De werkomgeving van de toekomst: gezonder,

socialer én slimmer!

32

Voorwoord

“Werkomgevingen hebben een grote invloed op de mens en organisatie. Wat we eigenlijk allemaal al wisten, wordt nu eindelijk binnen ons vakgebied verder ontwikkeld: een omgeving die prettig is om in te werken. Thuis richten we het voor onszelf toch ook comfortabel in? Waarom op onze werkplek dan niet? Moeten we eerst wetenschappelijk bewijzen welke productiviteit ermee gemoeid is? Of geven we dit proces gewoon de aandacht en energie die het nu nodig heeft? En dan nog even: een gezonde werkplek hoeft niet duur(der) te zijn!”

3. Experts aan het woord hoe zij erover denken

5. De werkomgeving van de toekomst: gezonder, socialer én slimmer! macrotrends

7. 3 x binnenkijken bij… gezonde, sociale en slimme werkomgevingen in de praktijk

9. Samen werken aan de toekomst samenwerken en contact

2. Wist jij dat… cijfers en feiten

4. Maatschappelijke trends megatrends

6. 9 x coolhunts spotten microtrends

8. De ideale werkomgeving van de toekomst Jan Joost Mestebeld aan het woord

10. Geraadpleegde literatuur bronnenlijst

11. Wist jij dat... cijfers & feiten

Peter Ruchti, directeur, draaijer+partners

Inhoud

32

1. Ons trendrapport: gezonder, socialer én slimmer! onze visie

54

2. Wist jij dat… cijfers en feiten

10%

46 minuten 9 miljard

30% 16%

73%63%

Een gezonde en inspirerende werkomgeving zorgt voor een productiviteitsstijging van 10%.

Werknemers slapen tot 46 minuten per nacht meer wanneer ze werken op een plek met voldoende daglicht.

De prestaties van medewerkers nemen met 30% toe door een combinatie van meditatie, yoga, powernaps en massages op de werkvloer toe te passen.

Door gezonde voeding te nuttigen op het werk, voelt 63% van de medewerkers zich gelukkiger.

In 2007 zei ruim 11% van de werknemers burn-outklachten te hebben. In tien jaar tijd is dat toegenomen tot 16%.

De jaarlijkse kosten van werk gerelateerd verzuim in Nederland bedragen bijna € 9 miljard per jaar. Meer dan de helft van dit bedrag gaat op aan psychische klachten.

Wereldwijd doen er 300 miljoen mensen aan yoga. 73% van deze mensen doet dit om het stressmanagement op peil te houden.

1. Ons trendrapport: gezonder, socialer én slimmer! onze visie

De toekomst overkomt ons niet. Wij maken deze zelf, met elkaar, voor elkaar. In de hedendaagse bottom-up maatschappij zijn wij ambassadeur van onze eigen toekomst en daarmee ook van onze eigen (leef)omgeving. De werkplek is daar een belangrijk onderdeel van; we brengen er immers een groot deel van onze tijd door. Er bestaat een groeiende behoefte aan gezonde en sociale werkomgevingen die op een slimme manier bijdragen aan de kwaliteit van leven en werken. We willen verandering en zoeken naar omgevingen waar we met meer energie en inspiratie weggaan dan dat we er komen.

In dit trendrapport maken wij inzichtelijk hoe maatschappelijke ontwikkelingen invloed hebben op de gezonde, sociale en slimme aspecten binnen de werkomgeving. Wij gingen in gesprek met diverse experts om te kijken tegen welke vraagstukken zij aanlopen en welke oplossingen de markt hen biedt. Thema’s als welzijn, gezondheid, geluk op de werkvloer, slimme gebouwen, sociale innovaties en big data kwamen hierbij aan bod. Aan de hand van diverse oplossingen vanuit de markt, ook wel ‘coolhunts’ genoemd, hebben wij in kaart gebracht hoe de door ons geformuleerde trends en thema’s in de praktijk kunnen worden toegepast. Op deze manier willen wij onze lezers inspireren om samen de optimale werkomgeving van de toekomst te creëren.

4

9.4 uurGemiddeld zitten Nederlanders 9,4 uur per dag.

76

“Een gebouwgebruiker vraagt niet om stenen, installaties of een armatuur. Gebouwgebruikers willen vooral gelukkig en gezond kunnen werken in een prettig kantoor met gezond eten en comfortabele meubels. Dat wil jij toch ook? Met de slimme techniek van tegenwoordig kunnen wij de behoeften van gebouwgebruikers steeds beter inzichtelijk maken. Denk aan sensoren en regelsystemen die het klimaat, de verlichting en beveiliging van jouw werkomgeving kunnen regelen, zoals jij dat wilt. Voor mij is het belangrijk om op integrale wijze samen te werken, zodat we de juiste data aan de juiste systemen kunnen koppelen. Zo creëren wij met elkaar slimmere gebouwen die een beter welzijn van de gebruiker en een beter milieu stimuleren en tijd-, ruimte- en geldverspilling ontmoedingen.”

3. Experts aan het woord hoe zij er over denken

“Bij het creëren van gezonde werkomgevingen gaat het om het samenspel tussen de verschillende aspecten. De architectuur van een gebouw kan bijdragen aan de beleving van de gebruiker. Zo heeft ‘biophilic design’ impact op de manier waarop een gebruiker het gebouw ervaart. Thermische aspecten kunnen, als deze goed zijn ingeregeld, maken dat je productiever en energieker bent gedurende de dag. Het interieur kan je uitdagen om meer te bewegen of juist meer te ontspannen. Als je een juiste mix tussen deze aspecten toepast, kun je pas echt gezonde werkomgevingen creëren.”

Erwin Alders, projectmanager, draaijer+partners

Nadine Nugter, adviseur, draaijer+partners

“In een sociale werkomgeving voelen mensen zich veilig, welkom en betrokken. Daarnaast worden sociale omgevingen vaak als inspirerend ervaren en dat is belangrijk voor de werknemer. HR en FM werken steeds vaker samen om de optimale werkomgeving voor gezonde medewerkers te stimuleren. De werkomgeving en het aanbod van services moeten uitdagend en aantrekkelijk zijn, wendbaar en adaptief. Een organisatie moet voortdurend kunnen meebewegen met de veranderende behoeften van medewerkers; ontzorging in optima forma. Het is niet meer de werkgever, maar de werknemer die de werkplek van de toekomst bepaalt. Zij bepalen hun eigen manier van werken en daarmee de benodigde werkomgeving.”

Marieke Winter, manager exploitatie, draaijer+partners

6

98

4. Maatschappelijke trendsmegatrend

Met de vele media-aandacht voor de kwaliteit van leven, zijn steeds meer Nederlanders zich bewust geworden van hun eigen leefstijl. Zo tonen cijfers aan dat de verkoop van frisdranken in vier jaar tijd met ruim tien procent is gedaald en dat de afzet van alcoholvrij bier in 2016 steeg met 18 procent. Dat is slechts het begin (Wanders, J. 5 april 2017).

We hebben de ernst van de oorzaak ingezien en de cijfers liegen er niet om. Zo is het aantal mensen met overgewicht in de periode van 1990 tot 2018 met 15 procent gestegen. Dat houdt in dat in 2018 maar liefst 50,2 procent van de Nederlandse bevolking last had van overgewicht (Volksgezondheid en zorg, 2019).

Op de werkvloer worden we steeds meer tot robots gereduceerd. De problematiek rondom burn-out neemt toe. Mensen voelen zich vaker moe en uitgeknepen, ons lichaam gaat in staking. Zo had in 2007 ruim 11 procent van de werknemers last van burn-outklachten. In tien jaar tijd is dit percentage gestegen tot 16 procent. De jaarlijkse kosten van werkgerelateerd verzuim is daarmee in 2018 vastgesteld op bijna 9 miljard per jaar. Meer dan de helft gaat volgens onderzoeksbureau TNO op aan psychische klachten (NOS, 2019). Het is tijd voor een drastische verandering: een gezondere kwaliteit van leven.

+ Trendwaarden een gezonder ‘wij’:kwaliteit, zingeving, bewustwording, gezondheid

Een gezonder ‘wij’ De definitie van het menselijke welzijn wordt steeds vaker aan de tand gevoeld. We worden ons steeds bewuster van de factoren die invloed hebben op de kwaliteit van leven, ofwel Quality of Life (QoL). De term verschijnt vaker in de media en zelfhulpboeken over het verhogen van ons geluk en het vinden van zingeving schieten als paddenstoelen uit de grond. Het begrip Quality of Life lijkt een hype te worden. Toch is deze term in de jaren negentig al grondig onderzocht door de psychologen David Felce en Jonathan Perry. Aan de

“Gezond leven is niet meer vooral iets voor vegans, ‘quinoakutten’ en yogi’s; een steeds groter deel van onze bevolking kiest voor een gezondere levensstijl”(De krant van Drenthe, 2019).

hand van vijf ‘basiselementen’ maakten zij de kwaliteit van leven meetbaar in hun ‘Quality of Life’-model. Deze elementen zijn het fysiek welzijn, materieel welzijn, sociaal welzijn, emotioneel welzijn en ontwikkeling en activiteit. Een goede kwaliteit van leven staat gelijk aan een gezonde balans tussen alle factoren. Door deze balans inzichtelijk te maken, kan de kwaliteit van leven per individu worden beoordeeld (Felce D, Perry J. 1995).

1110

Een socialer ‘wij’ Sociale innovatie: wie heeft er nog nooit van gehoord? We horen de term steeds vaker voorbijkomen. Het is tijd voor verandering, een andere aanpak. Niet alleen bedrijven richten hun werk slimmer, innovatiever, efficiënter of menselijker in, ook overheidsinstanties passen steeds meer vormen van sociale innovatie toe. We zijn de kantelperiode voorbij en we verenigen ons in het tijdperk van de horizontale democratie: een bottom-up maatschappij. Steeds meer initiatieven komen vanuit burgers, zij vormen de bouwstenen voor de toekomstige samenleving (Rotmans, J. 2017).

Het belang van de stedelijke omgeving neemt toe. Er ontstaan allerlei soorten buurtcomités en zorgcoöperaties om een betere leefomgeving van de stad te maken. Burgers stellen hogere eisen aan de gezamenlijke ruimte en eigenen deze steeds vaker toe. Ze gaan van volgzame kuddedieren tot assertieve makers van de stad (Trendrede, 2017). We willen dingen zelf doen. Zo stelde Hedda van Lieshout, bestuurder van Eigen Kracht Centrale: “Het plan van aanpak moet van de mensen zelf komen. Als de boodschap is dat de buurman je steunkousen moet aantrekken omdat de overheid moet bezuinigen, gaat het niet werken. Mensen moeten er zelf voor kiezen” (Lieshout, H. 2018).

Burgerinitiatieven kunnen bestaan uit een eenmalige activiteit, zoals het organiseren van een plasticverzameldag, of uit een langdurige activiteit, zoals het oprichten van een zorgcoöperatie. Steeds vaker leveren burgerinitiatieven een bijdrage aan het oplossen van maatschappelijke vraagstukken en zorgen ze voor nieuwe (lokale) economieën. De MAEX,

maatschappelijke beurs van Nederland, telde op 1 januari 2018 1.268 geregistreerde burgerinitiatieven. Een jaar later stond dit aantal al op 1.628 initiatieven. Dit zijn enkel de geregistreerde initiatieven; waarschijnlijk liggen de daadwerkelijke cijfers nog veel hoger (MAEX, 2019).

Samen sturen we de toekomst. Dat is de boodschap die Koning Willem-Alexander ons tijdens zijn kersttoespraak van 2018 bracht. “Actieve burgers die het ondanks alle verschillen samen willen bolwerken. Dat is wat ons sterk maakt. De Nederlandse norm is dat we oog hebben voor elkaar en het gedeelde belang. Deze norm mogen we nooit laten vervagen. We onderschatten vaak de positieve invloed die we met onze bescheiden mogelijkheden als mens kunnen hebben. Juist dicht bij huis wordt de wereld gewonnen. We kunnen samen niet alles, maar wel veel (Nederlanden, der, W., 2018).”

Samenwerking is de kracht van dit moment. De band tussen mens en technologie wordt steeds inniger. In plaats van in confrontaties, denken we in collaboraties. Oplossingen liggen vaak tussen twee organisaties of afdelingen in. Imperfecte individuen kunnen samen een perfect team vormen. 2019 is het jaar van de vereende krachten (Trendrede 2019).

+ Trendwaarden een socialer ‘wij’:

saamhorigheid, assertiviteit, eenheid, zelfstandigheid

“Imperfecte individuen kunnen samen een perfect team vormen.”

1312

5. De werkomgeving van de toekomst: gezonder, socialer én slimmer! macrotrends

liever energiedrankjes, een broodje kroket of een goede vrijdagmiddagborrel, maar komen wel iedere dag met de fiets of het openbaar vervoer naar het werk. Een radicale overstap naar meditatieruimtes en een veganistische kantine maakt deze mensen niet per se gelukkiger. Wel kan de keuze voor gezonde lunchsessies met beweeg- en spelelementen of een broodje ‘bieterbal’ een mooie eerste stap zijn om een betere gezondheid op de werkvloer te stimuleren.

De kracht van een gezondere werkcultuur zit hem in de combinatie van een gezonde medewerker én een gezonde omgeving. Het gaat hierbij om de kwaliteit van leven én werken. Door gezondheid op de werkvloer centraal te stellen, zet je tevens de medewerker aan het denken om ook buiten werktijden een gezondere leefstijl te handhaven. De keuzes die de werkgever maakt, spelen daarin een belangrijke rol. Een gezonde en gelukkige medewerker kan namelijk tot 20% meer productiviteit opleveren.

Maar er is meer. Een prettige werkomgeving helpt om medewerkers makkelijker te behouden. Werknemers stellen tegenwoordig hoge eisen aan hun werkomgeving. Zij willen ergens werken waar zij met meer energie en inspiratie naar huis gaan, dan dat zij er kwamen. Als de werkomgeving niet voldoet aan de verwachtingen, nemen zij zelf het initiatief om deze aan te passen of radicaal te veranderen door naar een andere organisatie over te stappen. De ‘war on talent’ is hiermee geopend. Investeren in een gezonde werkomgeving is dus voor iedere werkgever van belang. Weet waar een medewerker behoefte aan heeft en investeer in een productieve, gezonde en zekere toekomst!

+ Trendwaarden een socialer ‘wij’:

gezondheid, ontspanning, identiteit, effectiviteit

De gezonde werkomgeving Een gezonde werkomgeving is comfortabel en fris, verhoogt de prestaties van medewerkers en maakt ze bewuster van hun vitaliteit. De maatschappelijke ontwikkelingen rondom ‘een gezonder wij’ zijn binnen de werkomgeving dan ook niet meer weg te denken. Gezondheid op de werkvloer en een beter welzijn van medewerkers is on top of our mind. Steeds meer initiatieven worden opgezet om een gezondere werkomgeving te stimuleren en zo het beste uit werknemers én het gebouw te halen. Werkgevers pamperen hun personeel met fitnessruimtes, sport- en activiteitenprogramma’s, vrije werkplekken met activerend meubilair, gezonde lunches en zelfontwikkelingstrajecten. De werkomgeving groeit steeds meer met ons welzijn mee. Enerzijds zien we meer frisse, lichte en open ruimtes waar sociale contacten en samenwerkingen worden gestimuleerd. Anderzijds verandert de kantooromgeving in een oase van rust waar we los kunnen komen van alle stress en hectiek in stilte-, ontspannings- en meditatieruimtes.

Toch zijn deze ontwikkelingen (nog) niet voor iedereen bestemd. Het is daarom van belang om per doelgroep te onderzoeken wat een gezonde werkomgeving voor hen inhoudt. Zo worden bij Enexis persona’s op de werkvloer gehanteerd die helpen de waarden van verschillende typen medewerkers te onderscheiden. Niet iedere medewerker heeft dezelfde behoeften. Bepaalde werknemers hebben

“Een gezonde en gelukkige medewerker kan namelijk tot 20% meer productiviteit opleveren.”

1514

De sociale werkomgeving Een sociale werkomgeving is een omgeving waar mensen zich veilig, welkom en betrokken voelen. Dit maakt een werkplek inspirerender. We zien het steeds vaker voorkomen: mensen nemen de regie van hun bestaan in eigen handen. We gaan op zoek naar zingeving, ook in ons werk. Wat voegen onze werkzaamheden toe aan de maatschappij? Hoe beïnvloedt het werk onze leefstijl? Hoe zetten wij onze expertises zo efficiënt mogelijk in? Hoe kunnen wij onszelf blijven ontwikkelen? Met zulke vraagstukken gaan we steeds vaker zelf aan de slag. Zo nemen jonge medewerkers de regie van de werkgever vaker uit handen. Zij zetten hun eigen voelsprieten uit en collaboreren met andere afdelingen en partijen om met hun gezamenlijk talent het beste werk te creëren. Krachten worden gebundeld en er wordt meer vanuit communities gewerkt die éénzelfde passie delen. Werken wordt gezien als een uitdaging en niet meer als ‘een moetje’. Dat heeft een aantal grote consequenties voor de werkomgeving.

De eisenlijst wordt langer en langer. De werkomgeving moet uitdagend zijn en erg flexibel. Er is niet meer één kantoor met vaste werkplekken. Er wordt gewerkt vanuit communities, overal waar mogelijk. Kruisbestuiving is de nieuwe vorm van werken. Organisaties bundelen hun krachten door kennis te delen en nieuwe samenwerkingen aan te gaan. De opkomst van bedrijfsverzamelgebouwen met gezamenlijke ruimtes is hier een voorbeeld van. Het doel van deze gebouwen: het verbinden van de verschillende huurders en met elkaar successen behalen. Een mooi voorbeeld hiervan is de 19e verdieping in de Healthy Working Community van het gezonde kantoor Pharos in Hoofddorp. Deze vloer wordt volledig als ‘Healthy Business Club’ ingericht.

door op een slimme wijze bepaalde stappen of keuzes te stimuleren, kunnen medewerkers wél gestuurd worden. Nudging heet dit, een methode die we op allerlei manieren binnen de werkomgeving terug zien komen. Medewerkers worden op allerlei slimme manieren onbewust gestimuleerd om gezondere keuzes te maken en om slimmer en efficiënter te werken.

+ Tip van Marieke Winter: Door ‘notoire klagers’ binnen de organisatie uit te

nodigen voor een kop koffie en met hen in gesprek te gaan over de klachten die ze hebben gemeld, leer je van elkaar en creëer je wederzijds begrip. Dit komt ten goede aan het serviceniveau, aangezien de ‘klagers’ veelal met een kritische blik naar de kwaliteit van de huisvesting en dienstverlening kijken. Vaak zit de pijn ergens anders dan in alleen de werkplek. Als er op een bepaalde afdeling meer klachten zijn, is het goed om te onderzoeken of dit aan de werkplek of aan de werkzaamheden ligt, of juist aan de cultuur of de omgangsvormen. Door hier actief over in gesprek te gaan zien we vaak dat een klager zich transformeert tot een ambassadeur van de facilitaire services en huisvesting en enthousiast belevingen deelt met collega’s. Een win-winsituatie: tevreden gebruikers en een verhoogd dienstverleningsniveau door de kritische bevindingen die de FM’er scherp houden.

+ Trendwaarden sociale werkomgeving:

zelfsturing, co-creatie, flexibiliteit, communiteit

Hier worden alle gezamenlijke community activiteiten, zoals workshops, het fitprogramma en sociale bijeenkomsten georganiseerd. Tevens vind je op deze vloer vergaderruimtes, een bar en auditorium.

Met de integratie van werkzaamheden neemt ook de behoefte aan verschillende soorten werkplekken toe. Iedere taak vergt een ander type omgeving, online of offline ontmoeting, creatieve stimulatie en individuele ontspanning. Er ontstaat een ware explosie aan soorten werkplekken. Het is steeds meer de werknemer die de werkplek van de toekomst bepaalt. Zij bepalen zelf met wie ze werken, wanneer, waar en op welke manier. Daarmee groeit ook de behoefte aan all-in services op de

werkvloer. Doordat we overal kunnen werken, verwachten we in onze werkomgeving de services waar we thuis over beschikken. Het kantoorconcept verandert hiermee meer naar een hotelconcept. De faciliteiten moeten luxer en we willen volledig worden ontzorgd. Zo zien we bij steeds meer bedrijven de mogelijkheid om ’s avonds na werktijd een maaltijd af te halen, zodat (alleenstaande) jonge medewerkers na een lange werkdag geen tijd of energie meer hoeven te steken in het doen van boodschappen of koken.

Om als werkgever de regie te bewaken, is het van belang om te kijken welke initiatieven je vanuit de organisatie stimuleert en welke initiatieven de medewerkers zelf op zich moeten nemen. Bepaalde veranderingen of gewoonten kunnen niet worden tegengehouden, maar

“Kruisbestuiving is de nieuwe

vorm van werken.”

14 15

1716

De slimme werkomgeving Een slimme werkomgeving zorgt voor een efficiënte inzet van ruimtes en kan zich aanpassen gedurende de tijd. Dit verlaagt de kosten, verbetert de service en leidt tot hogere productiviteit en welzijn van medewerkers. Aangezien we onszelf steeds bewuster zijn van de factoren die ons welzijn beïnvloeden, willen we deze factoren ook makkelijker meetbaar maken. Door krachten te bundelen en de juiste partijen aan elkaar te koppelen, kan het welzijn op meerdere manieren worden gemeten en verbeterd. Een populaire vorm die we vaker terug zien komen, is het gebruik van slimme sensoren. We spreken hierbij niet alleen over sensoren die bepaalde situaties binnen een ruimte kunnen

meten, maar ook over sensoren die op interactieve wijze met gebruikers kunnen communiceren en zo het gedrag van gebruikers inzichtelijk kunnen maken.

Een mooi voorbeeld van slimme en interactieve technologie is de manier waarop gebruikers hun behoeften en gebouwbeleving via een app kunnen aangeven. Deze gegevens worden in een datasysteem verwerkt en teruggekoppeld naar de HR- en/of FM- afdeling. Zij kunnen middels deze uitslagen bepaalde toepassingen in de ruimtes aanbrengen

en de geluksfactor en gebouwbeleving van hun medewerkers verhogen. Ook kunnen werkplekken en services met deze informatie worden gepersonaliseerd per gebruikerstype. Met deze gegevens krijgt een organisatie ook inzichtelijk waar de knelpunten binnen de werkomgeving liggen. Met slimme (meet)technieken kunnen de behoeften van gebruikers en de benutting van ruimtes steeds beter inzichtelijk worden gemaakt. Zo ontstaat er een grote databank aan gegevens van gebouwengebruik. De kracht zit hem vooral in de vertaling van deze gegevens en de verbinding naar de juiste partijen. Door integraal samen te werken en de beschikbare data uit de systemen te verbinden, ontstaan slimmere gebouwen die een beter welzijn van de gebruiker en een beter milieu stimuleren.

Als we in de toekomst onze werkomgeving meer gaan inrichten op basis van ‘gezonde en sociale’ behoeftes, is het van belang dat gebouwen vooraf al toekomstbestendig worden ingericht. Behoeftepatronen of organisatiestructuren veranderen meestal om de drie à vijf jaar. Een werkomgeving moet dus zo worden ingericht dat deze voor íedere doelgroep op íeder moment en bij íedere activiteit naar wens te maken is. Daarnaast speelt ook de verandering van technologische ontwikkelingen en devices een belangrijke rol bij de inrichting van onze werkomgeving. Door het gebruik van nieuwe technologieën veranderen ook onze wensen van bijvoorbeeld zittend naar staand, lopend of fietsend werken.

+ Trendwaarden slimme werkomgeving:

technologisering, verandering, effectiviteit, doelgericht

“Door integraal samen te werken en de beschikbare data uit de systemen te verbinden en inzichtelijk te maken, ontstaan slimmere gebouwen die een beter welzijn van de gebruiker en een beter milieu stimuleren en tijd-, ruimte- en geldverspilling tegengaan.”

1918

Sociale coolhunts

4. Wellbeing ZoneOp het hoofdkantoor van Unilever zijn verschillenderuimtes ingericht om medewerkers een prettigewerkomgeving te bieden. In de Quiet Zone is ermogelijkheid voor reflectie en meditatie, in de MovementZone voor yoga en massages, in het RefreshmentCenter kunnen medewerkers gratis vers fruit en gezondesnacks halen en op de Connection Bridge is ruimte voorpersoonlijke ontmoeting in een natuurlijke omgeving(Thrive Global, 2017).

5. Secret SunriseSecret Sunrise is een activiteit die mensen bijzonsopkomst een nieuwe ervaring biedt door middel vaneen silent disco. Tijdens de muzikale tour wordt de focusgelegd op verbinding, zelfinzicht en creativiteit. Door ditvoor werktijd met elkaar toe te passen, gaan mensen veelenergieker de dag in (Secret Sunrise, 2019).

6. TetraBINTetraBIN zet digitale technologieën in om positieveveranderingen in openbare ruimtes te stimuleren. Hetbedrijf gebruikt spelmechanica om een traditioneleactiviteit anders te benaderen. Aan de hand van de grootteen hoeveelheid van het afval dat mensen in de prullenbakdeponeren, kunnen zij de lichtblokken op het schermbesturen (TetraBIN, 2019).

+ Trendwaarden sociale coolhunts:

zelfsturing, communiteit, identiteit, effectiviteit

6. 9x coolhunts spottenmicrotrends

Gezonde coolhunts

1. Loungescape PowernapEen dutje doen op het werk? De AhrendLoungescape Powernap laat je middelsrustgevende muziek en ontspannende trillingenin 20 minuten tijd weer volledig opladen op ditergonomische ‘kantoor bed’ (Ahrend, 2019).

2. Farmer’s FridgeMet Farmer’s Fridge wordt de traditionele vendingmachine omgetoverd tot een gezonde beleving.De machine wordt iedere dag voorzien vanrecyclebare potten gevuld met verse en gezondesnacks, sapjes en maaltijden (Farmer’s Fridge,2019).

3. Mindful KantoorMindful Kantoor is een programmawaarbij mindfulness wordt verankerd in debedrijfscultuur. Met behulp van cursussen,meditatiebijeenkomsten en coaching kan aaneen structurele verhoging van de gezondheidvan de organisatie worden gewerkt. Hetprogramma zorgt voor een positieve omslag inde bedrijfscultuur een lager verzuimpercentage,maar ook een hogere retentie van talent, minderheftige en langdurige conflicten op de werkvloeren een hogere effectiviteit (Mindful Mornings,2019).

+ Trendwaarden gezonde coolhunts:

gezondheid, ontspanning, bewustwording, zingeving

Coolhunt: Een nieuw product of dienst op de markt wat kan leiden tot een trendsignaal. Meerdere coolhunts met gemeenschappelijke kenmerken of waarden kunnen samen het begin van een nieuwe trend vormen.

2120

Slimme coolhunts

7. Robin Robin is een app die het flexibel werken stimuleert

door planning, zichtbaarheid en het beheer van vergaderruimtes, bureaus en medewerkers binnen het kantoor inzichtelijk te maken. De app koppelt vraag en aanbod op basis van diverse werk- en vergadercriteria (Robin, 2019).

8. BeSense BeSense is een slim sensorensysteem dat

inzicht geeft in de bezetting, benutting en comfortwaardes van de werkomgeving, waar diverse functionaliteiten gemeten worden. Het zorgt voor een efficiëntere omgang met ruimte en bespaart energie- en schoonmaakkosten

(Heijmans, 2017).

9. Healthy Workers Met behulp van de nieuwste technologie, specifieke

metingen en wetenschappelijk onderzoek brengt Healthy Workers het welzijn van de medewerkers en de kwaliteit van de werkomgeving in beeld. Healthy Workers zet zich in voor de werkplek van de toekomst en legt aan de hand van diverse data verbanden tussen gebouw en gebruiker. Zo kan de werkomgeving bijdragen aan gelukkige werknemers en succesvolle bedrijven

(Healthy Workers, 2019).

+ Trendwaarden slimme coolhunts:

kwaliteit, effectiviteit, co-creatie, technologisering

7. 3x binnenkijken bij… gezonde, sociale en slimme werkomgevingen in de praktijk

Binnenkijken bij… Pharos Bij Pharos in Hoofddorp implementeren wij een slimme community-app die alle faciliteiten van het gebouw inzichtelijk maakt. Medewerkers kunnen in één omgeving nieuwe vormen van voeding en beweging ontdekken. In restaurant Cape Karpa kunnen zij terecht voor gezonde maaltijden van chefkok Jonathan Karpathios die alleen met lokale en biologische producten werkt. Ook wordt de huurders een Food- en Fit-programma aangeboden. Pharos stimuleert op slimme wijze een gezonde leef- en werkstijl bij huurders.

Binnenkijken bij… Kulturhus Haaksbergen Het Kulturhus in Haaksbergen ademt sociaal-maatschappelijke verbondenheid. Tijdens het renovatieproces hebben wij het theater en de voormalige monumentale basisschool letterlijk aan elkaar verbonden. Het gebouw wordt ingevuld door de stichting Kulturhus Haaksbergen. In samenwerking met lokale vrijwilligers en buurtinitiatieven weten zij het culturele programma continu draaiend te houden. Het Kulturhus wordt gezien als lokale woonkamer van Haaksbergen, een huis met een ziel, waar vormen van cultuur, ontmoeting, ontspanning, informatie én educatie met elkaar worden verbonden voor jong en oud.

Binnenkijken bij… Zone.college Bij het Zone.college in Doetinchem zijn wij de verbinder tussen de omgeving, diensten, techniek en de gebruiker. Het een beïnvloedt het ander. Samen met BINX Smartility ontwikkelen wij een platform waarmee wij met behulp van slimme sensoren diverse gegevens over het schoolgebouw en het gebruik ervan in kaart kunnen brengen. Door integraal samen te werken en de beschikbare data inzichtelijk te maken en aan elkaar te verbinden, ontstaat een slimmer schoolgebouw dat een beter welzijn van de gebruiker en een beter milieu stimuleert en financiële-, ruimte- én productverspilling ontmoedigd.

2322

De impact van de gebouwde omgeving op ons welbevinden is groot. Daarbij is onze werkomgeving van groot belang, aangezien we hier veel van onze tijd doorbrengen. Gezondheid, en alles wat daarmee samenhangt, is daarom een belangrijke trend geworden waar iedere werkgever aandacht aan geeft. Dit om aantrekkelijk te zijn voor nieuwe werknemers, en om je eigen mensen (dit is immers je werkkapitaal) langdurig aan je te kunnen binden.

Zelf zie ik dat factoren zoals beweging en gezonde voeding op het werk normale begrippen zijn bij onze klanten. De vraag om stimulerende omgevingen die ook bijdragen aan de mentale gezondheid komt de laatste vijf jaar steeds vaker op tafel. Inmiddels kijkt niemand hier meer vreemd van op.

In de bouw- en vastgoedsector heeft dit ‘gezond’ denken zich de afgelopen jaren vooral vertaald naar duurzaamheid en circulariteit binnen gebouwen. Inmiddels doet ook het eerste keurmerk ‘gezond’ zijn intrede in de vorm van de WELL-certificering. De vraag is alleen of een certificering of normering per definitie resulteert in gezondere gebouwen. Vanuit GPR en BREAAM is de ervaring dat een keurmerk uitnodigt om met minimale inspanning de beste score te halen, zonder dat het resultaat per definitie een duurzame oplossing is. Het succes van labels wordt bepaald door de mate waarin deze in staat zijn om bij te dragen aan onze klimaatdoelstelling.

De vraag is waarom dit zo lastig is. De basis zit vooral in bewustwording en gedrag. En dat begint dus bij de gebruikers van een gebouw. Immers: hoe

8. De ideale werkomgeving van de toekomst Jan Joost Mestebeld aan het woord

duurzaam jouw gebouw ook is, als er niet bewust wordt omgegaan met het gebruik, zal er nog steeds veel verspilling zijn. Een voorbeeld is het Energielabel. In oudere gebouwen met doorgaans lagere labels scoort men op energieverbruik vaak beter dan het label aangeeft. Bij gebouwen met hoge energie labels (A/A++) is dit vaak andersom. Dit kan diverse oorzaken hebben (zoals verkeerd labelen, niet goed afgestelde installaties, enz), maar ik denk dat de kern is dat mensen zelf minder bewust zijn van het eigen gedrag als ze in een nieuwer gebouw zitten.

En dit geldt natuurlijk ook voor gezondheid. Zo lang mensen niet zelf bewust gezond willen zijn, worden ze ook niet gezonder. Gezondheid en duurzaamheid zijn op dat vlak dik met elkaar verweven. Ook omdat duurzaamheid uiteindelijk op de lange termijn direct impact heeft op onze eigen gezondheid (en die van onze kinderen). Immers het klimaatakkoord van Parijs, heeft uiteindelijk het doel dat wij de kwaliteit van onze omgeving conserveren en gezond kunnen blijven leven.

Bewustwording is een continu proces waar wij als managers en adviseurs een belangrijke rol in hebben. Als wij het niet doen, wie dan wel? Ik zie het als onze taak om onze opdrachtgevers hierin uit te dagen en mee te nemen. De werkomgevingen waarin wij een rol spelen moeten uitdagendere omgevingen zijn die mensen bewustmaken van het eigen gedrag; om gezond te zijn en om verspilling te voorkomen. Het moeten omgevingen zijn die adaptief zijn om continu nieuwe innovaties op te vangen. De innovaties op gezonde, slimme en duurzame oplossingen gaan sneller dan we nu kunnen overzien.

“De impact van de gebouwde omgeving op ons welbevinden is groot. Daarbij is onze werkomgeving van groot belang, aangezien we hier veel van onze tijd doorbrengen. De werkomgeving moet een uitdagende omgeving zijn die mensen bewust maakt van het eigen gedrag; om gezond te zijn en om verspilling te voorkomen.”

2524

De enorme aanpassing die nodig is om deze ambities in de werkomgeving waar te maken, vraagt om de inzet van technologie in gebouwen: dit is precies het middel dat ons verder kan helpen om bewustzijn te realiseren, waarbij we het privacyvraagstuk niet moeten negeren.

Een gezonde werkomgeving gaat voor ons dus verder dan een duurzaam gebouw of energielabel alleen. Wij geloven dat een gezonde, inspirerende en uitdagende omgeving bijdraagt aan het welzijn en de prestaties van mensen. Mensen die prettig in hun vel zitten en een goede balans hebben tussen werk en privé zijn bewust bezig met hun gezondheid en mentale kracht. Door dit ook ‘Paris proof’ te maken en bij alles bewust te zijn in het terugdringen van CO2-impact, dragen we er direct aan bij om dat voor de lange termijn te realiseren.

Van ambitie naar omgeving Gebouwen hebben een enorme impact op het gebruik van grondstoffen, energie en afval, maar ook op organisaties en het welbevinden van mensen. Dat moet anders: weg van het oude bouwen en op zoek naar een nieuw perspectief. Gebouwen waarin mensen beter presteren en zich prettig voelen. Gezonde omgevingen voor iedereen!

Wij creëren samen met opdrachtgevers en partners gezonde en duurzame omgevingen waar mensen zich goed voelen en goed presteren. Dit doen wij vanuit vijf benefits: gezond, sociaal, energieopwekkend, slim en circulair. Wij brengen visie, expertise en partners bij elkaar om de best mogelijke leefomgevingen en gebouwen te creëren en te organiseren.

9. Samen werken aan de toekomst samenwerken en contact

+ Jan Joost Mestebeld, teammanager werkomgevingen,

draaijer+partners

gezond sociaal energie-opwekkend

slim circulair

Heb jij vragen of interesse om met ons samen te werken? Neem dan contact met ons op!

Groningen UtrechtBezoekadres: Bezoekadres:Leonard Springerlaan 37 Pythagoraslaan 101, 5e verdieping9727 KB GRONINGEN 3584 BB UTRECHT

Postadres: Postadres:Postbus 436 Postbus 853859700 AK GRONINGEN 3508 AJ UTRECHT

Tel. 050 – 524 46 66 Tel. 030 – 659 23 33

Twitter.com/draaijerpartner

Linkedin.com/company/draaijer-partners

Facebook.com/draaijerpartners

www.draaijerpartners.nl

info@draaijerpartners.nl25

2726

Ahrend (2019). Ahrend Loungescape Powernap: Recharge yourself. Via: https://www.ahrend.com/nl/producten/stoelen/soft-seating/ahrend-loungescape-powernap/

Arboportaal (2019). Bewegen en werk. Via: https://www.arboportaal.nl/onderwerpen/bewegen-en-werk

CBRE. (2017). Het sneeuwbaleffect van Healthy Offices.

De krant van Drenthe (2019). Bewuster leven aanhoudend populair. Via: https://www.dekrantvanmiddendrenthe.nl/stijl/gezondheid/345899/bewuster-leven-aanhoudend-populair.html?harvest_referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com%2F

Dutch Green Building Council (2015). Gezondheid, welzijn en productiviteit in kantoren. Via: https://www.dgbc.nl/sites/dgbc.nl/files/bijlagen/DGBC-Gezondheid,-Welzijn-&-Productiviteit-in-Kantoren.pdf

Farmer’s Fridge (2019). Our story. Via: https://www.farmersfridge.com/ourstory/

Felce, D., & Perry J. (1995) Quality of life: it’s definition and measurement.

Healthy Workers (2019). Over ons. Via: https://healthyworkers.nl/about

Heijmans (17 januari 2017). Zo werkt BeSense. Via: https://www.heijmans.nl/nl/verhalen/zo-werkt-besense/

Lieshout, H. (17 september 2018). Via: https://www.nrc.nl/nieuws/2018/09/17/het-gaat-wel-goed-aan-de-keukentafel-als-je-luistert-a1616710

MAEX (2019). Over MEAX. Via: https://maex.nl/#/about

Mindful Mornings (2019). Mindful kantoor: mindfulness verankerd in de bedrijfscultuur. Via: https://www.mindfulmornings.nl/aanbod/mindful-kantoor-mindfulness-verankerd-in-uw-bedrijfscultuur/

NOS (31 januari 2019). Steeds meer werknemers kampen met burn-out klachten. Via: https://nos.nl/artikel/2269872-steeds-meer-werknemers-kampen-met-burn-outklachten.html

NRC (24 februari 2015). Lekker sporten op de zaak. Wat levert dat eigenlijk op? Via: https://www.nrc.nl/nieuws/2015/02/24/lekker-sporten-op-kantoor-wat-levert-dat-eigenlijk-op-a1497611

Robin (2019). Modernize the open office. Via: https://robinpowered.com/#

Rotmans, J. (November, 2017). Change of era: our world in transition.

Secret Sunrise (2019). More about SS. Via: http://www.secretsunrise.com/about/more-about-ss/

Sociaal en Cultureel Planbureau (12 december 2018). Rapportage sport 2018. Via: https://www.scp.nl/Publicaties/Alle_publicaties/Publicaties_2018/Rapportage_sport_2018

Strech (28 januari 2016). Yoga onderzoek infographic. Via: http://www.strech.nl/blog/yoga-onderzoek-infographic

TetraBIN (2019). TetraBIN: Your Favourite Trash Bin. Via: http://www.tetrabin.com/

Thrive Global (23 januari 2017). The Importance Of Rest For Sustained High Performance. Via: https://medium.com/thrive-global/the-importance-of-rest-for-sustained-high-performance-37addbe1883f

Trendrede (2017). Trendrede 2017. Via: http://trendrede.nl/

Trendrede (2019). Trendrede 2019. Via: http://trendrede.nl/

Volksgezondheidenzorg (2019). Trend overgewicht volwassenen. Via: https://www.volksgezondheidenzorg.info/onderwerp/overgewicht/cijfers-context/trends#node-trend-overgewicht-volwassenen

Wanders, John (5 april 2017). Steeds meer Nederlanders letten op voeding en dat heeft gevolgen voor de industrie. Via: https://www.volkskrant.nl/economie/-steeds-meer-nederlanders-letten-op-gezonde-voeding-en-dat-heeft-gevolgen-voor-de-industrie~b304da96/

Werktrends (16 mei 2017). 9 experts en trendwatchers over de werkplek over 9 jaar. Via: https://www.werktrends.nl/10-experts-over-de-werkplek-over-10-jaar

10. Geraadpleegde literatuur bronnenlijst

2928

11. Wist jij dat... cijfers en feiten

240 miljoen

36%

25%

35%

50%

31%31% van de Nederlandse werknemers is bevlogen en betrokken. Deze werknemers zijn productiever, innovatiever en klantvriendelijker. Ze zijn minder geneigd om je organisatie te verlaten.

Met bezettingssensoren worden kosten bespaard en wordt de medewerkerstevredenheid tot wel 25% verhoogd.

Werkgebouwen met ventilatiesystemen die buitenlucht doorlaten leiden tot 35% minder ziekte op de korte termijn.

Meer dan 50% van de Nederlandse bevolking heeft last van overgewicht.

In 2014 bood 36% van de bedrijven bewegingsactiviteiten aan.

Nederland kan jaarlijks minstens €240 miljoen besparen op verzuimkosten door een gezonde leefstijl onder medewerkers te stimuleren.

3130

Expertmeeting: A healthy workplace to BEAT the future

Dit trendrapport is mede mogelijk gemaakt door de input van onze klanten Triodos, Enexis, Nutreco, Rabobank en Menzis. Samen met hen zijn wij tijdens onze expertmeeting in gesprek gegaan over de integrale aanpak tussen de gezonde, sociale en slimme aspecten van de werkomgeving. De highlights van deze sessie dienden als eerste aanzet voor dit trendrapport en zijn weergeven in de volgende illustratie. Wij willen onze klanten, en uiteraard tekenaar Sander de Knegt, van harte bedanken voor hun bijdragen en de mooie samenwerkingen die erbij helpen om met elkaar de ideale werkomgeving te realiseren.

twitter.com/draaijerpartnerlinkedin.com/company/draaijer-partners/facebook.com/draaijerpartners/draaijerpartners.nl

UtrechtPythagoraslaan 101, 3584 BB UTRECHT

Postbus 85385, 3508 AJ UTRECHT030 - 659 23 33

GroningenLeonard Springerlaan 37, 9727 KB GRONINGENPostbus 436, 9700 AK GRONINGEN050 - 524 46 66