DEPARTEMENT WERK EN SOCIALE ECONOMIE

Kerncijfers Demografie en WerkzaamheidVersie 20 juni 2011

De arbeidsmarkt wordt krapper: alle talent is nodig

JAAR 2000 2010 2020 2030 2050

Vervangingsgraad 1,12 0,94 0,78 0,88 0,88

2

Evolutie van de vervangingsgraad (verhouding 15-24-jarigen ten opzichte van 55-64-jarigen), Vlaams Gewest

Bron: FOD Economie ADSEI Bevolkingsvooruitzichten 2007-2060

De arbeidsmarkt wordt krapper: alle talent is nodig

3

Tegen 2020 staan er voor elke 100 55-64 jarigen (potentiële uitstromers) maar 78 15-25 jarigen (potentiële instromers) klaar op de arbeidsmarkt. Door de vergrijzing en de ontgroening kan de Vlaamse arbeidsmarkt het zich niet langer permitteren om talent te verspillenDe komende jaren zal er, ongeacht de gerealiseerde economische groei, een belangrijke vraag zijn naar werknemers ter vervanging van ouderen die uitstromen. In de periode 2009-2014 verwachten we een vervangingsvraag van zo’n 300.000 personen in Vlaanderen, of 60.000 per jaar (Steunpunt WSE). Dat is een toename met +35% ten opzichte van de voorgaande 5 jaar. In sommige sectoren loopt het aandeel 50-plussers vandaag al op tot meer dan 30%. Op de sector ‘informatica’ en ‘de uitzendsector’ na zijn er nog maar nauwelijks sectoren met een uitgesproken ‘jong’ profiel. Deze grote vervangingsvraag creëert kansen en uitdagingen. Werkgevers zullen moeten investeren in het langer aan het werk houden van hun werknemers en oudere werknemers zullen bereid moeten zijn om langer aan de slag te blijven. Werkgevers zullen zich ook steeds meer moeten wenden tot een ouder doelpubliek om vacatures ingevuld te krijgen.

De arbeidsmarkt wordt krapper: alle talent is nodig

SECTOR (%) (n)Post 39,0 9.191Openbaar bestuur 38,2 19.915Vervoer 34,2 27.752Onderwijs 28,2 61.166Financiële diensten 27,5 22.383Ziekenhuizen/overige gezondheidszorg 24,5 26.358Chemische industrie 22,6 10.517Maatschappelijke dienstverlening 21,1 34.245Bouw 20,2 25.936Groothandel en handelsbemiddeling 19,6 26.023Kleinhandel 17,2 22.748Horeca en toerisme 17,2 10.980Uitzendbureaus en arbeidsbemiddeling 13,2 11.674Informaticatechnologie 8,6 2.361Totaal 22,6 465.495

4

Aandeel 50-plussers in een selectie van sectoren, 2009 (Vlaams Gewest)

Bron: RSZ (Bewerking Steunpunt WSE)

De arbeidsmarkt wordt krapper: alle talent is nodig

5

In de sectoren ‘Post’ en ‘Openbare besturen’ is 38% à 39% van de werknemers ouder dan 50, wat wil zeggen dat deze sectoren in de komende 10-15 jaar 39% van haar werknemers zullen moeten vervangen. In de sector ‘Vervoer’ (34% is 50+) vindt men vandaag al moeilijk goede, geschoolde werknemers. In de sector ‘onderwijs’ is al 28% 50plus. Omwille van zijn grote omvang telt deze sector het grootst aantal oudere werknemers. Ook in de sectoren ‘Ziekenhuizen/gezondheidszorg’(25% 50+) en ‘Maatschappelijke dienstverlening (21%) is een forse veroudering aan de gang. Het gaat beide om zeer omvangrijke sectoren. Dit geldt ook voor een sector zoals “financiële diensten” (27% van de werknemer is 50+).

50-54 55-59 60-64 0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

2000

2002

2004

2006

2008

2010

Marge voor arbeidsdeelname bij 55-59 en 60-64-jarigen

6

Evolutie van de werkzaamheidsgraad per 5-jarige leeftijdsklasse, Vlaams Gewest, 2000-2010

Bron: FOD Economie ADSEI – EAK (Bewerking Departement WSE)

Marge voor arbeidsdeelname bij 55-59 en 60-64-jarigen

7

Om arbeidskrapte te voorkomen, de welvaart veilig te stellen en de betaalbaarheid van de welvaartsstaat te garanderen moet de werkzaamheid stijgen.

Volgens de nieuwe EU2020-strategie dient 75% van de 20 tot 64-jarigen in Europa aan het werk te zijn in 2020. In het Vlaams Gewest bedroeg de werkzaamheidsgraad van 20 tot 64-jarigen in 2010 72,1%. De Vlaamse werkzaamheidsgraad wordt vooral afgeremd door de geringe arbeidsdeelname van ouderen. De werkzaamheid daalt scherp met de leeftijd. Van de 50-54 jarigen werkt nog 79%. Bij de 55-59 jarigen is dat nog maar 56%. Van de 60-64 jarigen werkt er nog maar 19% (cijfers 2010).

Zweden

Duitsland

Denemarken VK

Finland

Nederland

Ierland

Portugal

EU-15

Spanje

Oostenrijk

Griekenland

Brusse

ls H. G

ewest

Frankrijk

Luxe

mburg

Vlaams Gewest

BelgiëIta

lië

Waals G

ewest0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

Vlaanderen aan de staart van het Europese peloton

8

De werkzaamheid van 55-64-jarigen, Vlaanderen in internationaal perspectief, 2010

Bron: FOD Economie ADSEI – EAK, Eurostat LFS (Bewerking Departement WSE)

Vlaanderen aan de staart van het Europese peloton

9

Met minder dan 4 op 10 55plussers aan het werk tegenover een EU-gemiddelde van 46% bengelt Vlaanderen aan de staart van het Europese pelotonHet Vlaamse Pact 2020 schrijft voor dat tegen 2020 50% van de 55plussers werkt. Vandaag is dat nog maar 38,2%.

Vlaanderen aan de staart van het Europese peloton

10

De werkzaamheid van 55-64-jarigen, Vlaanderen in internationaal perspectief, 2010

Bron: FOD Economie ADSEI – EAK, Eurostat LFS (Bewerking Departement WSE)

2005 2010 r2015 r202066%

67%

68%

69%

70%

71%

72%

73%

74%

75%

76%

70.4%

72.1%

70.5%69.8%

73.6%74.1%

Geobserveerde werkzaamheidsgraad

Scenario 1: vergrijzing

Scenario 2: vergrijzing + feminisering

Vlaanderen aan de staart van het Europese peloton

11

Rekening houdend met de vergrijzing en de toenemende arbeidsdeelname van vrouwen, verwachten we zonder beleidsingrepen een werkzaamheidsgraad van 74% in 2020De Vlaamse doelstelling voor 2020 bedraagt 76%Vlaanderen zou in 2020 zo’n 47.000 werkenden tekort komen om de doelstelling te halen.Voor 55-plussers wordt 44,4% werkzaamheid verwacht, terwijl de doelstelling 50% bedraagt.Dus: de arbeidsdeelname van ouderen moet substantieel stijgen om de tekorten op de arbeidsmarkt weg te werken.

We leven langer in goede gezondheid maar stoppen nog steeds té vroeg met werken

JAAR 2001 2005 2006 2007

België 58,4 58,8 58,9 59,2

Vlaams Gewest 58,4 58,8 58,9 59,2

Waals Gewest 58,3 58,7 58,8 59,1

Brussels H. Gewest 58,7 59,0 59,1 59,3

12

Evolutie van de gemiddelde uittredeleeftijd

Bron: Datawarehouse AM&SB bij de KSZ (Bewerking Steunpunt WSE)

We leven langer in goede gezondheid maar stoppen nog steeds té vroeg met werken

13

De lage arbeidsdeelname van 50 en vooral van 55plussers is vooral te wijten aan het vervroegd stoppen met werken. De feitelijke gemiddelde uittredeleeftijd op de arbeidsmarkt ligt met 59,2 jaar nog steeds aanzienlijk beneden de wettelijke pensioenleeftijd (65 jaar). Toch leven we alsmaar langer, dus het is niet echt logisch dat we zo vroeg stoppen met werken. De gemiddelde levensverwachting van mannen bedraagt 78,1 jaar en van vrouwen 83,1 (cijfers 2009). We leven langer en bovendien steeds langer in goede gezondheid.

50-plussers nog steeds niet gegeerd door werkgevers

14

Aandeel 50-plussers in indiensttredingen en in de beroepsactieve bevolking, Vlaams Gewest

50-plussers nog steeds niet gegeerd door werkgevers

15

Eens 50plussers hun werk verliezen of stoppen met werken is het zeer moeilijk om opnieuw aan de slag te gaan. Slechts 5,7% van alle nieuwe indiensttredingen gaat over een 50plusser terwijl hun aandeel in de totale beroepsbevolking 22,7% bedraagt. Wanneer een oudere werknemer werkloos wordt is de kans zeer klein om opnieuw werk te vinden. Elke maand vindt slechts 3% van de Vlaamse werkzoekende 50-plussers een baan. Ter vergelijking: bij jongeren -25 jarigen vindt 18% elke maand een baan (cijfers 2010). De kans op werk voor oudere werkzoekenden is gering ook door een kwalitatieve mismatch: de beschikbare profielen bij de (oudere) werkzoekenden beantwoorden dikwijls niet aan de vraag op de arbeidsmarkt. Daarom dat investeren in inzetbaarheid en competentieversterking dé uitdaging wordt van de nabije toekomst!

50-plussers nog steeds niet gegeerd door werkgevers

16

Werkgevers zien vele drempels bij de aanwerving van 50-plussers

Relatief hogere loonkost van oudere t.o.v. jongere werknemersVraag naar specifieke competenties die niet geassocieerd worden met oudere werkzoekendenKwalitatieve mismatchBlijvend bestaan van stereotypen

50-plussers nog steeds niet gegeerd door werkgevers

17

Hardnekkige stereotypenLage productiviteitLage bereidheid tot opleiding en mobiliteitHoog ziekteverzuim

Nochtans ontkracht door de wetenschapGeen eenduidig verband tussen leeftijd en productiviteit. In jobs waarin ervaring van belang is, neemt de productiviteit toeOudere werknemers zijn trouwer aan hun werkgever, waardoor het terugverdieneffect van opleidingen groter isOudere werknemers zijn minder frequent ziek dan jongeren, maar zijn wel langer ziek

Iedereen verantwoordelijk

18

Om de uitdaging van de vergrijzing aan te gaan moet iedereen verantwoordelijkheid opnemen:

Werknemers: om langer te willen en te kunnen werkenWerkgevers: om oudere werknemers langer aan het werk te houden en aan te wervenDe overheid: met een krachtdadig sociaal- en arbeidsmarktbeleid om werknemers en werkgevers te ondersteunen in deze uitdagingen.