indertijd zo gemakkelijk wereldwijd op de kaart heeft kunnen zetten.” Volgens Schel-

‘Voor de zout-

productie zijn we

al veel eerder de

duurzame richting

ingeslagen.

9

Interview

december 2013

haas schuilt daar een groot gevaar in, want hyperfocus op CO2 is groen populisme, en dus een versimpeling van de realiteit. “Fijnstof en schaarste van grondstoffen zijn ook belangrijke is-sues. Als het gaat om verduurzaming moeten we ons niet laten misleiden door populisme, maar vooral onderzoeken wat ons werkelijk verder brengt.”

Daarom moeten bedrijven volgens hem binnen verschillende platforms en media goede informatie geven over duurzame opties, innovaties en ketenoplossingen, en dan vooral aan de voorkant van productieketens. Daar, in het spel tussen grote bedrijven en consumenten, lijkt namelijk het momentum te lig-gen voor de cleantech-revolutie. Niet bij overheden die er niet in slagen om mondiale afspraken te maken over doelstellingen dus. Schelhaas vindt dat de industrie zelf een nieuwe marktorde kan creëren door consumenten duurzamere alternatieven aan te bieden. Voorbeelden hiervan zijn Ikea, BMW, Coca Cola, Lego en Unilever, die helemaal voorin de ketens dicht op de consu-mentenmarkten zitten. Maar Schelhaas is ervan overtuigd dat ook eerder in de keten herschikkingen mogelijk zijn, aangezien producenten over de grenzen van eigen fabrieken heen gaan kijken en hun klanten, die dichter bij de consumenten staan, duurzame alternatieven aanbieden.

SuccesvolOok vanuit de zoutdivisie kan de directeur diverse voorbeelden noemen waarbij AkzoNobel verder kijkt dan de verduurzaming van zijn eigen processen. Neem mTA-zout, dat een antiklonter-middel bevat op basis van wijnsteenzout. Dit zout is een na-tuurlijke stof die afkomstig is uit de wijnbouw en ook voorkomt in zwarte peper en ananas.

Het mTA-zout wordt al langer met succes ingezet in de indus-trie. Zo kunnen dankzij het biologisch afbreekbare antiklon-termiddel chloorklanten minimaal 5 procent besparen op hun elektriciteitsverbruik. De directeur van de zoutdivisie, Nils van der Plas, weet hier alles over. “Toepassing van mTA door

chloorproducenten die membraan-technologie gebruiken is energie-zuiniger, veiliger en draagt bij aan een langere levensduur van de membranen.”

Bijkomend voordeel voor Akzo-Nobel is dat het bedrijf zelf chloor produceert, en daardoor het nieuwe zout zelf kan toepassen. Volgens Van der Plas levert het product zoveel

voordelen op dat het ook succesvol zal zijn in de rest van de chloorindustrie. En ook hierbij geldt dat de duurzaamheidam-bities van de Nederlandse chemiereus zich buiten zijn eigen grenzen uitstrekken. Minder filesDat geldt eveneens voor een nieuwe innovatie die traditioneel wegenzout beter maakt voor het milieu: strooizout met het additief Ecosel Biocare. Van der Plas: “Het is niet alleen afbreek-baar, maar er is bij strooien voor hetzelfde effect ook nog eens

10 tot 15 procent minder nodig dan bij steenzout het geval is.” Het nadeel is alleen wel dat het duurder is. “We moeten het inderdaad goed uitleggen en het op de juiste manier in de markt zetten. Maar ik ben ervan overtuigd dat het ons gaat lukken, omdat de besparing en het positieve effect op het milieu veel groter zijn.”

Overigens heeft AkzoNobel ook een veel goedkopere oplossing: pekel, het alternatief voor strooi-zout dat aan een sterke opmars bezig is. Bijna vier jaar geleden, in de strenge winter van 2009/2010, moest Nederland noodgedwon-gen rekening houden met zouttekorten. AkzoNobel bood toen aan om pekel te sproeien, iets wat het bedrijf onbeperkt kon leveren.

De gemeente Heerhugowaard ging het experiment aan en was verrast door de resultaten. Met name op de fietspaden werden betere resultaten bereikt dan met strooizout, en inmiddels is de gemeente volledig op pekel opgestapt. Dat heeft diverse voor-delen. Zo komt er beduidend minder zout in het milieu, terwijl de resultaten en de veiligheid minstens op gelijk niveau blijven. Bovendien is het beduidend goedkoper én ruim beschikbaar. Van der Plas: “Pekel van AkzoNobel komt als ruwe pekel uit de grond zonder onoplosbare bestanddelen. De pekel wordt afge-tapt tijdens ons productieproces en dit kost geen extra energie. Omdat de kant-en-klare pekel niet vanuit zout wordt opgelost, bevat onze pekel geen antiklontermiddel.” FootprintMedeverantwoordelijkheid voor hele ketens begint natuurlijk wel bij verduurzaming van de eigen processen. Volgen Van der Plas en Schelhaas is dat een kwestie van lange adem, dwars door momentane trends heen. Neem bijvoorbeeld de scha-liegasrevolutie, die momenteel de chemiesector wereldwijd behoorlijk op zijn kop zet. Maar of je je daar gek door moet laten maken, is een tweede. Van der Plas: “Voor de zoutproduc-tie zijn we al veel eerder de duurzame richting ingeslagen. Het is zeker geen modegril. Bij de keuze van de energiebronnen kijken we bijvoorbeeld al veel langer naar de footprint. Inmid-dels hebben we al grote stappen gemaakt. Zo is onze zout-productie in Denemarken al voor 50 procent CO2-neutraal. De energie die nodig is om stoom te produceren, wordt opgewekt via houtsnippers. In het Deense Mariager zijn we zelfs hard op weg naar de 100 procent, een mijlpaal die we uiterlijk in 2017 hopen te bereiken.”

In Hengelo zit de zoutproductie ook al op 50 procent CO2-neu-traal, met name door de samenwerking met de Twence-cen-trale die afval omzet in elektriciteit en stoom. “Op onze derde zoutlocatie in Delfzijl zitten we nog niet op dat niveau, maar ook daar onderzoeken we mogelijkheden om de footprint aanmerkelijk te reduceren.” b

‘Als het gaat

om verduurzaming

moeten we ons niet

laten misleiden

door populisme.

‘Veel mensen

denken dan: dat

kan toch niet duur-

zaam zijn?

Deltavisie2014 is een samenwerkingsverband van:

Partners Petrochem Platform:

www.deltavisie2014.nl

Meer InformatieCongresinformatie: Hilde Westerink • hilde@industrielinqs.nl • 020 - 31 22 791Partnerinformatie: Anouk Bouwmeester • anouk@industrielinqs.nl • 020 - 31 22 797

Datum: 05|06|14 • Locatie: Rotterdam

Hét evenement voor de industrie in de Rijn/Schelde-delta

WINNENDE KETENS

Reserveer de datum

Ketenefficiëntie is de sterke troef van de Europese industrie. Hoe kan zij deze kaart optimaal uitspelen als antwoord op de schaliegasrevolutie in Amerika en de investeringen die daar naartoe gaan? Het Petrochem Platform brengt tijdens Deltavisie 2014 in kaart wat de winnende productieketens zijn in de Rijnmond en ande-re havengebieden. Hoe blijven zij overeind in het interna-tionale geweld, en wat kunnen anderen daarvan leren?

En hoe kunnen industriële ketens duurzame alter-natieven aanbieden en zo nieuwe markten creëren? Toonaangevende bedrijven als Ikea, BMW,

Coca Cola en Unilever zijn daar al mee bezig. Maar kijkt de industrie voldoende naar de duurzaamheid van haar toeleveranciers?

Deltavisie is het jaarlijkse evenement van het Petrochem Platform voor de industrie in Nederland en België.

Noteer 5 juni 2014 alvast in uw agenda voor

Deltavisie. Automatisch op de hoogte blijven? Stuur dan een e-mail naar info@industrielinqs.nl of schrijf u in voor de nieuwsbrief van Petrochem via

www.petrochem.nl

11

Enlightenmentz

december 2013

De uitslag werd bekend na beraad van de vakjury, een online verkiezing waarbij bijna 15 duizend stemmen werden uitge-bracht, en een publieksstemming tijdens het Duurzaam Geproduceerd Congres. Beide winnaars ontvangen een media-pakket ter waarde van 5000 euro van uit-geverij Industrielinqs en mogen iemand afvaardigen voor het expertpanel van het platform Duurzaam Geproduceerd.

Spinning Disc

Enlightenmentz 2013 voor Spinning Disc en OptiLedge

De microreactor Spinning Disc en de plastic pallet OptiLedge zijn de winnaars van de Enlightenmentz 2013, de duurzaamheidsprijs van het platform Duurzaam Geproduceerd. Zij wonnen deze prijs op 25 november tijdens het bijbehorende congres in Amsterdam. De Spinning Disc werd geroemd om zijn grootse uitstraling, de OptiLedge voor zijn grote impact.

Inge Janse

Spinning Disc won in de categorie voor het meest duurzame nieuwe pro-ces. De spinning disc-reactor is afkom-stig van het bedrijf Spinid, een spinoff van de TU Eindhoven. De technologie maakt het mogelijk om - in tegenstel-ling tot de reguliere batchmethode - een continu maakproces succesvol op productieschaal in te zetten. Jeof-

frey van den Berg, directeur van Spinid: “We willen de chemische industrie hiermee efficiënter maken qua energie- en grondstof-gebruik, flexibeler én veiliger.”

In de spinning disc worden grondstoffen op een zeer snel draai-ende schijf ter grootte van een dvd gespoten, waarna ze gecon-troleerd en snel met elkaar reageren. Door de geïntegreerde warmtewisselaar in de kleine behuizing wordt hoogwaardige reactiewarmte teruggewonnen, wat veel energie bespaart. Bo-vendien neemt de veiligheid toe omdat het proces snel gestopt kan worden.

Volgens de vakjury is de spinning disc een kleine innovatie met een grootse uitstraling. “Bovendien is de Spinning Disc het enige genomineerde proces met een specifieke ‘people-kant’, aangezien het de veiligheid van werknemers en omwonenden beschermt.” Wel waarschuwt zij ervoor dat het bedrijf kwetsbaar is omdat het als technische starter moet opgaan in een groter geheel.

De Spinid-directeur waardeert de extra aandacht voor de spin-ning disc door het winnen van de prijs. “We willen de prestaties

en grotendeels onontdekte mogelijkheden graag delen om tot zoveel mogelijk toepassingen en implementaties te komen. On-bekend maakt onbemind. Laten we de mogelijkheden bekend en bemind maken!”

Komend jaar wil Van den Berg, die al met enkele chemiecon-cerns praat, de werking van de apparatuur aan zoveel mogelijk partijen demonstreren. “We nodigen bedrijven daarom uit om contact met ons op te nemen om te kijken welke processtappen interessant zijn, maar vooral hoe we samen verbeteringen kun-nen realiseren voor de efficiency, flexibiliteit en veiligheid.”

FOTO: ANOUK BOUWMEESTER

12 december 2013

Enlightenmentz

De overige finalisten

In de categorie ‘product’ waren de andere genomineerden: • Biogolf: de eerste volledig afbreekbare golfbal van aardappelverwerker Lamb

Weston / Meijer en golfballenproducent Biogolf• Diels-Alder reversible lijmen: een lijmsoort van TNO die het makkelijk maakt om

elektronica snel in en uit elkaar te kunnen halen • Spirit: de standalone verlichtingsmast op zonne-energie van Kaal Mastenfabriek

In de categorie ‘process’ waren de andere genomineerden:• The CapWa Project: het omzetten van industriële rook in water en energie onder

leiding van DNV Kema• Power 2 Gas: nuttig gebruik van het overschot aan duurzame elektriciteit door

deze om te zetten in gas, uitgevoerd in Rozenburg door onder meer netbeheer-der Stedin

• Take Back Chemicals: een concept om chemicaliën te leasen in plaats van te ko-pen, verzonnen en in de markt gezet door Royal HaskoningDHV

Enlightenmentz?

Het was de tweede keer dat de En-lightenmentz, lichtende voorbeel-den voor een duurzame toekomst, werden uitgereikt. De verkiezing, in het leven geroepen door uitgeverij Industrielinqs, is bedoeld om pro-ducten en processen een duwtje in de rug te geven die de groene indus-triële revolutie kunnen veroorzaken. Voorwaarde om te winnen is dat de inzending niet alleen duurzaam is, maar ook mooi, comfortabel en intuï-tief. Alle genomineerden staan gede-tailleerd omschreven op www.enlightenmentz.nl.

OptiLedge

De OptiLedge, verzonnen door Ikea en exclusief in Nederland geleverd door Prokonpack, is een volledig te recyclen plastic alternatief voor de standaard houten pallets. De plastic pallet weegt veel minder dan zijn houten voorganger, en is ook pre-cies op maat te maken voor de te vervoeren vracht. Dat betekent dat het vervoer zowel minder energie als ruimte kost, met alle voordelen van dien.

De jury vindt OptiLedge mooi in zijn eenvoud. “Het ontwerp betekent in praktische zin heel veel, ondanks of dankzij z’n een-voud. OptiLedge heeft bovendien een grote impact, juist omdat het gebruikt wordt door een groot bedrijf dat dichtbij de con-sument staat.”

Directeur Ben Beckmann en medewerker Jeroen Dorresteijn zien de winst als een signaal naar de markt dat de OptiLedge voor heel veel bedrijven interessant is. Beckmann: “Bovendien geeft het extra vertrouwen: naast goedkoop, sterk en van Ikea is OptiLedge nu ook door deskundigen betiteld als product van het jaar. Kan het nog mooier?”

Prokonpack gaat de winst vooral inzetten voor zijn PR, maar zelfs zonder reclame lijkt de OptiLedge prima in staat zichzelf te ver-kopen. Dorresteijn geeft een voorbeeld uit de praktijk. “Een pro-

ducent van aluminium profielen die Optiledges gebruikt, stuurt een zending naar een deurenproducent die vervolgens óók overgaat op OptiLedges. Zijn zending naar een kassenbouwer zorgt ervoor dat deze ons enthousiast belt voor een bestelling, et cetera. Daar kan natuurlijk geen reclame tegenop.”

Bovendien staat er nóg een innovatie op stapel. Wat dat is? Beckmann: “Ai, die vraag komt net iets te vroeg! Er staat iets geweldigs met OptiLedge te gebeuren, maar we kunnen daar momenteel nog niets over zeggen!” Dorresteijn: “Maar zodra het zover is, zullen we jullie meteen informeren. Beloofd!”

FOTO: ANOUK BOUWMEESTER

13december 2013

Masterclass

Tebodin en Colt geven masterclass duurzaam producerenColt International is onder meer gespeciali-seerd in klimaattechniek, en Tebodin heeft als advies- en ingenieursbureau duurzaamheid hoog in het vaandel. Beide partijen zijn partner van Duurzaam Geproduceerd, en gaven tijdens het congres een masterclass waarin zij hun ken-nis en kunde deelden met de toehoorders.

Lean & Green BargeDe werknemer centraal stellen. Dat is de aanpak van Colt International, vertelt Kees Sietsma tijdens de masterclass over een duurzaam klimaat voor pro-ductiepersoneel. Want, weet Sietsma, duurzaam produceren betekent ook goed zorgen voor het per-soneel. “Arbeidsomstandigheden worden secundaire arbeidsvoorwaarden. Het huidige, jongere personeel gaat niet zomaar in een vuile omgeving aan het werk.”

Daarom moeten productiehallen voorzien zijn van goe-de afzuiging en de juiste temperatuur. Om dat laatste te realiseren zet Colt bij veel van zijn klanten adiabatische koelingen in. “In veel productiehallen is 25 graden Celsius de ideale temperatuur om in te werken”, vertelt Maar-ten Jans van Colt. “We hebben berekend dat die ideale temperatuur het meest energiezuinig wordt behaald via adiabatische koeling. Dat scheelt in de kosten en zorgt voor een productiviteitsstijging van 12 procent.”

Zijn collega Stefan van der Velden haalt als voorbeeld de best practice van metaalconstructiebedrijf Kasteel Metaal aan. “Niet alleen hebben we hier adiabatische koeling aangebracht, maar ook een nieuwe techniek toe-gepast: koude oxidatie, ook wel niet-thermisch plasma genoemd. Daarbij worden zuurstofmoleculen in de lucht geïoniseerd, waarna ze reageren met verontreinigingen in de lucht. Onder meer fijnstof wordt hiermee geclus-terd en omgezet in negatieve ionen in de hal. Die zorgen voor een frisse lucht, zoals iedereen ervaart na bijvoor-beeld een onweersbui.”

Om die ionisatie zelf te kunnen testen, krijgen alle deel-nemers van de masterclass een mini-ionisator mee. Deze is in de auto te gebruiken door hem in de sigarettenaan-steker te steken. “Het zorgt voor verfrissing in de auto,” verzekert Van der Velden zijn toehoorders, “maar niet bij te korte ritjes. Je merkt het pas goed na een anderhalf uur in de auto.” Kortom: goed voor de lange vakantieritten.

Tebodin: nieuwe tools voor schone processenWaarom zou een bedrijf werk maken van duurzaamheid? Daar weet Cor Hogervorst, Senior Consultant Asset Ma-nagement & Maintenance, het antwoord op. Hij vertelt tijdens de masterclass van ingenieurs- en adviesbureau Tebodin bovendien welke instrumenten er zijn om pro-ductieprocessen schoner en duurzamer te maken.

Volgens Hogervorst zijn er vijf drivers voor duurzaamheid: kostenreductie, concurrentievoordeel, imago, regelgeving en continuïteit. Daartegenover staan alleen ook vijf barriè-res: gebrek aan kennis, te lange terugverdientijd, risico’s van nieuwe technologie, lastige wetgeving en subsidieregels, en starre organisaties. Hogervorsts advies: probeer barriè-res niet weg te nemen, maar kijk naar welke oplossingen zich in de praktijk al bewezen hebben. Bovendien moeten de resultaten te kwantificeren zijn. Ook raadt hij aan om de investeringskosten te vergelijken met de winst die ze tijdens hun levensduur opleveren. Een goede innovatie zal namelijk altijd waarde toevoegen.

Om in kaart te brengen hoe duurzaam een bedrijf al is en waar de kansen liggen, biedt Tebodin een aantal tools aan. Zo is er de gratis bruikbare Asset Management Radar. Deze online dienst kan, na het opgeven van bedrijfsgegevens over een installatie, via een sterdiagram laten zien waar de gaten zitten. Het instrument kijkt daarvoor naar vier factoren: be-leid & strategie, inzet van data voor assetmanagement, on-derhoudsprocessen, en continue verbeteringen. Niet alleen brengt het de eigen installatie in kaart, ook vergelijkt de ra-dar de resultaten met de gemiddelden in de sector waarin het bedrijf actief is.

Een ander instrument is de sustainability index scan (Siscan), waarmee bedrijven zichtbaar kunnen maken hoe schoon hun processen zijn. Dit gebeurt aan de hand van acht indica-toren, opgedeeld in verbruik (water, primaire en secondaire grondstoffen, duurzame en normale energie) en productie (producten, vast afval en CO2). Het resultaat vertelt niet al-leen hoe duurzaam de huidige installatie is, maar ook welke ruimte er nog is voor verbetering en hoe de fabriek zich ver-houdt tot soortgelijke installaties.

Initiatiefnemers

Mediapartners

Meer weten over Duurzaam Geproduceerd? Kijk dan op www.duurzaamgeproduceerd.nl

Contentpartners

Partners

Het kennisplatform Duurzaam Geproduceerd dankt al zijn partners voor een succesvol eerste congres!Het kennisplatform Duurzaam Geproduceerd dankt al

_DGP_A5_partnerpagina.indd 2 18-12-13 10:05

Hét onafhankelijke kennisplatform over duurzaamheid in de industrieVia het kwartaalmagazine en de website informeert en inspireert Duurzaam GeproDuceerD de professional door nieuws, visies van experts, interessante projecten, innovatieve producten en door het aanbieden van inspirerende evenementen.

Wilt u adverteren in Duurzaam GeproDuceerD?Neem contact op met Jetvertising b.v.arthur middendorp: arthur@jetvertising.nlTelefoon: (070) 399 00 00

productie

footprint

processen

Stopper185x132.indd 1 18-12-13 10:29

_jet_DGP.indd 1 18-12-13 10:31

15

Energysavers

december 2013

Hoe helpt de industrie elkaar met energieoverschotten?

Wat kunnen industriële bedrijven doen om andere bedrijven te helpen energie te bespa-ren en zelfs te verduurzamen? Dat is de cen-trale vraag bij wat Duurzaam Geproduceerd energysavers noemt. Op het Duurzaam Gepro-duceerd Congres in november presenteerden twee energysavers hun oplossingen: directeur Cas König van siliciumcarbideproducent ESD-SIC en onderzoeker Rob Stik-kelman van de TU Delft. Hun visie: als grote bedrijven hun keten verduurzamen, dan kan het snel gaan.

Harmen Weijer

Siliciumcarbideproducent ESD-SIC uit Delfzijl is een grote energieverbruiker, vertelt directeur Cas König. “We zijn met een jaarverbruik van 420 MWh de nummer 8 verbruiker in Ne-derland. Maar wij kunnen wel heel flexibel omgaan met onze productie: af- en aanschakelen is voor ons proces heel eenvou-

dig. In de jaren zeventig zijn we daarom ook naar het noorden van Nederland gegaan vanwege de aanwezigheid van aard-gas. De toenmalige minister van Economische Zaken wilde de energie-intensieve industrie het liefst clusteren, waaronder in het noorden. Nou, dat heeft hij geweten ook.”

In de jaren daarna is ESD-SIC vanwege het hoge energieverbruik goed gaan kijken naar besparingen en schoner produceren. “In dit land gelden strenge eisen voor ontzwaveling en waterzuive-

ring. Water hebben we nodig voor het koelen in het proces, en daarom hebben we een eigen zuivering. Dankzij deze maatregel, tezamen met energieterugwinningsacties, zijn wij de groenste siliciumcarbideproducent ter wereld.”

Niettemin is er nog altijd veel energie nodig om deze kristallen te produceren, die onder meer in de duurzame-energiesector worden gebruikt bij de productie van zonnepanelen. “We kopen energie daarom in op drie momenten: zes keer

per jaar voor de lange termijn, vandaag voor de korte termijn van morgen, en op kwartierbasis voor de ultrakorte termijn.”

ESD-SIC blijft inzetten op verduurzaming, waarbij het bedrijf onder meer kijkt naar de inzet van biocokes. Er zijn echter

‘ Ik doe een

oproep aan andere,

vooral grote bedrijven,

om het voortouw te

nemen.

ROB STIKKELMAN EN CAS KÖNIG (FOTO: ANOUK BOUWMEESTER)

16 december 2013

Energysavers

weinig klanten die ESD-SIC daarom kiezen. Al eerder hadden energiebedrijven niet positief gereageerd op Königs verzoek als peakshaver van overtollige windenergie te kunnen funge-ren. Maar, zo zegt König, er zijn wel degelijk bedrijven die zien dat ESD’s schonere productie helpt ook hen te verduurzamen. “Windturbineproducent Enercon bijvoorbeeld: die kiest ons vanwege onze groenere productie. Maar ik doe een oproep aan andere, vooral grote bedrijven, om hierin het voortouw te nemen. Wij zijn maar een klein bedrijf, maar als grote bedrijven hun keten verduurzamen kan het snel gaan.”

Rotterdamse industrieKan de Rotterdamse industrie óók worden ingezet voor peak-shaving van de offshorewindparken, die nu en straks voor de kust van Nederland worden gebouwd? Naar die inventieve mo-gelijkheid kijkt onderzoeker Rob Stikkelman van de TU Delft in opdracht van de Stichting Next Generation Infrastructures. Stikkelman: “Er zal in de toekomst steeds meer windenergie van offshorewindparken op het net komen. Omdat dit direct gebruikt moet worden, zal de prijs bij fors windaanbod snel dalen. Tevens is er in Rotterdam veel energie-infrastructuur aanwezig. Het zou daarom goed zijn om deze twee aan elkaar te koppelen.”

Een van de ideeën is dat de accu’s van - aan het net aange-sloten - elektrische auto’s als buffer kunnen worden gebruikt. Maar omdat er nu nog lang niet genoeg elektrische auto’s zijn, kijkt Stikkelman naar de Rotterdamse energie-intensieve in-dustrie, zoals chemie en raffinage. Kan die als buffer dienen, en wat is daarvoor nodig?

“We steken deze opdracht transparant in, dus meerdere des-kundigen denken hierover in een open-source-omgeving mee. We denken bijvoorbeeld aan het inzetten van een elektrische stoomketel voor de productie van stoom, die in de Botlek veel gebruikt wordt in processen. Als de windenergieprijs laag is, is een elektrische stoomketel rendabel. Is die prijs te hoog, dan zou je weer kunnen overschakelen op een gasgestookte ketel.”

Maar is het gebruik van elektriciteit voor hitte-opwekking niet het domste wat je kunt doen? Dat vraagt vanuit de zaal Spinid-directeur Jeoffrey van den Berg (een van de winnaars van de Enlightenmentz 2013) zich hardop af, kritiek waarmee hij van veel van de aanwezigen de handen op elkaar krijgt. Stikkelman erkent het lage rendement. “Maar op de korte termijn kan dit een efficiënte oplossing zijn die beter is dan windturbines af-schakelen. Op langere termijn moet je natuurlijk andere oplos-singen zoeken.”

Duurzaam Geproduceerd-experts Wouter van Gerwen (Tebo-din) en Kor Foekens (Colt International) onderschrijven in het afsluitende debat deze pragmatische benadering. “De geniali-teit zit in de eenvoud,” stelt Foekens, “dus dit moeten we vooral doen. Als de industrie wil laten zien dat het kan, werkt dit als een katalysator.” Collega-Duurzaam Geproduceerd-expert Bouke Bruinsma was het niettemin eens met de meerderheid van het publiek: “Het stelt me teleur dat de lage windstroom-prijs veroorzaakt dat voor deze oplossing met een veel te laag rendement wordt gekozen.”

Stikkelman heeft gelukkig nog een andere oplossing: “Je kunt met de in de Botlek aanwezige infrastructuur voor allerlei soorten utilities als demiwater, kooldioxide en biobrandstof-fen, ook denken aan het met windstroom omzetten van sili-cium en koolstof in siliciumcarbide, of stikstof en waterstof

in ammoniak, waar dan weer salpeterzuur van kan worden gemaakt. Is het daarom mis-schien een idee voor ESD-SIC om een Rotterdamse vesti-ging te openen?”Cas König re-ageert met een grote lach: “De Rijnmond ziet ons aankomen! Ik denk dat de bewoners onze geuremissies minder prettig vinden.” b

‘Op de korte

termijn kan dit een

efficiënte oplossing

zijn die beter is

dan windturbines

afschakelen.

EXPERTPANEL (FOTO: ANOUK BOUWMEESTER)

17

Partnernieuws

december 2013

In de nieuwe fabriek van het Nieuw-Zeelandse Fonterra in Heerenveen wordt vanaf 2015 da-gelijks meer dan 2 miljoen liter wei verwerkt tot hoogwaardige voedingsingrediënten (zie kader). Voor de luchtbehandeling in de fabriek gaat het bedrijf in zee met Colt, dat volgens Fonterra de meest innovatieve oplossing biedt.

Het proces in de nieuwe Fonterra-fabriek moet volledig ge-sloten en hygiënisch zijn, en om dat te bereiken is een juist ontwerp van het luchtbehandelingsysteem bijzonder belang-rijk. “De specifieke eisen hebben vooral betrekking op de be-heersing van temperatuur en luchtvochtigheid, kwaliteit van de lucht, luchtverversingsgraad, recirculatie en het overdruk-regiem”, vertelt Hans Berghorst, projectdirecteur van Fonterra. “Ook is de hygiënische uitvoering van de systeemcomponen-ten van de HVAC-installatie van groot belang. Binnen Fonterra hanteren we onze eigen standaarden die vaak hoger zijn dan wettelijk voorgeschreven. Voor de nieuwe fabriek hebben we

hier echter wel kritisch naar ge-keken, aangezien Nederland niet hetzelfde klimaat heeft als Nieuw-Zeeland. Afwijkend is hier bijvoor-beeld het hergebruik van lucht. In Nederland moet je buitenlucht in de winter voorverwarmen en vanuit het oogpunt van energie-beheersing wil je dat zo min mo-gelijk. Daarom hebben we bij de keuze van een installatie verder gekeken dan de investering, en als leidraad de total cost of ownership gebruikt.”

Lange termijnBerghorst vervolgt: “Het effect van de investering op de lange termijn was voor ons belangrijk. Zeker in een HVAC-installatie zijn de operationele kosten vaak dominant. Een investering doe je eenmalig, maar energie betaal je nog zeker 25 jaar. We zochten dan ook een leverancier die met ons meedenkt over de investering, technische oplossing én operationele kosten. We hebben operationele kostenberekeningen uitgevoerd voor de ontwerpen van verschillende geselecteerde leveranciers, en kozen uiteindelijk voor het systeem van Colt omdat het een in-novatieve oplossing biedt. Dat zit vooral in de totaaloplossing waarin Colt de geschikte ruimten voorziet van adiabatische koe-ling en een minimum aan kanaalwerk gebruikt.”

‘We hebben bij

de keuze van een

installatie verder

gekeken dan de

investering, en als

leidraad de total

cost of ownership

gebruikt.

Nieuwe fabriekDe eerste paal voor de eerste Europese fabriek van Fonter-ra ging op 27 mei 2013 in Heerenveen de grond in, en het resultaat zal in december 2014 operationeel zijn. De fabriek zal vanuit Heerenveen zowel de Europese als de wereld-markt bedienen met lactose en weiproteïneconcentraten, beide ingrediënten voor premium voedingsmiddelen en kindervoeding. De Nieuw-Zeelandse boerencoöperatie Fonterra is de grootste zuivelcoöperatie ter wereld, met meer dan 22 mil-jard liter zuivel per jaar en klanten in meer dan honderd landen. In Europa had Fonterra al samenwerkingsverban-den voor wei en wei-ingrediënten met het Britse First Milk en het Litouwse Rokiskio. Met de bouw van de fabriek in Nederland krijgt Fonterra verdere toegang tot de wei-grondstoffen in Europa. De coöperatie is hiervoor een sa-menwerking aangegaan met de A-Ware Food Group, die Fonterra de wei zal leveren vanuit de naastliggende kaasfa-briek. De kaasfabriek heeft een omvang van 20.000 m2, en de ingrediëntenfabriek meet 10.000 m2.

Nieuwe zuivelfabriek Fonterra gaat voor langetermijneffect

netwerkeconomie, logistiek, kennis, winst, asset management, ontwik-

keling, waardeketen, winst, samenwerken, pain&gain sharing, social return, ver-trouwen, consortium, kennisdeling, prestatiemanagement, winst, ervaring, delen, open innovatie. netwerkeconomie, logistiek, kennis, winst, asset man-agement, ontwikkeling, waardeketen, winst, samenwerken, pain&gain sharing, social return, vertrouwen, consortium, kennisdeling, prestatiemanagement, winst, ervaring, del- en, open innovatie. netwerke-conomie, logistiek, kennis, winst, asset management, ontwikkeling, waarde-keten, winst, samenwerken, pain&gain sharing, social return, vertrouwen, con-sortium, kennisdeling, prestatiemanagement, winst, ervaring, delen, open innovatie. netwerkeconomie, logistiek, kennis, winst, asset management, ontwikke-

ling, waardeketen, winst, samenwerken, pain&gain sharing, social return, vertrouw-

netwerkeconomie, logistiek, kennis, winst, asset management, keling, waardeketen, winst, samenwerken, pain&gain sharing, social return, ver-

consortium, kennisdeling, , winst, ervaring, delen

www.imaintain.info/winstInitiatiefnemers: Partners iMaintain Platform: Leden iMaintain Platform:

Steeds meer bedrijven gaan terug naar hun ‘core competenties’.  In de meest

primitieve vorm is het afstoten van niet-primaire bedrijfsprocessen daar een

verschijnsel van. In een meer geëvolueerde vorm ontstaan er samenwerkings-

verbanden waarbij de disciplines van verschillende partijen elkaar aanvullen.

Ieder doet waar hij goed in is, gezamenlijk wordt het best haalbare gereali-

seerd. Deze relatief nieuwe manier van samenwerking vereist openheid en

vertrouwen en biedt kans voor frisse inzichten, kennisdeling en winst!

Welke winst is haalbaar? En belangrijker nog; wat moet daar nog voor

gebeuren?

Tijdens iMaintain 2014, het jaarcongres van de NVDO en iMaintain, gaan

specialisten en het publiek dieper in op de kansen die multidisciplinaire

samenwerking biedt.

Het avondprogramma is gereserveerd

voor de verkiezing van de Maintenance

Manager of the Year 2014

Voor wie is er winst te halen op iMaintain 2014?Onderhoudsintensieve bedrijven en organisaties, aanbieders van onder-

houdsdiensten, leveranciers van technologie en onderdelen op het gebied

van onderhoud en overheden en kennisinstituten.

HÉT JAARCONGRES VAN DE NEDERLANDSE VERENIGING VOOR DOELMATIG ONDERHOUD EN HET IMAINTAIN PLATFORM

Reserveer de datum

Winst door multidisciplinaire samenwerking20 MAART 2014 • ROTTERDAM

01_A4_iMaintain_2014.indd 2 18-12-13 10:11

19december 2013

Expertpanel

Alexandra

van Huffelen

Gemeente Rotterdam

Annemarie van Doorn

Green Business Club

Bouke Bruinsma

KWA Bedrijfsadviseurs

Erik Timmermans

Infocentrum Papier

en Karton

Erik van Engelen

UNETO-VNI

Gijsbert Korevaar

TU Delft

Henk Akse

Traxxys / PIN NL

Jan Willem Slijkoord

TNO

Kor Foekens

Colt International

Marc Reijnders

Energietransitie

in papierindustrie

Marga Hoek

De Groene Zaak

Mariska van Dalen

Tebodin Nederland

Michel Schuurman

MVO Nederland

Rob Boerée

Agentschap NL

Rob van Hattum

NEMO

Sible Schöne

SKAO / HIER

Klimaatbureau

Xander van Mechelen

Directeur Groen Gas

Nederland

Het kennisplatform Duurzaam Geproduceerd heeft als missie de ver-duurzaming van de industrie te stimuleren door kennis en visie te delen. Tussen overheid en bedrijfsleven, tussen professionals en experts, tussen startups en multinationals. Met als doel: bedrijven helpen de footprint van hun producten verkleinen, zowel in het eigen proces als in de keten.Het Expertpanel is in het leven geroepen om experts uit bedrijfsleven, kennisinstituten en overheden hun visie op en ervaring met verduurza-ming bij bedrijven te laten delen met lezers.

Tebodinalwaysclose

Duurzaamheid concreet maken?Tebodin is uw partner voor het definiëren van uw duurzaamheidsdoelstellingen en het vertalen daarvan op projectniveau. Door duurzaamheid integraal deel uit te laten maken van onze dagelijkse projectvoering worden “smart solutions” geïmplementeerd, die bijdragen aan het reduceren van de carbon footprint, waterverbruik en afval in productielocaties. Daarnaast kunnen wij u helpen bij het verkrijgen van duurzaamheidscertificaten zoals LEED, Breeam, Cradle to Cradle, LCA, CO2 prestatieladder en het opstellen van uw duurzaamheidsrapportages.

tebodin.nl > duurzame oplossingen

5298_TB_AD_Duurzaam gebouwd_A4.indd 1 12/27/12 13:52 PM044_tebodin.indd 1 01-10-13 08:59