De  Wiershoeck-­‐Kinderwerktuin,  dinsdag  9  juni  2015    Beste  natuurliefhebber/-­‐ster,    Het  weer  was  zo  als  was  verwacht,   ’s  morgens  sterk  bewolkt  en   in  de   loop  van  de  middag  brak  de  zon  door.  Ook   aan   de   insecten  was   deze  weersomslag   te   zien.   Voor   de  middag   vloog   er  weinig   en   sommige   insecten  bleven   koppig   zitten   waar   ze   zaten.   Maar   na   de   middag   werd   het   luchtverkeer   langzamerhand   een   beetje  drukker,  maar  tot  problemen  in  het  luchtruim  heeft  het  niet  geleid.  Met  andere  woorden:  het  was  en  het  bleef  vrij  rustig  en  iets  echt  bijzonders  heb  ik  niet  gezien.    

Aardhommel   op   kruldistel.   Een   distel  is   een   plant   met   stekels   aan   de  bladeren   en   aan   de   bloemhoofdjes.  Onder   de   naam   distel   vallen  samengesteldbloemigen   van   de  volgende   geslachten:   distels   voor   het  geslacht  Carduus,  vederdistel  voor  het  geslacht  Cirsium,  mariadistel  voor  het  geslacht   Silybum,   wegdistel   voor   het  geslacht  Onopordon  en  driedistel  voor  het   geslacht   Carlina.     Ook   artisjok   en  kardoen,   van   het   geslacht   Cynara,  worden   vaak   distels   genoemd.   De  blauwe   zeedistel   lijkt   wel   wat   op  andere   distels,   maar   is   geen  samengesteldbloemige.    

De  distels  waar  deze  aardhommel  op  zit  is,  volgens  mij,  een  distel  van  het  geslacht  Carduus.  Het  zijn  stekelige  planten  met   bloemen   in   hoofdjes,   omgeven   door   puntige   omwindselblaadjes.   De   kleur   is   meestal   rood   tot  paars,  soms  lila  of  wit.  De  vruchtjes  aan  de  top  zijn  voorzien  van  vruchtpluis  (distelpluis).  Het   is   een   tweejarige   plant:   in   het   eerste   jaar   vormen   zich   de  wortel   en   het   bladrozet;   in   het   tweede   jaar  ontwikkelen  zich  de  bloemen  en  vruchten.  In  Nederland  en  België  komen  de  volgende  soorten  van  dit  geslacht  voor:  tengere  distel  (Carduus  tenuiflorus),  kruldistel  (Carduus  crispus),  knikkende  distel  (Carduus  nutans)  en  langstekelige  distel  (Carduus  acanthoïdes).    De  kruldistel  bloeit  in  Nederland  in  juli  tot  september  met  roodpaarse,  bloemhoofdjes,  die  alleen  of  tot  vijf  bij  elkaar  aan  de  top  van  de  stengel  zitten.  De  plant  komt  voor  op  droge  tot  vochtige,  bewerkte  gronden.      

   Ook  kwam  ik  weer  een  paar  bekende  wantsen  tegen:  de  kaneelwants  (links)  en  de  bessenwants.  

Kniptorren   zijn   een   familie   van  kevers.   Er   zijn   meerdere  geslachten   en   soorten,   die  uiteenlopende   afmetingen   en  kleuren   hebben.   Gelet   op   de  kleur   van   de   dekschilden   is   het  niet   verwonderlijk   dat   dit   een  bruine  kniptor  is.  Het  lichaam  van  kniptorren   is   vaak   langwerpig   tot  ovaal   en   versmalt   geleidelijk  achterwaarts.   De   lichaamslengte  varieert   van   0,2   tot   7   cm.   In  Nederland   ligt   de   lengte   om   en  nabij  de  centimeter.  De  antennes  zijn  vaak  ongeveer  de  helft  van  de  lichaamslengte   en   kunnen   net  zoals   de   pootjes   in   een   groef   op  

de  buik  worden  teruggetrokken  bij  gevaar.  Kniptorren  kunnen  ook  vliegen  maar  niet  vanuit  stand;  ze  klimmen  eerst  op  een  tak  of  halm  voor  de  vleugels  uitgevouwen  worden.    De  kever  eet  niet  alleen  wortels  en  knollen  van  planten,  maar  ook  bloemen,  nectar  en  bladeren.  Het  insect  is  echter  niet  zo  vraatzuchtig  als  de  beruchte  larve.  De  larve  van  de  kniptor  heet  ritnaald  en  kan  grote  schade  aan  gewassen  toebrengen.    De  naam  dankt  deze  kever  aan  het  vermogen  om   liggend  op  de   rug  omhoog   te   springen  met  een  knapje  of  tikje.   Bij   het   neerkomen   zal   hij   dan   soms  op  de  buik   landen.  Het   is   ook   een   techniek  die   gebruikt  wordt   bij  beetpakken  waardoor  de  aanvaller  soms  zal  schrikken  en  het  dier  laten  vallen.      Het   rood  van  de  papavers  (klaprozen)   valt   duidelijk  op  in  de  tuin.  Klaproos  of  papaver  is  een  geslacht   van   bloeiende  planten.   Een   bekende  soort   is   de   slaapbol,  waaruit   opium   gewonnen  wordt.   Deze   soort   wordt  ook  als  sierplant  gebruikt.  De   klaproos   wordt   in  sommige   streken   ook  kollenbloem   (toverkol   of  kol  =  heks)  genoemd.    Het  geslacht  papaver  kent  wereldwijd   ongeveer  zestig  soorten.      In  Nederland  en  België  komen  in  het  wild  vijf  soorten  voor:  bastaardklaproos,  bleke  klaproos,  grote  klaproos,  ruige  klaproos  en  slaapbol.  De  papaver  die  in  Nederland  groeit,  komt  vooral  voor  op  droge  zanderige  grond  die  kort   geleden   omgewoeld   is,   zoals   op   spoordijken   of   op   opgespoten   zandvlaktes.   De   zaden   van   de   klaproos  behouden   onder   de   grond   erg   lang   hun   kiemkracht   en   ontkiemen   als   ze,   soms   na   jaren,   weer   aan   de  oppervlakte  komen.  De  klaproos  is  dan  ook  een  echte  pioniersplant.  Klaproos  heeft  geen  nectarklieren,  maar  levert  hoogwaardig  stuifmeel  voor  bijvoorbeeld  de  honingbijen.  

   Dit  zijn  twee  zweefvliegen  die  meerdere  familieleden  hebben  die  er  sterk  op  lijken  en  ze  zijn  daardoor  lastig  te  determineren.  Maar  de  zweefvlieg   links   is  volgens  mij  een  gewone  pendelvlieg,  de  zweefvlieg  rechts  zou  een  blinde  bij  kunnen  zijn.    Evenals   de   andere   soorten   van   het   geslacht   Helophilus   heeft   de   gewone   pendelvlieg   zwarte   en   gele  lengtestrepen  op  het  borststuk.  Het  achterlijf  heeft  een  patroon  met  gele,  zwarte  en  grijze  vlekken.  Midden  op  de   kop   zit   een   streep.   Het   dier   is   door   middel   van   het   kleurpatroon   van   de   pootjes   en   de   kale   zwarte  lengtestreep   op   het   hoofd   te   onderscheiden   van   andere   Helophilus   soorten.   De   vlieg   lijkt   enigszins   op   de  familieleden  moeraspendelvlieg  en  de  citroenpendelvlieg.  Deze   in   Nederland   en   Europa   zeer   algemene   soort   kan   van   april   tot   oktober   overal   op   bloemen   gevonden  worden.    Bij  de  meeste  zweefvliegen   is  het  geslachtsonderscheid  eenvoudig  vanwege  de  ogen  die  bij  mannetjes  tegen  elkaar   liggen,  bij  vrouwtjes  uit  elkaar.  Bij  deze  soort   is  dat  echter  niet  het  geval,  wel  heeft  een  mannetje  een  iets  smaller  achterlijf.      Het  uiterlijk  en  geluid  van  de  blinde  bij  lijkt  op  een  bij  en  schrikt  zo  belagers  af.  Hij  heeft  grote  ogen  en  is  dan  ook  verre  van  blind.  Over  het  waarom  deze  zweefvlieg  ‘blinde  bij’  heet  zijn  de  meningen  verdeeld:  

-­‐ Zijn  naam  dankt  hij  waarschijnlijk  aan  het  feit  dat  het  geen  echte  bij  is.  -­‐ De  naam  komt  waarschijnlijk   voort  uit  het   feit  dat  deze   soort  wel  erg  op  een  bij   lijkt  maar  niet  kan  

steken.  Daarnaast  heeft  de  blinde  bij  rijen  haren  op  zijn  ogen  wat  mogelijk  tot  de  gedachte  leidde  dat  hij  blind  was.  

 Blinde  bijen  zijn  in  ons  land  erg  algemeen.  Ze  zijn  van  juni  tot  oktober  veel  in  de  tuin  op  bloemen  te  zien.  De  vrouwtjes  overwinteren  na  de  paring  op  een  beschutte  plek.    Er  zijn  twee  genetisch  verschillende  kleurvarianten  blinde  bij:  een  donkere  variant  waarbij  de  vrouwtjes  bijna  helemaal  zwart  zijn  en  de  mannetjes  alleen  geel  op  het  tweede  (het   eerste   grote)   segment   hebben,   en   een   lichte   variant   waarbij   de   vrouwtjes   veel   geel   op   het   tweede  segment  hebben  en  de  mannetjes  ook  geel  op  het  derde  segment  hebben.  De  grootte  van  de  gele  vlekken  en  de  intensiteit  van  het  geel  wordt  ook  nog  beïnvloed  door  de  temperatuur  gedurende  de  larvale  ontwikkeling  (die  in  het  water  plaats  vindt!).    

   In  de  kruidentuin  kwam  ik  een  paar   leliehaantjes  tegen.  Boven  op  een  blad  zag   ik  een  paar  eitjes  en  als  alles  een   beetje   meezit   dan   resulteert   dat   in   een   nieuwe   generatie   leliehaantjes.   De   kans   dat   de   eitjes   door  bijvoorbeeld  een  ander  insect  worden  ontdekt  lijkt  me  nogal  groot  en  dientengevolge  de  kans  op  een  nieuwe  generatie  overeenkomstig  klein.  Ongetwijfeld  zorgt  het  vrouwtje  leliehaantje  nog  wel  voor  een  paar  legsels  en  is  ook  volgend  jaar  het  felrood  van  het  leliehaantje  op  de  tuin  te  zien.      

   In  het   labyrint  op  de  Kinderwerktuin   zag   ik   twee  vrouwtjes  platbuiken.  Het   is  een  gemakkelijk   te  herkennen  libel  die  39-­‐48  mm  lang  is.  Het  is  een  forse  libel,  die  extra  groot  oogt  vanwege  het  zeer  brede  achterlijf.  Zowel  voorvleugels  als  achtervleugels  aan  de  basis  met  donkere  vlek.  De  aders  in  de  donkere  vlekken  zijn  opvallend  geel.  Schouders  met  crèmekleurige  streep.  De  platbuik  is  een  zeer  algemeen  voorkomende  libel  en  hij  komt  vooral  voor  bij  stilstaande  en  zwak  stromende  wateren  die  zich  in  een  pioniersstadium  bevinden,  zoals  pas  gegraven  poelen,  vijvers,  sloten,  enz.    De  platbuik  vliegt  van  eind  april   tot  begin  september,  met  een  piek   in  de  tweede  helft  van  mei  en  de  eerste  helft  van  juni.  De  larven  overwinteren  meestal  twee  keer,  maar  in  snel  opwarmende  wateren  kan  dit  ook  één  keer  zijn.  Uitsluipen  gebeurt  van  eind  april  tot  eind  juni,  voornamelijk  in  mei.    

   Vrouwtje:   achterlijf   na   het   uitsluipen   vergelijkbaar   met   mannetje:   oranje   met   gele   zomen   langs   de  segmentranden.  Bij  uitgekleurde  vrouwtjes  is  het  oranje  verkleurd  naar  bruin,  terwijl  de  gele  zomen  zichtbaar  blijven.   Erg   oude   vrouwtjes   kunnen   enige   blauwe   berijping   op   het   achterlijf   vertonen,   maar   zelden   zo  uitgebreid  als  bij  het  mannetje.    Mannetje:  achterlijf  na  het  uitsluipen  oranje,  met  gele  zomen  aan  de  segmentranden.  Na  enige  tijd  raakt  het  achterlijf  blauw  berijpt,  waarbij  alleen  de  gele  zomen  langs  de  segmentranden  nog  zichtbaar  blijven.  Bij  oude  mannetjes   verdwijnen   ook   de   gele   zomen   onder   de   blauwe   berijping,  waardoor   het   achterlijf   geheel   blauw  wordt.      

Ook   de   smalle   randwants   is  weer   aanwezig,   maar   ik   zag  slechts   één   exemplaar.   De  wants   is   12   tot   15   millimeter  lang.    Hij   lijkt   op   de   zuringwants,  maar   hij   is   slanker.   Ze   zijn  gespikkeld   en   roodbruin   van  kleur.  De  dieren  vind   je  vooral  op  struiken  die  bessen  dragen,  ze   zuigen   met   name   op   rijpe  vruchten.    De  volwassen  wantsen  vindt  je  op   veel   verschillende   soorten  planten;   zelfs   op   coniferen  zoals  jeneverbes.  De  volwassen  wantsen  vliegen   zeer  actief  bij  hoge  temperaturen.      

De  soort  is  wijdverspreid  van  Europa  tot  Centraal-­‐Azië,  met  uitzondering  van  het  noorden  van  Europa.  Hij  heeft  zich  wel  steeds  meer  naar  het  noorden  verspreid.   In  Nederland   is  hij  nu  overal  te  vinden.  De  nimfen  hebben  een  groen  achterlichaam.      

   Nog   een   tweetal   zweefvliegen   (vrouwtjes)   die   we   de   komende   maanden   veel   zullen   zien.   Links   de  pyjamazweefvlieg  en  rechts  een  groot  langlijfje.    De  pyjamazweefvlieg   (10-­‐11  mm)   is  een  relatief  smalle  zweefvlieg  en  heeft  een  opvallend  geel  achterlijf  met  brede   en   smalle   zwarte   dwarsstrepen.   Daarmee   bootst   hij   een  wesp   na,   zoals   veel   (niet   stekende)   soorten  zweefvliegen  doen.  Zijn  naam  dankt  hij   echter  aan  de  veel  minder  opvallende  maar  wel   kenmerkende  grijze  lengtestrepen  op  de  bovenkant  van  zijn  glanzend  koperkleurige  borststuk.  De  pyjamazweefvlieg  staat  vaak  stil  in  de  lucht.  Hij  bezoekt  vooral  schermbloemigen.    Het  groot  langlijfje  is  een  merkwaardige  zweefvlieg  met  een  lengte  van  8  tot  10  mm.  Zowel  het  mannetje  als  het  vrouwtje  hebben  een   lang,  slank   lichaam.  Bij  het  mannetje   is  het   lichaam   langer  dan  de  vleugels.  Bij  het  vrouwtje  loopt  het  lichaam  meer  spits  toe.  Het  mannetje  heeft  oranje  of  zwarte  banden.  Het  vrouwtje  is  zwart  met   gele   banden.  De   soort   vliegt   van   april   tot   oktober   in   allerlei   open,   natuurlijke   landschappen   en   tuinen.  Deze   zweefvlieg   staat   bekend   als   een   trekker  waardoor   vooral   in   de   nazomer   soms   hoge   aantallen  worden  gezien.  De  larven  eten  bladluizen.    Groetjes,    Luit