OntdekDienst voor Toerisme

Jalhay Spa Stavelot Theux Trois-Ponts

Toeristisch circuitHet Land van de Bronnen

Het Land van de Bronnen bestaat uit de mooiste steden en dorpen van de Ardennen enhet is onweerlegbaar de grote toeristische «bron» van de streek. Zowel het uitzonderlijke hotelaanbod, gaande van het luxehotel tot het familiepension, de gastenkamerof de landelijke gîte, als het geïndividualiseerde en warme onthaal, zorgen voor een aangename verrassing.Het LAND VAN DE BRONNEN heeft een opmerkelijk erfgoed en een uitzonderlijke natuur. Iedereenvindt er zijn gading.Voor liefhebbers van cultuur zijn er onze grote festivals, musea en expositiezalen, die even rijk als gevarieerd zijn. Sportliefhebbers beleven heerlijke momenten in het LAND VAN DE BRONNEN en kunnen zich uitlevenin hun favoriete sport: autosport, mountainbiken, lopen, paardrijden, skiën…Liefhebbers van folklore dansen en bewegen op het ritme van onze folkloristische evenementen, carnavals, historische evocaties, populaire verhalen…Gastronomen of mensen die gewoon graag lekker eten, kunnen proeven van onze streekproductendie bereid worden door grote chefs in de talloze restaurants van het LAND VAN DE BRONNEN.En ten slotte zullen liefhebbers van water, in zijn natuurlijke verschijning, als thermale behandeling of om te drinken, alles vinden wat hun hartje lust in het LAND VAN DE BRONNEN.

Een uitzonderlijke natuur - Het Land van de Bronnen bevindt zich aan de voet van de Hoge Venen,het mooiste natuurreservaat van België. Het biedt talloze wandelmogelijkheden: in de venen, op hetplatteland, in de bossen, zowel te voet, met de fiets als te paard. Onderweg ontvouwen zich schitte-rende landschappen en uitzonderlijk natuurschoon.Tradities en folklore - Het Land van de Bronnen is zeer gehecht aan zijn geschiedenis en het behoudvan zijn tradities. Tal van evenementen zetten de tradities voort van onze streek: de oude beroepenvan Sart brengen het landelijke leven uit het begin van de 20e eeuw weer tot leven, de ‘Franche foire’evoqueert het leven in de middeleeuwen in de burcht van Franchimont, de ‘Laetare’ van Stavelot brengtmet de Blancs-Moussis de mooiste carnavalstoet van de streek en het lampionbal is een feest zoals inde goede oude tijd...Streekeigenheid en gastronomie - Het Land van de Bronnen nodigt zijn gasten uit in de besterestaurants! Tal van producten uit ambachtelijke ateliers worden bereid door de grootste chefs van destreek.Cultuur - Het Land van de Bronnen pakt ook uit met een groot aantal musea, die de geschiedenisvan de streek presenteren, in de breedste zin van het woord.

Het Land van de Bronnen is vóór alles bekend voor zijn WATER!Spa is op dit punt zo beroemd dat zijn naam doorgedrongen is in verschillende talen. De geschiedenis van het kuurwezen gaat terug tot de oudheid. Sommige ijzerhoudendebronnen werden erkend voor hun geneeskrachtige eigenschappen. Men baadde er in endronk het water, en soms beide tegelijk.Vandaag is Spa synoniem voor uw welzijn.

Huis van Toerisme van het

Land van de Bronnen

3

Ter informatie is de afstand weergegeven van site naar site. Het totale traject bedraagt 127 km. U geniet optimaal van dit circuit van juni tot september, maar de tocht kan in omhet even welk seizoen.

Het vertrek ligt bij het Huis voor Toerisme van het Land van de Bronnen, dat gevestigd is inde emblematische Peter de Grote-bron.

Dit uitzonderlijk gebouw uit 1880 herbergt een van de meest overvloedige en koolzuurhou-dende bronnen van de stad. Hij levert gemiddeld 21.000 liter per dag. Het water is rijkaan ijzer, verkwikkend en bevat veel minerale zouten.

In de wintertuin van de Peter de Grote-bron wordentijdelijke tentoonstellingen georganiseerd tijdens dezomer-periode en op het einde van het jaar.

De bron zelf is een toeristische attractie die u laat kennismaken met Spa, zijn geschiedenis,zijn prestigieus verleden en zijn natuurlijkmilieu.

OntdekkingscircuitSpa, authentieke kuurstad 0 km 6

Het dorp Winamplanche 2,5 km 7

La Reid en Haut-Regard 12 km 8

Theux - Middeleeuws bourg 19 km 9 - 10

Het dorp Polleur 21,5 km 11

Het dorp Tiège 29 km 11

Het dorp Sart 30 km 12

Het dorp Solwaster 32 km 13

Het dorp Jalhay 36 km 13

De Hoge Venen 40,5 km 14

Francorchamps 63 km 15

Stavelot en de Abdij 70,5 km 16

Het dorp Wanne 76 km 17

Trois-Ponts 81,5 km 18 - 19

Spa, Land van de Bronnen 116,5 km 20 - 21

Kaart van toeristisch circuit 22 - 23

Inhoudsopgave

Het dorp Winamplanche2,5 km

U passeert onder despoorwegbrug en draaitlinksaf naar Winam-planche (N606), een kleindorpje dat op 10 septem-ber 1944 de naziterreuronderging.

Links ziet u de Sint-An-drieskerk van Winamplanche. Ze werd in 1859 ge-bouwd door de provinciearchitect Delsaux. Ze herbergtonder meer een Kruisafname (18e eeuw), een kopienaar Pieter-Paul Rubens. Zet uw weg verder tot inDesnié. Dit dorp heeft een site die in 1989 beschermdwerd als natuurmonument: een boeket opmerkelijkebomen rond een groot kruis.

Neem “rue du Ry Sauvage” naar de kapel Onze-Lieve-Vrouw van Banneux. Op de begraafplaats bevindt zicheen getrouwe kopie van het paviljoen van KoninginJeanne de France, een parel van de Renaissance. Eenparochiaan, Gustave Trasenster, die tuk was op cultu-rele reizen in Frankrijk, had in les Baux de Provencehet schitterende paviljoen van de Koningin ontdekt.Toen hij vernam dat de beroemde dichter Frédéric Mis-tral een kopie had laten maken voor zijn graf in Mail-lane, besloot hij dat voorbeeld te volgen en liet hijeveneens een kopie maken voor zijn familie, op de be-graafplaats van zijn dorp.

Keer nadien op uw stappen terug tot aan het kruispunten neem links de richting van het dierenpark (Parc Ani-malier) en la Charmille.

U komt aan het kruispunt van la croix Papet. Vóór1848 stond hier een kruis dat de grens van de paro-chie Desnié aangaf. Later stond op deze plaats een hutwaarin een zeer arme man leefde, die men Papetnoemde. Hij fungeerde als koerier tussen de aangren-zende dorpen. Hij werd in zijn hut dood aangetroffendoor mensen aan wie hij een dienst had bewezen enuit dankbaarheid lieten ze een herdenkingskruis op-trekken.

Draai naar links, nog steeds in de richting van het die-renpark, en dan onmiddellijk opnieuw naar links in derichting van la Charmille. Aan het gehucht Verbuis-son draait u rechts naar la Charmille (of ga ongeveer50 meter verder en u komt aan de beroemde wande-ling van de Ninglinspo). La Charmille (de haagbeu-klaan) werd in 1885 geplant door de rentenier MichelNys. Hij had vooraf het kasteel gekocht en het bijho-rende park aangelegd. Met een lengte van 573 meteris deze prachtige groene gang de langste van Europa.Voor de aanleg werden 4.500 haagbeuken aangeplanten in vorm gesnoeid. La Charmille is sinds 1979 be-schermd. In 1985 werd de laan gerestaureerd door deprofessoren en leerlingen van de provinciale land-bouwschool van La Reid. Het is moeilijk om niet te val-len voor dit groene juweel met vele gezichten: eentypisch renaissanceproduct in de lente, een tunnel vankoelte in de zomer, een symfonie van bonte kleuren inde herfst en een boog van kristal onder de winterserijp. Nadat u la Charmille hebt bezocht, keert u terugnaar de hoofdweg die naar het dierenpark voert. Ophet einde van de rue Huta draait u direct naar links.

76

Spa, authentieke kuurstadVerlaat de Dienst voor Toerisme van Spa en neem derue Royale in de richting van Theux (N62). Ga langshet Casino aan uw linkerkant. Het Casino van Spa,gebouwd tussen 1904 en 1908, werd vernield dooreen brand in 1917 en herbouwd in 1920. Aan de bui-tenzijde is de stijl neoclassicistisch. Binnen ontdektmen een reeks grote zalen in verschillende stijlen (Lodewijk XVI, Empire, Napoleon III).

Nog steeds aan uw linkerzijde ziet u het oude ther-male etablissement, dat gebouwd werd tussen1862 en 1868. Het plafond van de hal werd versierddoor schilder Carpey.

Iets verder, rechts, ontdekt u de ingang van het Parc de Sept Heures. Het werd aangelegd in 1758als publieke wandelplaats. Het gebouw aan de ingangvan het park is de Galerij Leopold II, een indrukwek-kend architecturaal geheel met twee paviljoenen dieverbonden zijn met een overdekte wandelgang. Dit ishet werk van Architect Hansen (19e eeuw). Het geheel

lijkt op de monumentale metalen constructies die op-gang maakten rond het einde van de 19e eeuw. HetParc de Sept Heures dankt zijn naam aan het uur datde kuurgasten er gingen wandelen.

Nog verder ziet u het benedenstation van de kabelliftdie naar de Thermen van Spa leidt.

De Thermen van Spa zijn speelser geworden en volgende hedendaags trends. Ze bieden u een nieuwe manierom u over te geven aan de weldaden van een bijnamagisch water. Ze helpen u op een plezierige en aan-gename wijze om u te her…bronnen.

Iets verder, avenue Reine Astrid, aan uw rechterzijdeziet u de Villa Royale, waar Koningin Marie-Henriettewoonde van 1895 tot aan haar dood in 1902. Het gebouw herbergt de verzamelingen van het Museumvan de Badstad.Een bezoek waard.

La Reid en Haut-Regard - 12 kmIn Haut-Regard duikt een kasteel op. Het werd al ingeschriften vermeld in 1575, toen het nog toebe-hoorde aan Hermès de Presseux. In 1622 werd hetvergroot door zijn nakomelingen. Het was de zetel vaneen heerlijkheid, die ontstaan was door een verleningvan Erard de la Marck ten voordele van Englebert dePresseux, die van 1506 tot 1516 gouverneur was vanhet Markgraafschap van Franchimont. Deze fa-milie is uitgestorven in de 18e eeuw. Iets verder, aanhet kruispunt, ziet u een mooie boerderij. Ze boodvroeger onderdak aan het tolkantoor van La Reid. Demensen van Remouchamps (die in het HertogdomLuxemburg woonden) moesten een heffing betalenaan een ambtenaar van de Prinsbisschop, wanneer zede grens overstaken tussen de twee ‘staten’ om naarhet land van Luik te gaan.

Steek de baan over en volg verder de richting van hetdierenpark van La Reid.

Negeer de afdaling naar Becco aan uw rechterzijde.(Etymologisch is Becco verwant met Bocho, dat af-hangt van de gemeente Goé. De oorsprong zou in hetwoord ‘Bôk-Holt’ of beukenbos liggen.)

U arriveert nu bij Forestia. Het dierenpark strekt zichuit over 20 hectare en u vindt er verschillende verte-genwoordigers van de Europese fauna (herten, moe-flons, everzwijnen, bizons, wolven enz…). Een bezoek waard.

Daal af naar Theux via Jevoumont.Aan de ingang van het dorp ziet u rechts het kasteelNagelmackers, in 1857 gebouwd volgens plannen vanarchitect Auguste Vivroux. In 1892 werd het verbouwden vergroot, en kreeg het zijn neonormandische uit-zicht.

De Ferme de la Dîme bevindt zich iets verderop, aanuw linkerzijde. Het is een indrukwekkende vierkants-hoeve uit de 17e eeuw, met gebouwen die zich rondeen binnenhof scharen. Men ontdekt er nog de grotetiendenschuren. Daar werden de oogsten en land-bouwproducten opgeslagen, die de boeren als belas-ting moesten afdragen aan de Prinsbisschop (dezogenaamde tienden). Het gebouw heeft nog steedszijn torens en schietgaten.

Wanneer u het dorp verlaat, merkt u rechts het mo-derne Château de l’Ourlaine en nog een versterktehoeve uit de 17e eeuw die vandaag een experimenteleboerderij is van de Provincie Luik.

Theux – Middeleeuws bourg 19 kmAan de voet van de heuvel bereikt u Theux. Draai naarlinks en dan onmiddellijk rechts, naar het dorpscen-trum. De oorsprong van Theux wortelt in de Middel-eeuwen. Het zou de geboorteplaats van Karel Martelzijn. De Sint Hermes en Sint Alexanderskerk (res-pectievelijk een Romeinse prefect en een paus) ligtrecht voor u. Ze werd opgetrokken in regionale steenmet een geelachtige kleur. Ze heeft het grondplan vaneen basiliek met een driedelig schip van gelijke hoogte(uniek tussen Rijn en Loire) dat onder één dak steekt.Het plafond van het centrale schip toont 127 schitte-rende schilderingen op hout uit de 17e eeuw. Wil menze ten volle bewonderen, dan kan men een specialeverlichting aansteken via een muntautomaat. Het pla-fond van het koor symboliseert gedeeltelijk de Myste-ries van de Rozenkrans, de plafonds van de kapellenhet Laatste Oordeel en de Verrijzenis van Christus. Dehouten beelden uit de periode 15e-18e eeuw werdengerestaureerd. De doopvont heeft een kuip uit de 12e

eeuw. Bezienswaardig.

Het stadhuis Ga de straat een vijftigtal meter in en u bevindt zichrechtover het stadhuis. Het werd in 1770 gebouwddoor Barthélemy Digneffe in Louis XVI stijl. Het her-bergt schilderijen uit het einde van de 18e eeuw, diede Rechtvaardigheid en de Welvaart voorstellen. Hetstadhuis is van maandag tot zaterdag in de voormid-dag toegankelijk.

Draai linksaf naar de place du Perron. U staat voorhet Perron, symbool van de gemeentelijke vrijheden.De basis bestaat uit vier achthoekige treden met ei-genaardige nissen (ze waren voorzien voor het plaat-sen van leeuwtjes, het embleem van Franchimont),waarop een kolom verrijst die bekroond is met eendennenappel. Het kruis stelt de religieuze autoriteitenvoor; de kolom is de steen der rechtvaardigheid ensymboliseert de burgerlijke overheid en de dennenap-pel evoqueert de vruchtbaarheid en de welvaart. HetPerron is het symbool van de vrijheden die de inwonersvan Theux in 1457 bekwamen van Luik. Het huidigePerron is al het derde. Het werd opgericht in 1768 engerestaureerd in 1998. Het eerste werd in 1468 ver-nield door Karel de Stoute, het tweede bezweek onderde weersomstandigheden.

Ga verder tot de rotonde en neem net ervoor hetnauwe straatje rechts dat afdaalt langs de brug overde Hoëgne.

98

Het dorp Polleur - 21,5 kmOp de top van de heuvel draait u rechtsaf in de richtingvan het dorpje Sasserotte.

Volg de hoofdweg om zo links weer af te dalen naarde Hoëgne.

Voorbij de brug gaat u naar links in de richting vanPolleur.

U passeert voorbij het viswater (rechts) en de camping(links) van Polleur en nadert nu het dorpscentrum, nogsteeds via de hoofdweg. Het dorp werd al vernoemdin 898 en is ongetwijfeld het oudste uit de vallei vande Hoëgne. Het werd in 1468 vernield door Karel deStoute. In 1789 was het de zetel van het ‘Congrès de

Polleur’.

‘Le Vieux-Pont’van Polleur be-vindt zich aan uw

rechterzijde. Ze ligt op de oude weg die Tongeren metTrier verbond en werd gebouwd in de 12e eeuw. Van-daag vormt ze het decor van het tweejarige feest van“le Coucou”, dat het laatste weekend van juli plaatsvindt, telkens op even jaren.

Links kunt u de kerk van Polleur bewonderen, demeest aantrekkelijke getuige van het verleden van hetdorp. Gewijd aan Sint-Jacobs en Onze-Lieve-Vrouwvan Polleur werd de kerk al in 1391 in geschriften ver-meld. Ze onderging verbouwingen in 1450, 1591,1902 en in 1983 werd de torengevel gerestaureerd.De spiraalvormige torenspits zal zeker uw aandachttrekken. De kerk werd overigens op de monumenten-lijst geplaatst.

Aan het kruispunt van le “Val de Hoëgne” gaat urechtsaf richting Tiège.

Het dorp Tiège - 29 kmU komt het dorp Tiège binnen, waar u talrijke wa-terputten, drinkbakken en fonteinen zult vinden diedik in de bloemen staan. De kerk uit 1954, is opge-trokken in zandsteenblokken in een preromaanse, ka-rolingische stijl. Ze bezit één van de mooiste orgels uitde streek. Doorkruis het dorp, dat als een lint rond dehoofdstraat (N640) ligt, in de richting van Sart, eenvan de oudste dorpen van “l’Ardenne Herbagère”. Hetbehield zijn typisch karakter en zijn boerderijen uit de18e en 19e eeuw. Aan het rondpunt verder in de rich-ting van Sart.

De HoëgneDe Hoëgne vormt een hydrografisch bassin van on-geveer 200 km2. Ze ontspringt bij de Baraque Michel(674 m hoogte). Het is een van de meest bekende ri-viertjes van de Hoge Venen. Het grillige waterloopjewordt gevormd door de Ru (beekje) de Polleur en deRu de la Baraque, afkomstig van het veengebied vanHerbôfaye en van de Baraque Michel. De belangrijkstebijrivier is de Wayai, die het meer van Warfaaz vormten de stad Spa ondergronds doorkruist. Ze krijgt ookwater van de Statte en de Sawe en is zelf een bijriviervan de Vesder (rivier uit het Maasbekken). In Pepinstermondt ze er in uit. Wanneer u de bibliotheek verlaat,neemt u rechts en gaat u verder rechtdoor langs dekades van de Hoëgne, tot aan de brug van la Bouxhe-rie.

La Bouxherie (mogelijke betekenis: plaats bedekt metstruiken – ‘bouhon’ of de slagbeweging van een smid– ‘bouhi’) is een meester- werkje van Maaslandsekunst, dat in 1667 werd gebouwd door de familie Bo-niver. Deze voorname familie uit Theux bezat 400 jaarlang verschillende hoogovens. Ze leverde ook 11 bur-gemeesters aan Theux.

Aan het einde van de straat draait u linksaf, richtingSpa. Aan de volgende viersprong gaat u opnieuw naarlinks, nog steeds in de richting van Spa.

De burcht van Franchimont Volg de hoofdweg over 100 meter en draai linksafrichting Sassor en de burcht van Franchimont, viade brug over de Hoëgne (de brug van Marché, schil-derachtig dorpje dat aan de voet van de burcht ligt enwiens geschiedenis er nauw mee verbonden is). Het isvrij waarschijnlijk dat de eerste huisjes van Marché uitde grond rezen tijdens de bouw van de burcht in de11e eeuw. De bewoners voelden zich beschermd doorde indrukwekkende versterking en ze konden er wer-ken of handel drijven.

Bezienswaardig.

Aan de ingang van Sassor ziet u rechts een kleinbaantje dat naar de burcht leidt.

De burcht van Franchimont werd gebouwd rond de11e eeuw. Hij telt drie vleugels met schietgaten rondeen rechthoekig binnenplein. U ziet er een mooie ge-welfde zaal en een massieve donjon die in de 13e en

14e eeuw op de hoe-ken werd versterkt. Bezienswaardig.

10 11

Het dorp Sart - 30 kmU komt aan in Sart. Aan het kruispunt draait u linksafom langs de Grand-rue af te dalen naar de “place duMarché”. Daar zult u verbaasd staan over de prachtvan de architectuur die typisch is voor het land vanSpa:

• Het “Maison Lespire” “As hauts Egrés” met be-schermde gevel uit 1616.

• Het Perron, symbool uit 1458 van de gemeentelijkevrijheden.

• Het “Maison Bronfort”, links, is een indrukwek-kend ‘bourgeois’ pand uit de 18e eeuw.

• Het “Maison Vicariale”, momenteel “Office duTourisme”, is een discreet en elegant huis uit de 19e

eeuw waar vroeger de vicaris van de parochie woonde.

• De Saint-Lambertkerk uit 1705, met een be-schermde versterkte toren uit de 12e eeuw.

• Rechts van de kerk ziet u de “Vieux Chêne”, eeneik die meer dan 500 jaar oud is. De overlevering wildat Karel de Grote hier recht sprak.

• Net achter de Oude Eik moet u beslist een blik wer-pen op het “Maison du Maquis”. In deze mooiehoeve in natuursteen uit het begin van de 19e eeuw,verbleef in 1944 Prins Karel, de broer van Koning Leo-pold III. Ga verder naar de hoofdweg en aan het kruis-punt draait u af naar links. Steek de brug over deautosnelweg over en kies links de richting Solwaster(opgelet, neem niet de oprit van de autosnelweg).

Her dorp Solwaster - 32 kmSolwaster is een schilderachtig en traditioneel dorpdat u vergast op aantrekkelijke uitzichtpunten. Langsde Statte, de Sawe en de Hoëgne wandelt u tussen delegenden. Langs de veenriviertjes ontdekt u tal van cu-riositeiten zoals de “Cascade des Nutons”, de “Rocherde Bilisse”, de Dolmen, de “Cascade Léopold”, de“Pont du Centenaire”, de vreemde steenbergen…

Op de plek die men Gospinal noemt, langs de baantussen Solwaster en Jalhay, moet u een kijkje nemenbij de lokale blikvanger: de ‘zeven broers’. Het zijnzeven eiken die al meer dan 100 jaar in elkaar ver-strengeld zitten.

Het dorp Jalhay - 36 kmBegeef u verder naar het dorp Jalhay, waar u heel watrestaurants aantreft. In het centrum verheft zich devreemde scheve toren van de Sint-Michielskerk. Jalhaykoestert zich aan de voet van de Hoge Venen en ligtaan de rand van het Hertogenwald. Het hoogste punthaalt 672 m en de helft van het grondgebied maaktdeel uit van het Natuurpark Hoge Venen – Eifel. Hetwas in 1012 dat Jalhay zijn lot verbond aan het Mark-graafschap van Franchimont (met Sart, Spa, Theux enVerviers). Dat duurde tot 1794, het jaar van hun an-nexatie bij Frankrijk.

Aan het kruispunt neemt u de richting naar de Barrage(stuwdam) de La Gileppe (N629).

12 13

De Hoge Venen - 40,5 kmDe stuwdam van La Gileppe bevindt zich aanuw rechterzijde. Het meer heeft een oppervlakte van130 ha en bevat 26 miljoen kubieke meter drinkbaarwater voor de streek! Aan de voet van de muur be-draagt de diepte 68 m en de dam heeft een maximumevacuatiecapaciteit van 185m3/sec. Neem de lift vande panoramische toren (77 meter) en u krijgt een on-vergetelijk uitzicht op de stuwdam, het meer en debossen van het Hertogenwald. Op de stuwdam waaktde beroemde leeuw van La Gileppe. De kolos heeft eenhoogte van 13,5 meter. Hij werd gerealiseerd doorFélix Bourré, die er een jaar over deed om de 183 blok-ken zandsteen te bewerken die nodig waren voor hetreusachtige beeld.

Wanneer u de site verlaat, gaat u rechts in de richtingvan Eupen.

Op het einde van de afdaling draait u rechtsaf (N629).Onmiddelijk erna kiest u nogmaals rechts voor dekleine bosweg die u rechtstreeks naar de N68 voert,de weg die Eupen met Malmedy verbindt.

U passeert de viersprong van Belle Croix en komt aanbij de Baraque Michel, vlakbij het hoogste punt vanBelgië (672 m). Hier vertrekken tal van wandelingendoor het Natuurreservaat van de Hoge Venen.

De Baraque Michel bevindt zich aan uw rechter-zijde. Voor de oorsprong moeten we terugkeren naarde 18e eeuw. Michel Schmitz uit Sinzig in het Rijnland

vestigt zich in Herbiester bij Jalhay. Hij doolt vaak rondop de Venen en op een mistige dag verdwaalt hij er.Slechts bij het vallen van de nacht vond hij de wegterug. Na een dankgebed aan de Maagd plantte hijzijn wandelstok in de grond, beloofde er een ‘barak’op te trekken en de rest van zijn dagen te wijden aanhet redden van verdwaalde reizigers. Hij deed dat van1808 tot aan zijn dood, in 1819.

Aan Mont Rigi rijdt u rechtdoor in de richting van Malmedy.

U doorkruist het Veen van Poleur, de neûre lowé ende Setay, tot aan het kruispunt van Hockai. Draai daarrechtsaf naar het dorp Hockai, bekend voor zijn lan-glaufpistes en zijn ‘Pont du Centenaire’. De brugwerd in 1930 gebouwd om de 100e verjaardag te vie-ren van de Belgische onafhankelijkheid. Ze ligt overhet beekje Poleur, dat hier het veengebied verlaat enhet bos van Hoëgne in trekt, waaraan het zijn nieuwenaam ontleent. De brug bevindt zich op de as van eenheel oude weg met de naam ‘Vecquée’, die aan de enekant naar de Baraque Michel en aan de andere kantnaar Malchamps en Bérinzenne leidt. Deze oude wegis zeer bekend sinds de spoorlijn er kwam. Hij volgdehelemaal de zuidergrens van het bisdom Luik. Daarhaalde hij ook zijn naam vandaan. In het Waalse dialect betekent ‘Vèke’ bisschop (évêque).

Midden in het dorp, neemt u de eerste weg links naarFrancorchamps, tot aan het volgende kruispunt.

Links naar Malmedy/Stavelot. Volg de weg over onge-veer 2 km tot aan het volgende kruispunt.

Francorchamps - 63 kmDraai linksaf naar Francorchamps, het kleine dorpjedat bekend werd voor zijn racecircuit, het mooistevan de wereld.

Trek door het dorp en ga richting Stavelot langs deN622, aan uw rechterzijde.

1514

Stavelot en de Abdij - 70,5 kmAan de verkeerslichten gaat u rechtsaf,400 m verder neemt u de 4e straat links, “rue Neuve”.Deze geplaveide straat toont een aantal gevels die be-dekt zijn met leien. Aan de linkerzijde ziet u achtereen-volgens de fontaine Ferdinand Nicolay (1840), eenopenbare wasplaats (19e eeuw) en het ‘Resto Ô MalAimé’, het oude Pension Constant, waar de Fransedichter Guillaume Apollinaire logeerde tijdens zijn ver-blijf in de Ardennen in 1899. Neem vervolgens devierde straat links naar naar “place du Vinâve”. Rechtvoor u verrijst de parochiekerk (1751) die een mees-terwerk van Maaslandse kunst herbergt: het reliek-schrijn (la châsse) vanSint-Remaclus (13e eeuw).

Lets verder, rechts, is de grote“place Saint-Remacle” afge-zoomd met beschermde gevelsvan woningen uit de 17e en 18e

eeuw. Temidden van de pla-

veien verheft zich de perronfontein uit 1769 meteen opmerkelijk opschrift. Verlaat het plein langs delage kant en ga over het kruispunt.

Links merkt u de Abdij van Stavelot op (resten uitde 11e, 16e en 18e eeuw).

Ze is opgenomen bij het ‘Uitzonderlijk Erfgoed vanWallonië’. Vandaag geeft ze onderdak aan drieboeiende musea: het Museum van het Vorsten-dom Stavelot-Malmedy (geschiedenis van hetPrinsdom), het Museum van het Circuit vanSpa-Francorchamps en het Museum van Guillaume Apollinaire. In de oostvleugel is de ga-lerij voor hedendaagse kunst Triangle Bleu gevestigd. Bezienswaardig.

Voorbij de abdij neemt u de brug over de Amblève. Hetgrote vakwerkpand links was vroeger een leerlooierij.Rechts herinneren enkele militaire overblijfselen er aandat in Stavelot hevige gevechten plaats vonden in december 1944, tijdens de Slag van de Ardennen. Garechtsaf. De weg leidt naar Wanne. Hier kunt u desge-wenst op verschillende plaatsen afslaan naar de valleivan de Amblève, een der mooiste van de Haute Ardenne.

Het dorp Wanne - 76 kmIn het midden van het dorp Wanne bevindt zich eenindrukwekkende kerk, waarvan de toren uit de 12e

eeuw dateert, en een kasteel met dezelfde naam alshet dorp, waarvan de oorsprong in de Middeleeuwenligt.

Ga voorbij het Museum van Wanne en draai recht-saf richting Trois-Ponts.

Rechts ziet u de langste skipiste van België: ‘Val deWanne’, en ook de “Puzzle Planet” , een mooi labyrintin hout dat uitsteekt boven een uitzonderlijke vallei.Bezienswaardig.

U daalt af naar Trois-Ponts. De gemeente is bekendvanwege haar ezeltochten. U kunt naar de Leroux-toren via een klein paadje aan uw linkerkant. Het iseen belvedère met 47 treden. Boven geniet u van eenpanorama op de valleien van de Salm en de Amblève.

1716

Trois-Ponts - 81,5 kmVoorbij het station van Trois-Ponts, neemt u links derichting Basse-Bodeux en Manhay. Trois-Ponts danktzijn ontwikkeling aan de spoorweg die er in 1867werd aangelegd. Een eerste lijn kwam van Spa, viaFrancorchamps! In het westen moest de spoorlijn va-nuit Remouchamps uit de vallei van de Amblèveklimmen. Dat was een heus titanenwerk dat pas in1885 werd beëindigd. Vandaag is het landschap nogsteeds bezaaid met verschillende tunnels en viaduc-ten.

De weg kronkelt door de vallei vooraleer hij de MontSaint-Jacques opklimt, via Mont de Fosse en Bergeval.

Saint-Jacques was een doorgangsplaats voor bede-vaarders op weg naar Santiago de Compostela. Hetfraaie kerkje werd zwaar beschadigd in december1944 en uiteindelijk afgebroken in 1961. Op het plat-teland zijn de weiden bezaaid met tal van hagen. Hetis een buitenkans voor het behoud van de biodiversi-teit en de landschapsesthetiek. Langs deze hagen vanmeidoorn en egelantier merkt u heel wat vruchten, dieblozen onder de zon. Zij zijn er niet als versiering. Vo-gels zoals de putter, de groenling en de goudvink pro-fiteren van deze miraculeuze vruchten. De natuurlijkekleuren voeren ons naar een hoogvlakte. Aan hetkruispunt neemt u de richting Hamoir en u gaat verderlangs de “Panoramaroute”.

In Basse Bodeux wacht u een ontmoeting met natuur-steen en leisteen. Het dorpscentrum werd fraai heraan-gelegd. Aan de rotonde neemt u de afrit langsL’Auberge du Père Boigelot’ en gaat u verder op dehoofdweg. De baan slingert zich over een heuvel enbereikt dan het ‘merengebied’. Even na het verlatenvan het dorp rechtsaf slaan en de aanwijzing ‘Centralede Coo’ volgen.

De hydro-elektrische centrale102,5 km

In het plaatsje Brume ziet u nog de oude meander vande Amblève in Coo. In de 20e eeuw profiteerde demens van de opgedroogde meander om een kunstma-tig meer aan te leggen, geprangd tussen twee stuw-dammen. Het werd een kunstwerk dat een derelementen vormt van de elektrische centrale vanCoo, die 900 megawatt levert. De centrale kwam erin 1971.

Ze werkt met een systeem van turbines en pompen.De twee hoogst gelegen meren (500m hoogte) vangeneen grote hoeveelheid water op, die ’s nachts wordtdoorgepompt. Wanneer de vraag naar elektriciteithoog is, lopen de twee meren leeg en het water wordtnaar de vallei en het lager gelegen meer gestuwd, viaturbines die wisselstroomgeneratoren aandrijven. Keerterug naar Trois-Ponts en aan het kruispunt draait ulinksaf naar Coo.

De waterval van Coo - 104,5 kmDe waterval van Coo bevindt zich aan uw linker-zijde. Hij werd kunstmatig aangelegd door monnikenin de 17e eeuw. Op deze plek kunt u een goed gevuldweekend doorbrengen.

Er is een attractiepark waar u zich kunt overgeven aankarting, sensatiecircuits, een wildpark, een zetellift,verschillende restaurants en wandelcircuits.Een bezoek waard.

Aarzel niet om hier even te stoppen. Ga onder de ze-tellift door naar la Gleize. Daar bevindt zich het Museum ‘December 44’.

Een bezoek waard.

Aan de viersprong gaat u naar rechts, richting Spa.

1918

Spa, Land van de Bronnen 116,5 kmU doorkruist Borgoumont en het gehucht Cour en ar-riveert bij het Domein van Bérinzenne dat aan uwrechterkant ligt. Het domein ligt aan de voet van hetVeen van Malchamps, midden de bossen van Spa.De omgeving is er gewoon prachtig en de uitgebreideinfrastructuur beantwoordt aan de verwachtingen vanhet publiek. Daar is het Museum van de Bos en Water"Pierre Noé". Bezienswaardig.

De panoramatoren ligt op een hoogte van 570 m envoegt daar nog eens 24 m aan toe. Er zijn twee kijk-platforms, het ene op 10 m en het andere op 22 m, ofzeg maar 86 treden hoog.Bezienswaardig.

Zet uw weg verder naar de bron van la Géronstère.De bron van la Géronstère kende men al in de 16e

eeuw. Men noemde hem vroeger ‘l'Enragée’ (de dollebron). Als men er van dronk, dan werd men – naar ver-luidt – bedwelmd en soms kreeg men zelfs hallucina-ties! Ook al bevat het bronwater weinig ijzer en

koolzuur, de zwavelgeur liegt er niet om. De bronwordt beschermd door een spits dak, dat gedragenwordt door 4 zuilen van rood marmer. Het is onget-wijfeld een der mooiste van Spa.

Draai rechtsaf in de richting van de bron van la Sau-venière. Even voor het kruispunt op uw rechterzijde,ziet u “la Reine bron”. Het water haalt zijn eigen-schappen en kracht uit het Veen van Malchamps. Hetbevat weinig zout en is onder meer befaamd voor zijnurineafdrijvende werking en de eliminatie van giftigestoffen in het lichaam. Dit water wordt gebotteld enis algemeen bekend als Spa Reine.

Recht voor u bevindt zich de bron van la Sauvenière. Deze bron werd ontdekt door Sint-Remaclus. Het is de oudste en in vroegere tijdenmeest bezochte bron van Spa. Al in de jaren 1300 washij een bedevaartsoord voor jonggehuwden, omdathet water de vruchtbaar-heid zou bevorderen.

Steek de baan over en neem rechts de richting Nivezé.U gaat verder langs de beek van la Sauvenière, diemen ook wel de beek van Orléans noemt. Toen de her-togin van Orléans hier in 1787 een kuur volgde, legdenhaar kinderen – onder het toeziende oog van hun gou-vernante, Madame de Genlis – een wandelpad aanlangs de beek.

Ter herinnering aan de weldaden van de kuur en hetinitiatief van haar kinderen, liet de hertogin nadien eengedenkteken in wit marmer optrekken. Het werd ver-nield in 1792, maar herbouwd in 1841 door koningLouis Philippe, de oudste zoon van de hertogin van Or-léans.

Ga verder en u komt aan de bron van Tonnelet.

De bron werd enkel bezocht in de eerste jaren van de17e eeuw. De naam is te danken aan het tonnetjewaarmee men het water naar boven haalde.

Keer 400 m terug en draai links-af. Ga verder tot hetvolgende kruispunt en neem links de richting Spa.Links merkt u Sint-Theresiakerk van Nivezé, gebouwdin moderne neogotische stijl. Ze werd ingewijd in1935.

Ga verder langs de hoofdweg tot het volgende kruis-punt, waar u opnieuw links neemt, in de richting vanSpa en het meer van Warfaaz.

Het Meer van Warfaaz, dat zich uitstrekt aan uw rech-terzijde, werd aangelegd in 1892. Het heeft een op-pervlakte van 6 hectare en een charmant wandelpadvoert u helemaal rond het water. Op het meer wordtgevist en u kunt er ook waterfietsen huren.

2120

Als u verder rijdt, komt u in het centrum van Spa. Aan de rand van de stad vindt u opnieuw uw vertrek-punt, de “Pouhon Pierre le Grand” of de Peterde Grote bron, nieuw adres van de Dienst voorToerisme.

Huis van Toerisme vanhet Land van de BronnenRue du Marché, 1a 4900 SPATel. 087 79 53 53

info@pays-des-sources.bewww.pays-des-sources.be

2322

Spa

Stav

elot

E-42

Troi

s-Po

nts

Jalh

ay

Fran

chim

ont

Abb

aye

Plop

sa C

oo

Fore

stia

La R

eid

Fran

corc

ham

ps

Crep

pe

Hoc

kai

Solw

aste

r

Lac

de la

G

ilepp

e

Wan

ne

Polle

ur

Cir

cuit

Beri

nzen

ne

Sart

Ther

mes

Casi

no

M

M

Theu

x

M

MCa

scad

e

Puzz

le P

lane

t

Lacs

su

péri

eurs

Gile

ppe

Tour

Tour

La C

harm

ille

10

9

8

7

Fagn

e de

Mal

cham

ps

Des

nié Br

onro

mm

e

Vert

-Bui

sson

Exbo

mon

tM

oulin

du

Ruy

Sart

-Sta

tion

Chev

rouh

é

And

rim

ont

Aér

odro

me

Cock

aifa

gne

Verv

iers

Vau-

Rich

ard

Ster

Suri

ster

Char

neux

Hod

bom

ont

Becc

o

Hes

trou

mon

t

Win

ampl

anch

e

Le M

aqui

sard

Clo

cher

Tor

s

Clo

cher

Tor

s

La H

oëgn

e

La S

tatt

e

L’Am

blèv

e

Pouh

on

Spa

Mon

opol

e

Sour

ce d

e Ba

risa

rt

Les

Fagn

es

Ster

Barr

age

hydr

auliq

ue

Pist

e de

ski

Hau

t-Re

gard

L’Am

blèv

e

Brum

e

Niv

ezé

Sass

or

Jevo

umon

t

Rond

ehé

Pepi

nste

r

La G

leiz

e

Cour

Beau

mon

t

Som

agne H

énum

ont

Ais

omon

t

Wav

reum

ont

Neu

ville

Tièg

eA

rbes

pine

RAVe

L

RAVe

L

RAVe

L

Sour

ce d

e la

Gér

onst

ère

Sour

ce d

e la

Sau

veni

ère

Sour

ce d

u G

roes

beek

La V

esdr

e

Vieu

x po

ntCe

ntre

his

tori

que

Eglis

e re

mar

quab

le

Sour

ce d

u To

nnel

et

Pist

e de

ski

La V

esdr

e

M

La H

oëgn

e

Tour

Ler

oux

M

Lac

de W

arfa

az

Gile

ppe

our

TTo

N 6

57N

690

7

N 6

57

N 6

29

N 6

40

Gile

ppe

Clo

cher

T

N 6

72

ors

er T T

o

N 6

2

anch

imon

rF MM

oriq

uee

hist

trenC

quab

leem

argl

ise

rE

N 6

2

E-42

tan

chim

on

Clo

cher

T

ene

La H

oëg

E-42

8

ors

er T T

o

tie

ux p

onV

N 6

40

N 6

29

9

nes

ages

FL

nes

esti

aorF

N 6

97

N 6

2

N 6

97

herm

esT

asin

oC

MMou

hon

P

N 6

2

de W

Lac

een

ièr

auv

e de

la S

cou

rS

eek

esb

oe

du G

rc

our

S

onne

let

e du

T

To

cou

rS

N 6

29

faaz

arde

W

9

N 6

40

La C

harm

ille

our

S

erin

zB ou

TTo

te

de B

aris

arc

our

S

eèr

onst

e de

la G

érc

our

enne

erin

z

our

MM

N 6

2

10 LeAVR

N 6

2

N 6

40

M

MM

N 6

22

N 6

22

cuit

Cir

LeAVV

eR

N 6

22

N 6

2

N 6

33

N 6

33

MM

ooPl

opsa

C

asca

deC

N 6

33

N 6

33

MM

R

N 6

8

N 6

22

y. e.bb

aA.

MM

ey

LeAVR

N 6

2

N 6

6er

our L

TTo

uzzl

e Pl

anet

P

N 6

8

oux

er

MM

MM

Toer

isti

sch

circ

uit

Abb

aye

Toer

isti

sche

pla

ats

Mus

eum

Kas

teel

Opm

erke

lijk

dorp

Tore

n

Gol

f

Nat

uurc

entr

um

M

Fiet

sver

huur

RAVe

LTr

age

weg

Wan

delin

g

eybb

aA

eel

ast

KMus

eum

tsoe

rist

isch

e pl

aaTTo

MM

erhu

urie

tsv

F

M

elijk

dor

pO

pmer

k

enorTTo

olf

G

trum

enctu

urN

a

LeAVR

ande

ling

W

egag

e w

rT

Inlichtingen:

Huis van Toerismevan het Land van de Bronnen

Rue du Marché, 1a 4900 SPATel 087 79 53 53

info@pays-des-sources.bewww.pays-des-sources.be

Dienst voor Toerisme van Jalhay-SartPlace du Marché, 242 4845 JALHAY-SART

Tel. 087 47 47 37 - Fax 087 77 65 26info@tourismejalhaysart.be www.tourismejalhaysart.be

Dienst voor Toerisme van SpaRue du Marché, 1a 4900 SPA

Tel. 087 79 53 53 info@spatourisme.be - www.spatourisme.be

Dienst voor Toerisme van StavelotOnthaal: Glazen vleugel van de Abdij van StavelotPostadres: Place Saint-Remacle, 32 4970 STAVELOT

Tel. 080 86 27 06 - Fax 080 68 56 09infotourismestavelot@skynet.be

www.stavelot.be/tourisme

VVV van CooPetit Coo 4970 STAVELOT

Tel. + Fax 080 68 46 39 (in saisoen)lesyndicatdinitiativesdecoo@hotmail.be - www.stavelot.be/tourisme

Koninklijke VVV van FrancorchampsRue E. Goedert, 1 4970 FRANCORCHAMPS

Tel. + Fax 087 27 04 74info@francorchamps.org - www.francorchamps.org

Koninklijke VVV van TheuxRue du Pont, 3 4910 THEUX

Tél. + Fax 087 53 14 18info@sitheux.be - www.sitheux.be

VVV van La ReidPlace du Marais, 1 4910 LA REID

Tel. 087 26 66 86si@lareid.be - www.lareid.be

Koninklijke VVV van Trois-PontsPlace Communale, 1 4980 TROIS-PONTS

Tel. 080 68 40 45 - Fax 080 68 52 68troisponts@skynet.be - www.troisponts-tourisme.be G

rafisch concept en foto’s: IMAGE CONCEPT - CLAUDE EN

GLEBERT 0495 63 89 07 © - Cartographie CERNIX ©