V.U.

: Jan

Van

huys

se –

Sol

idag

ro –

Mer

cato

rstr

aat

81, 9

100

Sint

-Nik

laas

, Tel

. 03/

777

20 1

5, e

-mai

l: in

fo@

solid

agro

.be

Vruchtbare grond: evident of niet?

Boeren getuigen over grond

Nieuw educatief aanbod

Bestel het kaartspelpakket!

› Campagne - special

Boeren troef!

afgiftekantoor Gent X

1 P 209494 - verschijnt 3 x per jaar

sept - okt - nov 2014

copy

right

foto

: San

ne D

erks

PB- PP B-BELGIE(N) - BELGIQUE

00043

Beste lezer,

Deze Djembé staat in het teken van de allereerste campagne van

Solidagro: Boeren troef! Vanaf 4 september focust onze noordwer-

king een jaar lang op het campagnethema: het recht op vruchtbare

grond voor boeren in het Zuiden. En het blijft niet bij één keer. Ook

in 2015 en 2016 zullen we focussen op het recht op grond voor

boeren in het Zuiden, telkens met een andere insteek.

Waarom dit thema? Nog altijd lijden 800.000 mensen op de wereld

dagelijks honger. Hallucinant, temeer als u zich realiseert dat juist

vooral boeren getroffen worden. Eén van de vele oorzaken hiervan

is het gebrek aan toegang tot landbouwgrond. Grote lappen grond

worden bijvoorbeeld ingepalmd door multinationals om er export-

gewassen op te telen. Boeren worden van de meest vruchtbare

gebieden verdreven naar armere gronden. De kwaliteit van de land-

bouwgrond gaat ook achteruit door problemen als erosie, verzilting

en verwoestijning. Veel boeren in het Zuiden hebben bovendien de

middelen niet om hun grond weer vruchtbaar te maken of om deze

op een duurzame manier te bewerken.

Via de campagne willen we mensen in België bewust maken van

deze problematiek en hen oproepen om boeren in het Zuiden te

steunen. Het Solidagro-team spitte het thema ‘vruchtbare grond’

grondig uit. Het resultaat: een boeiend educatief pakket voor le-

raren in secundaire scholen en vormingsmedewerkers voor volwas-

sen. We ontwikkelden ook een reeks laagdrempelige kaartspellen.

Klaar om in de huid te kruipen van een kleine boer in het Zuiden

en een zo groot mogelijke oogst binnen te halen? Bestel gauw het

spelpakket via www.solidagro.be!

De start van de campagne zullen we niet ongemerkt voorbij laten

gaan. Op zaterdagnamiddag 30 augustus lopen we alvast in de

kijker tijdens een verrassingsevent in de Stationsstraat in Sint-

Niklaas. Houd onze Facebookpagina en website in de gaten, vooral

tijdens de campagneweek van 4 tot 11 september. Als extra pu-

bliekstrekker maakten we een spannend campagnefilmpje dat vanaf

4 september online staat. Delen maar!

Bovendien bent u van harte welkom op de events die we organi-

seren. Te beginnen met het World Café op 4 september in Sint-

Niklaas. Denk samen met onze boeiende sprekers mee over (on)

vruchtbare grond, hier en in het Zuiden! Specifiek voor leraren van

Wase secundaire scholen zetten we op Wereldvoedseldag (16 ok-

tober) een Voedselcarroussel op poten. En ook aan onze stands,

onder meer op het stadsfestival Villa Pace in Sint-Niklaas en

Manifiesta in Bredene, kan u terecht voor allerlei info en materiaal.

Mogen we op uw medewerking rekenen om van deze campagne een

succes te maken?

Alvast bedankt!

Vriendelijke groeten,

Jan Vanhuysse

Algemeen Coördinator

››› Voorwoord

P. 03

››› In deze Djembé...

p.4 - 5:

Campagne‘Boeren troef’ voorgesteld

Met onze allereerste campagne ‘Boeren troef!’ zetten we de problematiek van de dalende

grondvruchtbaarheid wereldwijd in de kijker.

p.6 - 7:

Coöperanten aan het woord

Grondvruchtbaarheid in de Solidagro – werkgebieden

Voor de boeren in de regio’s waar we actief zijn, is de dalende bodemvruchtbaarheid

geen ver-van-mijn-bedshow. Onze landenvertegenwoordigers ter plekke vertellen met

welke problemen ‘hun’ boeren kampen.

p.8 - 11:

Boeren getuigen

De verhalen van Arminda, Babou, Charlie en Asseta

De boeren die we interviewden uit Bolivia, de Filipijnen, Gambia en Burkina Faso

moeten zien te overleven van wat hun lapje grond opbrengt. Maar het is moeilijk

om de bodems vruchtbaar te maken en te houden. Lees hoe ze dankzij Solidagro

de troefkaarten in handen kregen.

p.12:

Educatie voor jongeren en volwassenen

Leer alles over landbouw en (on)vruchtbare

grond in het Zuiden!

Ook ons educatief werk staat in het teken van het campagnethema.

Ontdek ons aanbod aan educatief materiaal voor secundaire scholen en

vormingsorganisaties voor volwassenen.

p.13:

Kaartspel ‘Boeren troef!’

Kruip in de huid van een boer in het Zuiden

Solidagro ontwikkelde voor de campagne zes leerrijke kaartspellen. Word

tijdelijk een boer in het Zuiden en haal een zo groot mogelijke oogst

binnen. Wat moet u doen om dit te bereiken? Koop het doosje met de

kaarten en spelregels en steun zo de campagne!

p.14:

Doe een gift voor onze campagne

Investeer in een vruchtbare toekomst

voor boeren

Vooral arme boeren in het Zuiden zijn het slachtoffer van de dalende

bodemvruchtbaarheid. Ondervoeding en honger loeren om de hoek.

Maar u kan er mee voor zorgen dat zij de middelen in handen krijgen

om voldoende voedsel te oogsten.

vruchtbare of moeilijker bereikbare gronden. In de afgelegen ge-

bieden waar wij werken, moet een boerenfamilie doorgaans over-

leven van 1 hectare grond. Op deze akkers met dalende bodem-

vruchtbaarheid is het voor boeren steeds moeilijker om voldoende

voedsel te produceren.

WAt DoEt SoLIDAGro?• Vruchtbare grond heeft voldoende bemesting en water nodig.

Onze partners geven vormingen over de aanmaak en het ge-

bruik van natuurlijke meststoffen die - in tegenstelling tot

chemische meststoffen - de bodemvruchtbaarheid verbeteren.

• Solidagro zorgt voor de aanleg van waterputten, irrigatiesys-

temen, dammen en andere waterinfrastructuur. Boeren worden

opgeleid rond duurzaam bodemgebruik en het herintroduceren

van traditionele zaden en gewassen die beter aarden op minder

vruchtbare bodems.

• Samen met de boerenorganisaties oefenen we druk uit op lo-

kale overheden om duurzame landbouw te stimuleren en bun-

delen we de krachten tegen landroof, vervuilende mijnbouw en

de gevolgen van klimaatverandering.

• Solidagro stimuleert een duurzame, zelfvoorzienende landbouw

waarbij kleine boeren hun eigen voedsel verbouwen op een

manier die de bodemvruchtbaarheid niet aantast. Geen groot-

schalige veeteelt, maar gemengde bedrijven waarbij dierenvoe-

ding op en rond de boerderij wordt geteeld. De gebruikte mest

is afkomstig van dieren en is dus niet industrieel geproduceerd.

De boer teelt verschillende gewassen zodat de uitputting van

de grond door monoculturen wordt vermeden. Zo zijn de boe-

ren er ook op langere termijn zeker van voldoende voedsel

te kunnen verbouwen en een stabiel inkomen te verwerven.

Via onze campagne willen we mensen in België bewust maken

van de problematiek rond bodemvruchtbaarheid en hen aanspo-

ren om boeren in het Zuiden te steunen. Boeren in het Zuiden

hebben recht op vruchtbare grond om te voorzien in een stabiel

gezinsinkomen door duurzame landbouw. Wij steunen de kleine

familiale boeren zodat zij opnieuw zelf de troeven in handen heb-

ben. Daarom de slogan ‘Boeren troef’.

De oppervlakte aan vruchtbare landbouwgrond staat wereldwijd

onder druk. Boeren in het Zuiden zien de kwaliteit van hun gronden

achteruit gaan door erosie, verzilting, uitputting van de grond of

een tekort aan water. Hun opbrengst per hectare daalt zienderogen

en doet de honger toenemen. Meer dan 1 miljard mensen worden

hierdoor getroffen. Daarom werkt Solidagro samen met boeren in

het Zuiden aan een duurzaam beheer van grond en water.

Wereldwijd is industriële landbouw het dominante model geworden

dat zowel in het Noorden als in het Zuiden de meest vruchtbare

gronden inpalmt. Dit model leidt tot een snelle degradatie van de

grond door ontbossing, overbegrazing, de mondiale klimaatopwar-

ming, nefaste landbouwpraktijken zoals jarenlange monocultuur,

verkeerde irrigatietechnieken, overmatig gebruik van pesticiden

en kunstmeststoffen, vervuiling van het grondwater, etc. De ach-

teruitgang in kwaliteit van de gronden is dus geen onafwendbare

natuurlijke evolutie, maar gevolg van menselijk handelen en maat-

schappelijke keuzes. Boeren krijgen ook steeds minder toegang

tot vruchtbare grond doordat grote internationale concerns land-

bouwgronden innemen in het Zuiden (‘landroof’). Op deze velden

worden vooral exportgewassen geteeld, bestemd voor veevoeder

en agro-brandstoffen in het Noorden. Gewassen voor lokale con-

sumptie worden niet langer geteeld. Bovendien zijn lokale boeren

genoodzaakt om voedsel te verbouwen op de resterende minder

Boeren troef!

op 4 september geven we de aftrap van onze allereerste

campagne: ‘Boeren troef!’. Daarmee zetten we de problematiek

van de dalende grondvruchtbaarheid wereldwijd in de kijker.

De boeren in onze werkgebieden worden hier immers dagelijks

mee geconfronteerd. Boeren troef! omdat boeren zélf de

troefkaarten in handen moeten krijgen om de vruchtbaarheid

van de bodems te verbeteren.

››› Campagne rond vruchtbare grond voor boeren in het Zuiden

P. 04

GLoBALE CIjfErS• ongeveer 80% van de wereldwijde landbouwgrond heeft te maken met een dalende bodemvruchtbaarheid • geschat wordt dat de komende 30 jaar de wereldwijde voedselopbrengsten met 30% zullen minderen door de afnemende bodemvruchtbaarheid

• In Afrika alleen al, leidt de toenemende onvruchtbaarheid van de bodems tot gemiddeld 8% minder oogst

Bronnen: Soil erosion: a food and environmental threat, David PimentelFertile soils: fundamental in the struggle against hunger and climate change, Institute for advanced sustainanble studies, Potsdam.

The environmental Food Crisis, UNEP

copy

right

foto

: Chr

is L

auw

erys

P. 05

aangepast. Ook natuurrampen hebben invloed op de beschikbare

landbouwgrond. De gemeenschappen waar wij werken liggen in

afgelegen, bergachtige en geologisch instabiele gebieden en

zijn dus extra gevoelig. De aangelegde infrastructuur of akkers

riskeren verwoest te worden door steen- of modderlawines. Dit

alles maakt de boeren erg kwetsbaar voor een mislukte oogst.”

WESt-AfrIKA:Sarah Goyens (landenvertegenwoordiger Burkina faso & Mali) en Doudou Diallo (landenvertegenwoordiger Senegal & Gambia):

“Sinds de eerste grote droogtes in de jaren 1970 is de situatie op

ecologisch gebied er erg op achteruit gegaan. De regenval is in die

periode met 30% verminderd, met verwoestijning als gevolg. Door

de ontbossing wordt de grond niet meer vastgehouden door de

boomwortels en is er bodemerosie. Tijdens de hevige regenbuien in

het regenseizoen worden tonnen vruchtbare grond weggespoeld.

De bodems zijn er over het algemeen zanderig en kruimelig.

Door de klimaatopwarming stijgen de gemiddelde temperaturen

en vermindert de regenval. In veel streken is het regenseizoen

zo kort en/of onregelmatig dat geen enkel landbouwgewas

een opbrengst kan geven. Het waterpeil van de belangrijkste

rivieren daalt jaarlijks. De bevolking op het platteland merkt dat

waterputten tijdens het droog seizoen vroeger droogvallen dan

voorheen door de dalende grondwatertafel.

Landbouwgronden gaan ook verloren door verzilting: zeewater

dat infiltreert in de kust- en deltagebieden. In ons werkgebied

in Fatick, Senegal, is dit al het geval voor 1/3de van de

landbouwgronden of meer dan 100.000 ha! Daar komt bovenop

dat de wijdverspreide monoculturen, zoals pinda’s, de bodem

uitputten. Dat alles legt een ernstige hypotheek op de toegang

tot water en voedsel. In Senegal en Gambia alleen al, daalde de

landbouwproductie de laatste 20 jaar met gemiddeld 30%.”

BoLIVIAjaap op de Coul:

“Ongeveer 8% van het land in Bolivia is in principe beschikbaar

voor landbouw, maar hier wordt momenteel slechts 2,5% van

gebruikt. Dit komt doordat 65% van de landbouwgrond weinig

vruchtbaar is, onder meer door de hoge zoutgraad en het ont-

breken van organische mest. Ook is de landbouwgrond oneerlijk

verdeeld over de departementen. Meer dan de helft van de land-

bouwgrond die effectief wordt gebruikt, ligt in Santa Cruz. Daar

worden exportgewassen geteeld, zoals soja. In onze werkgebie-

den in de hooglanden van Cochabamba, Chuquisaca en Potosí

hebben de boeren gemiddeld maar 1 a 2 hectare landbouwgrond,

kleine lapjes grond die versnipperd liggen in de bergen. Verder

kampen de boeren in deze gebieden met grote problemen door

de toenemende bodemerosie, de steenachtige ondergrond en het

gebrek aan irrigatiewater.

Bovendien voelen de boeren de gevolgen van klimaatverandering.

Hevige hagel en regenbuien en onvoorspelbare nachtvorst

maken de gewassen kapot. De regentijd wordt korter waardoor

er een kortere landbouwcyclus is en de zaaitijd moet worden

Dagelijks gevecht

Voor de boeren in onze werkgebieden in West-Afrika,

Bolivia en de filipijnen is de dalende bodemvruchtbaarheid

geen ver-van-mijn-bedshow. Ze zijn immers afhankelijk

van hetgeen ze op hun land kunnen verbouwen. toegang

tot vruchtbare grond is dus erg belangrijk. onze

landenvertegenwoordigers ter plekke leggen de situatie uit.

››› Grondvruchtbaarheid in de Solidagro-werkgebieden

P. 06

fILIPIjnEnHans Schaap:

“Op veel vruchtbare landbouwgrond wordt overgeschakeld

op de teelt van niet-voedingsgewassen (agrobrandstoffen,

rubber) of exportgewassen. De overheid geeft de voorkeur

aan een industrieel landbouwbeleid ten voordele van

grote multinationale ondernemingen en ten nadele van de

kleinschalige landbouw. Als gevolg hiervan vermindert de

vruchtbaarheid van de grond door bodemuitputting en het

gebruik van chemicaliën in de landbouw.

Ook ontsnappen de Filipijnen niet aan de gevolgen van

klimaatverandering. Natuurrampen zoals zware stormen,

overstromingen, modderstromen en droogtes vernietigen

landbouwgronden en tasten de productie aan. Deze komen

sinds de jaren 1980 opvallend meer voor dan voordien.

Wijdverspreide houtkap heeft heel wat bossen doen

verdwijnen. De gevolgen zijn in sommige gebieden zwaar:

waterbronnen voor drinkwater of irrigatie drogen op en

tropische stormen leiden makkelijker tot modderstromen.

Bodemvervuiling door de mijnbouw is ook een belangrijke

oorzaak van onvruchtbare bodems. Voor de extractie van

edele metalen worden regelmatig giftige stoffen gebruikt,

die door slecht beheer in de natuur terechtkomen. Als dat

gebeurt in rivieren, wordt de landbouw langs de oevers

vernietigd. Bovendien draagt grootschalige bovengrondse

mijnbouw bij aan het probleem van ontbossing.

De Groene Revolutie van de jaren ’70-’80 van vorige eeuw,

die mikte op productieverhoging d.m.v. hybride gewassen,

kunstmest en chemische bestrijdingsmiddelen, liet veel

arme boeren bovendien achter met extra schulden, minder

vruchtbare gronden en verloren traditionele kennis.”

copy

right

foto

: Sof

ie V

ande

rstra

eten

P. 07

Boeren getuigen

Als je met je gezin moet zien te overleven van wat je op je onvruchtbare lapje grond verbouwt,

vormen ondervoeding en honger een dagelijkse bedreiging. fenomenen als droogte, hevige

regenval en natuurrampen kunnen de oogst vernielen. Maar de projecten van Solidagro maken

de boeren in onze werkgebieden minder kwetsbaar. Lees hoe Arminda, Babou, Charlie en Asseta

de troefkaarten in handen kregen om hun grond vruchtbaarder te maken.

P. 08

ArMInDA ALCoA, CHAquIMAyo, ProVInCIE tIrAquE, BoLIVIA:

“Mijn man, drie kinderen en ik overleven van wat we op ons klein lapje grond kunnen telen. Maar dat is moeilijk, want de grond is niet echt vruchtbaar. Eigenlijk groeien alleen maïs, tarwe en aardappelen hier goed. Alleen dat eten, is niet gezond omdat het te eenzijdig is, zo werd ons verteld. Veel mensen in mijn streek, vooral kinderen, zijn chronisch ondervoed. De meeste boeren zaaien maar één keer per jaar en moeten van die oogst toekomen tot de volgende. Als de oogst tegenvalt, hebben we weinig te eten. Dat gebeurt steeds vaker. felle hagel- en regenbuien vernielen onze gewassen tijdens het regenseizoen.

Een project van InCCA, een partnerorganisatie van Solidagro, heeft veel veranderd in mijn dorp. Dankzij hen konden we o.a. een irrigatiesysteem met sprinklers aanleggen. Met 37 families gingen we samen aan de slag. We legden leidingen aan zodat het water uit een hoger gelegen riviertje onder druk naar onze akkers vloeit. Sprinklers verspreiden het water en zorgen ervoor dat de bodem vochtig blijft. Het grote voordeel van de sprinklers is dat de vruchtbare bovenlaag van de bodem niet wegspoelt. Met onze oude methode, de akkers overspoelen, was dat wel het geval. Sindsdien brengt mijn land heel wat meer op. Voordien oogstte ik met 110 kilo aardappelzaaigoed 330 kilo aardappels en droogden mijn planten vaak uit. nu oogst ik met dezelfde hoeveelheid zaaigoed het dubbele! ook het gebruik van bladmest en compost dragen hieraan bij. Hoe we dit moeten maken, hebben we ook van InCCA geleerd, net als hoe je een groentetuin moet aanleggen. Daarin kweken we o.a. aardbeien, broccoli, sla en spinazie. nu kunnen we meer en gezonder voedsel op tafel zetten.”

BABou nyASS, njAWArA, rEGIo nortH-BAnK, GAMBIA:

“Sinds mijn jeugd heb ik de natuur hier veel zien veranderen. Vroeger zag je overal veel meer bomen. ook regent het veel onregelmatiger. De regens duren minder lang, maar zijn heviger. De boeren in deze streek klagen dat hun oogst minder goed is dan vroeger. Dat heeft veel te maken met de veranderingen in de natuur. Door de hevige regenval wordt de vruchtbare bovenlaag van de bodem weggespoeld. En omdat er minder bomen zijn, blijven de bodems van de akkers het grootste deel van het jaar onbedekt. De bodem droogt daardoor uit en wordt onvruchtbaar. Een bijkomend probleem is dat de combinatie van de meest geteelde gewassen, aardnoten en gierst, erg uitputtend is voor de bodem. Bij de aardnoten wordt het loof weggehaald om als veevoeder te dienen. Hierdoor blijft de bodem onbedekt achter, met winderosie als gevolg.

Hoe het komt dat onze bodems steeds verder degraderen, kwam ik te weten tijdens een vorming van nAtC, een partner van Solidagro. Ik leerde dat je de bodemvruchtbaarheid kunt verbeteren door bomen te integreren in de landbouw. Dat noemt men agroforestry. De boom achter mij, de Accacia Albida, is daar erg geschikt voor. Hij behoort tot de familie van vlinderbloemigen. Planten van deze familie fixeren stikstof in de bodem, een belangrijke voedingscomponent voor de landbouwgewassen. Het bladerdak beschermt de bodem tijdens het droge seizoen. In het regenseizoen verliest hij zijn bladeren waardoor het zonlicht bij de gewassen kan. De afgevallen bladeren dienen ook als voedingsstof voor de gewassen. Ik kweek nu zelf bomen en struiken en verkoop deze aan andere boeren van de streek. Ervoor zorgen dat het bos hier opnieuw veel dichter wordt, is de enige manier om landbouwers op de north-Bank mogelijkheden te geven om goed te kunnen leven van hun harde werk.”

P. 09

copy

right

foto

: Nie

ls C

oppe

s

CHArLIE CoDErA, SAn AntonIo, EILAnD MASBAtE, fILIPIjnEn:

“Ik woon met mijn vrouw en zeven kinderen in het dorp San Antonio op het filipijnse eiland Masbate. In mijn streek heeft massale houtkap voor grootschalige veehouderij heel wat bossen doen verdwijnen. Hierdoor droogden waterbronnen voor drinkwater of irrigatie op. Zonder houvast van wortels sijpelt het water zo door de bodem. Vaak hebben we te maken met tropische stormen en modderstromen. De tyfoon Haiyan richtte vorig jaar veel schade aan op ons eiland. In plaats van bomen groeit er nu overal een weerbarstige grassoort. je kunt de grond amper bewerken omdat die grassen erg moeilijk te verwijderen zijn.

Een waterbuffel helpt me om de grond om te ploegen. De boerenorganisatie in ons dorp kreeg enkele jaren geleden verschillende van deze dieren van tABI-Masbate, de partnerorganisatie van Solidagro. Eén op de vier families in ons dorp beschikt over een waterbuffel die we in onderling overleg mogen gebruiken. De braakliggende gronden, overwoekerd met taai gras, kunnen we nu ploegen en in gebruik nemen als akker. We kunnen sneller meer velden in gebruik nemen om te zaaien en bijgevolg meer oogsten. Sinds de waterbuffels er zijn, werd ik ook lid van de boerenorganisatie. Die heeft me al veel geholpen. Zo leerde ik bijvoorbeeld wormencompost maken om de grond vruchtbaarder te maken. Ik kan bij hen ook terecht om zaden te lenen bij de zaadbank. Want ik heb geen geld om zaden te kopen. Voor elke zak zaad moet ik er na de oogst anderhalve zak teruggeven. Dankzij een project dat Solidagro samen met de boerenorganisatie opzette, is er nu ook drinkbaar water in ons dorp.”

ASSEtA SAWADoGo, PourrA, CEntrAAL BurKInA fASo:

“De streek waar ik woon, ligt in de Sahelstrook. Het is hier heel heet en de grond is meestal kurkdroog. De bodem bestaat uit zand en rotsen. jaar na jaar lijkt er minder op te groeien. Het vinden van water, om te drinken, voor het vee en het bevloeien van akkers, is voor veel mensen een groot probleem in het droge seizoen. De laatste jaren regent het steeds minder. En als het regent, dan valt die met bakken uit de hemel. Soms zo hevig dat de gewassen kapot geregend worden. We moeten zien rond te komen van de graanoogst. Wanneer onze voorraden op zijn, moeten we rijst kopen, maar dat is duur. Dan eten we maar één in plaats van drie maaltijden per dag. Vanwege de droogte, duurt de periode tussen de nieuwe oogst en de uitputting van de voorraden van de vorige oogst steeds langer, meestal zo’n half jaar! Veel mensen lijden honger en heel wat kinderen overleven deze periode niet.

Gelukkig heb ik een groentetuin. Daarin teel ik ajuin, kolen en aubergines. Wanneer de graanoogst stopt, hebben we nog altijd de groenten uit de tuin. Ik kan mijn man en vijf kinderen nu altijd gevarieerd eten voorschotelen. De periodes van honger zijn ook minder lang. Bovendien kunnen we nu gezonder eten tijdens het droge seizoen. Zo doe ik nu bijv. koolbladeren in mijn couscoussaus. Dat de groenten in mijn tuin zo goed groeien, ondanks de onvruchtbare grond, is te danken aan het werk van SASo, één van de partners van Solidagro. Deze bouwde een waterput in het dorp. De mensen van SASo leerden me ook een techniek om mijn tuin te bemesten. Dankzij die compostput is mijn oogst aanzienlijk hoger. Het principe is eenvoudig: ik verzamel de mest van mijn dieren en doe deze in een compostput die speciaal daarvoor gemetseld werd. Dit wordt vermengd met stro en asse en regelmatig overgoten met water. na dertig dagen composteren is de biologische mest klaar voor gebruik op de velden. Dit werkt veel beter dan de koemest die ik voordien gebruikte, want bij het gieten van de planten, spoelde deze zo weg. Het gaat zelfs zo goed dat ik nu zelf zaden kan kopen voor mijn groentetuin en een eigen inkomen heb.”

P. 10

copy

right

foto

: Sar

ah G

oyen

s

Geef boeren als Arminda, Asseta,

Charlie en Babou de troefkaarten in

handen om hun grond vruchtbaarder

te maken!

Stort op BE19 0012 1876 7412 met

de mededeling ‘Steun Boeren troef’.

copy

right

foto

: Nie

ls C

oppe

s

P. 11

EDuCAtIEf DoSSIEr BoErEn troEf!Onze educatief medewerkers ont-

wikkelden een lijvig dossier waarin

u alle informatie over het thema

grondvruchtbaarheid in het Zuiden

terugvindt. In het inleidend deel

wordt de link gelegd tussen grond

en voedselzekerheid. Vervolgens

zoomen we in op de situatie van de

grond in verschillende landen waar

Solidagro actief is: Bolivia, West-

Afrika en de Filipijnen. Zo kan de leerkracht of vormingsmede-

werker ervoor kiezen om te focussen op één of meerdere regio’s.

Ook worden verschillende werkvormen voorgesteld om zelf een

boeiende activiteit te organiseren rond het thema. Wat dacht

u van een kooksessie met recepten uit het Zuiden? Of maakt u

liever een stripverhaal waarbij u in de huid kruipt van een Boli-

viaanse, Filipijnse of West-Afrikaanse boer? Als opwarmertje kan

u alvast het educatief filmpje vertonen. Wat gebeurt er als drie

Vlaamse jongeren moeten zien te overleven met de middelen van

een boer in het Zuiden?

Focus op

vruchtbare grond

ook het educatief werk van Solidagro staat in het teken van

ons campagnethema: het recht op vruchtbare grond. Het

hele schooljaar 2014-2015 bieden we secundaire scholen en

vormingsorganisaties voor volwassenen verschillende soorten

materiaal aan om rond dit thema te werken. Kies maar

uit: workshops, leerkrachtenvormingen, achtergrondinfo,

wandelingen... Hieronder enkele uitgelicht.

››› Educatie

Download het filmpje en het gratis educatief dossier via de edu-

catiepagina van www.solidagro.be

WorKSHoPS Voor VoLWASSEnEnVormingsorganisaties voor volwassenen kunnen bij ons terecht

voor een interessante en rijk gevulde avond rond het thema

grond. Het educatief dossier (zie hiernaast) biedt al veel inspira-

tie, maar tijdens onze begeleide workshops zijn er nog heel wat

meer mogelijkheden. Zo kunnen we bijv. samen een lekkere leer-

avond organiseren rond grond in Bolivia, de Filipijnen (evt. met

focus op de Cordilleraregio) of Senegal, met aangepaste hapjes.

U kan bij ons ook terecht voor een lijst met boeiende sprekers.

Check de educatiepagina ‘volwassenen’ van www.solidagro.be

voor het volledige aanbod.

Noteer alvast 23 oktober in uw agenda, want dan organiseren we

samen met Vormingplus Waas en Dender en de stad Sint-Niklaas

een info-avond rond de gevolgen van tyfoon Haiyan op de Filipij-

nen. Check de agenda in deze Djembé voor meer info!

LEErKrACHtEnVorMInGEnSolidagro organiseert vormingen voor leerkrachten van secun-

daire scholen om hen vertrouwd te maken met het thema ‘recht

op grond voor boeren in het Zuiden’ en ons educatief materiaal

voor te stellen. Noteer alvast de leerkrachtenvorming voor Sint

Niklase secundaire scholen op 24 september. Daar kan u ook de

première meemaken van ons filmpje: Vlaamse jongeren gaan

de uitdaging aan om te overleven met de middelen van een

boer in het Zuiden... Op 16 oktober, Wereldvoedseldag is er in

onze kantoren ook de ‘Voedselcarroussel’, een dag vol interes-

sante workshops. Onze coöperanten komen er getuigen. Check

www.solidagro.be voor meer details. Wase scholen kunnen overi-

gens het hele najaar vormingen aanvragen.

LErEn oVEr VruCHtBArE GronD Wilt u met uw school, vereniging of vormingsorganisatie een aanbod

opzetten rond het thema ‘recht op grond voor boeren in het Zuiden’? Neem

dan contact met ons op om samen de mogelijkheden te bekijken. Mail

vorming@solidagro.be of bel 03 77 20 15. Op de educatiepagina van

www.solidagro.be vindt u alvast meer info.

P. 12

BoErEn AAn HEt WoorDFase 1 is het zaaien. Via dit kaartspel kruipt u in de huid van een

boer in het Zuiden. Elke kaart zegt iets over een bepaald facet

van uw leven: hoeveel akkers, kinderen, runderen… hebt u? Wat

verbouwt u? Hoe is het klimaat waar u woont? Laat uw fantasie

de vrije loop en bedenk uw eigen levensverhaal!

BEMEStEnNa het zaaien volgt de tweede fase: het groeien. Daarvoor is mest no-

dig. Bij dit kaartspel is het de bedoeling om zo veel mogelijk natuur-

lijke meststoffen te verzamelen en zo weinig mogelijk pesticiden.

PLAGEn VErjAGEnTijdens de groeifase kan u geconfronteerd worden met allerlei

plagen. Vermijd dat er een insectenplaag over uw akker komt!

Hoe? Door ervoor te zorgen dat u geen ‘harten zeven’ overhoudt.

Kaartspel

‘Boeren troef!’

Speciaal voor onze campagne ontwikkelden we zes

kaartspellen rond het thema vruchtbare grond voor boeren

in het Zuiden. Een leuk opwarmertje voor een les of vorming

of om gezellig met familie en vrienden te spelen. In de

spellen komen de verschillende fasen van de landbouwcyclus

aan bod: zaaien, groeien en oogsten. Wat moet u doen om

uw grond zo vruchtbaar mogelijk te maken voor een goede

oogst? Zet u schrap voor een rondje Boeren aan het woord,

Bemesten, Plagen verjagen, Boeren troef, Goed geboerd of

Boerenbedrog!

››› Kruip in de huid van een boer in het Zuiden BoErEn troEfTijd voor de oogstfase. Haal een grote oogst binnen door zo

veel mogelijk kaarten te verdienen! Na 5 minuten wordt ieders

oogst geteld.

GoED GEBoErDSpeel zo snel mogelijk al uw kaarten kwijt en word zo groot-

grondbezitter! Degene die tweede wordt, is tussenhandelaar. Wie

niet als eerste, tweede, laatste of voorlaatste uitkomt, is burger,

de voorlaatste is grote boer en de verliezer is kleine boer.

BoErEnBEDroGHaal een zo groot mogelijke oogst binnen door kaarten te verza-

melen. Maar er zit een addertje onder het gras: niet alle spelers

zijn even eerlijk…

Maak kennis met de spellen en koop het pakket bij de

Solidagro-stand op Villa Pace op 6 en 7 september!

We bieden u een doosje aan dat bestaat uit 1 stel kaarten met het Solidagro-logo en de spelregels van de 6 verschillende kaartspellen. De speelduur per spel is ongeveer 15 minuten. De spellen kunnen apart of in een reeks gespeeld worden met 3 tot 6 spelers vanaf 6 jaar. Door de aankoop van dit spel leert u op een leuke manier bij over boeren in het Zuiden en steunt u de campagne van Solidagro. Prijs: € 5 per doosje + verzendingskosten (€ 2 voor 1 doosje). Bestel online via het bestelformulier op www.solidagro.be of via info@solidagro.be

BEStEL onS KAArtSPEL!

P. 13

Voor € 51 plaatst Solidagro sprinklerirrigatie voor

1 familie in Bolivia. Dankzij dit systeem vangen we

het bergwater op. Zo kunnen extra groentetuinen

aangelegd worden. Bovendien spoelt de vruchtbare

bovenlaag van de bodem niet weg en blijft deze

vochtig.

Met € 62 bouwt Solidagro een compostput in Bur-

kina Faso. Hierin wordt dierenmest verzameld, ver-

mengd met stro en asse en regelmatig overgoten

met water. Na 30 dagen composteren is de biologi-

sche mest klaar voor gebruik op de velden. Dit werkt

veel beter dan het gebruik van zuivere koemest die

bij regen of irrigatie wegspoelt.

Met € 114 koopt Solidagro een ploeg en een eg in

de Filipijnen. Dit stelt boeren in staat om met hun

waterbuffel graslanden met stugge grassoorten om

te ploegen en daarna in gebruik te nemen als akker. InVEStEEr In IrrIGAtIE, MAtErIAAL of CoMPoStIn deze Djembé (p. 8 - 11) kan u onder meer het verhaal le-

zen van boeren Charlie uit de Filipijnen, Arminda uit Bolivia en

Asseta uit Burkina Faso. Zij getuigen hoe ze dankzij een buffel en

een ploeg, sprinklerirrigatie en het maken van een compostput

hun grond vruchtbaar kunnen maken en houden. Deze zaken zijn

van levensbelang voor hen, want enkel zo kunnen ze elke dag

eten op tafel zetten voor hun gezin. U kan er mee voor zorgen

dat we meer families op deze manier kunnen helpen. Doe daarom

vandaag nog een gift. Hieronder vindt u enkele voorbeelden van

wat we met uw donatie kunnen doen:

Geef boeren

een vruchtbare

toekomst

Meer dan 1 miljard mensen worden getroffen door de

dalende bodemvruchtbaarheid. Vooral boeren in het Zuiden

zijn er het slachtoffer van. Hun landbouwopbrengst daalt

zienderogen. Honger is een constante bedreiging. Via onze

campagne willen we mensen hiervan bewust maken en

boeren steunen. ook u kan uw steentje bijdragen. ontdek

hieronder hoe!

››› Doe een gift voor onze campagne!

Doneren kan via een overschrijving op BE19 0012 1876 7412 met

de mededeling ‘Steun Boeren troef’.

Voor elke gift vanaf € 40 ontvangt u in 2015 een fiscaal attest

waardoor u 45% van uw gift terugkrijgt via de belastingen.

Voor € 16 kunnen er in Bolivia grondstoffen

gekocht worden voor de productie van biologische

meststoffen. Hierdoor verhoogt de landbouwop-

brengst van de boeren.

orGAnISEEr EEn ACtIEMet een geldinzamelingsactie kan u snel € 400 inzamelen. Daarmee kan in

de Filipijnen een waterbuffel gekocht worden om een extra veld te bewerken.

Zet in het najaar een actie op poten met uw vereniging, sportclub, school

of werk en steun zo onze campagne! In de folder ‘Kom in actie’ die u op de

steunpagina van www.solidagro.be kunt lezen, staan alvast een heleboel tips

rond hoe u met een groep geld kan inzamelen.

Neem gauw contact met ons op via info@solidagro.be of bel 03 777 20 15

en wij helpen u op weg!

P. 14

Solidagro ondersteunt de armste boerenfamilies in Bolivia, West-Afrika en de

Filippijnen. Dankzij kleinschalige projecten zoals groentetuinen, rijstvelden

en waterputten werken we samen aan hun recht op voedsel. Deze solidariteit

willen we delen met jongeren en volwassenen in eigen land via ons educatief

aanbod en activiteiten.

CONTACT

Solidagro, Mercatorstraat 81, 9100 Sint-Niklaas.

Tel 03/777 20 15 Fax 03/ 766 36 41, info@solidagro.be

www.solidagro.be

Volg het laatste nieuws op onze Facebookpagina!

COlofoN

• Hoofdredactie: Catherine Billiau, Mercatorstraat 81, 9100 Sint-Niklaas,

03/777.20.15, catherine.billiau@solidagro.be

• Werkten mee aan dit nummer: Catherine Billiau, Doudou Diallo, Sarah

Goyens, Jaap Op de Coul, Hans Schaap, Wouter Semey, Martina Spittaels,

Jan Vanhuysse, Marleen Vanschoor, Wim Vereecken

• fotomateriaal: Sanne Derks, Niels Coppes, Chris Lauwerys,

Sofie Vanderstraeten

• Vormgeving: clauwerys@gmail.com

• Abonnementen Djembé: Djembé is gratis en verschijnt drie keer per

jaar. Adreswijzigingen of stopzettingen kan u melden via christa.lyssens@

solidagro.be of telefonisch: 03 777 20 15.

Djembé wordt gedrukt op 100% gerecycleerd papier, volgens een

milieuvriendelijk procédé.

Met dank aan DGD, Provincie Oost-Vlaanderen en Stad Sint-Niklaas.

STEUN SOLIDAGRO

Solidagro heeft ambitieuze plannen. Om deze te kunnen uitvoeren en onze

partners en projecten blijvend te ondersteunen, heeft Solidagro bijkomende

financiële middelen nodig. Vanaf 40 euro ontvangt u een fiscaal attest. Zo

krijgt u een deel van uw gift via de belastingen terug. Storten kan op het

rekeningnummer van ngo Solidagro:

BE 19 001-2187674-12. BIC: GEBABEBB met als mededeling “Gift Solidagro”

(Mercatorstraat 81, 9100 Sint-Niklaas)

Ontdek op www.solidagro.be wat u allemaal kan doen om onze organisatie

te steunen!

ActiviteitenSEPtEMBEr-noVEMBEr 2014 4 SEPtEMBEr 2014Solidagro World Café: Boeren op vruchtbare grond. Evident. of niet?

Boeiende sprekers vertellen hun persoonlijke ervaringen en proberen zo

antwoord te geven op de vragen: Ecologische landbouw, een nobel idee,

maar kan je daar de wereld mee voeden? Moeten alle boeren aan de maïs,

rijst en tarwe? Wat is het verhaal achter het zwart zand onder uw oprit?

Laat ook uw mening horen!

De Casino, Stationsstraat 104, Sint-niklaas, 20u30, deuren om 20u.

Inkom gratis

Graag een seintje als u komt: solidagro_nodigt_uit@solidagro.be

Meer info op www.solidagro.be

5-7 SEPtEMBEr 2014Villa Pace

op 5, 6 en 7 september kan u op verschillende plaatsen in Sint-niklaas

genieten van het gratis stadsfestival met muziek en allerlei animatie.

Vergeet niet om langs te komen op onze stand op de Wereldmarkt op 6 en

7 september! of komt u mee supporteren voor het Solidagro-team tijdens

de Ballonloop op zondag (start om 13u30 en 14u30 op de Grote markt)?

www.vredefeesten.be

19 En 20 SEPtEMBEr 2014

Manifiesta

Manifiesta is het feest van de Solidariteit in België met concerten,

debatten, een kinderprogramma, een boekenbeurs, workshops, een

solidariteitsdorp… Vergeet niet om langs de Solidagro-stand te komen!

Staf Versluyscentrum, Kapelstraat 76 in Bredene

www.manifiesta.be

23 oKtoBEr 2014Een mismatch op de filipijnen

Een jaar na tyfoon Haiyan kijken we wat vandaag nog de gevolgen zijn

voor de bevolking. We zien een merkwaardige parallel in de manier

waarop de filipijnse overheid de vele mijnbouwdossiers behandelt.

Aan de ene kant schitteren in afwezigheid, aan de andere kant een

laisser-faire politiek ten aanzien van grote concerns die het land leeg

roven. Een mismatch tussen de belangen van de filipino’s en de (inter)

nationale politiek?

onder begeleiding van Pascal Van Driessche, programmabeheerder

filipijnen bij Solidagro en Hans Schaap, landenvertegenwoordiger

filipijnen bij Solidagro.

Solidagro, Mercatorstraat 81, Sint-niklaas, 20u.

Inkom gratis.

Inschrijvingen via Vormingplus Waas en Dender.

www.vormingplus.be

Boeren troef!

Solidagro is een ngo voor ontwikkelingssamenwerking die

de armste boerenfamilies ondersteunt in Bolivia, West-

Afrika en de filipijnen. Samen werken we aan hun recht op

voedsel. Bij het uitvoeren van onze projecten worden we vaak

geconfronteerd met problemen rond grondvruchtbaarheid.

De oorzaken? ontbossing, monocultuur, de gevolgen van

klimaatverandering, landroof… Via de campagne ‘Boeren

troef!’ zet Solidagro deze problematiek in de kijker. Want

boeren in het Zuiden moeten zelf de troefkaarten in handen

krijgen om de grondvruchtbaarheid te verbeteren.

Steun de campagne!

• Doe een gift op BE19 0012 1876 7412

• Zet een actie op touw met uw collega’s, vrienden... Doe

inspiratie op via de steunpagina op www.solidagro .be en

contacteer ons!

• Like de Facebookpagina van ngo Solidagro en deel onze

filmpjes, foto’s en berichten (vooral tijdens de campagneweek

vanaf 4 september)

• Kom naar onze activiteiten

• Organiseer een les of vorming over vruchtbare grond m.b.v.

ons educatief dossier en/of ons kaartspel