1

Willem van Mechelen VU medisch centrum, Amsterdam

Experimenteer met gezonder werken

www.evalua.nl

willem.vanmechelen@evalua.nl

2

scooter

Inhoud

• Wat is het probleem?

• Wat is de oorzaak van het probleem?

• Wat doen we er aan?

• Wie is daar verantwoordelijk voor?

3

Wat is het

gezondheidsprobleem?

Snelle toename

leefstijlgerelateerde ziekten

4

Leefstijlgerelateerde ziekten

(niet-infectieuze ziekten)

BRAVO

• bewegen

• roken

• alcohol

• voeding

• ontspanning

Leefstijl (gezondheidsgedrag)

5

BMI

• Gewicht/Lengte2

• Overgewicht > 25

• Obesitas > 30

104 kg bij 1,86 m

Wat is het probleem?

6

7

Obesity Trends* Among U.S. Adults

BRFSS, 2010 (*BMI ≥30, or ~ 30 lbs. overweight for 5’ 4” person)

No Data <10% 10%–14% 15%–19% 20%–24% 25%–29% ≥30%

8

9

overgewicht & obesitas

a) men

22

23

24

25

26

27

28

20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70

Average age of cohort during measurement (y)

Mean

BM

I (k

g/m

2)

wit

h 9

5%

CL

Age of cohort

at baseline

20-29 y

30-39 y

40-49 y

50-59 y

longitudinale ontwikkeling overgewicht mannen

10

longitudinale ontwikkeling overgewicht vrouwen

b) women

22

23

24

25

26

27

28

20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70

Average age of cohort during measurement (y)

Mean

BM

I (k

g/m

2)

wit

h 9

5%

CL

Age of cohort

at baseline

20-29 y

30-39 y

40-49 y

50-59 y

11

12

Ontwikkeling diabetes in NL

• 2003: ruim 600.000 Nederlanders diabetes

• 2025: aantal verdubbeld door vergrijzing & overgewicht

• vijf miljoen Nederlanders: overgewicht en/of inactief

verhoogd risico op diabetes

• daarnaast:

– 900.000 mensen > 60 j.: diabetes voorstadium (gestoorde

glucose tolerantie)

– 115.000 - 300.000 mensen: weet niet dat ze diabetes heeft

Overgewicht heeft gezondheidskundige,

maar ook socio-economische gevolgen

- Euro 500 miljoen: directe kosten

- Euro 2 miljard: indirecte kosten

13

13 studies overgewicht >7 dagen ziekteverzuim:

- 4/7: overgewicht voorspeller > 7 dagen ziekteverzuim

- 3/7: positieve trend, geen significantie

5 studies overgewicht < 7 dagen zv: inconsistente resultaten

8 studies obesitas >7 dagen ziekteverzuim :

- 7/8: obesitas significante voorspeller ziekteverzuim > 7 dgn

5 studies obesitas < 7 dagen zv: inconsistente resultaten

14

Glass of

beer Some

peanuts

Croissant Chocolate cookie

E-inname 140 kcal/week

Dia geleend van Seidell

15

E-verbruik

= 21 min

= 35 min = 14 min = 19 min

Dia geleend van Seidell

mean sick leave by frequency of vigorous PA

0

0,5

1

1,5

2

2,5

3

0 1 2 3 4

frequency (in x per week)

mean

sic

k l

eave (

in d

ays)

OBiN

POLS

16

vergrijzing

17

18

19

De grijze druk: % 65+-ers per 100 werkenden

En in 2009 werkte van de 60-65 jarigen maar de helft!

20

Vergrijzing in Nederland

2008: 15% 2020: 20% 2040: 26%

Bron: CBS, April 2012

at

wo

rk

reti

red

21

Hoe gaan we om met een

vergrijzende beroepsbevolking?

“The Silver Tsunami”, The Economist, February 2010

Wat zijn de gevolgen

?

22

directe & indirecte kosten

Kosten van ziekten - 2010

• 87,6 Euro miljard per jaar

• Groei 2007-2010: 5,3%

• 3 oorzaken uitgavengroei:

– Vergrijzing 15%

– Prijsstijging 35%

– ‘Rest’ (toename patiënten) 50%

23

Unsustainable Cost Pressure

$9,235(2002)

$10,168 $11,192

$12,214 $13,382

$14,500 $15,609

$16,771 $18,074

$19,393(2011)

$20,944 $22,620

$24,430

$26,384

$28,496

$30,774

$33,236

$35,895

$38,767

$41,868(2021)

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021

Health care expenses for U.S. families:2002-2021 (projected at present growth rate)

Source: 2011 Milliman Medical Index

Or to look at it another way…

Source: Alliance of Community Health Plans

24

Or to look at it another way…

Income: $59,858

Source: Alliance of Community Health Plans

Wat gaat u eraan doen

Bij wie gaat u dit doen

Hoe gaat u dit doen

?

25

Oplossingen

• Pensioengerechtigde

leeftijd verhogen (>65 jr)

• Stimuleren doorwerk na

pensioengerechtigde

leeftijd (werkgevers en

werknemers!)

• Maar kan dat ook voor

fysiek zware beroepen?

Redenen wel/niet vroeg-pensioen

Doel van onderzoek was het nagaan van:

1. redenen om vervroegd met pensioen te gaan &

redenen om dat niet te doen

2. redenen om langer door te werken (d.w.z. na het

65e jaar)

3. voorspellende waarde van de genoemde

redenen

26

Methode

• Kwantitatief onderzoek:

– Prospectief cohort (LASA), n=1.002 mensen van

55+ jaar

– Representatieve steekproef van NL oudere

bevolking

– Nametingen om de 3 jaar, 1e in 2005-2006

• Kwalitatief onderzoek:

– Interviews met werknemers

– Workshop met bedrijfsartsen en werkgevers

Werknemers VUT-ers

Stress en werkdruk te hoog 9.8% 6.3%

Lichamelijk te zwaar 6.8% 5.4%

Gezondheidsklachten 6.8% 6.3%

Niet meer gemotiveerd 2.1% 5.9%

Leuker om meer tijd aan privé-

leven te besteden

59.4% 27.3%

Organisatorische

veranderingen in bedrijf

2.6% 9.8%

Regelingen die het

aantrekkelijk maakten met VUT

te gaan

- 14.6%

Reden om met vervroegd pensioen te gaan

Gegevens afkomstig van LASA

27

Reden om niet met vervroegd pensioen te gaan

Reden om niet met

vervroegd pensioen

te gaan

Reden om niet volledig

met vervroegd pensioen

te gaan

Voldoende uitdaging in

werk

59.6% 18.1%

Onderhouden sociale

contacten

17.6% 25.3%

Andere tijdsbestedingen

zijn minder prettig

0.7% 1.8%

Financieel gunstiger 5.9% 32.6%

Andere reden 16.2% 22.2%

Gegevens afkomstig van LASA

T1 werkend T1 deels met

vervroegd

pensioen

T1 volledig met

vervroegd

pensioen

Voldoende uitdaging in

werk

66.7% 5.9% 11.8%

Onderhouden sociale

contacten

32.5% 10.4% 35.4%

Andere tijdsbestedingen

zijn minder prettig

66.7% 0% 25%

Financieel gunstiger 63.8% 4.5% 24.2%

Andere reden 46.3% 8.9% 33.3%

Voorspellende waarde van genoemde reden

Werkstatus op follow-up per reden om niet volledig met vervroegd pensioen te gaan

Gegevens afkomstig van LASA

28

Motiverende factoren om langer door te werken

Competenties en vaardigheden

Gezondheid

Beloning en waardering

Combinatie van werk en privé

Sociale contacten

Plezier en uitdaging in werk

Gegevens afkomstig uit interviews

Uit workshop met bedrijfsartsen & werkgevers:

Geen nieuwe factoren, wel meer nadruk gelegd op:

– Maatregelen om balans te behouden/bevorderen

tussen (werk)belasting en (individuele) belastbaarheid:

• d.m.v. gezondheidsbevordering, gezonde leefstijl

– Uitdaging in werk, opleiding, ontwikkelings- en carrière

mogelijkheden, etc.

– Financiële stimuli

Kwalitatief onderzoek - resultaten

29

Conclusies

• Uitdagend werk & financiële stimuli zijn

veelbelovend voor een duurzame inzetbaarheid

• Maatregelen om balans te behouden/bevorderen

tussen (werk)belasting en belastbaarheid door

gezondheidsbevordering en/of gezonde leefstijl

Proper et al., Human Resources for Health 2009;7:70

Study on Transitions in

Employment,

Ability and Motivation (STREAM)

Jan Fekke Ybema, Goedele Geuskens, Swenneke van den Heuvel,

Astrid de Wind

Samenwerking: VUmc (Allard van der Beek) binnen Body@Work en

Erasmus MC (Lex Burdorf)

30

Steekproef en onderzoeksopzet

Werknemers, zelfstandigen en niet-werkenden van 45-64 jaar

• Gestratificeerd naar leeftijd

Longitudinaal onderzoek

• Metingen najaar 2010, 2011, 2012 en 2013

Internetpanel van Intomart GfK

Vragenlijst via internet

Daarnaast

• Koppeling aan registraties bij CBS

• Kwalitatief onderzoek bij selectie van de deelnemers

Deelnemers STREAM

Leeftijd Werknemers Zelf-

standigen

Niet-

werkenden

Totaal

45-49 3.001 254 482 3.737

50-54 3.001 250 520 3.771

55-59 3.495 252 526 4.273

60-64 2.558 273 506 3.337

Totaal 12.055 1.029 2.034 15.118 • De gegevens kunnen worden gekoppeld aan het SSB van CBS bij 88.7% van de deelnemers

31

STREAM 2010

Willen en kunnen doorwerken

Tot welke leeftijd wilt u doorgaan met werken?

Tot welke leeftijd denkt u dat u in staat bent om te blijven werken?

60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70

willen

kunnen

Werknemers

STREAM 2010: Willen en kunnen

doorwerken

Tot welke leeftijd wilt u doorgaan met werken?

Tot welke leeftijd denkt u dat u in staat bent om te blijven werken?

60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70

willen

kunnen

Werknemers Zelfstandigen

32

NEA 2008

Willen en kunnen doorwerken

Tot welke leeftijd wilt u doorgaan met werken?

Tot welke leeftijd denkt u dat u in staat bent om te blijven werken?

≥65 jaar: 27% ≥65 jaar: 50%

Leeftijd WILLEN ≥65 jr KUNNEN ≥65 jr

45-49 jaar 1.00 1.00

50-54 jaar 0.98 (0.82-1.18) 1.08 (0.91-1.28)

55-59 jaar 1.50* (1.24-1.82) 1.10 (0.92-1.32)

60-64 jaar 4.01* (3.01-5.34) 2.31* (1.64-3.23)

Geslacht (vrouw) 0.85* (0.73-0.98) 0.83* (0.72-0.95)

NEA 2011

`Willen en kunnen doorwerken

Gevraagd aan werknemers van 55 t/m 64 jaar:

Tot welke leeftijd denkt u dat u in staat bent om te blijven werken? tot 64,7 jaar

Leeftijd met pensioen 2006 2011

61,0 jaar 63,2 jaar

(Bron: CBS, StatLine)

33

Arbeidsparticipatie ouderen: prognose

Zonder aanvullend beleid en zonder rekening houdend met een eventuele verhoging van de AOW-leeftijd, stijgen van ongeveer 48% in 2008 naar ruim 60% in 2020 Bron: CPB

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

45-49

50-54

55-59

60-64

Vitaliteit (SF-36-VI) (0-100)

Werknemers

STREAM 2010

Vitaliteit van werknemers & zelfstandigen

34

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

45-49

50-54

55-59

60-64

Vitaliteit (SF-36-VI) (0-100)

Werknemers

STREAM 2010

Vitaliteit van werknemers & zelfstandigen

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

45-49

50-54

55-59

60-64

Vitaliteit (SF-36-VI) (0-100)

Werknemers Zelfstandigen

STREAM 2010

Vitaliteit van werknemers & zelfstandigen

35

Wat gaat u eraan doen

Bij wie gaat u dit doen

Hoe gaat u dit doen

?

36

escalator

37

lichamelijke inactiviteit

abnormaal gedrag in een normale omgeving?

normaal gedrag in een

abnormale omgeving?

Determinanten gezondheidsgedrag

persoonlijke effectiviteit

barrières

sociale invloed

attitude

gedrag

sexe

leeftijd

SES

etc.

De Vries, OU, 1993

38

De omgeving

Individueel gedrag

39

….verschillende invloeden

BMJ, Egger& Swinburn, 1997

Macro omgevingMicro omgeving

fysiekeomgeving

Economischeomgeving

Socio-cultureleomgeving

Individueel gedrag

40

2 voorbeelden

Vitaliteit

Nauw gerelateerd aan gezondheid

Vitaliteit

Mentale factoren Fysieke factoren

- Geen mentale klachten

(depressie, angst, stress)

- Welzijn

- Minder vermoeid

- Positieve emoties

- Geen chronische ziekten

- Energiek

- Fysieke fitheid

41

Vital@Work

Doel: Het ontwikkelen en evalueren

van een leefstijlinterventie om

vitaliteit van oudere werknemers te

bevorderen

Strijk et al., BMC Public Health 2009;9:408

• RCT

• N=730 werknemers op baseline

• Oudere werknemers: 45 jaar en ouder

• Vitaliteitprogramma: 6 maanden

www.thevitalatworkstudy.nl

42

Vitaliteitprogramma

Vitality Exercise Programme (VEP)

Mentaal: Yoga (45 minuten, 1x per week)

Fysiek: Workout (45 minuten, 2x per week)

1x per week begeleid door fitness instructeur, 1x per week zonder begeleiding

Fruit

• Gratis fruit bij de Yoga en workout lessen van VEP

• Ter ondersteuning van een gezonde leefstijl!

Personal Vitality Coach

• 1ste 12 weken interventie

• In totaal 3 gesprekken

Vitaliteitprogramma

43

Conceptueel model

Fitheid

Vitaliteit:

Langer doorwerken

Gezondheid

Mentale factoren

Fysieke factoren

Direct

Indirect

Werk: Productiviteit,

Verzuim, etc.

1.Yoga & Workout

2.Intensief sporten

3.Fruit

Evaluatie: Uitkomsten • Vragenlijst:

– Leefstijl: sport, intensief bewegen & fruit

– Mentale gezondheid

– Werkgerelateerde vermoeidheid

• Beweegmeters in subgroep – Sport & intensief bewegen

• 2-km wandeltest – Schatting fitheid (VO2max)

44

Wie doen er mee?

Baseline N=730

Leeftijd (Jaren) 52.4

Geslacht (Vrouw) 75.5%

Partner (Ja) 75.2%

Opleiding (Hoog) 61.1%

Chronisch ziek (Ja) 58.1%

Roken (Ja) 10.7%

Proces evaluatie

Proces uitkomsten

Cijfer Bereik* Gem. aantal

Yoga 7.5 70.6% 10.4

Workout 7.8 63.8% 11.1

PVC gesprekken 6.9 89.6% 2.7

Fruit 8.3 n.v.t n.v.t

* Bereik van alle drie de interventiecomponenten samen: 52.0%

45

lifestyle

Sports + 40.4 min/week

Fruit + 2.7 pieces/week

Strijk et al., JECH 2012 Jan 20

VPA

vitality

Need for recovery

-3.5 (-6.4 - -0.5)

Strijk et al., JECH 2012 Jan 20

Mental health

Aerobic capacity

46

Vital@Work: Economic evaluation

• Intervention costs (2010 Euros)

€ 149 / worker

• Cost-benefit (2010 Euros)

€ -478 per participant (Net loss)

(The employer had a net loss of 478 euro as a result of the

intervention)

• Cost-effectiveness (2010 Euros)

Vitality: €280 per 1-point increase in general vitality

Conclusion

•Sports

•Fruit

•Need for recovery

•VPA & aerobic capacity

•Mental Health

•Vitality & work engagement

•Productivity & sick leave

•Cost-effect

47

48

Lifestyle intervention

Unhealthy diet

Insufficiënt PA

Overweight/ obesity

Lower productivity

Chronic diseases

COSTS

Health under Construction

• Design: Randomized controlled trial

• Participants: 573 male workers in the construction

industry, aged 18-65, with an elevated risk of CVD

• Control: usual care

• Intervention: – Individual counseling, 7 sessions

– in motivational interviewing style

– by occupational physician or nurse

– aimed at physical activity, diet and smoking

• Follow up: 6 and 12 months

Groeneveld IF et al., BMC Public Health 2008

49

Elevated CVD risk: 19,1 %

population

& one or more of the following:

– BMI>30

– HbA1c > 6,5 %

– <150 min. Moderate PA/week

– Heart complaints

– Psychological complaints

– Alcohol intake > 35 U/week

Results - Behavior

• Significant effect on snack intake at 6 & 12

months

• Significant effect on fruit intake at 6 months

• Significant effect on smoking at 6 months

• Positive trend, but no significant effects on

physical activity

50

Results

Variable T0 T1-T0 T2-T0

Weight (kg)

Intervention 94.5 -1.6* -1.3*

Control 93.8 +0.5 +0.9

Systolic RR (mmHg)

Intervention 143.7 -5.5 -5.3

Control 142.9 -3.8 -5.2

Diastolic RR (mmHg)

Intervention 90.1 -4.1 -3.8

Control 89.9 -2.8 -3.7

HDL cholesterol (mmol/l)

Intervention 1.11 +0.10 +0.09*

Control 1.11 +0.08 +0.04

Cholesterol ratio

Intervention 5.86 -0.45 -0.35 Groeneveld IF et al. Preventive Medicine 2010; 51:240-246

Effects on BW: 6 & 12 months

91,5

92

92,5

93

93,5

94

94,5

95

1 2 3

interventie controle

weig

ht

(kg)

* *

51

Results: costs and effects

Costs: Intervention group (n=293)

Control group (n=280)

Mean difference

Intervention 605 0 605

Other health care 210 278 -68

Personal expenses 398 344 53

Absenteeism 4,038 4,825 -786

Cost-benefit: €254 (95%CI -1,070; 1,536)

Employer paid €254 per employee

Effect body weight loss: 2 kg. (β-2.0 ,95% CI -3.0; -1.1)

52

Wie is

verantwoordelijk?

De oplossing ligt in zelf-regulatie…….

53

Nanny State?

wat als we niets doen?

54

Wie is verantwoordelijk?

55

Wie is verantwoordelijk?

Wie is verantwoordelijk?

• bestuurder?

• producent?

• verkeerssysteem?

• inrichter OR?

• alcohol verkoper?

• ……………..?

56

Bos en Lommer