1

VERBINDEN & TRANSFORMEREN DE VAKDIDACTIEK VAN DE CREATIVITEIT

STUDIEDAG VOOR DOCENTEN KUNSTVAKKEN - SPOORZONE TILBURG - DO 13 OKTOBER 2016

CREATIVITEIT ALS EEN BELANGRIJKE DRIJFVEER VAN KUNST Als docenten in de kunstvakken, vinden we ruimte voor kunst in het onderwijs van onbetwistbaar belang voor iedere leerling. We zijn als docenten doordrongen van de waarde en de kracht van kunst voor iedere individuele leerling, voor het onderwijs, voor de maatschappij en voor de toekomst. We weten dat leerlingen door de kunstvakken belangrijke kennis en vaardigheden ontwikkelen, zoals: het leren verbeelden van concepten of emoties; het leren communiceren via beelden, dans, theater en muziek; het ervaren van kunst door aandachtig te leren kijken en luisteren naar kunst; het leren creatief te denken door kunst te maken en naar kunst te kijken. Maar hoe kunnen leerlingen dit goed leren? Wat weten we bijvoorbeeld over de manieren waarop je als docent de creativiteit van leerlingen kunt bevorderen bij de kunstvakken? Met andere woorden: Wat weten we precies over de vakdidactiek van de creativiteit bij de kunstvakken?

KUNST & CREATIVITEIT = VERBINDEN & TRANSFORMEREN In de massacultuur van nu, worden leerlingen overspoeld door prikkels van buitenaf, zij worden ondergedompeld en meegesleept door informatiestromen in de media; de gepolijste glamourwereld van beroemdheid, rijkdom en succes. Via deze wereld van de massacultuur leren zij impliciet dat rijkdom, macht en roem de belangrijkste drijfveren van mensen zijn en dat geld, technologie en economie de allerbelangrijkste krachten zijn die de wereld draaiend houden. Kunstenaars en kunst, laten een andere kant zien: zij laten zien dat je door creatief denken soms heel eenvoudig, met weinig middelen, toch volkomen nieuwe werelden kunt creëren. Daarvan kunnen leerlingen leren hoe je zelfs door alleen je hoofd, je hart en je handen slim te gebruiken de wereld kunt veranderen. Via kunstvakken kunnen zij ook leren ervaren hoeveel voldoening het kan geven als je aandachtig kunt kijken en luisteren en de creativiteit van kunstenaars en de betekenissen van de kunst die zij maken beter leert begrijpen of als je echt zelf iets hebt gemaakt of samen met anderen iets hebt gemaakt, vanuit je eigen keuze om iets te toe te voegen, te veranderen, te verbeteren aan de wereld.

MATRIX MET 12 CREATIEVE GENEREERACTIVITEITEN Tijdens deze training informeren we u hierover en presenteren we u de matrix met twaalf creatieve genereeractiviteiten (Van de Kamp, Admiraal & Rijlaarsdam, 2016), waarmee u leerlingen kunt stimuleren hun creativiteit te ontwikkelen, door aan de hand van deze matrix werkvormen te ontwikkelen en een leerroute uit te zetten. In het hoorcollege zal Marie-Thérèse van de Kamp MA, MSc deze matrix toelichten en van concrete voorbeelden voorzien. In de workshops, wordt kunst vanuit allerlei perspectieven belicht tijdens een presentatie en werken docenten daarna samen aan uitwerkingen van werkvormen met behulp van deze matrix. Samen nadenken over manieren waarop we het onderwijs kunnen verbeteren staat centraal.

CENTRALE VRAGEN VOOR DE STUDIEDAG OP DONDERDAG 13 OKTOBER: Welke kansen kunnen we nemen om leerlingen nog meer te motiveren voor kunst en hen de waarde van kunst voor henzelf te laten beseffen? Hoe kunnen we leerlingen leren hun creativiteit te bevorderen door specifieke creatieve activiteiten. Wat kunnen we doen om de leerling de kracht van kunst nog meer/beter te laten ervaren in de lessen, en hen nog meer dan nu te laten ervaren en beseffen dat kunst kan verbinden en transformeren? Op welke manieren kunnen we vanuit de kern van het leren bij de kunstvakken, verbindingen leggen tussen onder- en bovenbouw, tussen het leren over en door kunst, tussen kunst en andere vakken via verschillende perspectieven op kunst?

Inspired by Rembrandt.

2

Welke inspiratie kunnen de dimensies van CKV nieuwe stijl bijvoorbeeld voor alle kunstvakdocenten bieden: van vmbo, havo, vwo tot mbo en van onderbouw tot bovenbouw? Welke verbindingen kunnen we bedenken tussen kunst, wetenschap en techniek of tussen kunst en interculturaliteit of tussen kunstlessen op school en het samenwerken met kunstenaars of ZZP-ers? Welke vernieuwingen op het gebied van de vakdidactiek van de kunst en de creativiteit kunnen kunstvakdocenten misschien inspireren?

TRAINING VERBINDEN & TRANSFORMEREN, DE VAKDIDACTIEK VAN DE CREATIVITEIT

DATUM: Donderdag 13 oktober van 10.00 tot 17.00 uur DOELGROEP: De training (inclusief workshops) is zo samengesteld dat deze zowel voor docenten beeldend, dans, drama, muziek als theater interessant is, en voor zowel docenten vmbo, havo, vwo en mbo en voor zowel docenten in de kunstpraktijk als kunsttheorie in onder- en bovenbouw. LOCATIE: Dit jaar vindt de training plaats in de Spoorzone in Tilburg, direct naast het centraal station gelegen INSCHRIJVEN: Uitsluitend online, via DEZE LINK, vanaf maandag 5 september vanaf 9.00 uur tot maandag 12 september om 17.00 uur. Er zal een wachtlijst aangehouden worden. U

ontvangt bericht of u geplaatst bent zodra wij uw betaling ontvangen hebben, of - bij overtekening - dat u eventueel op de wachtlijst geplaatst bent. Indien u op de wachtlijst geplaatst bent ontvangt u kort voor de bijeenkomst een bericht of u alsnog geplaatst kunt worden.

PRIJS: 290 euro pp. Uw inschrijving is pas definitief nadat u de factuur betaald hebt en van ons een definitief bericht van bevestiging over uw plaatsing van ons hebt ontvangen.*

PROGRAMMA:

09.30 10.00 Ontvangst 10.00 11.30 Lezing: De kracht van Kunst: VERBINDEN & TRANSFORMEREN, de vakdidactiek van de creativiteit

Door vakdidacticus Marie-Thérèse van de Kamp MA, MSc 11.30 12.35 Workshopronde 1 (verplaatsen 15 minuten - workshop 50 minuten) 12.35 13.35 Lunchpauze 13.35 14.40 Workshopronde 2 (verplaatsen 15 minuten - workshop 50

minuten) Workshopronde 2 (blokuur) 20 minuten verplaatsen + 1,5 uur workshop en dan weer 20 minuten verplaatsen 14.40 15.45 Workshopronde 3 (verplaatsen 15 minuten - workshop 50

minuten) 15.45 16.15 Theepauze in lochal 16.15 17.00 Plenaire sessie en afsluiting

Workshops: vanaf pag. 6 leest u de volledige beschrijving.

1 - DANS EN INTERCULTURALITEIT

2 - BEELDEN VAN 'WAAN'

3 - COMBINEREN IN ONTWERPEN

4 - VINDINGRIJKHEID IN NIEUWE MEDIA

5 - ORIGINALITEIT BINNEN BESTAANDE KADERS

6 - MODE EN INTERCULTURALITEIT

7 - HEDENDAAGSE BEELDENDE KUNST & KLEI

8 - URBANE RUIMTES

9 - 'URBAN' (DANS & THEATER)

10 - EEN BETERE WERELD?

*Betaling: Uw inschrijving is pas definitief nadat u de factuur betaald hebt en van ons een definitief bericht van bevestiging over uw p laatsing van ons hebt ontvangen.Inschrijving is op naam/persoonlijk.Restitutie: Uw inschrijving is pas definitief na betaling. Tot vier weken voorafgaand aan de training kunt u zich nog kosteloos uitschrijven. Tot drie weken voor de training kunt u zich nog uitschrijven maar brengen wij 50% van het bedrag in rekening voor reservering en administratieve en andere reeds gemaakte onkosten; tot twee weken voor de training kunt u zich nog uitschrijven maar brengen wij 75% in rekening voor reservering en administratieve en andere reeds gemaakte onkosten; tot een week voor de training is annuleren/resti tutie niet meer mogelijk, wij brengen dan het volledige bedrag in rekening vanwege de door ons gemaakte onkosten.

3

VERBINDEN & TRANSFORMEREN DE VAKDIDACTIEK VAN DE CREATIVITEIT - ACHTERGRONDEN

CREATIVITEIT ALS EEN BELANGRIJKE DRIJFVEER VAN KUNST Als docenten in de kunstvakken, vinden we ruimte voor kunst in het onderwijs van onbetwistbaar belang voor iedere leerling. We zijn als docenten doordrongen van de waarde en de kracht van kunst voor iedere individuele leerling, voor het onderwijs, voor de maatschappij en voor de toekomst. We weten dat leerlingen door de kunstvakken belangrijke kennis en vaardigheden ontwikkelen, zoals: het leren verbeelden van concepten of emoties; het leren communiceren via beelden, dans, theater en muziek; het ervaren van kunst door aandachtig te leren kijken en luisteren naar kunst; het leren creatief te denken door kunst te maken en naar kunst te kijken. Maar hoe kunnen leerlingen dit goed leren? Wat weten we bijvoorbeeld over de manieren waarop je als docent de creativiteit van leerlingen kunt bevorderen bij de kunstvakken? Met andere woorden: Wat weten we precies over de vakdidactiek van de creativiteit bij de kunstvakken? Hoe kun je leerlingen bijvoorbeeld leren om meer divergent te denken, dat wil zeggen hoe kun je leerlingen leren meer originele ideeën te genereren tijdens het brainstormen? Hoe kun je leerlingen aanzetten tot exploreren bij de kunstvakken? Hoe werken creatieve processen in de kunst? Wat is de rol van voorbeelden in de kunst? Op welke manier kan het kijken naar voorbeelden in de kunst, het creatieve denken van leerlingen bevorderen?

KUNST & CREATIVITEIT = VERBINDEN & TRANSFORMEREN In de massacultuur van nu, worden leerlingen overspoeld door prikkels van buitenaf, zij worden ondergedompeld en meegesleept door informatiestromen en snelle (gepolariseerde) meningen in de media; de gepolijste glamourwereld van de reclame; de wereld van beroemdheid, rijkdom en succes van blockbusters en de meeslepende en spectaculaire wereld van games. Via de wereld van de massacultuur leren zij impliciet dat rijkdom, macht en roem de belangrijkste drijfveren van mensen zijn en dat geld, technologie en economie de allerbelangrijkste krachten zijn die de wereld draaiend houden. Kunstenaars en kunst, laten een andere kant zien: zij laten zien dat je door creatief denken soms heel eenvoudig, met weinig middelen, toch volkomen nieuwe werelden kunt creëren. Daarvan kunnen leerlingen leren hoe je zelfs door alleen je hoofd, je hart en je handen slim te gebruiken de wereld kunt veranderen. Via kunstvakken kunnen zij ook leren ervaren hoeveel voldoening het kan geven als je aandachtig kunt kijken en luisteren en de creativiteit van kunstenaars en de betekenissen van de kunst die zij maken beter leert begrijpen of als je echt zelf iets hebt gemaakt of samen met anderen iets hebt gemaakt, vanuit je eigen keuze om iets te toe te voegen, te veranderen, te verbeteren aan de wereld. Kunstenaar Antony Gormley (2010) schreef: 'Creativiteit en nieuwsgierigheid zijn de kern van goed leren en creativiteit is het hart van een volwaardig leven. In het kunst-leslokaal leer je je eigen nieuwsgierigheid te trainen, je leert daar vragen te stellen op een natuurlijke manier. In de kunstlessen ben je zelf verantwoordelijk voor de experimenten die je doet omdat jij er zèlf voor gekozen hebt die te doen. Je ervaart zo wat het is om vanuit een bedoeling iets te creëren.'

WAAROM RUIMTE VOOR KUNST BELANGRIJK IS Immordino-Yang, Christodoulou en Singh (2012) deden onderzoek naar de functie in de hersenen waarmee je je fantasie gebruikt, dagdroomt, jezelf kunt verplaatsen en reflecteert. Deze functie is van belang voor de ontwikkeling van sociaal-emotionele vaardigheden van leerlingen. Uit dit onderzoek van Immordino-Yang e.a. blijkt dat wanneer leerlingen zich te eenzijdig richten op het concrete, fysieke en directe (datgene wat steeds onmiddellijke aandacht vraagt) in hun sociale omgeving, zij dan vooral de vaardigheid ontwikkelen om snel te reageren op deze prikkels van buitenaf. De keerzijde daarvan is, dat zij dan mogelijk te weinig ruimte hebben om ook hun sociaal-emotionele vaardigheden te ontwikkelen:

Leerlingen in de Loc Hal in de Spoorzone in Tilburg al fotograferend aan het exploreren

Inspired by Rembrandt. Voorbereiding voor een groepsportret van leerlingen op het NDSM terrein in Amsterdam (nadat zij in het Rijksmuseum geweest waren)

4

hun inlevingsvermogen, hun vermogen om alternatieven te bedenken, hun vermogen om te reflecteren en afstand te nemen. Want die vaardigheden ontwikkel je door ruimte te nemen voor dagdromen, nadenken of creatief denken. Leren over en door kunst biedt leerlingen juist die ruimte om te fantaseren over de toekomst, na te denken over het verleden, zich voor te stellen wat emoties van anderen kunnen zijn in bepaalde situaties en allerlei afwegingen te maken over wat goed, minder goed, mooi of lelijk of belangrijk is en ruimte om te exploreren en zelf dingen te maken of uit te voeren die je bedacht hebt.

IN EEN GEPOLARISEERDE WERELD KAN KUNST VERBINDEN Wat de waarde van kunst is, kun je vanuit talloze perspectieven benaderen: kunst kan betekenis geven aan het leven, kan je op nieuwe manieren laten kijken, luisteren, voelen en ervaren. Kunst kan je aan het denken zetten over de wereld. De wereld van nu is gepolariseerd, kunst kan juist verbinden door de schoonheid en kracht van de diversiteit te tonen. Kunst kan je emotioneel raken: je kunt iets prachtig vinden of je kunt ergens boos over worden, het oneens zijn met elkaar terwijl je de ander toch aanvoelt. Kunst kan je meenemen naar compleet nieuwe werelden. Kunst kan je laten beseffen dat wij als mensen zelf nieuwe dingen kunnen bedenken en maken. Kunst kan een stroom ideeën oproepen over hoe de wereld nog beter, slechter of juist mooier zou kunnen zijn. Kunst kan je bewust maken van wat belangrijk is in het leven van mensen, kan je laten voelen wat een ander voelt - basisemoties, de menselijke conditie - en zo voor herkenning zorgen en voor het besef dat er zoveel meer is dat ons mensen verbindt.

VAKDIDACTIEK VAN DE CREATIVITEIT Tijdens het hoorcollege van deze training zal Marie-Thérèse van de Kamp ingaan op actuele inzichten over het bevorderen van creativiteit van leerlingen in het voortgezet onderwijs op basis van wetenschappelijk onderzoek. Deze inzichten uit de wetenschap over de vakdidactiek van de creativiteit worden verbonden aan het kijken naar voorbeelden uit de kunst en het zelf leren maken van kunstproducten, zodat u als docent met behulp van de aangereikte kennis en tools, zelf aan de slag kunt in uw lessen kunst of ckv. Een van de tools waarmee we gaan kijken naar kunst en waarmee u als docent tijdens de workshops aan de slag gaat, is de matrix met 12 soorten creatieve genereeractiviteiten (Van de Kamp, Admiraal & Rijlaarsdam, 2016). Aan de hand van voorbeelden uit de kunsten, bekijken we hoe je deze verschillende creatieve activiteiten kunt inzetten in een creatief proces. We kijken naar manieren waarop je als docent deze creatieve activiteiten kunt gebruiken voor je lessen. In de workshops gaat u vanuit uw eigen achtergrond en leervragen, met deze creatieve activiteiten allerlei werkvormen bestuderen en bedenken voor uw eigen leerlingen en uw eigen lespraktijk.

CREATIEVE BROEDPLAATSEN ALS INSPIRATIEBRON. We organiseren de studiedag dit jaar in samenwerking met Festival Mundial en CiST in de Spoorzone in Tilburg. Dat is een plek die als creatieve broedplaats dient. Ter plekke kunnen docenten ervaren wat ruimte-sensatie kan doen voor het genereren van nieuwe en frisse ideeën. Interessant is dat creatieve broedplaatsen vanuit een economisch perspectief, beschouwd worden als hele waardevolle plekken. Degenen die deze meerwaarde leveren zijn echter kunstenaars en vormgevers, ZZP-ers die flexibel kunnen denken, initiatieven durven nemen, hun eigen koers durven varen en zo aanzetten tot vernieuwing. Die vernieuwing enthousiasmeert en inspireert anderen vervolgens zodanig, dat mensen zich aangetrokken voelen door deze gebieden. Zo ontstaat uit ruimte en tijd, en de grote inzet van geïnspireerde mensen dan het nieuwe. Dat is

Afkijken mag. Leerlingen bestuderen hoe je nu eigenlijk poseert op zo'n schutterstuk. Inleven door na te doen en te voelen hoe dat voelt.

5

ook de kracht van kunst, die verbindt en transformeert. Creatieve broedplaatsen zijn voor kunstvakdocenten en voor hun leerlingen bij uitstek plekken die geschikt zijn om over verandering, verbetering en vernieuwing ofwel over verbinden & transformeren na te denken. De training is erop gericht nieuwe mogelijkheden bij de kunstvakken en ckv en te verbinden aan datgene wat al heel goed gaat in uw eigen lespraktijk. Op 13 oktober, willen we u als docent graag nieuwe ideeën aanreiken om zelf creatief te gaan verbinden en transformeren op uw school. Dat doen we vanuit ons enthousiasme over creativiteit en kunst als docenten en vakdidactici, gevoed door wetenschappelijke inzichten over de vakdidactiek van de kunst en de creativiteit. Wij hopen u die dag te informeren, te enthousiasmeren en inspireren.

CENTRALE VRAGEN VOOR DE STUDIEDAG OP DONDERDAG 13 OKTOBER: Welke kansen kunnen we nemen om leerlingen nog meer te motiveren voor kunst en hen de waarde van kunst voor henzelf te laten beseffen? Hoe kunnen we leerlingen leren hun creativiteit te bevorderen door specifieke creatieve activiteiten. Wat kunnen we doen om de leerling de kracht van kunst nog meer/beter te laten ervaren in de lessen, en hen nog meer dan nu te laten ervaren en beseffen dat kunst kan verbinden en transformeren? Op welke manieren kunnen we vanuit de kern van het leren bij de kunstvakken, verbindingen leggen tussen onder- en bovenbouw, tussen het leren over en door kunst, tussen kunst en andere vakken

via verschillende perspectieven op kunst? Welke inspiratie kunnen de dimensies van CKV nieuwe stijl bijvoorbeeld voor alle kunstvakdocenten bieden: van vmbo, havo, vwo tot mbo en van onderbouw tot bovenbouw? Welke verbindingen kunnen we bedenken tussen kunst, wetenschap en techniek of tussen kunst en interculturaliteit of tussen kunstlessen op school en het samenwerken met kunstenaars of ZZP-ers? Welke vernieuwingen op het gebied van de vakdidactiek van de kunst en de creativiteit kunnen kunstvakdocenten misschien inspireren?

Anne Marie van der Vlies MA Expertisecentrum Kunsttheorie Vakdidacticus, Universiteit van Amsterdam Docent kunstvakken, IVKO Amsterdam Marie-Thérèse van de Kamp MA, MSc Projectleider Expertisecentrum Kunsttheorie Vakdidacticus en promovenda, Universiteit van Amsterdam Docent kunstvakken, Theresialyceum Tilburg Literatuur: - Immordino-Yang, M. H., Christodoulou, J. A., & Singh, V. (2012). Rest is not idleness implications of the brain’s default mode for human development and education. Perspectives on Psychological Science, 7(4), 352-364. - van de Kamp, M.-T., Admiraal, W., & Rijlaarsdam, G. (2016). Becoming original: effects of strategy instruction. Instructional Science.

Op de volgende pagina's leest u meer over de inhoud van de workshops

Er zijn drie rondes met workshops, steeds van 50 minuten (m.u.v. ronde 2, daarin zal één workshop van 100 minuten een keer aangeboden worden). In elke ronde zullen de workshops herhaald worden, waardoor u een gevarieerde keuze kunt maken uit het aanbod. Daarbij geldt wel een maximumcapaciteit per locatie/presentatie. Om de belangstelling te inventariseren, vragen wij u daarom uw voorkeur aan te geven voor onderstaande workshops als u zich inschrijft.

6

BESCHRIJVINGEN VAN DE WORKSHOPS.

WORKSHOP 1 VERBINDEN & TRANSFORMEREN: DANS EN INTERCULTURALITEIT Wat? In de workshop wordt analyse van dans en theatervormgeving verbonden aan het kijken naar de inspiratiebronnen van dansers en choreografen: hoe laten zij zich inspireren door voorbeelden van andere dansers en choreografen, ook uit andere dan de westerse danscultuur. Daarna gaan docenten samen aan de slag om met deze inspiratie en informatie zelf werkvormen te bedenken voor de eigen lespraktijk gericht op het bevorderen van de creatieve vaardigheden van leerlingen.

Kunstdisciplines: Dans en theatervormgeving van dans + invalshoeken: Esthetica en intercultureel + ckv dimensies: Traditie en innovatie; lokaal en globaal. Voor wie? Deze workshop is interessant voor docenten dans, beeldend, muziek en theater (vmbo-havo-vwo); voor docenten kunst algemeen (havo-vwo) en voor docenten CKV (vmbo, havo, vwo). De workshop biedt ook inspiratie aan docenten vmbo (ckv/dans), havo tehatex (maatsystemen en verhoudingen) en vwo tehatex (voorbeeldig).

WORKSHOP 2 VERBINDEN & TRANSFORMEREN: BEELDEN VAN 'WAAN' Wat? In de workshop, wordt analyse van beeld en geluid in de hedendaagse videokunst verbonden aan het ontwikkelen van werkvormen die de creativiteit van leerlingen kunnen bevorderen. Film en videobeelden zijn van nature 'vluchtige' beelden: ze verschijnen en verdwijnen. In de expositie 'Waan' wordt de verbinding gemaakt tussen hedendaagse videokunst en de wereld van de waan van Jeroen Bosch. Deze workshop zal gaan over creatief denken en doen in de context van de hedendaagse videokunst en de middeleeuwen en de rol van de fantasie, dromen, nachtmerries en wanen als inspiratiebron voor creativiteit. In de workshop een combinatie van inspiratie door kunst analyseren en samen bedenken van toepassingen voor de eigen lespraktijk. Kunstdisciplines: Hedendaagse beeldende kunst, videokunst, filmvormgeving, audiovormgeving (geluid en muziek) + invalshoeken: kunst en esthetica; kunst en techniek + ckv dimensies: Feit en fictie; schoonheid en lelijkheid. Voor wie? Deze workshop is interessant voor o.a. docenten vmbo (thema 'Dromen'), en voor docenten havo en vwo (kunst algemeen - Cultuur van de Kerk, Massacultuur) en docenten CKV (vmbo, havo, vwo). De workshop biedt ook inspiratie aan docenten vmbo (ckv), en vwo tehatex (voorbeeldig).

WORKSHOP 3 VERBINDEN & TRANSFORMEREN: COMBINEREN IN ONTWERPEN Wat? Analyseren van voorbeelden uit de grafische en industriële vormgeving, waarin combinaties van verschillende (sub)culturen tot nieuwe vormgeving leiden. In grafische en industriele vormgeving, worden bestaande beelden uit allerlei contexten vaak op verrassende manieren opnieuw gecombineerd. De functie van de vormgeving en de manieren waarop vormgeving inhouden kunnen communiceren, spelen daarin een grote rol. Hoe verloopt een creatief proces volgens ontwerpers? Welke soorten creatieve activiteiten worden daarin gehanteerd en op welke manieren? Na een presentatie gaan docenten samen aan de slag om werkvormen te ontwikkelen bij verschillende creatieve activiteiten die ontwerpprocessen van leerlingen kunnen optimaliseren. Kunstdisciplines: Grafische en industriële vormgeving + invalshoeken: massacultuur; kunst en esthetica; kunst en techniek + ckv dimensies: Analoog en digitaal; autonoom en toegepast, schoonheid en lelijkheid. Voor wie? Deze workshop is interessant voor docenten beeldend (vmbo-havo-vwo en mbo); voor docenten kunst algemeen (havo-vwo) en voor docenten CKV (vmbo, havo, vwo). De workshop biedt ook inspiratie aan docenten havo (maatsystemen en verhoudingen) en vwo tehatex (thema voorbeeldig).

7

WORKSHOP 4 VERBINDEN & TRANSFORMEREN: VINDINGRIJKHEID IN NIEUWE MEDIA Wat? Analyseren van voorbeelden uit de beeldende kunst waarin voorbeelden, bestaande beelden en nieuwe beelden in nieuwe media op nieuwe, vindingrijke manieren (her)gebruikt worden. In museum De Pont is de tentoonstelling 'Future' van David Claerbout te zien en werk van Bill Viola. Op welke manieren geven zij tijd en ruimte vorm op nieuwe, vindingrijke manieren. Door deze werken te analyseren met behulp van de matrix, krijgen docenten handreikingen voor manieren waarop zij creatieve activiteiten kunnen inzetten in de eigen lessen. Na de presentatie en demonstratie, gaan docenten samen werken aan het ontwikkelen van werkvormen waarmee je als docent de creativiteit van leerlingen kunt stimuleren. Kunstdisciplines: Hedendaagse beeldende kunst, videokunst, filmvormgeving, audiovormgeving (geluid) + invalshoeken: kunst en esthetica; kunst en techniek + ckv dimensies: feit en fictie; herkenning en vervreemding; traditie en innovatie. Voor wie? Deze workshop is interessant voor docenten beeldend (vmbo-havo-vwo); voor docenten kunst algemeen (havo-vwo) en voor docenten CKV (vmbo, havo, vwo). De workshop biedt ook inspiratie aan docenten vwo tehatex (thema voorbeeldig).

WORKSHOP 5 VERBINDEN & TRANSFORMEREN: ORIGINALITEIT BINNEN BESTAANDE KADERS Wat? Analyseren van voorbeelden in de kunstgeschiedenis waarin creativiteit ontwikkeld wordt binnen bepaalde, vaststaande kaders, regels of tradities. Op welke manieren kunnen opgelegde of zelfopgelegde beperkingen de creativiteit juist stimuleren? We denken altijd dat creativiteit gebaat is bij grenzeloze vrijheid. Maar kun je ook creativiteit stimuleren door jezelf beperkingen op te leggen? Kan originaliteit binnen bestaande kaders ontstaan? De cultuurgeschiedenis laat ons zien dat dat zo is. In deze workshop een accent op de cultuurgeschiedenis waarin de originaliteit van voorbeelden uit de kunsten geanalyseerd wordt en eveneens geanalyseerd wordt welke soorten creatieve activiteiten tot die originaliteit geleid hebben. Daarna gaan docenten samen werken aan het bedenken van manieren waarop voorbeelden uit de kunst gebruikt kunnen worden om verschillende creatieve activiteiten aan leerlingen te verduidelijken.

Kunstdisciplines: Kunst- en cultuurgeschiedenis + invalshoeken: kunst en esthetica; kunstenaar en opdrachtgever + ckv dimensies: herkenning en vervreemding; traditie en innovatie; autonoom en toegepast. Voor wie? Deze workshop is interessant voor docenten tehatex havo (maatsystemen en verhoudingen); vwo tehatex (thema voorbeeldig); docenten kunst algemeen; docenten CKV (havo, vwo). De workshop biedt ook kunsttheoretische inspiratie aan docenten vmbo en mbo.

WORKSHOP 6 VERBINDEN & TRANSFORMEREN: MODE EN INTERCULTURALITEIT Wat? Analyseren van voorbeelden in de mode, waarin ontwerpers zich laten inspireren door andere culturen. Creativiteit ontstaat vaak door verbindingen te maken uit een scala aan verschillende inspiratiebronnen, die hetzij heel letterlijk geciteerd worden of heel vrij opnieuw vormgegeven worden. In deze workshop gaat u kritisch analyseren op welke manier vormgevers inspiratiebronnen gebruikt hebben om tot nieuwe beelden te komen. U analyseert op welke manieren zij creatieve activiteiten in hun werk hebben toegepast en hoe dezelfde vormen in verschillende contexten compleet andere betekenissen hebben gekregen. Daarna gaat u samen met andere docenten werken aan werkvormen waarin leerlingen op verschillende - kritische en creatieve manieren - met inspiratiebronnen kunnen werken. Kunstdisciplines: Kunst- en cultuurgeschiedenis en mode + invalshoeken: kunst en esthetica; kunst intercultureel + ckv dimensies: lokaal en globaal; traditie en innovatie; autonoom en toegepast. Voor wie? Deze workshop is interessant voor docenten kunst beeldend en tehatex (vmbo, havo, vwo, mbo), vwo tehatex (thema voorbeeldig); docenten kunst algemeen (massacultuur; kunst intercultureel); docenten CKV (havo, vwo). De workshop biedt ook kunsttheoretische inspiratie aan docenten vmbo en mbo.

8

WORKSHOP 7 VERBINDEN & TRANSFORMEREN: HEDENDAAGSE BEELDENDE KUNST & KLEI Wat? In deze workshop van 100 minuten (aangeboden in ronde 2/3) gaat u een bezoek brengen aan de tentoonstelling 'Luster' van Fundament Foundation in de Oude Warande in Tilburg en krijgt u een presentatie/workshop in relatie tot keramiek en klei in de kunst. Over Luster en keramiek in de hedendaagse kunst "Het aantal exposities dat de laatste jaren uitsluitend gewijd is aan het gebruik van klei en keramiek in de hedendaagse kunst is opmerkelijk te noemen. Deze belangstelling kan verklaard worden in het licht van de terugkeer naar het kleinschalige, het collectieve en naar de natuur, de herontdekking van wat ‘oer’ is, het streven naar duurzaamheid, het consuminderen, dat alles, in een breder kader, als actieve bijdrage aan een betere leefwereld en omgang met de aarde. Het gaat om een pas op de plaats, een herbezinning op onze ethische waarden vanuit het besef dat de aarde niet onuitputtelijk is. De hernieuwde aandacht voor het klassieke ambacht, een associatie die onlosmakelijk met klei verbonden is, sluit hier naadloos bij aan. Luster – Clay in Sculpture Today sluit aan bij deze hernieuwde belangstelling maar gaat een stap verder doordat kunstenaars opdrachten verstrekt zijn om nieuwe werken in klei en keramiek te maken voor de openbare ruimte. Op twee verschillende manieren worden de werken daardoor dichter bij hun oorsprong gebracht." (Website Fundament Foundation). Duurzaamheid, natuurlijke materialen, ambachtelijkheid zijn ook voor leerlingen interessante invalshoeken om naar kunst te kijken. Klei als eeuwenoud, natuurlijk en plastisch materiaal kan door leerlingen die als digital natives veelal in virtuele werelden vertoeven, juist als een welkome afwisseling beschouwd worden. Na een analyse van een aantal geëxposeerde werken, gaat u als docenten samen werken aan werkvormen die de creativiteit van leerlingen - in het werken met klei - kunnen bevorderen. Daarbij krijgt u ter informatie ook het educatieve materiaal van Fundament aangereikt. Kunstdisciplines: Hedendaagse beeldende kunst (in de openbare ruimte) + invalshoeken: kunst en esthetica; kunstenaar en opdrachtgever + ckv dimensies: ambachtelijk en industrieel; traditie en innovatie; autonoom en toegepast. Voor wie? Deze workshop is interessant voor docenten beeldend (vmbo, havo, vwo en mbo), voor tehatex havo (maatsystemen en verhoudingen); vwo tehatex (thema voorbeeldig); docenten kunst algemeen; docenten CKV (havo, vwo). De workshop biedt ook kunsttheoretische inspiratie aan docenten van andere dan beeldende disciplines.

WORKSHOP 8 VERBINDEN & TRANSFORMEREN: URBANE RUIMTES Wat? Industrieel erfgoed staat momenteel volop in de belangstelling: de ongepolijste, rauwe industriële sfeer van negentiende-eeuwse en twintigste-eeuwse fabrieken - al dan niet gerenoveerd- worden volop gebruikt door de creatieve sector zoals voor musea en broedplaatsen. In deze workshop gaat u een kleine stadswandeling maken in de omgeving van de Spoorzone, waarin industrieel erfgoed en gerenoveerde vormen van architectuur - volop aanwezig zijn. U bekijkt de voorbeelden vanuit een kritisch en creatief perspectief, en denkt na over de creatieve activiteiten die architecten hanteren bij het renoveren van industrieel erfgoed. Daarna gaat u samen met uw collega's werken aan werkvormen voor in de les, waarmee u de creativiteit van uw leerlingen kunt stimuleren. Kunstdisciplines: Architectuur & industrieel erfgoed + invalshoeken: kunst en esthetica; kunst wetenschap en techniek + ckv dimensies: traditie en innovatie; ambachtelijk en industrieel; autonoom en toegepast. Voor wie? Deze workshop is interessant voor docenten vmbo, havo, vwo en mbo, voor tehatex havo (maatsystemen en verhoudingen); vwo tehatex (thema voorbeeldig); docenten kunst algemeen; docenten CKV (havo, vwo). De workshop biedt ook kunsttheoretische inspiratie aan docenten van andere dan beeldende disciplines.

9

WORKSHOP 9 VERBINDEN & TRANSFORMEREN: 'URBAN' (DANS & THEATER) Wat? 'Urban' wordt gebruikt voor o.a. 'straatcultuur'. De low-culture die in de loop van de twintigste eeuw, door invloeden van de massacultuur tot 'high art' uitgegroeid is. In de high-art van de dans en het theater, wordt door kunstenaars vaak gebruik gemaakt van locaties die een specifieke, industriële sfeer laten zien. Dans en theater in leegstaande fabrieksgebouwen leggen niet alleen qua sfeer maar vaak ook qua vormgeving en thematiek dan een verband met de 'low-culture'. Daarbij wordt vaak ook gebruik gemaakt van nieuwe media als fotografie, video en clips, om de kunstvorm onder de aandacht van het publiek te brengen. Na de presentatie, gaan docenten samen aan de slag met werkvormen waarin leerlingen verbindingen tussen low-culture en high-art leren begrijpen, en waarbij zij gestimuleerd worden zelf dergelijke verbindingen te leren leggen in de kunst. Kunstdisciplines: Urban dans, theater + invalshoeken: kunst en esthetica; kunst wetenschap en techniek; kunst intercultureel (subculturen) + ckv dimensies: monodisciplinair; multidisciplinair en interdisciplinair; lokaal en globaal; amusement en engagement. Voor wie? Deze workshop is interessant voor docenten vmbo, havo, vwo en mbo (dans, theater, film), voor docenten kunst algemeen; docenten CKV (vmbo, havo, vwo). De workshop biedt ook kunsttheoretische inspiratie aan docenten van andere disciplines dan dans en theater.

WORKSHOP 10 VERBINDEN & TRANSFORMEREN: EEN BETERE WERELD? Wat? Kunstenaars hebben veelal hooggestemde idealen over een betere toekomst. Kunstenaars kunnen in hun kunst gedreven zijn om maatschappelijke betrokkenheid te tonen. Toch kunnen de waarden waarop kunstenaars zich baseren, discutabel zijn. Kunstenaars overschrijden soms ethische grenzen. Dat kan ook gaan over ogenschijnlijk onbeduidende details. Is het bijvoorbeeld 'goed' om esthetische foto's te maken van kwetsbare kinderen in oorlogssituaties? Of door te denken dat je vanuit een cultureel neutraal standpunt kunst zou kunnen maken. In deze workshop worden esthetiek en ethiek in de kunst kritisch geanalyseerd en wordt gedemonstreerd hoe leerlingen door onderzoek te doen meer bewust kunnen worden van de keuzes die kunstenaars (en zij zelf) kunnen maken in de manier waarop zij hun inhoud vormgeven. Daarna gaan docenten samen aan de slag om vanuit voorbeelden uit hedendaagse kunst - met een culturele, economische of politieke lading - werkvormen te bedenken waarbij leerlingen op creatieve manieren de relatie tussen ethiek en esthetiek te leggen. Kunstdisciplines: Kunst Algemeen, CKV + invalshoeken: kunst en esthetica; kunstenaar en opdrachtgever: politieke en economische macht; kunst intercultureel+ ckv dimensies: amusement en engagement; lokaal en globaal. Voor wie? Deze workshop is interessant voor docenten havo, vwo (kunst algemeen/kunstgeschiedenis), voor CKV (havo, vwo). De workshop biedt ook kunsttheoretische inspiratie aan docenten in vmbo en mbo.