De rol van de De rol van de verpleegkundige verpleegkundige bij bij medicatietoedieninmedicatietoedieningg

M. Postma, verpleegkundig M. Postma, verpleegkundig consulent Parkinsonconsulent Parkinson

InhoudInhoud

De ziekte van ParkinsonDe ziekte van Parkinson Medicatie, wanneer?Medicatie, wanneer? Geneesmiddelen groepenGeneesmiddelen groepen Motorische complicatiesMotorische complicaties Verpleegkundige interventies bij Verpleegkundige interventies bij

medicijngebruikmedicijngebruik

De ziekte van De ziekte van ParkinsonParkinson Meest voorkomende neuro-Meest voorkomende neuro-

degeneratieve aandoening bij degeneratieve aandoening bij ouderenouderen

Ongeveer 43.000 patiënten in Ongeveer 43.000 patiënten in Ned.Ned.

Motorische symptomen; stijfheid, Motorische symptomen; stijfheid, traagheid, beven en stoornis in traagheid, beven en stoornis in houding en balanshouding en balans

Depressie: frequent voorkomend, Depressie: frequent voorkomend, soms 1e klacht soms 1e klacht

Angststoornissen: komt voor bij Angststoornissen: komt voor bij kwart van patiëntenkwart van patiënten

Dementie, komt voor bij zo’n 15 Dementie, komt voor bij zo’n 15 % van patiënten% van patiënten

Cognitieve veranderingen (traag Cognitieve veranderingen (traag in denken, geheugenproblemen)in denken, geheugenproblemen)

Ziekteverschijnselen kunnen Ziekteverschijnselen kunnen leiden tot beperkingen in leiden tot beperkingen in functioneren; moeite met functioneren; moeite met communicatie, mobiliteit, communicatie, mobiliteit, problemen met wassen en problemen met wassen en aankleden.aankleden.

PathofysiologiePathofysiologie

Dopamine producerende cellen in Dopamine producerende cellen in substantia nigra gaan ten grondesubstantia nigra gaan ten gronde

Celverlies vindt ook in andere Celverlies vindt ook in andere hersenkernen plaats waardoor hersenkernen plaats waardoor problemen met de stemming en problemen met de stemming en houding kunnen ontstaan.houding kunnen ontstaan.

Medicatie, wanneer?Medicatie, wanneer?

Medicijnen gebruiken wanneer Medicijnen gebruiken wanneer klachten het dagelijks klachten het dagelijks functioneren gaan beperkenfunctioneren gaan beperken

Medicatie stoppen of vertragen Medicatie stoppen of vertragen ziekteproces nietziekteproces niet

Langetermijn complicaties Langetermijn complicaties uitstellenuitstellen

Geneesmiddelen Geneesmiddelen groepengroepen Levodopa (Sinemet, Madopar)Levodopa (Sinemet, Madopar) Dopamine-agonisten (Permax, Dopamine-agonisten (Permax,

Sifrol, Reguip, Apomorfine)Sifrol, Reguip, Apomorfine) Amantadine (Symmetrel)Amantadine (Symmetrel) Anticholinergica (Artane, Akineton)Anticholinergica (Artane, Akineton) MAO-B remmers (Selegiline)MAO-B remmers (Selegiline) COMT remmers (Comtan, Stalevo)COMT remmers (Comtan, Stalevo)

Motorische Motorische complicatiescomplicaties Wearing offWearing off; werking van medicatie ; werking van medicatie

neemt geleidelijk afneemt geleidelijk af On-offOn-off; momenten van goed kunnen ; momenten van goed kunnen

bewegen (on) slaan om in verstarren bewegen (on) slaan om in verstarren (off)(off)

FreezingFreezing; geblokkeerd raken m.n. bij ; geblokkeerd raken m.n. bij het lopenhet lopen

DyskinesieenDyskinesieen; ongewilde kronkelend ; ongewilde kronkelend bewegingen in de off of on fase.bewegingen in de off of on fase.

On-off fenomeenOn-off fenomeen

OffOff BevenBeven TraagTraag Stijf Stijf Minder goede Minder goede

balansbalans

OnOn Beven Beven

minder/wegminder/weg Kan goed Kan goed

bewegenbewegen Soms Soms

overbeweeglijkoverbeweeglijk Balans vaak beterBalans vaak beter

Verpleegkundige aspecten Verpleegkundige aspecten bij medicatie;bij medicatie; Inname van medicijnen op vaste tijden Inname van medicijnen op vaste tijden Observeren van werking van Observeren van werking van

medicijnenmedicijnen Observeren van evt. bijwerkingen Observeren van evt. bijwerkingen

zoals; verwardheid, lage bloeddruk, zoals; verwardheid, lage bloeddruk, dyskinesieën, on-off fenomeen dyskinesieën, on-off fenomeen

Patiënt ondersteunen bij invullen van Patiënt ondersteunen bij invullen van de Meerwaldtkaartde Meerwaldtkaart

Regels voor het Regels voor het innemen;innemen; Medicijnen innemen met vocht, niet Medicijnen innemen met vocht, niet

met eiwitrijke producten! Liefst voor met eiwitrijke producten! Liefst voor de maaltijd.de maaltijd.

Als doorslikken lastig is, probeer eens Als doorslikken lastig is, probeer eens koude appelmoes. koude appelmoes.

Medicijnen op tijd innemen, goed Medicijnen op tijd innemen, goed spreiden over de dag.spreiden over de dag.

Overleg bij vragen of problemen met Overleg bij vragen of problemen met de behandelaarde behandelaar

Veel voorkomende Veel voorkomende bijwerkingen (1);bijwerkingen (1); Meld ze altijd bij behandelaar!Meld ze altijd bij behandelaar! Obstipatie; gebruik laxerende Obstipatie; gebruik laxerende

voedingsmiddelen, drink voedingsmiddelen, drink voldoende 1,5 l per dag, extra voldoende 1,5 l per dag, extra bewegenbewegen

Misselijk/braken; medicijnen na Misselijk/braken; medicijnen na het eten innemen, evt. even gaan het eten innemen, evt. even gaan liggen, soms worden tijdelijk extra liggen, soms worden tijdelijk extra medicijnen voorgeschreven.medicijnen voorgeschreven.

(2)(2)

Duizeligheid; voorzichtig opstaan.Duizeligheid; voorzichtig opstaan. Hallucinaties; duidelijk Hallucinaties; duidelijk

dagstructuur, nachtlampje, eerlijk dagstructuur, nachtlampje, eerlijk zijn, minder of extra medicijnen.zijn, minder of extra medicijnen.

Wisselingen in klachten op de Wisselingen in klachten op de dag; dag;

on-off fenomeen on-off fenomeen

Bedankt voor uw aandachtBedankt voor uw aandacht

E-mail: M.Postma@amc.uva.nl