Kerncijfers Holland Rijnland 2013-2014

Kerncijfers Holland Rijnland

20132014

2

Voorwoord 3

Technische toelichting 5

1. Benchmark 6

2. Kerncijfers per gemeente 10

3. Oppervlakte en bodemgebruik 28

4. Bevolking 30

5. Wonen 38

6. Economie en toerisme 41

7. Verkeer en vervoer 46

8. Arbeidsmarkt, werk en inkomen 50

9. Jeugd, onderwijs en zorg 57

10. Veiligheid 62

11. Verkiezingen 63

Colofon 68

Inhoud

3

Voorwoord

Voor de vanaf 1 januari 2014 veertien samenwerkende Holland Rijnland-gemeenten is het belangrijk dat voor de gezamenlijke beleidsvisies en strategieën dezelfde cijfers worden gebruikt. Deze publicatie biedt die eenduidige cijfers over de gemeenten afzonderlijk en de regio, die zij samen vormen. Voor een aantal onderwerpen is een vergelijking gemaakt met de cijfers van andere regio’s, de provincie Zuid-Holland en Nederland.

Vanaf 1 januari 2014 wordt Holland Rijnland iets groter. Dit is een gevolg van de fusie van de gemeenten Alphen aan den Rijn, Rijnwoude en Boskoop. Door de toevoeging van deze laatste gemeente wordt de regio vergroot met bijna 17 km² en komen er ruim vijftienduizend inwoners bij. Dan wonen er in deze regio ruim 545 duizend mensen.

Overigens zijn de cijfers voor Boskoop nog niet opgenomen in deze publicatie omdat de peildatum voor de meeste cijfers op 1 januari 2013 (of eerder) ligt. Wel is er in hoofdstuk twee een factsheet met cijfers over Boskoop toegevoegd.

Ook door de stijging van het aantal inwoners tussen 2003 en 2013 met 2,9% is de regio in de afgelopen jaren gegroeid. Grootste groeiers waren de gemeenten Voorschoten (+ 9,4%) en Oegstgeest (+ 9,1%). In Rijnwoude en Zoeterwoude nam het inwonertal in die periode juist af met respectievelijk 2,3% en 5,5%.

Deze publicatie is nu voor de vijfde keer uitgegeven. Wat opvalt is dat het aantal banen in de periode 2011-2012 met ruim vierduizend is afgenomen; het aantal bedrijfsvestigingen daalde met bijna achthonderd. Het aantal banen per honderd inwoners van 15 tot 65 jaar bedroeg begin 2013 in heel Holland Rijnland 57. Dat betekent, dat er voor elke man of vrouw in deze leeftijdsklasse 0,57 banen in Holland Rijnland beschikbaar zijn. Het grootste aantal banen per honderd inwoners van 15 tot 65 jaar is te vinden in Zoeterwoude (126), het kleinste aantal in Voorschoten (33).

Verder vindt u in deze publicatie weer de vertrouwde onderwerpen zoals de benchmark, economie & toerisme en wonen.

Roelof van Netten,secretaris Holland Rijnland

december 2013

5

Samenstelling van de regio Holland RijnlandIn deze uitgave staan cijfers van de vijftien gemeenten die op 31 december 2013 samen de regio Holland Rijnland vormden: Alphen aan den Rijn, Hillegom, Kaag en Braassem, Katwijk, Leiden, Leiderdorp, Lisse, Nieuwkoop, Noordwijk, Noordwijkerhout, Oegstgeest, Rijnwoude, Teylingen, Voorschoten en Zoeterwoude.

Op 1 januari 2014 zijn de gemeenten Alphen aan den Rijn, Rijnwoude en Boskoop samengevoegd tot een nieuwe gemeente Alphen aan den Rijn. Daarmee is de regio ook een stukje groter geworden, aangezien de voormalige gemeente Boskoop tot deze datum geen deel uitmaakte van Holland Rijnland.

De peildatum of het peiljaar van de gegevens in deze publicatie is (1 januari) 2013 of eerder. De cijfers in deze publicatie hebben nog betrekking op de situatie van voor de fusie van de gemeenten Alphen aan den Rijn, Boskoop en Rijnwoude. Dit betekent dat in de tabellen en grafieken cijfers voor Alphen aan den Rijn en Rijnwoude apart zijn opgenomen en er geen cijfers over Boskoop zijn vermeld. Uitzondering is hoofdstuk twee waarin wel enkele cijfers over de (voormalige) gemeente Boskoop zijn opgenomen. Overige gemeentelijke herindelingenIn Holland Rijnland zijn ook andere gemeentelijke herindelingen geweest, te weten:• DegemeentenKatwijk,RijnsburgenValkenburgzijnper1januari2006samengevoegd

tot de nieuwe gemeente Katwijk.• DegemeentenSassenheim,VoorhoutenWarmondzijnper1januari2006samengevoegd

tot de nieuwe gemeente Teylingen. • DegemeentenLiemeer,NieuwkoopenTerAarzijnper1januari2007samengevoegdtot

de nieuwe gemeente Nieuwkoop. • DegemeentenAlkemadeenJacobswoudezijnper1januari2009samengevoegdtot

de nieuwe gemeente Kaag en Braassem.

De cijfers van deze vier gemeenten worden vermeld onder de naam die ze vanaf de fusiedatum hebben. Daarbij zijn cijfers met een peildatum of peiljaar van vóór de herindeling herberekend.

Technische toelichting

6

A4

A44

N11

N i e u w k o o pN i e u w k o o p

A l p h e n a a n d e n R i j nA l p h e n a a n d e n R i j n

L e i d e nL e i d e n

K a t w i j kK a t w i j k

T e y l i n g e nT e y l i n g e n

L i s s eL i s s e

K a a g e n B r a a s s e mK a a g e n B r a a s s e m

N o o r d w i j kN o o r d w i j k

Z o e t e r w o u d eZ o e t e r w o u d e

H i l l e g o mH i l l e g o m

N o o r d w i j k e r h o u tN o o r d w i j k e r h o u t

L e i d e r d o r pL e i d e r d o r p

V o o r s c h o t e nV o o r s c h o t e n

O e g s t g e e s tO e g s t g e e s t

Sources: Esri, DeLorme, NAVTEQ, TomTom, Intermap, increment P Corp.,GEBCO, USGS, FAO, NPS, NRCAN, GeoBase, IGN, Kadaster NL, OrdnanceSurvey, Esri Japan, METI, Esri China (Hong Kong), swisstopo, and the GIS UserCommunity± Source: Esri, Kadaster NL, Esri User Community

De regio Holland Rijnland is één van de bestuurlijke regio’s van de provincie Zuid-Holland en maakt ook onderdeel uit van de Zuidvleugel van de Randstad. Ruimtelijk functionele relaties zijn er vooral met de stadsregio’s Haaglanden en Amsterdam.

In de grafieken is Holland Rijnland op een aantal punten vergeleken met andere regio’s in de Noord- en Zuidvleugel en met Zuid-Holland en Nederland als geheel.Voor de onderwerpen oppervlakte, bevolking en wonen is Holland Rijnland vergeleken met andere bestuurlijke Wgr-(plus)regio’s. Voor de meer economische onderwerpen is een vergelijking gemaakt met andere ruimtelijk-economische regio’s, de zgn. ‘COROP-gebieden’. Dit vanwege het feit, dat deze gegevens niet altijd voor de Wgr-(plus)regio’s beschikbaar waren of wel beschikbaar, maar niet vergelijkbaar waren.De grenzen van deze bestuurlijke regio’s vallen immers niet altijd samen met die van de economische COROP-gebieden. Het COROP-gebied Leiden-Bollenstreek omvat weliswaar de twaalf oorspronkelijke Holland Rijnland-gemeenten, maar de gemeenten Alphen aan den Rijn, Nieuwkoop en Rijnwoude, die zich in 2010 bij Holland Rijnland hebben aangesloten, behoren tot het COROP-gebied Oost Zuid-Holland.

1. Benchmark

7

1.1 Oppervlakte, inwoners en woningvoorraad in Holland Rijnland vergeleken met andere regio’s 1 januari 2013

oppervlakte in km² *inwoners woningen totaal w.v. land

Holland Rijnland 529.923 227.560 525 89%Stadsregio Amsterdam 1.450.668 694.875 1.004 81%Stadsregio Haaglanden 1.045.064 487.498 450 89%Stadsregio Rotterdam 1.218.656 575.513 808 74%Drechtsteden 267.831 118.802 169 84%Midden-Holland 238.722 100.283 377 91%

Zuid-Holland 3.563.935 1.618.648 3.418 82%Nederland 16.779.575 7.449.298 41.540 81%

Bron: CBS (* peildatum oppervlakte 1 januari 2012) Vanaf 2012 komen de woninggegevens uit de Basisregistratie Adressen en Gebouwen (BAG). Hierdoor zijn definities en classificaties voor (veranderingen in) de woningvoorraad veranderd met als gevolg een trendbreuk. Zie verder toelichting bij hoofdstuk 5

1.2 Bevolking naar leeftijd in Holland Rijnland vergeleken met andere regio’s 1 januari 2013

0% 25% 50% 75% 100%

Nederland

Zuid-Holland

Midden-Holland

Drechtsteden

Stadsregio Haaglanden

Stadsregio Rotterdam

Stadsregio Amsterdam

Holland Rijnland

jonger dan 20 20 t/m 64 65-plus

23,1%

23,2%

24,9%

23,7%

22,9%

22,6%

21,9%

23,3%

60,1%

60,7%

58,1%

58,7%

61,9%

61,4%

64,2%

60,4%

16,8%

16,1%

17,0%

17,6%

15,3%

16,0%

13,8%

16,3%

Bron: CBS

1.3 Bevolkingsdichtheid per km2 land 1 januari 2013

0 500 1.000 1.500 2.000 2.500 3.000

4981.269

2.043

NederlandZuid-Holland

Midden-Holland

DrechtstedenStadsregio Rotterdam

Stadsregio HaaglandenStadsregio Amsterdam

Holland Rijnland 1.135

1.796

693

1.898

2.605

8

1.4 Oppervlakte in km² 2008

0 500 1.000 1.500 2.000 2.500 3.000 3.500

41.540

3.418

377

169

808

450

1.004

525

Nederland

Zuid-Holland

Midden-Holland

Drechtsteden

Stadsregio Rotterdam

Stadsregio Haaglanden

Stadsregio Amsterdam

Holland Rijnland

1.5 Groei Bruto Binnenlands Product en Bruto Regionaal Product vanaf 2001 (2001=100)

Bron: CBS (2011: voorlopige cijfers)

* CBS publiceert deze gegevens niet per gemeente maar alleen per COROP-gebied. 12 van de 15 gemeenten in Holland Rijnland vallen precies samen met COROP-gebied Leiden en Bollenstreek. De overige drie gemeenten (Alphen aan den Rijn, Nieuwkoop en Rijnwoude) maken deel uit van COROP-gebied Oost Zuid-Holland, dat in totaal uit 10 gemeenten bestaat waaronder b.v. ook de gemeenten Gouda en Boskoop.

Nederland

Groot - Amsterdam

Groot - Rijnmond

Utrecht

Leiden en Bollenstreek *

Oost Zuid-Holland *

Delft en Westland

’s-Gravenhage

Haarlem

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

90

95

100

105

110

115

120

125

130

135

140

145

150

Het Bruto Regionaal Product (BRP) van Leiden en Bollenstreek groeide van 2001 tot en met 2008; in dat laatste jaar lag het 26% hoger dan in het begin (index 126). In 2009 en 2010 daalde het BRP in deze regio; in het laatste jaar waarvan cijfers bekend zijn (2011, voorlopige cijfers) steeg het weer iets en staat het weer op het niveau van 2009 (index 123). In Oost-Zuid Holland waarvan drie gemeenten in Holland Rijnland deel uitmaken daalde het BRP in 2010 meer dan in de rest van Holland Rijnland (index van 118 naar 111) en is het voorlopige cijfer voor 2011 ook nog steeds 111.

9

1.6 Opleidingsniveau 15-64 jarigen in Holland Rijnland vergeleken met andere regio’s 2012

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

31%

31%

23%

33%

29%

25%

31%

28%

41%

40%

35%

40%

36%

43%

42%

40%

29%

29%

41%

27%

34%

32%

27%

32%

Nederland

Zuid-Holland

Groot - Amsterdam

Groot - Rijnmond

s-Gravenhage

Delft en Westland

Oost Zuid-Holland

Holland Rijnland

laag middelbaar hoog

‘

Bron: CBS, Enquête Beroepsbevolking

1.7 Gemiddeld huishoudinkomen* in Holland Rijnland vergeleken met andere regio’s 2011

Nederland

Zuid-Holland

Groot - Amsterdam

Groot - Rijnmond

’s-Gravenhage

Delft en Westland

Oost Zuid-Holland

Holland Rijnland

€ 0 € 5.000 € 10.000 € 15.000 € 20.000 € 25.000 € 30.000 € 35.000 € 40.000

€ 34.200

€ 34.600

€ 33.500

€ 33.000

€ 33.900

€ 35.000

€ 37.200

€ 37.200

Bron: CBS, Regionaal InkomensOnderzoek RIO (besteedbare huishoudinkomens)

* exclusief studentenhuishoudens

10

Dit hoofdstuk begint met een aantal kerncijfers voor Holland Rijnland, in- en exclusief Boskoop. Zo kunt u de statistische effecten zien van de fusie op 1 januari 2014 van Alphen aan den Rijn, Boskoop en Rijnwoude. Daarna is er per gemeente een overzicht van dezelfde kerncijfers met in de laatste twee kolommen de totalen van Holland Rijnland van vóór 1 januari 2014 (dus exclusief Boskoop).Bij de gemeente-overzichten staan ook de kerncijfers van Boskoop. Eenmalig, want vanaf 2014 bestaat Boskoop niet meer als zelfstandige gemeente .

De peildatum van de hier opgenomen kerncijfers is: - oppervlakte: 1 januari 2012 - bevolking en huishoudens: 1 januari 2013 - onderwijs naar woongemeente: schooljaar 2012/13 - woningen* en gebouwen met andere functie: 1 januari 2013 - personenauto’s: 1 januari 2013 - gegevens van bedrijven: 1 januari 2013 - bijstandsuitkeringen: 31 december 2012 - gemiddeld huishoudinkomen: jaar 2011 - opkomst verkiezing Tweede Kamer: 12 september 2012

* De cijfers over woningen komen uit een andere bron dan in vorige versies van deze kerncijfers Holland Rijnland, namelijk uit de Basisregistratie Adressen en Gebouwen (BAG); hierdoor zijn definities en classificaties voor de woningvoorraad veranderd. Zie verder de toelichting bij hoofdstuk 5 wonen.

2. Kerncijfers per gemeente

11

0%

5%

10%

0 - 4

5 - 9

10 -

14

15 -

19

20 -

24

25 -

29

30 -

34

35 -

39

40 -

44

45 -

49

50 -

54

55 -

59

60 -

64

65 -

69

70 -

74

75 -

79

80 -

84

85 -

89

90 -

94

95+

Leeftijd2003: 530,2 duizend inwoners 2013: 545,1 duizend inwoners

2.1a Leeftijdsopbouw Holland Rijnland (incl. Boskoop) 1 januari 2003 en 2013

kerncijfer inclusief Boskoop exclusief Boskoopaantal % aantal %

oppervlakte (km2) 541,95 100% 525,00 100% waarvan land 481,86 89% 466,98 89% waarvan water 60,11 11% 58,03 11%

inwoners (2013) 545.118 100% 529.923 100% per km2 land 1.131 1.135

jonger dan 20 127.238 23% 123.303 23% 20 t/m 64 328.655 60% 320.016 60% 65+ 89.225 16% 86.604 16%

onderwijs (woongemeente, 2012/2013) leerlingen MBO 13.748 3% 13.330 3% studenten HBO en WO 25.992 5% 25.573 5%

huishoudens (2013) 243.207 100% 236.937 100% eenpersoons 89.847 37% 88.000 37% meerpersoons zonder kinderen 69.810 29% 67.792 29% meerpersoons met kinderen 83.550 34% 81.145 34%

gebouwen (2013) 268.033 100% 261.018 100% woningen 233.836 87% 227.560 87% gebouwen met een andere functie 34.197 13% 33.458 13% gemiddelde woningbezetting 2,33 2,33

personenauto’s (2013) 239.944 233.110 per huishouden 1,0 1,0

bedrijfsvestigingen (2013) 24.889 23.995 banen 205.419 201.871 per 100 inwoners 15-64 jaar 57 57

bijstandsuitkeringen (eind 2012) 6.140 5.990 % huishoudens met uitkering 2,5% 2,5%

gemiddeld huishoudinkomen (2011) € 37.200 € 37.200

opkomst verkiezing Tweede Kamer (2012) 78,6% 78,5%

2.1 Holland Rijnland, in- en exclusief Boskoop

12

0%

5%

10%

0 - 4

5 - 9

10 -

14

15 -

19

20 -

24

25 -

29

30 -

34

35 -

39

40 -

44

45 -

49

50 -

54

55 -

59

60 -

64

65 -

69

70 -

74

75 -

79

80 -

84

85 -

89

90 -

94

95+


2.2a Leeftijdsopbouw Alphen aan den Rijn 1 januari 2003 en 2013

2.2 Gemeente Alphen aan den Rijn

kerncijfer Alphen aan den Rijn Holland Rijnlandaantal % aantal %



jonger dan 20 17.708 24% 123.303 23% 20 t/m 64 44.497 61% 320.016 60% 65+ 10.708 15% 86.604 16%






bijstandsuitkeringen (eind 2012) 790 5.990 % huishoudens met uitkering 2,5% 2,5%



13

0%

5%

10%

0 - 4

5 - 9

10 -

14

15 -

19

20 -

24

25 -

29

30 -

34

35 -

39

40 -

44

45 -

49

50 -

54

55 -

59

60 -

64

65 -

69

70 -

74

75 -

79

80 -

84

85 -

89

90 -

94

95+


2.3a Leeftijdsopbouw Boskoop 1 januari 2003 en 2013

2.3 Gemeente Boskoop

kerncijfer Boskoop Holland Rijnlandaantal % aantal %



jonger dan 20 3.935 26% 123.303 23% 20 t/m 64 8.639 57% 320.016 60% 65+ 2.621 17% 86.604 16%

onderwijs (woongemeente, 2012/2013) leerlingen MBO 418 3% 13.330 3% studenten HBO en WO 419 3% 25.573 5%


gebouwen (2013) 7.015 100% 261.018 100% woningen 6.276 89% 227.560 87% gebouwen met een andere functie 739 11% 33.458 13% gemiddelde woningbezetting 2,42 2,33


bedrijfsvestigingen (2013) 894 23.995 banen 3.548 201.871 per 100 inwoners 15-64 jaar 37 57




14

0%

5%

10%

0 - 4

5 - 9

10 -

14

15 -

19

20 -

24

25 -

29

30 -

34

35 -

39

40 -

44

45 -

49

50 -

54

55 -

59

60 -

64

65 -

69

70 -

74

75 -

79

80 -

84

85 -

89

90 -

94

95+


2.4a Leeftijdsopbouw Hillegom 1 januari 2003 en 2013

2.4 Gemeente Hillegom

kerncijfer Hillegom Holland Rijnlandaantal % aantal %



jonger dan 20 4.640 22% 123.303 23% 20 t/m 64 12.345 59% 320.016 60% 65+ 3.883 19% 86.604 16%









15

0%

5%

10%

0 - 4

5 - 9

10 -

14

15 -

19

20 -

24

25 -

29

30 -

34

35 -

39

40 -

44

45 -

49

50 -

54

55 -

59

60 -

64

65 -

69

70 -

74

75 -

79

80 -

84

85 -

89

90 -

94

95+


2.5a Leeftijdsopbouw Kaag en Braassem 1 januari 2003 en 2013

Kaag en Braassem Holland Rijnlandaantal % aantal %


inwoners (2013) 25.715 100% 529.923 100% per km2 land 406 1.135

jonger dan 20 6.088 24% 123.303 23% 20 t/m 64 15.197 59% 320.016 60% 65+ 4.430 17% 86.604 16%









2.5 Gemeente Kaag en Braassem

16

0%

5%

10%

0 - 4

5 - 9

10 -

14

15 -

19

20 -

24

25 -

29

30 -

34

35 -

39

40 -

44

45 -

49

50 -

54

55 -

59

60 -

64

65 -

69

70 -

74

75 -

79

80 -

84

85 -

89

90 -

94

95+


2.6a Leeftijdsopbouw Katwijk 1 januari 2003 en 2013

Katwijk Holland Rijnlandaantal % aantal %



jonger dan 20 16.380 26% 123.303 23% 20 t/m 64 36.664 58% 320.016 60% 65+ 9.644 15% 86.604 16%









2.6 Gemeente Katwijk

17

0%

5%

10%

0 - 4

5 - 9

10 -

14

15 -

19

20 -

24

25 -

29

30 -

34

35 -

39

40 -

44

45 -

49

50 -

54

55 -

59

60 -

64

65 -

69

70 -

74

75 -

79

80 -

84

85 -

89

90 -

94

95+


2.7a Leeftijdsopbouw Leiden 1 januari 2003 en 2013

Leiden Holland Rijnlandaantal % aantal %



jonger dan 20 24.320 20% 123.303 23% 20 t/m 64 79.495 66% 320.016 60% 65+ 15.985 13% 86.604 16%






bijstandsuitkeringen (eind 2012) 2.700 5.990 % huishoudens met uitkering 4,2% 2,5%



2.7 Gemeente Leiden

18

0%

5%

10%

0 - 4

5 - 9

10 -

14

15 -

19

20 -

24

25 -

29

30 -

34

35 -

39

40 -

44

45 -

49

50 -

54

55 -

59

60 -

64

65 -

69

70 -

74

75 -

79

80 -

84

85 -

89

90 -

94

95+


2.8a Leeftijdsopbouw Leiderdorp 1 januari 2003 en 2013

Leiderdorp Holland Rijnlandaantal % aantal %



jonger dan 20 6.354 24% 123.303 23% 20 t/m 64 15.215 57% 320.016 60% 65+ 5.174 19% 86.604 16%









2.8 Gemeente Leiderdorp

19

0%

5%

10%

0 - 4

5 - 9

10 -

14

15 -

19

20 -

24

25 -

29

30 -

34

35 -

39

40 -

44

45 -

49

50 -

54

55 -

59

60 -

64

65 -

69

70 -

74

75 -

79

80 -

84

85 -

89

90 -

94

95+


2.9a Leeftijdsopbouw Lisse 1 januari 2003 en 2013

Lisse Holland Rijnlandaantal % aantal %



jonger dan 20 5.144 23% 123.303 23% 20 t/m 64 13.009 58% 320.016 60% 65+ 4.240 19% 86.604 16%









2.9 Gemeente Lisse

20

0%

5%

10%

0 - 4

5 - 9

10 -

14

15 -

19

20 -

24

25 -

29

30 -

34

35 -

39

40 -

44

45 -

49

50 -

54

55 -

59

60 -

64

65 -

69

70 -

74

75 -

79

80 -

84

85 -

89

90 -

94

95+


2.10a Leeftijdsopbouw Nieuwkoop 1 januari 2003 en 2013

Nieuwkoop Holland Rijnlandaantal % aantal %



jonger dan 20 6.447 24% 123.303 23% 20 t/m 64 16.043 59% 320.016 60% 65+ 4.592 17% 86.604 16%









2.10 Gemeente Nieuwkoop

21

0%

5%

10%

0 - 4

5 - 9

10 -

14

15 -

19

20 -

24

25 -

29

30 -

34

35 -

39

40 -

44

45 -

49

50 -

54

55 -

59

60 -

64

65 -

69

70 -

74

75 -

79

80 -

84

85 -

89

90 -

94

95+


2.11a Leeftijdsopbouw Noordwijk 1 januari 2003 en 2013

Noordwijk Holland Rijnlandaantal % aantal %



jonger dan 20 5.362 21% 123.303 23% 20 t/m 64 15.517 60% 320.016 60% 65+ 4.792 19% 86.604 16%









2.11 Gemeente Noordwijk

22

0%

5%

10%

0 - 4

5 - 9

10 -

14

15 -

19

20 -

24

25 -

29

30 -

34

35 -

39

40 -

44

45 -

49

50 -

54

55 -

59

60 -

64

65 -

69

70 -

74

75 -

79

80 -

84

85 -

89

90 -

94

95+


2.12a Leeftijdsopbouw Noordwijkerhout 1 januari 2003 en 2013

Noordwijkerhout Holland Rijnlandaantal % aantal %



jonger dan 20 3.611 23% 123.303 23% 20 t/m 64 9.213 59% 320.016 60% 65+ 2.916 19% 86.604 16%









2.12 Gemeente Noordwijkerhout

23

0%

5%

10%

0 - 4

5 - 9

10 -

14

15 -

19

20 -

24

25 -

29

30 -

34

35 -

39

40 -

44

45 -

49

50 -

54

55 -

59

60 -

64

65 -

69

70 -

74

75 -

79

80 -

84

85 -

89

90 -

94

95+


2.13a Leeftijdsopbouw Oegstgeest 1 januari 2003 en 2013

Oegstgeest Holland Rijnlandaantal % aantal %



jonger dan 20 5.710 25% 123.303 23% 20 t/m 64 13.090 57% 320.016 60% 65+ 4.353 19% 86.604 16%

onderwijs (woongemeente, 2012/2013) leerlingen MBO 286 1% 13.330 3% studenten HBO en WO 1.105 5% 25.573 5%








2.13 Gemeente Oegstgeest

24

0%

5%

10%

0 - 4

5 - 9

10 -

14

15 -

19

20 -

24

25 -

29

30 -

34

35 -

39

40 -

44

45 -

49

50 -

54

55 -

59

60 -

64

65 -

69

70 -

74

75 -

79

80 -

84

85 -

89

90 -

94

95+


2.14a Leeftijdsopbouw Rijnwoude 1 januari 2003 en 2013

Rijnwoude Holland Rijnlandaantal % aantal %



jonger dan 20 4.493 24% 123.303 23% 20 t/m 64 10.689 58% 320.016 60% 65+ 3.395 18% 86.604 16%









2.14 Gemeente Rijnwoude

25

0%

5%

10%

0 - 4

5 - 9

10 -

14

15 -

19

20 -

24

25 -

29

30 -

34

35 -

39

40 -

44

45 -

49

50 -

54

55 -

59

60 -

64

65 -

69

70 -

74

75 -

79

80 -

84

85 -

89

90 -

94

95+


2.15a Leeftijdsopbouw Teylingen 1 januari 2003 en 2013

Teylingen Holland Rijnlandaantal % aantal %



jonger dan 20 9.145 26% 123.303 23% 20 t/m 64 20.680 58% 320.016 60% 65+ 5.975 17% 86.604 16%

onderwijs (woongemeente, 2012/2013) leerlingen MBO 847 2% 13.330 3% studenten HBO en WO 1.205 3% 25.573 5%








2.15 Gemeente Teylingen

26

0%

5%

10%

0 - 4

5 - 9

10 -

14

15 -

19

20 -

24

25 -

29

30 -

34

35 -

39

40 -

44

45 -

49

50 -

54

55 -

59

60 -

64

65 -

69

70 -

74

75 -

79

80 -

84

85 -

89

90 -

94

95+


2.16a Leeftijdsopbouw Voorschoten 1 januari 2003 en 2013

Voorschoten Holland Rijnlandaantal % aantal %



jonger dan 20 6.011 24% 123.303 23% 20 t/m 64 13.598 55% 320.016 60% 65+ 5.049 20% 86.604 16%









2.16 Gemeente Voorschoten

27

0%

5%

10%

0 - 4

5 - 9

10 -

14

15 -

19

20 -

24

25 -

29

30 -

34

35 -

39

40 -

44

45 -

49

50 -

54

55 -

59

60 -

64

65 -

69

70 -

74

75 -

79

80 -

84

85 -

89

90 -

94

95+


2.17a Leeftijdsopbouw Zoeterwoude 1 januari 2003 en 2013

Zoeterwoude Holland Rijnlandaantal % aantal %



jonger dan 20 1.890 23% 123.303 23% 20 t/m 64 4.764 59% 320.016 60% 65+ 1.468 18% 86.604 16%


huishoudens (2013) 3.140 100% 236.937 100% eenpersoons 823 26% 88.000 37% meerpersoons zonder kinderen 1.024 33% 67.792 29% meerpersoons met kinderen 1.293 41% 81.145 34%

gebouwen (2013) 3.984 100% 261.018 100% woningen 3.250 82% 227.560 87% gebouwen met een andere functie 734 18% 33.458 13% gemiddelde woningbezetting 2,50 2,33






2.17 Gemeente Zoeterwoude

28

3.1 Oppervlakte (km2) gemeenten van Holland Rijnland 2012/2013

oppervlakte (2012) inwoners 1 jan 2013totaal land water aantal per km2 land

Holland Rijnland 525,0 467,0 58,0 529.923 1.135Alphen aan den Rijn 57,7 55,0 2,6 72.913 1.325Hillegom 13,5 12,9 0,6 20.868 1.615Kaag en Braassem 72,2 63,4 8,9 25.715 406Katwijk 31,1 24,5 6,6 62.688 2.555Leiden 23,3 22,0 1,3 119.800 5.458Leiderdorp 12,3 11,6 0,7 26.743 2.315Lisse 16,1 15,7 0,4 22.393 1.427Nieuwkoop 91,2 78,9 12,3 27.082 343Noordwijk 51,5 35,5 16,0 25.671 724Noordwijkerhout 23,4 22,6 0,8 15.740 696Oegstgeest 8,0 7,3 0,7 23.153 3.172Rijnwoude 57,9 56,7 1,2 18.577 328Teylingen 33,5 28,6 4,9 35.800 1.254Voorschoten 11,6 11,2 0,4 24.658 2.209Zoeterwoude 22,0 21,3 0,7 8.122 382

Bron: CBS

3.2 Bevolkingsdichtheid per gemeente (inwoners per km2 land) 2013

Bron: CBS

In Holland Rijnland heeft Nieuwkoop de grootste oppervlakte en Oegstgeest de kleinste. Leiden heeft de meeste inwoners en is de dichtstbevolkte gemeente en Rijnwoude heeft het minste aantal inwoners per km2. Als heel Holland Rijnland zo dun bevolkt was als Rijnwoude dan had het nog geen 155 duizend inwoners; als het zo dicht bevolkt was als Leiden dan woonden hier meer dan 2,5 miljoen mensen.

3. Oppervlakte en bodemgebruik

3822.209

1.254328

3.172696724

3431.427

2.3155.458

2.555406

1.6151.325

1.135

0 2.000 4.000 6.000

Holland Rijnland

Alphen aan den RijnHillegom

Kaag en BraassemKatwijkLeiden

LeiderdorpLisse

NieuwkoopNoordwijk

NoordwijkerhoutOegstgeestRijnwoude

TeylingenVoorschoten

Zoeterwoude

29

3.3 Bodemgebruik land (hectare) in Holland Rijnland en provincie Zuid-Holland 2010

3.4 Vergelijking landgebruik (%) Holland Rijnland, Zuid-Holland en Nederland 2010

Bron: CBS

verkeersterrein bebouwd terrein semi-bebouwd terrein recreatieterrein agrarisch terrein bos en open natuurlijk terrein

Holland Rijnland

46.663 hain %

4%

18%

2%5%

64%

8%

1.8233.718

8.348

773

2.357

29.644

Zuid-Holland

280.528 hain %

5%

20%

3%

6%

60%

8%

13.25221.078

55.569

7.634

15.890

167.105

land totaalverkeers-

terreinbebouwd

terreinsemi-bebouwd

terreinrecreatie-

terreinagrarisch

terrein

bos en open natuurlijk

terreinHolland Rijnland 46.663 1.823 8.348 773 2.357 29.644 3.718% 100% 4% 18% 2% 5% 64% 8%Alphen aan den Rijn 5.498 221 1.137 174 410 3.550 6Hillegom 1.292 54 406 9 54 748 21Kaag en Braassem 6.333 253 469 33 112 5.424 42Katwijk 2.454 150 881 66 194 711 452Leiden 2.183 193 1.319 75 324 253 19Leiderdorp 1.157 73 389 61 91 537 6Lisse 1.571 58 409 7 118 832 147Nieuwkoop 7.883 187 519 38 179 6.277 683Noordwijk 3.550 113 482 22 230 818 1.885Noordwijkerhout 2.257 106 314 25 150 1.482 180Oegstgeest 719 45 362 61 86 143 22Rijnwoude 5.663 134 394 93 73 4.876 93Teylingen 2.862 131 636 29 197 1.793 76Voorschoten 1.118 47 388 60 108 445 70Zoeterwoude 2.123 58 243 20 31 1.755 16

Zuid-Holland 280.528 13.252 55.569 7.634 15.890 167.105 21.078 % 100% 5% 20% 3% 6% 60% 8%

Bron: CBS

30

4.1 Ontwikkeling omvang bevolking in Holland Rijnland 2003-2013

aantal inwoners ontwikkeling (%)Gemeente 2003 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2012-13 2003-13Holland Rijnland 514.979 518.448 520.401 522.746 525.370 527.574 529.923 +0,4% +2,9%Alphen aan den Rijn 70.706 71.658 72.178 72.534 72.680 72.853 72.913 +0,1% +3,1%Hillegom 20.670 20.348 20.487 20.484 20.627 20.831 20.868 +0,2% +1,0%Kaag en Braassem 25.081 25.252 25.412 25.642 25.744 25.737 25.715 -0,1% +2,5%Katwijk 60.260 61.180 61.337 61.828 62.044 62.476 62.688 +0,3% +4,0%Leiden 117.689 116.878 116.787 117.123 117.915 118.748 119.800 +0,9% +1,8%Leiderdorp 26.402 26.376 26.470 26.426 26.609 26.706 26.743 +0,1% +1,3%Lisse 22.026 22.131 22.301 22.335 22.685 22.511 22.393 -0,5% +1,7%Nieuwkoop 26.844 26.777 26.757 26.929 26.988 26.974 27.082 +0,4% +0,9%Noordwijk 24.542 24.906 25.335 25.407 25.438 25.517 25.671 +0,6% +4,6%Noordwijkerhout 15.113 15.399 15.355 15.555 15.601 15.648 15.740 +0,6% +4,1%Oegstgeest 21.228 22.367 22.564 22.597 22.767 22.788 23.153 +1,6% +9,1%Rijnwoude 19.013 18.704 18.696 18.547 18.465 18.618 18.577 -0,2% -2,3%Teylingen 34.270 35.308 35.533 35.759 35.812 35.686 35.800 +0,3% +4,5%Voorschoten 22.542 22.861 22.996 23.462 23.865 24.310 24.658 +1,4% +9,4%Zoeterwoude 8.593 8.303 8.193 8.118 8.130 8.171 8.122 -0,6% -5,5%

Bron: CBS

4.2 Ontwikkeling omvang bevolking in Holland Rijnland, Zuid-Holland en Nederland 2003-2013

0%

+1%

+2%

+3%

+4%

+5%

2012 20132003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

Nederland Zuid-Holland Holland Rijnland

+3,6%

+3,6%

+2,9%

Bron: CBS

In 2012 nam het aantal inwoners in Holland Rijnland toe met 2.349 personen, ofwel 0,4%. Leiden had de grootste absolute toename: plus 1.052 personen, Oegstgeest groeide met 1,6% relatief het meest. Anno 2013 is in Holland Rijnland 16,3% een 65-plusser, dat is een net iets kleiner percentage dan in heel Nederland (16,8%). Dit percentage varieert van 13,3% 65-plussers in Leiden tot 20,5% in Voorschoten. In 2012 verhuisden ruim negenduizend personen die al in een gemeente van Holland Rijnland woonden naar een andere gemeente binnen de regio.

4. Bevolking

31

4.3 Ontwikkeling bevolking in Holland Rijnland, per gemeente 2003-2013

Zoeterwoude

Voorschoten

Teylingen

Rijnwoude

Oegstgeest

Noordwijkerhout

Noordwijk

Nieuwkoop

Lisse

Leiderdorp

Leiden

Katwijk

Kaag en Braassem

Hillegom

Alphen aan den Rijn

201320082003

0 20.000 40.000 60.000 80.000 100.000 120.000

4.4 Ontwikkeling bevolking in Holland Rijnland, per leeftijdsgroep van 5 jaar 2003-2013

2003 2008 2013

0

5.000

10.000

15.000

20.000

25.000

30.000

35.000

40.000

45.000

0 -

4

5 -

9

10 -

14

15 -

19

20 -

24

25 -

29

30 -

34

35 -

39

40 -

44

45 -

49

50 -

54

55 -

59

60 -

64

65 -

69

70 -

74

75 -

79

80 -

84

85 -

89

90 -

94

95+

Bron: CBS

Bron: CBS

32

Holla

nd R

ijnla

nd

Alph

en aa

n de

n Ri

jn

Hille

gom

Kaag

en B

raas

sem

Katw

ijk

Leid

en

Leid

erdo

rp

Lisse

Nieu

wko

op

Noor

dwijk

Noor

dwijk

erho

ut

Oegs

tgee

st

Rijn

woud

e

Teyl

inge

n

Voor

scho

ten

Zoet

erwo

ude

totaal 529.923 72.913 20.868 25.715 62.688 119.800 26.743 22.393 27.082 25.671 15.740 23.153 18.577 35.800 24.658 8.122

jonger dan 20 123.303 17.708 4.640 6.088 16.380 24.320 6.354 5.144 6.447 5.362 3.611 5.710 4.493 9.145 6.011 1.89020 t/m 64 320.016 44.497 12.345 15.197 36.664 79.495 15.215 13.009 16.043 15.517 9.213 13.090 10.689 20.680 13.598 4.76465-plus 86.604 10.708 3.883 4.430 9.644 15.985 5.174 4.240 4.592 4.792 2.916 4.353 3.395 5.975 5.049 1.468

0 t/m 4 jaar 28.811 4.402 1.097 1.316 4.096 6.170 1.356 1.166 1.333 1.229 740 1.212 1.017 1.918 1.403 3565 t/m 9 jaar 29.733 4.228 1.178 1.465 4.074 5.552 1.546 1.280 1.540 1.294 843 1.419 1.124 2.266 1.527 39710 t/m 14 jaar 32.126 4.652 1.254 1.728 4.208 5.539 1.738 1.343 1.813 1.425 1.067 1.543 1.178 2.552 1.549 53715 t/m 19 jaar 32.633 4.426 1.111 1.579 4.002 7.059 1.714 1.355 1.761 1.414 961 1.536 1.174 2.409 1.532 600

20 t/m 24 jaar 36.517 3.965 1.113 1.419 4.283 13.615 1.272 1.194 1.568 1.469 879 1.230 1.069 1.874 1.077 49025 t/m 29 jaar 31.985 4.367 1.188 1.193 3.757 10.886 1.031 1.090 1.304 1.409 782 1.187 889 1.650 961 29130 t/m 34 jaar 31.493 4.955 1.202 1.270 3.926 9.039 1.238 1.193 1.247 1.364 805 1.093 878 1.787 1.152 34435 t/m 39 jaar 31.986 4.889 1.189 1.415 3.691 7.985 1.558 1.303 1.445 1.515 814 1.222 1.048 2.064 1.454 39440 t/m 44 jaar 39.241 5.729 1.580 1.932 4.465 8.278 2.183 1.699 1.999 1.928 1.167 1.708 1.329 2.809 1.815 62045 t/m 49 jaar 40.979 5.703 1.656 2.103 4.690 8.387 2.222 1.770 2.276 1.952 1.273 1.799 1.391 3.114 1.943 70050 t/m 54 jaar 39.239 5.346 1.614 2.098 4.314 7.812 2.040 1.756 2.306 2.062 1.196 1.776 1.373 2.936 1.860 75055 t/m 59 jaar 35.355 4.902 1.427 1.949 3.852 7.000 1.854 1.454 2.044 1.969 1.196 1.627 1.359 2.385 1.706 63160 t/m 64 jaar 33.221 4.641 1.376 1.818 3.686 6.493 1.817 1.550 1.854 1.849 1.101 1.448 1.353 2.061 1.630 544

65 t/m 69 jaar 29.592 3.827 1.292 1.552 3.291 5.526 1.733 1.391 1.757 1.729 989 1.308 1.250 1.866 1.533 54870 t/m 74 jaar 20.496 2.532 866 1.118 2.418 3.615 1.212 1.009 1.139 1.164 727 980 828 1.395 1.153 34075 t/m 79 jaar 15.432 1.924 701 793 1.693 2.691 976 832 782 812 556 758 621 1.134 896 26380 t/m 84 jaar 11.493 1.331 551 544 1.274 2.106 724 595 516 571 378 655 380 887 797 18485 t/m 89 jaar 6.391 750 311 271 661 1.291 377 281 286 353 177 436 210 470 436 8190 t/m 94 jaar 2.590 290 139 119 248 604 134 106 93 127 77 168 79 180 184 4295 of ouder 610 54 23 33 59 152 18 26 19 36 12 48 27 43 50 10

herkomst-aantallen herkomst-percentage totaal Nederland niet-westers land westers land Nederland niet-westers land westers land

Holland Rijnland 529.923 435.115 43.998 50.810 82,1% 8,3% 9,6%Alphen aan den Rijn 72.913 57.865 8.212 6.836 79,4% 11,3% 9,4%Hillegom 20.868 17.638 1.174 2.056 84,5% 5,6% 9,9%Kaag en Braassem 25.715 23.637 745 1.333 91,9% 2,9% 5,2%Katwijk 62.688 56.362 2.959 3.367 89,9% 4,7% 5,4%Leiden 119.800 85.592 18.289 15.919 71,4% 15,3% 13,3%Leiderdorp 26.743 21.367 2.770 2.606 79,9% 10,4% 9,7%Lisse 22.393 19.645 877 1.871 87,7% 3,9% 8,4%Nieuwkoop 27.082 24.765 894 1.423 91,4% 3,3% 5,3%Noordwijk 25.671 21.604 1.159 2.908 84,2% 4,5% 11,3%Noordwijkerhout 15.740 13.717 559 1.464 87,1% 3,6% 9,3%Oegstgeest 23.153 18.184 1.619 3.350 78,5% 7,0% 14,5%Rijnwoude 18.577 17.036 592 949 91,7% 3,2% 5,1%Teylingen 35.800 30.865 1.820 3.115 86,2% 5,1% 8,7%Voorschoten 24.658 19.533 1.970 3.155 79,2% 8,0% 12,8%Zoeterwoude 8.122 7.305 359 458 89,9% 4,4% 5,6%

4.5 Leeftijdsopbouw Holland Rijnland, per gemeente 1 januari 2013

Bron: CBS

Bron: CBSHerkomst (CBS-definitie) Iemand is van buitenlandse herkomst als minimaal één van diens ouders in het buitenland is geboren. Als hij/zij zelf ook in het buitenland is geboren is het een allochtoon van de eerste generatie, anders van de tweede.Classificatie westers – niet-westers: Bij de verdeling van de landen van herkomst van allochtonen in westers en niet-westerse landen wordt de classificatie van het CBS aangehouden. Tot de westerse landen horen in deze classificatie:• alle Europese landen• alle landen van het Noord-Amerikaanse continent• Japan en Indonesië• Australië en Nieuw Zeeland

4.6 Holland Rijnland, inwoners naar herkomst, per gemeente 1 januari 2013

33

0,5

1,9

4,3

6,8

8,5

10,8

14,9

16,5

17,7

19,8

20,5

19,8

16,0

15,8

16,1

18,4

16,0

15,8

14,5

14,0

0,1

0,7

2,1

4,7

7,0

9,7

14,7

16,7

17,7

19,5

20,5

19,5

16,0

15,7

15,9

18,1

16,6

16,3

15,3

14,8

268,4261,5

+0,4

+1,3

+2,2

+2,1

+1,5

+1,0

+0,2

-

-

+0,3

-

+0,3

-

+0,0

+0,2

+0,3

-

-

-

-

-

vrouwenoverschot x1000x1000

mannen

-

-

-

-

-

-

+0,2

+0,0

-

+0,0

-

+0,0

-

-

-

+0,7

+0,5

+0,8

+0,7

+6,9totaal

95+

90-94

85-89

80-84

75-79

70-74

65-69

60-64

55-59

50-54

45-49

40-44

35-39

30-34

25-29

20-24

15-19

10-14

5-9

0-4

totale bevolking

261.519

49,4% 50,6%

268.404

Holland Rijnland

4.7 Holland Rijnland, leeftijdsopbouw mannen en vrouwen 1 januari 2013

Bron: CBS

34

2012 20132003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011-5%

0%

+5%

+10%

+15%

eenpersoons meerpersoons zonder kinderen meerpersoons met kinderen

+18,6%

+9,1%

-0,2%

4.9 Ontwikkeling van de verschillende soorten huishoudens in Holland Rijnland 2003-2013

Bron: CBSOpmerking: CBS berekent cijfers vanaf 2011 met een verbeterde methode. Dit leidt tot een lichte trendbreuk met de cijfers van vóór 2011.

meerpersoonstotaal eenpersoons zonder kinderen met kinderen

Holland Rijnland 236.937 88.000 67.792 81.145Alphen aan den Rijn 31.356 10.166 9.447 11.743Hillegom 9.091 2.908 2.920 3.263Kaag en Braassem 10.538 2.852 3.508 4.178Katwijk 24.690 7.131 7.053 10.506Leiden 64.280 34.058 14.832 15.390Leiderdorp 11.761 3.854 3.626 4.281Lisse 9.757 3.144 3.108 3.505Nieuwkoop 11.110 3.204 3.593 4.313Noordwijk 11.527 4.308 3.403 3.816Noordwijkerhout 6.625 2.093 2.037 2.495Oegstgeest 10.263 3.773 2.912 3.578Rijnwoude 7.524 1.951 2.622 2.951Teylingen 14.570 4.267 4.357 5.946Voorschoten 10.705 3.468 3.350 3.887Zoeterwoude 3.140 823 1.024 1.293

4.8 Huishoudens in Holland Rijnland naar type 1 januari 2013

Bron: CBS

35

4.10 Loop van de bevolking in Holland Rijnland 2012

inwoners op 1 jan 2012 geboorte sterfte vestiging vertrek1

overige correcties ontwikkeling

inwoners op 31 dec 2012

Holland Rijnland2 527.574 5.447 4.075 16.168 15.213 +22 +2.349 529.923migratie tussen gemeenten onderling 9.195 9.195

Alphen aan den Rijn 72.853 841 526 2.191 2.450 +4 +60 72.913Hillegom 20.831 197 204 913 869 0 +37 20.868Kaag en Braassem 25.737 253 182 705 799 +1 -22 25.715Katwijk 62.476 781 483 1.597 1.696 +13 +212 62.688Leiden 118.748 1.277 845 9.245 8.625 0 +1.052 119.800Leiderdorp 26.706 259 193 1.303 1.329 -3 +37 26.743Lisse 22.511 214 178 799 953 0 -118 22.393Nieuwkoop 26.974 220 176 835 773 +2 +108 27.082Noordwijk 25.517 227 238 1.383 1.220 +2 +154 25.671Noordwijkerhout 15.648 129 135 789 689 -2 +92 15.740Oegstgeest 22.788 224 222 1.814 1.452 +1 +365 23.153Rijnwoude 18.618 195 105 512 644 +1 -41 18.577Teylingen 35.686 318 310 1.619 1.515 +2 +114 35.800Voorschoten 24.310 255 214 1.342 1.038 +3 +348 24.658Zoeterwoude 8.171 57 64 316 356 -2 -49 8.122

Bron: CBS1 Vertrek inclusief administratieve correcties2 Vestiging en vertrek Holland Rijnland totaal exclusief migratie tussen de gemeenten onderling

aantallen per duizend inwonersgeboorte sterfte saldo geboorte sterfte saldo

Holland Rijnland 5.447 4.075 +1.372 10,3 7,7 +2,6Alphen aan den Rijn 841 526 +315 11,5 7,2 +4,3Hillegom 197 204 -7 9,4 9,8 -0,3Kaag en Braassem 253 182 +71 9,8 7,1 +2,8Katwijk 781 483 +298 12,5 7,7 +4,8Leiden 1.277 845 +432 10,7 7,1 +3,6Leiderdorp 259 193 +66 9,7 7,2 +2,5Lisse 214 178 +36 9,5 7,9 +1,6Nieuwkoop 220 176 +44 8,1 6,5 +1,6Noordwijk 227 238 -11 8,9 9,3 -0,4Noordwijkerhout 129 135 -6 8,2 8,6 -0,4Oegstgeest 224 222 +2 9,8 9,7 +0,1Rijnwoude 195 105 +90 10,5 5,6 +4,8Teylingen 318 310 +8 8,9 8,7 +0,2Voorschoten 255 214 +41 10,4 8,7 +1,7Zoeterwoude 57 64 -7 7,0 7,9 -0,9

4.11 Geboorte en sterfte in Holland Rijnland 2012

Bron: CBS

36

4.13 Verhuisde personen tussen de gemeenten van Holland Rijnland 2012

Bron: CBS

gevestigd in (naar)

vertrokken uit (van) tota

al ve

rtro

kken

Alph

en aa

n de

n Ri

jn

Hille

gom

Kaag

en B

raas

sem

Katw

ijk

Leid

en

Leid

erdo

rp

Lisse

Nieu

wko

op

Noor

dwijk

Noor

dwijk

erho

ut

Oegs

tgee

st

Rijn

woud

e

Teyl

inge

n

Voor

scho

ten

Zoet

erwo

ude

totaal gevestigd 9.195 531 303 247 661 2.290 802 344 256 610 436 902 160 815 663 175Alphen aan den Rijn 536 7 68 14 114 33 6 159 10 10 14 72 15 11 3Hillegom 263 9 2 30 37 4 75 5 18 32 5 0 44 2 0Kaag en Braassem 358 92 5 10 93 30 8 38 15 5 14 8 29 9 2Katwijk 814 18 12 9 241 25 22 2 126 55 158 2 92 44 8Leiden 2.544 98 54 70 227 557 47 18 84 44 522 35 218 468 102Leiderdorp 779 8 4 28 26 503 4 5 8 9 49 20 28 62 25Lisse 424 8 97 17 41 50 6 2 35 57 11 0 98 2 0Nieuwkoop 247 167 0 22 3 34 0 4 0 1 1 11 2 1 1Noordwijk 598 4 29 7 97 135 6 24 3 144 32 0 113 2 2Noordwijkerhout 379 2 57 3 30 40 5 41 1 128 10 0 56 5 1Oegstgeest 674 9 3 6 59 408 41 7 1 30 10 1 79 11 9Rijnwoude 223 86 0 4 0 74 24 2 14 3 0 1 0 7 8Teylingen 757 12 34 8 91 187 19 99 7 149 67 63 0 18 3Voorschoten 379 5 1 1 28 256 20 2 1 3 2 13 2 34 11Zoeterwoude 220 13 0 2 5 118 32 3 0 1 0 9 9 7 21

4.12 Holland Rijnland, specificatie vestiging en vertrek 2012

Bron: CBS

gevestigd vanuit vertrokken naar saldoelders

Holland Rijnland

overig Nederland buitenland

elders Holland

Rijnlandoverig

Nederland buitenland

elders Holland

Rijnlandoverig

Nederland buitenlandHolland Rijnland 9.195 11.370 4.798 9.195 10.833 4.380 0 +537 +418Alphen aan den Rijn 531 1.321 339 536 1.539 375 -5 -218 -36Hillegom 303 493 117 263 483 123 +40 +10 -6Kaag en Braassem 247 375 83 358 344 97 -111 +31 -14Katwijk 661 690 246 814 668 214 -153 +22 +32Leiden 2.290 4.671 2.284 2.544 3.885 2.196 -254 +786 +88Leiderdorp 802 359 142 779 432 118 +23 -73 +24Lisse 344 279 176 424 331 198 -80 -52 -22Nieuwkoop 256 438 141 247 440 86 +9 -2 +55Noordwijk 610 454 319 598 425 197 +12 +29 +122Noordwijkerhout 436 233 120 379 216 94 +57 +17 +26Oegstgeest 902 519 393 674 521 257 +228 -2 +136Rijnwoude 160 302 50 223 374 47 -63 -72 +3Teylingen 815 599 205 757 571 187 +58 +28 +18Voorschoten 663 530 149 379 493 166 +284 +37 -17Zoeterwoude 175 107 34 220 111 25 -45 -4 +9

37

4.14 Vestiging en vertrek in Holland Rijnland 2008-2012

Bron: CBS

2008 2009 2010 201212.000

12.000

8.000

8.000

4.000

4.000

0

vertr

ekve

stigin

g

tussen gemeenten Holland Rijnland overige gemeenten Nederland buitenland

10.01

510

.015

10.76

111

.757

4.570

3.651

9.233

10.73

6

4.590

9.233

8.938

10.35

7

10.84

7

4.931

3.960

9.195

9.195

11.37

011

.370

4.798

4.380

20118.9

38

9.387

10.84

9

10.72

2

4.919

3.772

9.387

10.83

9

4.578

gevestigd in (naar)

vertrokken uit (van) tota

al sa

ldo

Alph

en aa

n de

n Ri

jn

Hille

gom

Kaag

en B

raas

sem

Katw

ijk

Leid

en

Leid

erdo

rp

Lisse

Nieu

wko

op

Noor

dwijk

Noor

dwijk

erho

ut

Oegs

tgee

st

Rijn

woud

e

Teyl

inge

n

Voor

scho

ten

Zoet

erwo

ude

Alphen aan den Rijn -5 +2 +24 +4 -16 -25 +2 +8 -6 -8 -5 +14 -3 -6 +10Hillegom +40 -2 +3 -18 +17 0 +22 -5 +11 +25 -2 0 -10 -1 0Kaag en Braassem -111 -24 -3 -1 -23 -2 +9 -16 -8 -2 -8 -4 -21 -8 0Katwijk -153 -4 +18 +1 -14 +1 +19 +1 -29 -25 -99 -2 -1 -16 -3Leiden -254 +16 -17 +23 +14 -54 +3 +16 +51 -4 -114 +39 -31 -212 +16Leiderdorp +23 +25 0 +2 -1 +54 +2 -5 -2 -4 -8 +4 -9 -42 +7Lisse -80 -2 -22 -9 -19 -3 -2 +2 -11 -16 -4 +2 +1 0 +3Nieuwkoop +9 -8 +5 +16 -1 -16 +5 -2 +3 0 0 +3 +5 0 -1Noordwijk +12 +6 -11 +8 +29 -51 +2 +11 -3 -16 -2 +3 +36 +1 -1Noordwijkerhout +57 +8 -25 +2 +25 +4 +4 +16 0 +16 0 0 +11 -3 -1Oegstgeest +228 +5 +2 +8 +99 +114 +8 +4 0 +2 0 0 -16 +2 0Rijnwoude -63 -14 0 +4 +2 -39 -4 -2 -3 -3 0 0 0 -5 +1Teylingen +58 +3 +10 +21 +1 +31 +9 -1 -5 -36 -11 +16 0 +16 +4Voorschoten +284 +6 +1 +8 +16 +212 +42 0 0 -1 +3 -2 +5 -16 +10Zoeterwoude -45 -10 0 0 +3 -16 -7 -3 +1 +1 +1 0 -1 -4 -10

Bron: CBS

4.15 Saldi gevestigde min vertrokken personen tussen de gemeenten van Holland Rijnland 2012

38

Begin 2013 waren er in Holland Rijnland 227.560 gebouwen met een woonfunctie en 33.458 gebouwen met een andere functie. Een achtste van de woningen (12%) heeft een WOZ-waarde onder de anderhalve ton, ruim een kwart (27%) heeft een WOZ-waarde boven de drie ton (cijfers 2011). Leiden heeft relatief veel woningen met een lage WOZ-waarde, Oegstgeest heeft relatief veel woningen met een hoge WOZ-waarde.

5. Wonen

jaar 2011 jaar 2012 trendbreuk*gemeente 1 jan 31 dec 1 jan 31 dec absoluut %Holland Rijnland 219.465 221.697 225.234 227.560 +3.537 2%Alphen aan den Rijn 30.315 30.703 31.005 31.280 +302 +1%Hillegom 8.893 9.032 8.978 9.163 -54 -1%Kaag en Braassem 9.935 10.086 10.520 10.647 +434 +4%Katwijk 24.083 24.337 24.307 24.614 -30 -0%Leiden 52.269 52.684 53.613 54.400 +929 +2%Leiderdorp 11.563 11.761 11.838 11.843 +77 +1%Lisse 9.659 9.672 9.637 9.653 -35 -0%Nieuwkoop 10.191 10.277 10.346 10.420 +69 +1%Noordwijk 11.150 11.150 12.847 12.921 +1.697 +15%Noordwijkerhout 6.322 6.414 6.428 6.543 +14 +0%Oegstgeest 9.453 9.657 9.822 10.010 +165 +2%Rijnwoude 7.353 7.473 7.399 7.495 -74 -1%Teylingen 14.376 14.436 14.339 14.346 -97 -1%Voorschoten 10.747 10.813 10.951 10.975 +138 +1%Zoeterwoude 3.156 3.202 3.204 3.250 +2 +0%

5.1 Woningvoorraad in Holland Rijnland 2011-2012

Bron: CBS woningregister (2011), CBS BAG (2012 voorlopige cijfers)

* Trendbreuk: De aantallen van 31 december 2011 zijn niet gelijk aan die van 1 januari 2012. Dit komt doordat de bron van de woningcijfers is veranderd:• Tot en met het jaar 2011 is de bron van deze gegevens het CBS woningregister. In het woningregister kwamen vier soorten woonruimten voor: woningen, wooneenheden, recreatiewoningen en capaciteit bijzondere woongebouwen.• Vanaf 2012 komen de woninggegevens uit de Basisregistratie Adressen en Gebouwen (BAG). In de BAG zijn alle gebouwen opgenomen met hun functie waaronder de functie “wonen”. Er wordt geen onderscheid meer gemaakt tussen verschillende soorten woonruimten.

Een paar voorbeelden van de gevolgen van deze veranderde definities en classificaties:• Wat vóór 2012 meer wooneenheden op één adres waren, telt nu als één woning.• Recreatiewoningen kunnen in de BAG te boek staan als woning of als niet-woning met een logiesfunctie.• Ook bijzondere woongebouwen kunnen in de BAG staan ingedeeld bij woningen of niet-woningen.

39

gemeente totaal woningen niet-woningenHolland Rijnland 261.018 227.560 33.458Alphen aan den Rijn 35.114 31.280 3.834Hillegom 10.494 9.163 1.331Kaag en Braassem 12.375 10.647 1.728Katwijk 27.988 24.614 3.374Leiden 61.665 54.400 7.265Leiderdorp 13.745 11.843 1.902Lisse 11.326 9.653 1.673Nieuwkoop 12.366 10.420 1.946Noordwijk 15.210 12.921 2.289Noordwijkerhout 8.198 6.543 1.655Oegstgeest 11.015 10.010 1.005Rijnwoude 8.526 7.495 1.031Teylingen 16.408 14.346 2.062Voorschoten 12.604 10.975 1.629Zoeterwoude 3.984 3.250 734

5.2 Gebouwen in Holland Rijnland 1 januari 2013

5.3 WOZ-waarde woningen 2011*

Bron: CBS, voorlopige cijfers

Bron: CBS (* peildatum waardebepaling 1 jan 2010)

Holland Rijnland

Alphen aan den Rijn

Hillegom

Kaag en Braassem

Katwijk

Leiden

Leiderdorp

Lisse

Nieuwkoop

Noordwijk

Noordwijkerhout

Oegstgeest

Rijnwoude

Teylingen

Voorschoten

Zoeterwoude

< € 150.000 € 150.000 - € 200.000 € 200.000 - € 300.000 > € 300.000

0% 20% 40 60% 80% 100%%

12% 19% 42% 27%

18% 25% 40% 17%

8% 21% 50% 21%

5% 11% 52% 33%

8% 16% 48% 28%

26% 26% 30% 19%

7% 23% 47% 23%

7% 11% 59% 23%

4% 14% 49% 32%

4% 15% 42% 39%

4% 12% 50% 33%

6% 17% 28% 50%

6% 14% 53% 27%

3% 12% 50% 35%

8% 17% 33% 42%

2% 8% 59% 31%

40

huurwoninggemeente totaal eigen woning totaal met huurtoeslag zonder huurtoeslagHolland Rijnland 218,8 135,6 83,5 24,5 59,2Alphen aan den Rijn 30,7 19,4 11,4 3,4 8,0Hillegom 8,9 5,9 3,0 1,0 2,0Kaag en Braassem 10,4 6,9 3,5 0,9 2,6Katwijk 24,0 15,7 8,3 2,6 5,7Leiden 50,9 24,5 26,5 8,5 18,0Leiderdorp 11,5 7,3 4,2 1,2 3,1Lisse 9,7 6,1 3,7 1,0 2,7Nieuwkoop 10,8 7,6 3,2 0,7 2,5Noordwijk 11,0 7,3 3,7 1,0 2,8Noordwijkerhout 6,5 4,1 2,4 0,7 1,7Oegstgeest 9,4 6,9 2,4 0,6 1,8Rijnwoude 7,4 5,1 2,4 0,6 1,8Teylingen 14,2 9,6 4,6 1,2 3,4Voorschoten 10,3 6,9 3,4 0,9 2,5Zoeterwoude 3,1 2,3 0,8 0,2 0,6

5.4 Particuliere huishoudens* naar soort woning (aantallen * duizend) 2011

Bron: CBS, Regionaal InkomensOnderzoek (RIO) * Exclusief studentenhuishoudens

5.5 Belastbare inkomens* van huurders van woningen van woningcorporaties 2011

Bron: CBS * genoemde bedragen van de inkomens zijn van prijspeil 2010

Holland Rijnland

Alphen aan den Rijn

Hillegom

Kaag en Braassem

Katwijk

Leiden

Leiderdorp

Lisse

Nieuwkoop

Noordwijk

Noordwijkerhout

Oegstgeest

Rijnwoude

Teylingen

Voorschoten

Zoeterwoude

< € 33.000 € 33.000 - € 43.000 > € 43.000

0% 20% 40 60% 80% 100%0% 20% 40 60% 80% 100%%

65% 11% 24%

63% 12% 25%

69% 11% 19%

59% 11% 30%

64% 11% 25%

69% 11% 20%

64% 12% 24%

65% 12% 23%

59% 11% 30%

66% 11% 23%

61% 13% 26%

66% 13% 21%

56% 12% 31%

61% 12% 27%

66% 11% 23%

56% 13% 31%

41

De regio Holland Rijnland is met de clusters Life Science, Space en drie Greenports goed vertegenwoordigd in het rijtje met topsectoren, die door het Rijk worden gezien als trekkers van de economie in Nederland. De regio heeft met deze sectoren een prima uitgangspositie verworven in de Zuidvleugel.

Met ruim honderd bedrijven en kennisinstellingen en ruim dertienduizend werkzame personen behoort het Bio Science Park in Leiden/Oegstgeest tot de grootste kennisclusters in Nederland. In deze publicatie zijn voor het eerst ook enkele cijfers over het Spacecluster in Noordwijk opgenomen.

De kantorenvoorraad in Holland Rijnland is tussen 2010 en 2013 per saldo met bijna zestigduizend m2 toegenomen. De leegstand steeg van bijna 12% in 2010 tot ruim 15% in 2013.

Op toeristisch gebied heeft de regio veel te bieden. De grootste toeristische trekker is en blijft de Keukenhof met jaarlijks bijna 900 duizend bezoekers. De gezondheidszorg in Holland Rijnland is goed voor bijna één op de vijf banen (zie tabel 8.1) en is daarmee gelijk ook de grootste sector in de regio.

Het aantal tuinbouwbedrijven en de oppervlakte open tuinbouwgrond in de regio loopt gestaag terug. De gemiddelde oppervlakte per bedrijf blijft met 5,2 hectare wel ongeveer gelijk.

6. Economie en toerisme

A4

A44

N11

Nieuwkoop

Rijnwoude

Noordwijk

Katwijk

Kaag en Braassem

Teylingen

Leiden

Lisse

Alphen aan den Rijn

Zoeterwoude

Hillegom

Leiderdorp

Noordwijkerhout

Voorschoten

Oegstgeest

Sources: Esri, DeLorme, NAVTEQ, TomTom, Intermap, iPC, USGS, FAO,NPS, NRCAN, GeoBase, IGN, Kadaster NL, Ordnance Survey, Esri Japan,METI, Esri China (Hong Kong), and the GIS User Community

H o l l a n d R i j n l a n dH o l l a n d R i j n l a n d

B e d r i j v e n t e r r e i n e n 2 0 1 2B e d r i j v e n t e r r e i n e n 2 0 1 2

0 52,5 km± Source: Esri, Kadaster NL, Esri User Community

Bedrijventerreinen in Holland Rijnland

Bron: Provincie Zuid-Holland

42

6.1 Leiden Bio Science Park 2012

Oppervlakte 110 hectare Gespecialiseerde life science bedrijven 88Kennisinstellingen 7Multi-tenant buildings 8Musea 2Aantal werkzame personen * 13.300- waarvan bij LUMC 6.800- waarvan bij overige kennisinstellingen 2.700- waarvan bij life sciencebedrijven 3.800Ingeschreven studenten ** 18.800- waarvan bij Universiteit leiden 9.300- waarvan bij Hogeschool Leiden 8.900- waarvan bij LIS 200- waarvan bij ROC Leiden 400Bezoekersaantallen musea- Naturalis 254.900- Corpus Experience 230.000

Bronnen: Leiden Bio Science Park Foundation en betreffende musea* werkzaam in life sciencegerelateerde banen** bij instellingen die op het BSP zijn gevestigd

6.2 Space Cluster 2011

Bruto oppervlakte ESA-ESTEC terrein 45 hectare Bruto oppervlakte Space Business Park 12 hectare Werkzame personen bi ESA-ESTEC 2.700Werkgelegenheid 'upstream industrie' in Holland Rijnland 500Werkgelegenheid 'downstream industrie' in Holland Rijnland niet bekendGroei werkgelegenheid 2004-2011 bij ESA-ESTEC 640Aantal start-ups 2005-2012 in Noordwijk 55

Bron: Eindrapport Waarde van ESTEC voor Nederland

Toelichting: Ruimtevaart bestaat uit een ‘upstream’ en een ‘downstream’ segment. Het upstream segment houdt zich bezig met productie van de ‘harde infrastructuur en technologie’ (bijv. de ontwikkeling van raketten en satellieten). Bij het downstream segment gaat het om de (commerciële) exploitatie van die infrastructuur en technologie (bijvoorbeeld het gebruik van satellietdata).

6.3 Kerncijfers kantorenvoorraad in Holland Rijnland 2010-2013

2010 2011 2012 2013aantal kantoren 1.170 1.162 1.154 1.137kantoren voorraad (m2 bvo) 1.477.400 1.488.200 1.520.400 1.537.100gemiddelde grootte per kantoor (m² bvo) 1.263 1.281 1.318 1.352leegstand (m2 bvo) 175.200 179.600 195.700 234.700% leegstand 11,9% 12,1% 12,9% 15,3%in aanbouw (m2 bvo) 73.500 97.000 69.800 44.100% in aanbouw 5,0% 6,5% 4,6% 2,9%

Bron: Kantorenmonitor Holland Rijnland

43

gemeente aantal terreinen oppervlakte (in ha) vestigingen banenbruto netto absoluut netto per hectare

Holland Rijnland 84 1.555 1.170 3.720 65.530 56

Alphen aan den Rijn 10 355 240 685 11.180 47Hillegom 4 65 50 190 1.755 35Kaag en Braassem 4 50 40 150 1.700 43Katwijk 13 220 175 540 7.635 44Leiden 12 190 145 570 22.790 157Leiderdorp 2 40 30 165 1.745 58Lisse 5 75 60 180 2.465 41Nieuwkoop 6 85 65 240 2.410 37Noordwijk1 3 45 35 130 1.550 44Noordwijkerhout 2 50 40 190 1.390 35Oegstgeest 4 50 40 25 170 4Rijnwoude 7 140 100 200 2.855 29Teylingen2 7 95 75 225 4.130 55Voorschoten 2 25 20 75 950 48Zoeterwoude3 3 70 55 155 2.805 51

6.5 Bestaande formele bedrijventerreinen 2012-2013

Aantal terreinen en oppervlakte per 1 januari 2013 Vestigingen en werkzame personen per 1 januari 20121 exclusief ESA-ESTEC 2 exclusief AKZO Nobel 3 exclusief Heineken Bron: Provincie Zuid-Holland / Infodesk Bedrijventerreinen en Bedrijven Register Zuid-Holland

Toelichting: Onder een formeel bedrijventerrein wordt verstaan een terrein van minimaal één hectare bruto, dat vanwege zijn bestemming bestemd en geschikt is voor gebruik door handel, nijverheid, industrie en dienstverlening. Een bedrijventerrein is bestaand wannner de gronduitgifte is gestart. De oppervlakte, het aantal vestigingen en het aantal werkzame personen zijn afgerond op 5-tallen.

6.4 Kantoorgegevens per gemeente 2013

voorraad in aanbouw leegstandaantal m2 bvo m2 bvo % m2 bvo %

Holland Rijnland 1.137 1.537.100 44.100 2,9% 234.700 15,3%

Alphen aan den Rijn 159 218.500 - 31.000 14,2%Hillegom 43 26.600 - 4.100 15,4%Kaag en Braassem 38 44.200 - 7.900 17,8%Katwijk 78 71.000 - 4.000 5,7%Leiden 355 633.900 20.400 3,2% 92.200 14,5%Leiderdorp 45 84.900 - 21.800 25,7%Lisse 72 85.000 - 31.400 37,0%Nieuwkoop 33 21.300 - 3.600 17,1%Noordwijk 92 139.000 - 22.700 16,3%Noordwijkerhout 19 8.300 - 800 9,8%Oegstgeest 42 34.800 13.700 39,4% 1.300 3,7%Rijnwoude 36 23.100 - 3.400 14,6%Teylingen 60 56.800 - 2.200 3,9%Voorschoten 47 26.900 - 3.400 12,6%Zoeterwoude 18 62.700 10.000 15,9% 4.900 7,9%

Bron: Kantorenmonitor Holland Rijnland

Op 1 januari 2013 is 44.100 m2 kantoorruimte in aanbouw. De grootste panden zijn Level in Leiden, Avery Dennison in Oegstgeest en de NEM in Zoeterwoude.

44

6.7 Tuinbouw open grond 2009-2012

bedrijven oppervlakte (ha) gemiddelde oppervlakte2009 2010 2011 2012 2009 2010 2011 2012 2009 2010 2011 2012

totaal Holland Rijnland 826 769 738 692 4.104,1 3.903,0 3.871,7 3.565,3 5,0 5,1 5,2 5,2Alphen aan den Rijn 17 17 18 18 44,8 35,0 47,0 47,8 2,6 2,1 2,6 2,7Hillegom1 57 52 44 41 589,4 547,8 514,9 429,7 10,3 10,5 11,7 10,5Kaag en Braassem3 91 71 70 70 171,1 215,2 220,8 146,0 1,9 3,0 3,2 2,1Katwijk1 41 36 32 26 104,8 38,5 35,7 30,8 2,6 1,1 1,1 1,2Leiden 1 1 1 1 1,5 1,3 1,5 1,2 1,5 1,3 1,5 1,2Leiderdorp 2 2 1 1 3,5 4,9 1,5 3,5 1,8 2,4 1,5 3,5Lisse1 37 37 34 31 344,2 317,8 292,3 276,3 9,3 8,6 8,6 8,9Nieuwkoop3 100 96 93 82 204,9 178,7 178,5 168,4 2,0 1,9 1,9 2,1Noordwijk1 60 59 51 48 291,4 295,5 278,4 243,2 4,9 5,0 5,5 5,1Noordwijkerhout1 142 135 136 130 1.407,4 1.396,1 1.456,0 1.427,0 9,9 10,3 10,7 11,0Oegstgeest 9 9 8 7 10,0 9,0 6,2 7,7 1,1 1,0 0,8 1,1Rijnwoude2 169 157 156 153 458,3 384,3 353,4 307,3 2,7 2,4 2,3 2,0Teylingen1 89 86 85 77 455,3 457,5 462,6 457,1 5,1 5,3 5,4 5,9Voorschoten 3 4 4 4 6,2 5,1 5,5 5,5 2,1 1,3 1,4 1,4Zoeterwoude 8 7 5 3 11,1 16,3 17,4 13,7 1,4 2,3 3,5 4,6

1 Hillegom, Katwijk, Lisse, Noordwijk, Noordwijkerhout en Teylingen maken deel uit van greenport Duin en Bollenstreek 2 Rijnwoude maakt deel uit van greenport Boskoop 3 Kaag en Braassem en Nieuwkoop maken deel uit van greenport Aalsmeer

aantal bezoekers 2008 2009 2010 2011 2012

Attracties:Archeon, Alphen aan den Rijn 270.600 270.600 295.000 - 300.000Avifauna, Alphen aan den Rijn 339.000 348.800 328.100 334.800 336.000Corpus Experience, Oegstgeest 230.000 225.000 225.000 225.000 230.000Keukenhof, Lisse 834.000 868.000 780.000 885.000 875.000Space Expo, Noordwijk - 78.500 - - 80.000

Musea:Atlantikwall Museum, Noordwijk 4.500 3.900 4.100 4.600 5.000De Lakenhal, Leiden 64.900 - 39.700 82.000 44.000De Zwarte Tulp, Lisse 3.700 4.500 5.700 5.100 3.700Ford Museum, Hillegom - - - - -Hortus Botanicus, Leiden 93.000 100.400 - 114.800 111.700Kasteel Duivenvoorde, Voorschoten 5.200 6.000 10.400 7.500 8.500Katwijks museum, Katwijk 15.000 16.300 19.200 22.700 18.000Leids Wevershuis, Leiden - - 3.700 - 2.100Molenmuseum De Valk, Leiden 20.000 23.900 21.500 23.800 21.000Museum Boerhaave, Leiden 43.600 - 47.500 55.500 60.900Museum voor Volkenkunde, Leiden 76.300 94.400 103.700 118.300 130.600Nationaal Smalspoormuseum, Valkenburg 14.500 13.500 12.800 13.300 12.000Naturalis, Leiden 245.300 266.900 263.000 267.000 254.900Oudheidkamer Het Molenhuis, Benthuizen - - 3.000 2.600 4.500Rijksmuseum van Oudheden, Leiden - 134.400 131.400 - 142.800Sieboldhuis, Leiden 20.600 29.000 23.900 38.400 34.200

Overig:Bezoekerscentrum Natuurmonumenten, Nieuwkoop - - - - 50.000

6.6 Bezoek aan toeristische attracties 2008-2012

- Geen gegevens bekend of niet publicabel Bron: Tot en met 2011: Zuid-Hollands Bureau voor Toerisme; vanaf 2012: musea en gemeente Leiden

Bron: CBS

45

bedrijven oppervlakte (ha) gemiddelde oppervlakte2009 2010 2011 2012 2009 2010 2011 2012 2009 2010 2011 2012

totaal Holland Rijnland 674 619 559 498 412,1 374,6 351,5 307,9 0,6 0,6 0,6 0,6Alphen aan den Rijn 11 9 10 9 11,9 8,6 8,1 8,2 1,1 1,0 0,8 0,9Hillegom1 30 30 25 21 10,2 9,7 9,3 8,0 0,3 0,3 0,4 0,4Kaag en Braassem3 117 103 97 89 110,0 102,3 94,5 81,2 0,9 1,0 1,0 0,9Katwijk1 77 71 66 57 81,1 76,0 70,3 58,8 1,1 1,1 1,1 1,0Leiden 2 1 1 1 0,9 0,1 0,1 0,1 0,4 0,1 0,1 0,1Leiderdorp 1 1 1 - 0,1 0,1 0,1 - 0,1 0,1 0,1 -Lisse1 15 16 11 11 3,3 4,4 2,4 1,7 0,2 0,3 0,2 0,2Nieuwkoop3 161 152 141 130 120,5 108,7 105,9 96,7 0,7 0,7 0,8 0,7Noordwijk1 39 34 30 28 12,1 12,0 10,5 10,2 0,3 0,4 0,3 0,4Noordwijkerhout1 77 69 62 55 25,0 20,9 19,4 16,8 0,3 0,3 0,3 0,3Oegstgeest 10 10 8 7 5,1 5,1 4,2 3,1 0,5 0,5 0,5 0,4Rijnwoude2 72 66 60 52 9,7 9,2 8,9 10,3 0,1 0,1 0,1 0,2Teylingen1 54 49 40 34 14,8 11,4 11,5 9,3 0,3 0,2 0,3 0,3Voorschoten 4 5 5 4 4,0 4,5 4,9 3,7 1,0 0,9 1,0 0,9Zoeterwoude 4 3 2 - 3,3 1,6 1,5 - 0,8 0,5 0,8 -

Bron: CBS

6.8 Holland Rijnland, oppervlakte (hectare) tuinbouw open grond en onder glas 2012

6.10 Tuinbouw onder glas 2009-2012

1 Hillegom, Katwijk, Lisse, Noordwijk, Noordwijkerhout en Teylingen maken deel uit van greenport Duin en Bollenstreek 2 Rijnwoude maakt deel uit van greenport Boskoop 3 Kaag en Braassem en Nieuwkoop maken deel uit van greenport Aalsmeer

6.9 Bollenbroei1 in Holland Rijnland 2009-2012

bedrijven productie2

2009 2010 2011 2012 2009 2010 2011 2012totaal3 233 239 228 220 - - - -

Hyacintenbroei 71 72 61 60 71.955 77.889 66.002 64.231Tulpenbroei 154 160 151 131 210.584 230.250 220.350 203.550

Narcissenbroei 105 104 101 89 2.226 2.093 2.274 1.978Overige bollenbroei - - - 13 - - - 1.016

1 Bollenbroei is het (door toevoegen van warmte) sneller laten groeien van bolgewassen om vervroegde bloei te krijgen.2 Productie: Hyancinten en tulpen * duizend stuks; narcissen * duizend kilo.3 Op bedrijven kunnen meerdere soorten bloemen in broei worden gekweekt; daarom is totaal aantal bedrijven minder dan de som.

Bron: CBS

Bron: CBS

Bloembollen en -knollen

2.438,4

382,8 266,5

208,6 7,6

535,5

34,3

Bloemen Bomen en vaste planten

Groenten en fruit

Open grond Onder glas

46

7.1 Motorvoertuigenpark 1 januari 2013

personen-auto’s

bedrijfsmotorvoertuigen motor-tweewielerstotaal bestelauto’s vrachtauto’s trekkers spec. voertuigen autobussen

Holland Rijnland 233.110 28.462 22.274 2.508 1.895 1.562 223 19.546Alphen aan den Rijn 39.194 4.585 3.784 322 293 168 18 2.734Hillegom 10.435 1.306 965 116 169 51 5 1.081Kaag en Braassem 12.805 2.155 1.702 186 86 125 56 1.434Katwijk 24.055 3.513 2.428 553 383 144 5 1.935Leiden 38.923 3.588 3.044 143 83 316 2 2.864Leiderdorp 12.553 1.039 840 97 48 54 - 972Lisse 10.779 1.171 982 95 49 45 - 981Nieuwkoop 13.584 2.532 1.999 190 173 154 16 1.570Noordwijk 12.192 1.213 940 75 39 62 97 944Noordwijkerhout 7.421 1.394 1.049 182 75 88 - 766Oegstgeest 9.926 595 441 38 77 39 - 580Rijnwoude 9.278 1.982 1.432 259 214 69 8 1.036Teylingen 16.537 1.816 1.451 147 99 118 1 1.319Voorschoten 11.604 737 626 38 20 53 - 885Zoeterwoude 3.824 836 591 67 87 76 15 445

Bron: CBS

Het aantal personenauto’s in de regio nam toe van 209,2 duizend in 2003 tot 233,1 duizend in 2013. Dat betekent dat in de regio anno 2013 100 huishoudens gemiddeld 98 auto’s bezitten. Leiden heeft met 61 auto’s per honderd huishoudens relatief het kleinste aantal personenauto’s, Alphen aan den Rijn heeft het grootste aantal met 125 auto’s per honderd huishoudens.Het aantal dagelijkse treinreizigers was in 2012 hoger dan in 2011.In 2012 werden in het collectief vraagafhankelijk vervoer 284,4 duizend ritten gemaakt.

7. Verkeer en vervoer

47

7.2 Ontwikkeling aantal motorvoertuigen in Holland Rijnland 2003-2013

0

50.000

100.000

150.000

200.000

Personenauto’s

2012 20132003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

Bedrijfsmotorvoertuigen Motortweewielers

232.6

0628

.462

19.54

6

14.91

131

.089

233.1

10

209.1

69

Bron: CBS

7.3 Aantal personenauto’s per honderd huishoudens 2003-2013

Bron: CBS

2003 2008 2013

Hille

gom

Alph

en aa

n den

Rijn

Holla

nd Ri

jnlan

d

Kaag

en Br

aasse

m

Katw

ijk

Leide

n

Leide

rdor

p

Lisse

Noor

dwijk

Nieu

wkoo

p

Noor

dwijk

erho

ut

Oegs

tgee

st

Teyli

ngen

Rijnw

oude

Voor

schot

en

Zoet

erwo

ude

0

20

40

60

80

100

120

140

98

125

115 12

2

97

61

107 11

0

122

106 11

2

97

123

114

108

122

48

7.4 In- en uitstappende treinreizigers, per werkdag1 2006-2012

station 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012totaal 80.199 81.742 82.035 82.373 79.011 85.559 90.605Alphen aan den Rijn 8.692 8.830 8.944 9.097 8.464 8.609 9.179Hillegom 1.419 1.343 1.423 1.493 1.482 1.603 2.077Leiden Centraal 59.710 61.383 60.962 60.782 58.529 63.868 64.712Leiden Lammenschans 3.088 2.690 2.833 3.041 2.908 3.181 3.837Leiden de Vink 2.132 2.153 2.251 2.312 2.162 2.393 2.647Sassenheim - - - - - - 2.212Voorhout 2.662 2.734 2.841 2.802 2.838 3.056 3.275Voorschoten 2.496 2.609 2.782 2.846 2.628 2.849 2.666

Bron: Nederlandse Spoorwegen

1 gemiddeld aantal per werkdag, uitgaande van tellingen van maandag tot en met donderdag in het kalenderjaar.

7.5 Vier vormen van verkeersoverlast (% van de inwoners dat vindt dat probleem vaak voorkomt) 2011

0%

10%

20%

30%

40%

Parkeeroverlast Agressief verkeersgedrag Geluidsoverlast verkeer Te hard rijden

Hille

gom

Alph

en a/

d Rijn

Holla

nd Ri

jnlan

d

Kaag

en Br

aasse

m

Katw

ijk

Leide

n

Leide

rdor

p

Lisse

Noor

dwijk

Nieu

wkoo

p

Noor

dwijk

erho

ut

Oegs

tgee

st

Teyli

ngen

Rijnw

oude

Voor

schot

en

Zoet

erwo

ude

Bron: Veiligheidsmonitor

49

7.6 Collectief vraagafhankelijk vervoer (CVV) 2011-2012

aantal pashouders aantal ritten ritten per pashouder2011 2012 2011 2012 2011 2012

CVV Holland Rijnland 11.192 12.133 271.823 284.404 n.v.t. n.v.t.

pashouders WMO - totaal 11.192 12.133 250.370 261.807 22 22Hillegom 885 955 22.000 23.520 25 25Kaag en Braassem 665 711 14.204 14.534 21 20Katwijk 830 890 10.197 11.052 12 12Leiden 3.600 3.877 88.271 91.710 25 24Leiderdorp 642 696 13.724 15.672 21 23Lisse 701 762 13.860 15.933 20 21Noordwijk 914 993 23.287 22.467 25 23Noordwijkerhout 665 717 17.250 16.755 26 23Oegstgeest 418 455 7.651 7.751 18 17Teylingen 1.061 1.169 27.638 27.306 26 23Voorschoten 476 553 7.665 9.642 16 17Zoeterwoude 335 355 4.623 5.465 14 15

niet-pashouders (OV-algemeen) - - 21.453 22.597 n.v.t. n.v.t.

CVV Rijnstreek * 799 2.553 91.486 96.008 n.v.t. n.v.t.pashouders WMO - totaal 799 2.553 59.317 59.173 74 23Alphen aan den Rijn 507 1.562 39.736 40.200 78 26Nieuwkoop 201 660 13.465 11.767 67 18Rijnwoude 91 331 6.116 7.206 67 22

niet-pashouders (OV-algemeen) - - 32.169 36.835 n.v.t. n.v.t.

* Voor de grote verschillen in aantallen pashouders in Rijnstreek tussen 2011 en 2012 is geen plausibele verklaring

Bronnen: Holland Rijnland en Stichting CVV-Rijnstreek

50

In 2013 telde de regio 24,0 duizend bedrijfsvestigingen met in totaal 201,9 duizend werk-nemers. Dat betekent dat er voor elke honderd inwoners in de leeftijd van 15 tot en met 64 jaar 57 banen zijn. De meeste banen in Holland Rijnland zijn er in de bedrijfstak gezondheidzorg en maatschappelijke dienstverlening: 43,6 duizend ofwel 22% van het totaal aantal banen.

Holland Rijnland kent als woon- en werkregio omvangrijke pendelstromen met per saldo meer uitgaande dan inkomende forenzen. In 2010 werkten 93,0 duizend inwoners van Holland Rijnland buiten de regio en werkten in de regio 61,6 duizend mensen die elders woonden. Een negatief pendelsaldo van 31,4 duizend mensen.

Eind 2012 stond van alle 15- tot en met 64-jarigen 3,4% als niet-werkende werkzoekende ingeschreven bij het UWV. Dit percentage neemt toe met de leeftijd: voor 15- tot en met 26-jarigen is het 1,6%, voor 45- tot en met 64-jarigen is het 4,1%.

In vergelijking met Zuid-Holland en Nederland is het gemiddelde besteedbare huishoud-inkomen in Holland Rijnland (€ 37.200) relatief hoog (cijfers 2011). Oegstgeest is de gemeente met het hoogste gemiddelde inkomen (€ 45.200).

8. Arbeidsmarkt, werk en inkomen

Bron: Bedrijvenregister Zuid Holland

1 Banen = totaal van voltijd en deeltijd werkende werkzame personen

8.1 Vestigingen en banen1 in Holland Rijnland per sector 1 januari 2010-2012

vestigingen banen1 gemiddelde grootte sector 2011 2012 2013 2011 2012 2013 2011 2012 2013totaal 24.779 24.100 23.995 206.010 202.271 201.871 8,3 8,4 8,4A Landbouw, bosbouw en visserij 1.514 1.459 1.443 4.693 4.500 4.440 3,1 3,1 3,1B Winning van delfstoffen 1 1 2 1 1 2 1,0 1,0 1,0C Industrie 1.094 1.060 1.057 19.721 19.310 19.506 18,0 18,2 18,5D Prod., distr. en handel in elektr. & aardgas 7 7 6 416 462 442 59,4 66,0 73,7E Winning en distributie van water 49 47 44 818 768 739 16,7 16,3 16,8F Bouwnijverheid 2.594 2.559 2.512 11.815 11.160 10.689 4,6 4,4 4,3G Groot- en detailhandel, reparatie van auto's 5.455 5.202 5.183 41.140 40.131 39.355 7,5 7,7 7,6H Vervoer, opsl.en dienstverl., post en koeriers 469 459 458 7.564 7.222 7.919 16,1 15,7 17,3I Horeca 1.024 997 1.058 8.448 8.404 8.535 8,3 8,4 8,1J Informatie & communicatie 1.004 955 956 4.540 4.369 4.445 4,5 4,6 4,6K Financiële instellingen 323 312 308 2.957 2.624 2.498 9,2 8,4 8,1L Verhuur van en handel in onroerend goed 304 287 286 1.581 1.532 1.523 5,2 5,3 5,3M Adv., onderzoek en zakelijke dienstver. 3.963 3.856 3.803 16.638 16.779 17.242 4,2 4,4 4,5N Verh.van roer. goed. en ov. zak. dienstverl. 1.103 1.066 1.074 7.772 8.000 7.573 7,0 7,5 7,1O Openb. best., overh.dienst. en verpl. soc. verz. 80 92 91 9.693 9.718 9.510 121,2 105,6 104,5P Onderwijs 1.054 1.040 1.034 16.957 17.141 16.923 16,1 16,5 16,4Q Gezondheidszorg en maatsch. dienstverl. 2.588 2.581 2.581 44.419 43.488 43.571 17,2 16,8 16,9R Kunst, cultuur, sport en recreatie 788 791 787 3.282 3.237 3.558 4,2 4,1 4,5S Overige dienstverlening 1.365 1.329 1.312 3.555 3.425 3.401 2,6 2,6 2,6

51

vestigingen banen1

gemeente / gebied 2011 2012 2013 2011 2012 2013Holland Rijnland 24.779 24.100 23.995 206.010 202.271 201.871Alphen aan den Rijn 3.540 3.402 3.349 30.371 29.403 29.825Hillegom 963 954 991 5.963 5.826 5.845Kaag en Braassem 1.356 1.330 1.334 6.751 6.764 6.821Katwijk 2.336 2.230 2.255 19.532 18.793 18.232Leiden 5.432 5.316 5.162 59.037 59.985 60.449Leiderdorp 1.098 1.069 1.072 12.236 12.140 11.349Lisse 1.086 1.043 1.060 8.028 7.768 7.772Nieuwkoop 1.527 1.489 1.514 8.200 8.144 7.985Noordwijk 1.414 1.398 1.417 14.189 12.626 12.764Noordwijkerhout 924 898 906 4.891 5.238 5.303Oegstgeest 921 875 885 6.139 5.924 5.927Rijnwoude 1.115 1.085 1.071 6.110 5.960 5.986Teylingen 1.557 1.545 1.510 12.177 11.892 11.801Voorschoten 1.013 980 980 5.283 5.037 5.064Zoeterwoude 497 486 489 7.103 6.771 6.748

8.2 Vestigingen en banen1 in Holland Rijnland per gemeente 2008-2013

8.3 Banen in Holland Rijnland per honderd inwoners 15 t/m 64 jaar 2013


1 Banen = totaal van voltijd en deeltijd werkende werkzame personen


12633

5150

4152

7545

5467

7045

4143

61

57

0 50 100

Holland Rijnland

Alphen aan den RijnHillegom

Kaag en BraassemKatwijkLeiden

LeiderdorpLisse

NieuwkoopNoordwijk

NoordwijkerhoutOegstgeestRijnwoude

TeylingenVoorschoten

Zoeterwoude

52

Holland- Rijnland

Regio Den Haag

Haarlem e.o.

Regio Rotterdam

Delft e.o.

Overig Nederland

Regio Amsterdam

Overige geemeenten Oost Zuid-Holland

Regio Utrecht

10.800

28.60

0

5.300

6.00

0

27.30

0

21.400

2.30

0

9.600

4.700

3.60

0

13.90

0

4.800

2.200

2.00

01.

200

2.90

0

Legenda

Grens COROP- gebied

In- en Uitgaande pendel

IN-EN UITGAANDE PENDEL

Tussen Regio Holland Rijnland en aangrenzende regio’s

17 Mei 2013

Holland- Rijnland

Regio Den Haag

Haarlem e.o.

Regio Rotterdam

Delft e.o.

Overig Nederland

Regio Amsterdam

Overige geemeenten Oost Zuid-Holland

Regio Utrecht

10.800

28.60

0

5.300

6.00

0

27.30

0

21.400

2.30

0

9.600

4.700

3.60

0

13.90

0

4.800

2.200

2.00

01.

200

2.90

0

Legenda

Grens COROP- gebied

In- en Uitgaande pendel

IN-EN UITGAANDE PENDEL

Tussen Regio Holland Rijnland en aangrenzende regio’s

17 Mei 2013

woont in Holland Rijnland woont elderstotaal werkt in eigen

gemeentewerkt in andere

regio-gemeentewerkt buiten

de regiowerkt in

Holland RijnlandHolland Rijnland 288.700 125.400 70.300 93.000 61.600Alphen aan den Rijn 40.800 19.800 6.500 14.500 9.800Hillegom 15.100 6.000 4.600 4.500 3.000Kaag en Braassem 11.200 3.800 2.200 5.200 3.100Katwijk 33.800 17.400 9.200 7.200 2.600Leiden 64.200 33.200 9.600 21.400 19.200Leiderdorp 14.600 4.900 5.400 4.300 2.500Lisse 12.100 4.500 3.100 4.500 2.200Nieuwkoop 15.300 6.600 2.700 6.000 1.800Noordwijk 14.000 6.400 4.100 3.500 1.500Noordwijkerhout 9.000 3.900 3.100 2.000 2.500Oegstgeest 11.300 3.000 4.700 3.600 1.500Rijnwoude 10.100 3.100 3.300 3.700 3.500Teylingen 20.400 7.900 7.000 5.500 2.900Voorschoten 12.000 3.600 3.100 5.300 2.400Zoeterwoude 4.800 1.300 1.700 1.800 3.100

8.4 Woon-werkverkeer in Holland Rijnland 2010

8.5 In- en uitgaande pendel 2010

Bron: CBS, bewerkt door EIM

Tussen regio Holland Rijnland en aangrenzende regio’s

53

73%

74% 78

%

78%

72%

71% 74

% 76%

72% 72%

73%

72%

73%

73%

73%81

%

81% 83

%

84% 86%

77% 83

%

80% 82%

80% 82%

79%

80%

79%

79%

65%

67% 72

%

71%

58% 66

%

65% 71

%

62% 65

%

65%

64%

65% 66% 67%

0%

20%

40%

60%

80%

totaal mannen vrouwen

Hille

gom

Alph

en a/

d Rijn

Holla

nd Ri

jnlan

d

Kaag

en Br

aasse

m

Katw

ijk

Leide

n

Leide

rdor

p

Lisse

Noor

dwijk

Nieu

wkoo

p

Noor

dwijk

erho

ut

Oegs

tgee

st

Teyli

ngen

Rijnw

oude

Voor

schot

en

8.6 Bruto arbeidsparticipatie naar sekse 3-jaarsperiode 2010/2012

Bron: CBS, enquête beroepsbevolking (EBB)

Opmerkingen: 1) de cijfers voor Holland Rijnland totaal zijn berekend2) van de gemeente Zoeterwoude zijn geen gegevens beschikbaar

Bron: CBS (cijfers door CBS afgerond op een tiental)

8.7 Werkloosheidsuitkeringen ultimo 2007-2012

2007 2008 2009 2010 2011 2012abs. abs. abs. abs. abs. abs. % 15-64 jarigen

Holland Rijnland 4.230 3.880 6.020 6.580 6.580 8.200 2,3%Alphen aan den Rijn 680 630 990 1.090 1.090 1.420 2,9%Hillegom 210 220 330 340 340 430 3,2%Kaag en Braassem 160 150 240 270 310 370 2,2%Katwijk 310 300 550 580 590 750 1,8%Leiden 1.120 1.070 1.550 1.680 1.670 1.980 2,3%Leiderdorp 240 190 300 330 290 410 2,4%Lisse 230 180 290 350 320 390 2,7%Nieuwkoop 170 130 220 260 270 350 2,0%Noordwijk 220 180 300 350 340 390 2,3%Noordwijkerhout 100 110 160 160 160 200 2,0%Oegstgeest 160 150 240 220 240 300 2,1%Rijnwoude 130 110 150 180 180 230 1,9%Teylingen 260 230 400 430 410 510 2,2%Voorschoten 190 180 220 270 300 370 2,4%Zoeterwoude 50 50 80 70 70 100 1,9%

Zuid-Holland 33.940 29.790 48.720 51.060 53.800 66.680 2,8%Nederland 191.970 170.830 269.860 263.740 269.900 340.170 3,1%

54

aantal % in bevolkingtotaal 15-26 27-44 45-64 totaal 15-26 27-44 45-64

totaal HR 12.091 1.356 4.682 6.053 3,4% 1,6% 3,9% 4,1%Alphen aan den Rijn 1.903 231 791 881 3,9% 2,3% 4,3% 4,3%Hillegom 530 48 209 273 3,9% 1,8% 4,5% 4,5%Kaag en Braassem 498 53 158 287 3,0% 1,5% 3,0% 3,6%Katwijk 982 154 377 451 2,4% 1,6% 2,6% 2,7%Leiden 3.839 407 1.597 1.835 4,4% 1,6% 5,1% 6,2%Leiderdorp 605 58 195 352 3,6% 1,7% 3,5% 4,4%Lisse 479 48 162 269 3,3% 1,6% 3,4% 4,1%Nieuwkoop 484 51 192 241 2,7% 1,3% 3,5% 2,8%Noordwijk 524 60 200 264 3,1% 1,7% 3,6% 3,4%Noordwijkerhout 268 25 91 152 2,6% 1,1% 2,8% 3,2%Oegstgeest 396 41 134 221 2,7% 1,3% 2,8% 3,3%Rijnwoude 305 35 111 159 2,6% 1,3% 2,9% 2,9%Teylingen 600 80 226 294 2,6% 1,6% 3,0% 2,8%Voorschoten 546 43 210 293 3,6% 1,4% 4,2% 4,1%Zoeterwoude 132 22 29 81 2,5% 1,8% 1,9% 3,1%

8.8 Niet-werkende werkzoekenden in Holland Rijnland naar leeftijd eind 2012

8.9 Niet werkende werkzoekenden als % van 15 t/m 64-jarigen in de bevolking eind 2012

Bron: UWV

Bron: UWV

0% 1% 2% 3% 4% 5%

2,5%Zoeterwoude3,6%Voorschoten

2,6%Teylingen2,6%Rijnwoude

2,7%Oegstgeest2,6%Noordwijkerhout

3,1%Noordwijk2,7%Nieuwkoop

3,3%Lisse3,6%Leiderdorp

2,4%Katwijk3,0%Kaag en Braassem

3,9%Hillegom3,9%Alphen aan den Rijn

3,4%Holland Rijnland

Leiden 4,4%

55

8.10 Arbeidongeschiktheidsuitkeringen eind 2012

WAO, WAZ en Wajong WIA IVA en WIA WGAtotaal WAO WAZ Wajong totaal IVA WGA

Holland Rijnland 16.400 9.220 460 6.720 3.660 900 2.760Alphen aan den Rijn 2.560 1.380 40 1.140 570 130 440Hillegom 740 500 30 210 180 40 140Kaag en Braassem 540 330 30 180 140 40 100Katwijk 1.720 1.000 50 670 470 140 330Leiden 3.940 2.310 60 1.570 860 190 670Leiderdorp 790 500 20 270 210 50 160Lisse 580 410 20 150 150 40 110Nieuwkoop 980 380 30 570 160 40 120Noordwijk 1.060 480 30 550 180 40 140Noordwijkerhout 620 360 30 230 130 40 90Oegstgeest 590 320 20 250 110 40 70Rijnwoude 380 250 20 110 100 20 80Teylingen 910 540 50 320 200 40 160Voorschoten 570 350 20 200 150 40 110Zoeterwoude 420 110 10 300 50 10 40

Zuid-Holland 110.590 68.280 2.750 39.560 30.270 7.130 23.140Nederland 635.360 389.100 21.570 224.690 155.870 40.600 115.270


2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012abs. % huishoudens

Holland Rijnland 5.280 4.990 4.680 5.000 5.360 5.730 5.990 2,5%Alphen aan den Rijn 720 650 630 710 770 750 790 2,5%Hillegom 120 140 140 140 160 170 180 2,0%Kaag en Braassem 100 80 90 90 100 110 130 1,2%Katwijk 410 440 380 440 500 540 560 2,3%Leiden 2.700 2.520 2.360 2.370 2.410 2.620 2.700 4,2%Leiderdorp 230 210 200 220 240 280 290 2,5%Lisse 100 110 90 120 150 150 150 1,5%Nieuwkoop 100 100 100 110 120 130 160 1,4%Noordwijk 170 160 150 170 190 200 190 1,6%Noordwijkerhout 70 60 70 70 90 100 110 1,7%Oegstgeest 130 140 120 130 160 160 180 1,8%Rijnwoude 70 60 60 80 80 100 100 1,3%Teylingen 130 130 130 160 170 180 190 1,3%Voorschoten 200 160 140 170 190 200 220 2,1%Zoeterwoude 30 30 20 20 30 40 40 1,3%

Zuid-Holland 83.230 76.040 70.720 75.290 83.210 84.950 86.750 5,3%Nederland 300.950 273.980 258.780 280.800 306.980 315.680 324.850 4,3%

8.11 Bijstandsuitkeringen aan huishoudens met 65-minners eind 2006 - eind 2012


56

Inkomensgrenzen decielgroepen particuliere huishoudinkomensDe particuliere huishoudens van heel Nederland worden gerangschikt naar hoogte van besteedbaar inkomen en vervolgens verdeeld in tien decielgroepen; met in elke groep 10% huishoudens. In elke decielgroep wordt het laagste en het hoogste inkomen bepaald. Deze inkomens vormen de klassengrenzen van de decielen. Met behulp van deze klassengrenzen kunnen van een kleinere geografische eenheid (zoals een gemeente) de percentages huishoudens in elke decielgroep worden bepaald.

8.12 Huishoudinkomens1 (x € 1.000) 2007-2011

gemiddeld mediaan2

2007 2008 2009 2010 2011 2007 2008 2009 2010 2011Holland Rijnland 36,9 37,6 37,8 37,6 37,2 . . . . .Alphen aan den Rijn 36,4 37,0 36,9 36,7 36,5 31,8 32,9 33,0 32,7 32,9Hillegom 36,2 36,9 36,7 36,5 36,0 30,8 31,8 32,0 31,8 31,7Kaag en Braassem . 40,8 40,4 40,0 39,0 . 34,9 35,5 35,2 34,8Katwijk 35,7 36,2 36,3 36,4 36,3 31,2 32,0 32,2 32,4 32,6Leiden 32,6 33,4 34,1 33,8 33,8 26,7 27,6 28,3 27,8 27,9Leiderdorp 38,0 38,6 39,8 39,0 38,7 33,7 34,6 35,5 34,3 34,6Lisse 35,6 35,8 36,6 36,0 35,7 30,9 32,2 32,7 31,7 31,8Nieuwkoop 41,0 41,2 40,0 40,1 38,4 34,8 35,8 35,7 35,5 34,5Noordwijk 38,6 38,7 38,4 38,3 37,6 30,2 31,6 32,1 31,8 31,5Noordwijkerhout 36,7 37,3 36,3 35,9 36,1 31,4 32,3 32,3 31,8 31,9Oegstgeest 46,0 46,5 46,7 46,3 45,2 37,5 38,4 39,2 38,3 37,8Rijnwoude 39,9 39,3 39,0 39,7 39,1 34,1 35,2 35,3 35,3 35,2Teylingen 40,4 40,9 41,3 41,3 40,7 34,6 35,6 36,1 35,5 35,7Voorschoten 41,2 42,5 42,6 42,3 42,1 35,2 36,3 36,9 36,5 36,5Zoeterwoude 41,1 41,4 41,2 40,7 40,2 34,9 37,1 37,3 36,1 36,2

Zuid-Holland 33,8 34,4 34,6 34,5 34,3 28,3 29,1 29,3 29,0 29,1Nederland 33,6 34,3 34,3 34,3 34,2 28,6 29,5 29,6 29,4 29,5

Bron: CBS, Regionaal InkomensOnderzoek RIO (besteedbare huishoudinkomens)

1 exclusief studentenhuishoudens2 mediaan: de helft van de huishoudens heeft een lager inkomen, de helft een hogerDe mediaan van Holland Rijnland kon met de beschikbare gegevens niet worden berekend

8.13 Besteedbare inkomens per huishouden* 2011

40%41%

26%29%30%30%27%37%38%30%36%30%44%34%32%36%33%

35%

40%38%

45%38%39%

42%36%

40%37%

42%41%

42%36%

44%40%

41%42%

40%

20%21%

29%34%31%28%38%23%26%29%23%27%21%23%29%23%24%

25%

0% 20% 40% 60% 80% 100%Nederland

Zuid Holland

decielen 1-4: < € 25.100 decielen 5-8: € 25.100 - € 47.000 decielen 9-10: > € 47.000

ZoeterwoudeVoorschoten

TeylingenRijnwoudeOegstgeest

NoordwijkerhoutNoordwijk

NieuwkoopLisse

LeiderdorpLeiden

KatwijkKaag en Braassem

HillegomAlphen aan den Rijn

Holland Rijnland

Bron: CBS, Regionaal InkomensOnderzoek RIO

* exclusief studentenhuishoudens

57

9.1 Inwoners jonger dan 27 in Holland Rijnland 1 januari 2013

aantallen percentage in totale bevolking0-3 jaar 4-11 jaar 12-17 jaar 18-26 jaar 0-3 jaar 4-11 jaar 12-17 jaar 18-26 jaar

Holland Rijnland 22.950 48.332 38.172 63.739 4% 9% 7% 12%Alphen aan den Rijn 3.517 6.933 5.537 7.422 5% 10% 8% 10%Hillegom 873 1.896 1.429 2.049 4% 9% 7% 10%Kaag en Braassem 1.043 2.445 1.973 2.533 4% 10% 8% 10%Katwijk 3.281 6.605 4.843 7.459 5% 11% 8% 12%Leiden 5.032 8.876 6.618 22.112 4% 7% 6% 18%Leiderdorp 1.081 2.504 2.106 2.350 4% 9% 8% 9%Lisse 914 2.086 1.616 2.205 4% 9% 7% 10%Nieuwkoop 1.041 2.543 2.132 2.797 4% 9% 8% 10%Noordwijk 957 2.112 1.739 2.619 4% 8% 7% 10%Noordwijkerhout 585 1.399 1.249 1.605 4% 9% 8% 10%Oegstgeest 945 2.313 1.874 2.294 4% 10% 8% 10%Rijnwoude 791 1.813 1.446 1.874 4% 10% 8% 10%Teylingen 1.512 3.707 3.012 3.515 4% 10% 8% 10%Voorschoten 1.106 2.417 1.924 2.042 4% 10% 8% 8%Zoeterwoude 272 683 674 863 3% 8% 8% 11%

Bron: CBS

9.2 Leerlingen voortgezet onderwijs naar woongemeente schooljaar 2012/2013

totaal leerjaar 1 en 2Praktijkonderwijs

en VMBO, va. klas 3 HAVO, klas 3-5 VWO, klas 3-6Holland Rijnland 31.420 13.067 6.280 5.327 6.746Alphen aan den Rijn 4.413 1.892 836 846 839Hillegom 1.144 492 255 194 203Kaag en Braassem 1.623 683 336 288 316Katwijk 3.782 1.734 1.001 549 498Leiden 5.617 2.341 1.047 788 1.441Leiderdorp 1.764 696 353 269 446Lisse 1.317 524 318 227 248Nieuwkoop 1.716 757 403 313 243Noordwijk 1.431 570 286 276 299Noordwijkerhout 1.046 430 205 193 218Oegstgeest 1.715 615 166 267 667Rijnwoude 1.189 504 268 232 185Teylingen 2.527 1.008 462 493 564Voorschoten 1.574 588 225 286 475Zoeterwoude 562 233 119 106 104

Bron: min. OCW Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO), voorlopige cijfers

Op 1 januari 2013 wonen in Holland Rijnland 173,2 duizend mensen onder de 27 jaar; dat is een derde van de totale bevolking van Holland Rijnland.Het opleidingsniveau in Holland Rijnland is relatief hoog: 32% van de 15- tot en met 64-jarigen heeft een hoog opleidingsniveau tegenover 29% in Zuid-Holland of Nederland (cijfers 2012). Er zijn ook veel inwoners die een opleiding aan hogeschool of universiteit volgen, in 2012/2013 waren het er 25,6 duizend ofwel 5% van de totale bevolking.

9. Jeugd, onderwijs en zorg

58

9.3 Studenten mbo, hbo en wo naar woongemeente studiejaar 2012/2013

mbo hbo en wototaal bbl bol totaal hbo wo

Holland Rijnland 13.330 4.637 8.693 25.573 11.763 13.810Alphen aan den Rijn 1.931 644 1.287 2.150 1.542 608Hillegom 518 203 315 555 416 139Kaag en Braassem 692 260 432 767 581 186Katwijk 2.332 904 1.428 1.636 1.188 448Leiden 2.423 764 1.659 13.229 3.408 9.821Leiderdorp 657 204 453 894 520 374Lisse 580 211 369 613 440 173Nieuwkoop 835 272 563 694 533 161Noordwijk 569 198 371 746 523 223Noordwijkerhout 412 163 249 451 340 111Oegstgeest 286 101 185 1.105 425 680Rijnwoude 544 210 334 524 398 126Teylingen 847 276 571 1.205 820 385Voorschoten 469 142 327 720 420 300Zoeterwoude 235 85 150 284 209 75

Bron: min. OCW Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO), voorlopige cijfers bbl = beroepsbegeleidende leerweg, bol = beroepsopleidende leerweg, mbo = middelbaar beroepsonderwijs, hbo = hoger beroepsonderwijs, wo = wetenschappelijk onderwijs

2.476 2.6

15

2.667 3.1

82

7.651

7.668

7.869 8.1

129.066

9.147 9.0

21 9.441

3.007

3.170

3.226

3.467

0

2.000

4.000

6.000

8.000

10.000

2006/2007 2007/2008 2008/2009 2009/2010

3.516

8.412

9.668

3.643

2011/2012

3.658

8.105

10.30

93.5

01

2012/2013

3.379

8.288

9.197

3.718

2010/2011

Hogeschool Leiden andere hogeschool Universiteit Leiden andere universiteit

Bron: min. OCW Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO), (2011/12: voorlopige cijfers)

9.4 Waar volgen in Holland Rijnland wonende studenten hoger onderwijs 2006/07-2012/13

59

56% 57%

52% 58

%

52% 54

%

51%

60%

55%

48%

55% 63

%

54% 60

% 62% 68

%

21% 24

%

19% 24

% 26%

18%

16%

23%

16%

22%

21%

14%

24%

21%

18% 25

%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

Holla

nd Ri

jnlan

d

Alph

en a/

d Rijn

Hille

gom

Kaag

en Br

aasse

m

Katw

ijk

Leide

n

Leide

rdor

p

Lisse

Nieu

wkoo

p

Noor

dwijk

Noor

dwijk

erho

ut

Oegs

tgee

st

Rijnw

oude

Teyli

ngen

Voor

schot

en

Zoet

erwo

ude

In de buurt zijn goede speelplekken voor kinderen In de buurt zijn goede voorzieningen voor jongeren

9.5 Mening over jeugdvoorzieningen in de buurt (% (helemaal) mee eens) 2011


9.6 Opleidingsniveau 15- t/m 64-jarigen in Holland Rijnland, Zuid-Holland en Nederland 2012

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

40%

40%

29%

32%

31%

28%

Nederland

40% 29%31%Zuid-Holland

Holland Rijnland

laag middelbaar hoog

Bron: CBS, Enquête Beroepsbevolking

9.7 Jeugdzorg per gemeente 2009 en 2012

aantal jeugdigen

aangemeld bij AMK 1

in provinciale

zorg 1

met jeugd-beschermings-

maatregel start 2012 1

met jeugd-reclasserings-

maatregel start 2012 1

in zorg met verblijf

(2009) 2

in eerstelijns psychische

hulpverlening (2009) 2

Holland Rijnland 1.556 2.030 636 193 422 3.017

Alphen aan den Rijn 332 368 127 33 85 368Hillegom 65 66 36 5 17 105Kaag en Braassem 40 72 21 6 21 119Katwijk 151 260 46 19 40 348Leiden 449 446 187 62 86 621Leiderdorp 86 106 21 14 20 172Lisse 32 82 26 3 12 134Nieuwkoop 67 102 37 3 22 107Noordwijk 59 64 21 5 18 186Noordwijkerhout 52 48 11 4 10 101Oegstgeest 38 84 16 2 27 211Rijnwoude 44 68 20 6 14 57Teylingen 81 168 39 24 23 303Voorschoten 45 68 22 5 17 128Zoeterwoude 15 28 6 2 10 57

Bronnen: 1 Bureau Jeugdzorg, 2 College voor Zorgverzekeringen en Vektis Het aantal jeugdigen in zorg met verblijf en in de eerstelijns psychische hulpverlening betreft een schatting

60

9.8 Geconstateerd ongeoorloofd schoolverzuim per woongemeente 2008/09-2012/13

9.9 Door het Regionaal Bureau Leerplicht behandelde jongeren van 5 t/m 17 jaar 2009/10-2012/13

ongeoorloofd schoolverzuim2008/09 2009/10 2010/11 2011/12 2012/13

Holland Rijnland totaal * 1.008 1.154 1.231 1.339 1.776Hillegom 44 54 43 51 62Kaag en Braassem 38 55 66 63 76Katwijk 204 242 188 199 303Leiden 358 363 455 478 575Leiderdorp 68 71 80 107 100Lisse 31 54 54 63 82Noordwijk 41 63 73 54 115Noordwijkerhout ** 2 20 28 46 74Oegstgeest 55 58 62 76 82Teylingen 73 84 94 94 144Voorschoten 75 79 73 81 141Zoeterwoude 19 11 15 27 22

Bron: Regionaal Bureau Leerplicht Holland Rijnland

Bron: Regionaal Bureau Leerplicht Holland Rijnland en CBS

* De gemeenten Alphen aan den Rijn, Nieuwkoop en Rijnwoude zijn niet bij het RBL aangesloten ** De gemeente Noordwijkerhout is vanaf het schooljaar 2009-2010 bij het RBL aangesloten

* Exclusief de gemeenten Alphen aan den Rijn, Nieuwkoop en Rijnwoude, die niet bij het RBL zijn aangesloten

aantal (absoluut) % van 5- t/m 17-jarigen2009/10 2010/11 2011/12 2012/13 2009/10 2010/11 2011/12 2012/13

Holland Rijnland totaal * 2.125 2.403 2.566 2.693 3,4% 3,9% 4,1% 4,4%Hillegom 118 112 128 144 3,8% 3,6% 4,2% 4,6%Kaag en Braassem 119 131 128 125 2,7% 3,1% 3,1% 3,0%Katwijk 382 386 410 393 3,6% 3,6% 3,8% 3,7%Leiden 680 807 834 910 4,6% 5,6% 5,8% 6,3%Leiderdorp 138 145 171 161 3,1% 3,3% 3,9% 3,7%Lisse 99 109 126 118 2,7% 3,0% 3,6% 3,4%Noordwijk 107 142 131 159 2,9% 4,0% 3,7% 4,4%Noordwijkerhout 59 99 107 113 2,3% 3,9% 4,3% 4,5%Oegstgeest 100 117 111 117 2,5% 3,0% 2,8% 3,0%Teylingen 159 162 200 211 2,5% 2,5% 3,1% 3,3%Voorschoten 137 148 173 196 3,5% 3,7% 4,3% 4,8%Zoeterwoude 27 45 46 46 2,2% 2,0% 3,4% 3,6%van buiten de regio 0 0 1 0

61

9.10 Nieuwe voortijdig schoolverlaters

9.11 Nieuwe voortijdig schoolverlaters naar schoolsoort 2011/2012

* % = percentage van aantal leerlingen / deelnemers in 2011/12** RBL = Regionaal Bureau Leerplicht, 12 van de15 gemeenten in Holland Rijnland zijn hierbij aangesloten.

Bron: ministerie van OCW (2011/12 voorlopige cijfers), via website: www.vsvverkenner.nl/gemeenten

aantal nieuwe voortijdig schoolverlaters % 2011/12*Gemeente 2005/06 2006/07 2007/08 2008/09 2009/10 2010/11 2011/12Holland Rijnland 1.643 1.626 1.596 1.433 1.317 1.194 1.150 2,8%Aangesloten bij RBL** 1.254 1.256 1.248 1.079 1.006 898 857 2,7%Hillegom 71 63 59 48 43 43 45 2,9%Kaag en Braassem 60 68 65 66 41 47 38 1,8%Katwijk 277 262 257 190 196 177 180 3,3%Leiden 368 351 393 327 323 263 252 3,5%Leiderdorp 59 78 79 69 74 56 63 2,8%Lisse 56 69 57 52 42 47 44 2,4%Noordwijk 72 79 60 67 60 58 54 2,9%Noordwijkerhout 47 40 36 44 36 43 33 2,5%Oegstgeest 57 61 61 51 49 33 26 1,4%Teylingen 110 106 104 82 79 70 68 2,1%Voorschoten 54 50 56 60 45 43 34 1,8%Zoeterwoude 23 29 21 23 18 18 20 2,6%

Niet aangesloten bij RBL** 389 370 348 354 311 296 293 3,0%Alphen aan den Rijn 248 243 240 217 205 197 204 3,5%Nieuwkoop 75 82 68 80 69 52 66 2,7%Rijnwoude 66 45 40 57 37 47 23 1,4%

Nederland 52.681 50.869 46.751 41.785 39.941 39.115 36.245 2,7%

5890 89

5517

38 26 210

100

200

VO onderbouw LWOO/VMBObovenbouw

HAVO/VWObovenbouw

MBO niv 1

135

43

MBO niv 3

175

55

MBO niv 4

255

93

MBO niv 2

Aangesloten bij RBL* Niet aangesloten bij RBL*

0,0% 1,0% 2,0% 3,0%

62

10.1 Onveiligheidsbeleving 2011

0%

20%

10%

30%

25%

25%

15%

voelt zich wel eens onveilig voelt zich wel eens onveilig in de eigen buurt

Hille

gom

26%

17%

17%

Alph

enaa

n den

Rijn

Holla

ndRi

jnlan

d

15%

9%Ka

ag en

Braa

ssem

19%

Katw

ijk

33%

20%

Leide

n

23%

14%

Leide

rdor

p

22%

13%

Lisse

22%

15%

Noor

dwijk

11%

22%

Nieu

wkoo

p

20%

11%

Noor

dwijk

erho

ut

25%

10%

Oegs

tgee

st

20%

14%

Rijnw

oude

Teyli

ngen

Voor

schot

en

24%

12%

32%

16%

27%

14%

Zoet

erwo

ude

9%


Eén op de vier inwoners van Holland Rijnland voelt zich wel eens onveilig. In de eigen buurt voelt één op de zes inwoners zich wel eens onveilig (cijfers 2011).

10. Veiligheid

63

11.1 Opkomst bij laatste drie verkiezingen

Hillegom

Alphen aan den Rijn

Holland Rijnland

Kaag en Braassem

Katwijk

Leiden

Leiderdorp

Lisse

Noordwijk

Nieuwkoop

Noordwijkerhout

Oegstgeest

Teylingen

Voorschoten

Zoeterwoude

Rijnwoude

0% 20% 40% 60% 80% 100%

Tweede Kamer 2012 Provinciale Staten 2011 Gemeenteraad 2010

78,5%60,7%

55,8%

76,1%56,9%

52,6%77,4%

59,7%56,1%

81,1%61,3%

43,7%75,2%

55,1%55,1%

77,7%61,4%

55,7%80,4%

62,8%57,0%

80,5%61,5%

57,2%77,2%

58,4%56,4%

78,9%59,3%59,5%

79,2%61,4%

57,9%84,8%

70,9%63,4%

79,9%65,2%

56,6%80,7%

62,9%56,5%

81,9%68,1%

62,3%79,3%

62,6%57,4%

Bron: Kiesraad en gemeenten

Bij de Tweede Kamer verkiezing in september 2012 brachten vier van de vijf kiesgerechtigden hun stem uit (opkomstpercentage 78,5%). In veertien van de vijftien gemeenten haalde de VVD de meeste stemmen, alleen in Leiden haalde de PvdA de meeste stemmen.

11. Verkiezingen

64

11.2a Alphen aan den Rijn 3 maart 2010

partij stemmen % zetelsVVD 5.826 19,9% 7CDA 3.914 13,3% 5PvdA 3.802 13,0% 5D66 2.870 9,8% 3ChristenUnie 2.435 8,3% 3Nieuw Elan 2.342 8,0% 3GroenLinks 2.191 7,5% 3SP 2.150 7,3% 2Alphen Een 1.484 5,1% 2Beter Alphen 1.081 3,7% 1Trots op Nederland Lijst Rita Verdonk

840 2,9% 1

Leefbaar Alphen/ Alphense Stadspartij

405 1,4% 0

11.2b Hillegom 3 maart 2010

partij stemmen % zetelsVVD 1.832 20,2% 4Bloeiend Hillegom-Lijst Wil van Aken

1.822 20,0% 4

CDA 1.463 16,1% 3B.B.H. 1.108 12,2% 2GroenLinks 1.016 11,2% 2PvdA 967 10,6% 2D66 882 9,7% 2

11.2c Kaag en Braassem 19 november 2008

partij stemmen % zetelsSamen voor Kaag en Braassem 2.835 33,3% 7CDA 2.703 31,7% 7VVD 1.516 17,8% 4PvdA 1.465 17,2% 3

11.2d Katwijk 3 maart 2010

partij stemmen % zetelsCDA 6.166 24,0% 8GemeenteBelangen 5.378 21,0% 7ChristenUnie 4.286 16,7% 6VVD 3.679 14,3% 5SGP 3.609 14,1% 5PvdA 2.148 8,4% 2Democratisch Onafhankelijk En Lokaal (DOEL)

377 1,5% 0

11.2e Leiden 3 maart 2010

partij stemmen % zetelsD66 12.772 24,6% 10PvdA 7.962 15,3% 6VVD 6.977 13,4% 6SP 5.208 10,0% 4CDA 4.638 8,9% 4GroenLinks 4.530 8,7% 4Stadspartij Leiden Ontzet 3.376 6,5% 2Leefbaar Leiden 2.020 3,9% 1ChristenUnie 1.894 3,6% 1PvdD 1.826 3,5% 1Stem Terug 448 0,9% 0PS (Partij Sleutelstad) 318 0,6% 0

11.2f Leiderdorp 3 maart 2010

partij stemmen % zetelsVVD 3.478 29,9% 7BBL BurgerBelangen Leiderdorp 1.755 15,1% 3D66 1.643 14,1% 3CDA 1.491 12,8% 3GroenLinks 1.433 12,3% 3PvdA 1.373 11,8% 2ChristenUnie 467 4,0% 0

11.2g Lisse 3 maart 2010

partij stemmen % zetelsVVD 2.215 22,2% 5Nieuw Lisse 2.107 21,1% 4CDA 1.850 18,6% 3D66 1.642 16,5% 3ChristenUnie/SGP 1.163 11,7% 2PvdA 989 9,9% 2

11.2h Nieuwkoop 3 maart 2010

partij stemmen % zetelsCDA 2.283 19,5% 4Lijst 6 (Samen Beter Nieuwkoop)

2.279 19,5% 4

VVD 2.242 19,2% 4Midden Partij Nieuwkoop 1.694 14,5% 3Progressief Nieuwkoop 1.464 12,5% 3D66 1.004 8,6% 2ChristenUnie/SGP 736 6,3% 1

11.2i Noordwijk 3 maart 2010

partij stemmen % zetelsPUUR NOORDWIJK (WenS - VN) 3.653 30,0% 7VVD/JES Noordwijk 3.234 26,5% 6CDA 2.067 17,0% 4PvdA/GroenLinks/D66 1.940 15,9% 3Wat Noordwijk Wil/Liberaal Noordwijk

794 6,5% 1

ChristenUnie 496 4,1% 0

Hieronder staan de uitslagen per gemeente van de gemeenteraadsverkiezingen van 3 maart 2010.Bron van de cijfers is de kiesraad. De partijen worden vermeld op volgorde van het behaalde aantal stemmen.

Bij Kaag en Braassem betreft het de uitslag van de verkiezing op 19 november 2008.

65

11.2j Noordwijkerhout 3 maart 2010

partij stemmen % zetelsVVD 2.512 35,8% 6CDA 2.173 30,9% 5D66 829 11,8% 2GroenLinks 781 11,1% 2PvdA 729 10,4% 2

11.2k Oegstgeest 3 maart 2010

partij stemmen % zetelsProgressief Oegstgeest 3.292 30,4% 6Leefbaar Oegstgeest 3.285 30,3% 6VVD 2.745 25,3% 5CDA 1.508 13,9% 2

11.2l Rijnwoude 3 maart 2010

partij stemmen % zetelsD66 1.919 23,8% 4VVD 1.907 23,6% 4CDA 1.760 21,8% 4PvdA 1.253 15,5% 3ChristenUnie/SGP 1.227 15,2% 2

11.2m Teylingen 3 maart 2010

partij stemmen % zetelsVVD 4.819 31,6% 9CDA 3.119 20,5% 5D66 2.289 15,0% 4PvdA 2.141 14,0% 3Trilokaal 1.365 9,0% 2Trots op Nederland Lijst Rita Verdonk

963 6,3% 1

ChristenUnie 546 3,6% 1

11.2n Voorschoten 3 maart 2010

partij stemmen % zetelsONS Voorschoten 3.763 33,4% 7VVD 2.938 26,1% 5CDA 2.004 17,8% 3GroenLinks 1.377 12,2% 2PvdA 1.169 10,4% 2

11.2o Zoeterwoude 3 maart 2010

partij stemmen % zetelsCDA 1.604 44,4% 6Progressief Zoeterwoude 1.413 39,1% 5VVD 593 16,4% 2

11.3 Uitslag verkiezing gemeenteraad fusiegemeenten Alphen aan den Rijn, Boskoop en Rijnwoude

Uitslag totaal Uitslag percentage per (voormalige) gemeente

lijst partij stemmen % zetelsAlphen aan

den Rijn Boskoop Rijnwoude

totaal op partij 33.696 100% 39 100% 100% 100%

1 VVD 4.183 12,4% 5 11,6% 12,2% 15,3%2 CDA 5.930 17,6% 7 12,1% 31,0% 25,5%3 PvdA 3.458 10,3% 4 11,3% 6,0% 10,3%4 D66 3.372 10,0% 4 10,4% 7,0% 11,1%5 ChristenUnie 2.352 7,0% 3 7,9% 5,2% 5,1%6 Nieuw Elan 4.938 14,7% 6 17,0% 17,2% 4,1%7 GroenLinks 2.240 6,6% 3 7,5% 6,1% 4,1%8 SP 2.736 8,1% 3 8,2% 5,2% 10,4%9 RijnGouweLokaal 1.492 4,4% 1 5,9% 1,2% 2,1%

10 Beter Alphen 1.240 3,7% 1 5,5% 0,1% 0,4%11 SGP 1.755 5,2% 2 2,5% 8,8% 11,6%

blanco 134ongeldig 88

opkomst 33.918opgeroepen 82.950opkomst% 40,9%

Bron: website gemeente Alphen aan den Rijn

Per 1 januari 2014 zijn de gemeenten Alphen aan den Rijn, Boskoop en Rijnwoude samengevoegd. Op woensdag 13 november 2013 zijn er in deze gemeenten verkiezingen geweest in verband met deze gemeentelijke herindeling.

66

11.4 Uitslag verkiezing Tweede Kamer 12 september 2012

11.5 Uitslag verkiezing Tweede Kamer 12 september 2012

lijst

partij Nede

rland

Holla

nd R

ijnla

nd

Alph

en aa

n de

n Ri

jn

Hille

gom

Kaag

en B

raas

sem

Katw

ijk

Leid

en

Leid

erdo

rp

Lisse

Nieu

wko

op

Noor

dwijk

Noor

dwijk

erho

ut

Oegs

tgee

st

Rijn

woud

e

Teyl

inge

n

Voor

scho

ten

Zoet

erwo

ude

1 VVD 26,6% 32,5% 32,8% 37,5% 40,0% 28,6% 20,6% 32,0% 37,7% 41,0% 43,0% 41,4% 36,1% 34,5% 40,7% 37,2% 33,1%2 PvdA 24,8% 20,7% 21,9% 18,9% 15,8% 12,3% 30,2% 24,5% 16,0% 14,3% 17,8% 15,5% 20,8% 16,2% 18,0% 19,7% 20,7%3 PVV 10,1% 9,1% 9,3% 11,1% 10,5% 10,4% 9,0% 8,4% 9,3% 10,6% 9,9% 10,5% 4,8% 8,7% 7,6% 7,7% 9,1%4 CDA 8,5% 8,6% 7,8% 8,0% 11,4% 15,0% 4,0% 7,2% 10,3% 12,2% 7,5% 10,4% 7,1% 11,2% 9,9% 8,1% 11,9%5 SP 9,7% 6,5% 7,3% 6,7% 5,6% 5,0% 8,5% 6,6% 5,5% 4,8% 5,6% 6,4% 4,9% 6,2% 5,8% 4,9% 7,2%6 D66 8,0% 9,9% 8,7% 8,0% 8,4% 3,9% 15,3% 10,9% 7,5% 6,7% 7,4% 7,3% 15,6% 7,1% 9,6% 12,4% 9,5%7 GroenLinks 2,3% 2,6% 2,1% 1,9% 1,8% 0,8% 4,9% 2,6% 1,4% 1,4% 1,9% 2,0% 3,1% 1,5% 1,9% 3,3% 2,4%8 CU 3,1% 3,1% 4,0% 1,1% 1,1% 9,9% 1,9% 2,0% 2,1% 2,8% 1,3% 0,7% 2,6% 4,3% 1,6% 1,5% 0,9%9 SGP 2,1% 2,2% 1,5% 0,7% 0,4% 10,2% 0,4% 1,0% 5,0% 2,0% 0,4% 0,1% 0,5% 6,1% 0,3% 0,4% 0,9%10 PvdD 1,9% 2,1% 2,0% 2,6% 1,7% 1,4% 2,9% 2,1% 1,6% 1,5% 1,9% 1,8% 2,1% 1,3% 1,7% 2,3% 2,1%16 50+ 1,9% 1,9% 1,9% 2,6% 2,4% 1,7% 1,4% 2,0% 2,6% 2,1% 2,5% 2,8% 1,4% 2,0% 2,1% 1,6% 1,6%

overige partijen 0,9% 0,9% 1,0% 0,9% 0,8% 0,8% 1,1% 0,7% 0,9% 0,8% 0,8% 0,9% 0,8% 0,9% 0,8% 0,8% 0,8%

Bron: Kiesraad.

1e plaats2e plaats3e plaats

0%

20%

30%

10%

Nederland Holland Rijnland

VVD

PvdA PV

V

CDA SP D66

Groe

nLink

s CU SGP

50+

PvdD

over

ige

26,6

%

32,5

%

24,8

%

20,7

%

10,1

%

9,1%

8,5%

8,6% 9,

7%

6,5% 8,

0% 9,9%

2,3% 2,6% 3,1%

3,1%

2,1%

2,2%

1,9% 1,9% 2,1%

0,9%

0,9%1,

9%

Bron: Kiesraad De partijen staan vermeld in volgorde van lijstnummer waarmee ze meededen aan de verkiezing; partijen die geen zetels haalden in de kamer staan onder “overige”

67

11.6 Uitslag verkiezingen Provinciale Staten Zuid-Holland 2 maart 2011

11.7 Uitslag verkiezing Provinciale Staten Zuid-Holland 2 maart 2011

partij Zuid

-Hol

land

Holla

nd R

ijnla

nd

Alph

en aa

n de

n Ri

jn

Hille

gom

Kaag

en B

raas

sem

Katw

ijk

Leid

en

Leid

erdo

rp

Lisse

Nieu

wko

op

Noor

dwijk

Noor

dwijk

erho

ut

Oegs

tgee

st

Rijn

woud

e

Teyl

inge

n

Voor

scho

ten

Zoet

erwo

ude

VVD 20,7% 23,8% 24,1% 28,7% 28,8% 17,4% 15,9% 25,5% 27,0% 27,7% 31,1% 30,0% 30,0% 23,2% 31,3% 28,4% 21,9%PvdA 16,5% 13,1% 14,5% 12,7% 9,5% 7,7% 18,8% 15,7% 9,4% 8,2% 11,6% 9,7% 14,0% 10,5% 11,1% 11,8% 11,0%PVV 14,5% 11,8% 12,4% 14,8% 14,3% 12,8% 9,4% 11,2% 13,2% 14,9% 15,1% 15,6% 7,6% 12,7% 11,7% 9,4% 11,5%CDA 11,3% 14,7% 13,9% 14,8% 22,2% 23,9% 5,9% 11,1% 17,9% 24,0% 15,0% 19,2% 10,2% 19,7% 17,4% 12,6% 22,9%SP 9,4% 9,1% 10,2% 8,3% 7,9% 5,5% 12,7% 9,6% 7,8% 6,7% 8,5% 7,7% 7,4% 8,7% 7,4% 8,0% 9,9%D66 8,8% 10,8% 9,1% 8,5% 6,6% 3,7% 18,9% 11,6% 8,1% 6,4% 7,1% 6,6% 15,5% 6,7% 10,1% 11,9% 9,5%GroenLinks 5,5% 6,6% 5,3% 5,3% 4,7% 2,7% 11,3% 7,3% 3,6% 3,5% 4,8% 5,2% 8,3% 3,8% 5,0% 9,7% 6,3%CU 3,9% 3,3% 4,3% 1,3% 1,1% 11,1% 2,1% 2,2% 2,5% 2,8% 1,9% 0,9% 2,8% 4,4% 1,9% 1,7% 1,3%SGP 3,8% 2,4% 1,6% 0,7% 0,5% 11,6% 0,4% 1,1% 6,0% 2,0% 0,4% 0,1% 0,4% 6,8% 0,2% 0,4% 1,0%50+ 2,5% 1,8% 2,2% 2,0% 2,3% 1,7% 1,3% 2,2% 2,0% 2,3% 2,0% 2,6% 1,5% 1,7% 1,9% 2,0% 2,0%PvdD 2,3% 2,1% 1,8% 2,4% 1,7% 1,4% 2,9% 2,0% 1,8% 1,3% 2,0% 2,0% 2,3% 1,5% 1,7% 2,2% 2,7%Pl. Lokale Partijen 0,5% 0,5% 0,5% 0,5% 0,3% 0,4% 0,3% 0,3% 0,7% 0,3% 0,4% 0,3% 0,2% 0,4% 0,3% 1,8% 0,2%Unie van Democr. 0,3% 0,1% 0,1% 0,0% 0,0% 0,1% 0,1% 0,1% 0,0% 0,0% 0,1% 0,0% 0,1% 0,0% 0,0% 0,1% 0,1%

Bron: Kiesraad

1e plaats2e plaats3e plaats

0%

20%

30%

10%

Zuid-Holland Holland Rijnland

VVD

PvdA PV

V

CDA SP D66

Groe

nLink

s CU SGP

50+

PvdD

over

ige

20,7

% 23,8

%

16,5

%

13,1

%

14,5

%

11,8

%

11,3

% 14,7

%

9,4%

9,1%

8,8% 10

,8%

5,5% 6,

6%

3,9%

3,3% 3,8%

2,4% 2,5%

2,3%

2,1%

0,8%

0,5%1,

8%

Bron: Kiesraad De partijen staan vermeld op volgorde van het behaalde aantal stemmen in de provincie Zuid-Holland

ColofonKerncijfers Holland Rijnland 2013-2014 is een uitgave van het samenwerkings orgaan Holland Rijnland en uit gebracht in samenwerking met Beleidsonderzoek en Analyse (BOA) van de gemeente Leiden.

Voor informatie: Hans Stapper, tel. 071-523 90 41, [email protected] Karin Theulings, tel. 071-516 51 22, [email protected] & realisatie: Zabriski, www.zabriski.nl

Kerncijfers Holland Rijnland 2013-2014

Documents

Transcript of Kerncijfers Holland Rijnland 2013-2014