De Natuurvrien - KNNV 201… · zang werd gegeven door een energieke Hans op den Dries van de KNNV...
20
KNNV afd. Gouda e.o. Mededelingenblad van de KNNV afd. Gouda e.o. Nummer 2013-2 De Natuurvriend
Transcript of De Natuurvrien - KNNV 201… · zang werd gegeven door een energieke Hans op den Dries van de KNNV...
KNNV afd. Gouda e.o.
Mededelingenblad van de
KNNV afd. Gouda e.o.
Nummer 2013-2
De
Natu
urv
rien
d
KNNV afd. Gouda e.o.
Blad en afdeling
De Natuurvriend is het mededelingenblad
van de Koninklijke Nederlandse Natuur-
historische Vereniging (KNNV), Vereniging
voor Veldbiologie, afdeling Gouda en om-
streken.Het blad verschijnt drie maal per
jaar in januari, mei en september.
De doelstellingen van de KNNV zijn natuur-
beleving, natuurstudie en natuurbescher-
ming. Activiteiten zijn onder meer excur-
sies, lezingen en cursussen. Er zijn zeven
werkgroepen actief.
Website: http;//www.knnv.nl/gouda
e-mail adres: [email protected]
Contributie
Gewone leden: 34.00 euro
Huisgenootleden (zonder Natuurvriend en
Natura) en jeugdleden 16.00 euro.
Bankrekening 3980717 t.n.v. KNNV afd.
Gouda e.o. te Gouda.
Opzeggen lidmaatschap: voor 1 november
bij de ledenadministratie.
Kopij volgende nummer
Per e-mail in Word (zonder opmaak) inzen-
den voor resp. 15 april, 15 augustus en 15
december.
Bestuur
Voorzitter
Frans Kingma, Deborah Hoeve 9
2894 HH Gouda 0182-531615
Secretaris
Lourien van der Hoek, Palenstein 12
2804 GB Gouda 0182-532151
secretaris@gouda,knnv.nl
Natuurhistorisch secretaris
Jan Uilenbroek, Klaverveld 17
2742 GH Waddinxveen
Ledenadministratie
Sari Bestebreurtje, Lage Gouwe 112
2801 LK Gouda 0182-511736
Penningmeester
Emka Krösschell, Jan Campertlaan 24
2741 AB Waddinxveen 0182-616267
Algemeen bestuurslid
Ries van Vliet, Zoutmansweg 36
2811 ET Reeuwijk 0182-392154
Redactie Natuurviend
Vacant
Coördinatoren Werkgroepen
Plantenwerkgroep
Aafke ten Kate
Vlinderwerkgroep
Huig Bouter
Vogelwerkgroep
Vacant
Weidevogelwerkgroep
Ries van Vliet
Natuurbeschermingswerkgroep
Henk v.d. Weijden
Zoetwaterbiologie
Gerard Tijsseling
Gierzwaluwwerkgroep
Rob Schröder
www.gierzwaluwengouda.nl
KNNV afd. Gouda e.o.
Even voorstellen…. de nieuwe voorzitter!
Sinds de algemene ledenvergadering van 6 februari jl. ben ik - Frans Kingma -
jullie nieuwe voorzitter. Ik vind het leuk om een bijdrage te kunnen leveren aan
het plezier wat betreft natuurbeleving, natuurstudie en natuurbescherming van
een enthousiaste groep natuurliefhebbers. Van huis uit ben ik bioloog, met
een biochemische, biomedische specialisatie. Later heb ik ook economie ge-
studeerd. Mijn hele loopbaan ben ik werkzaam geweest als docent biologie en
Wetenschap en Techniek aan de Hogeschool Leiden in de onderwijzersoplei-
ding. Ook gaf ik een aantal jaren economie op een middelbare school. In
Gouda ben ik sinds 1984 actief op het gebied van Natuur- en Milieu- Educatie.
Ruim twintig jaar was ik voorzitter van het Biologisch Centrum, de educatieve
tak van de Kinderboerderij in Gouda. Ik werkte samen met de scholenwerk-
groep van het IVN (Marja Jense) en de Gemeente Gouda. Momenteel ben ik
nog actief in de Weerclub Gouda en geef lessen over het weer aan de boven-
bouw.
Jan Uilenbroek verraste me op de ledenvergadering een beetje door nadat hij
de aftredende Goof en Antoon in de bloementjes had gezet, mij direct het
voorzitterschap te laten overnemen. Ik realiseerde me ineens, dat hoewel Jan
aanblijft als bestuurslid, hij toch ook aftrad als waarnemend voorzitter (sinds
2001!), en dus volop in de schijnwerpers had moeten staan, zeker gezien zijn
cruciale rol in onze vereniging. De bloementjes kwamen natuurlijk wel bij onze
eerste bestuursvergadering. We hebben
hem tevens nog 10 jaar (grapje) kunnen
contracteren op de belangrijke post van
natuurhistorisch secretaris, een taak die hij
al sinds 1998 met veel enthousiasme ver-
vult. Bij deze dus nogmaals, maar dan
voor iedereen: “Jan bedankt! Geweldig dat
je zoveel voor de Vereniging hebt gedaan
en nog steeds wilt doen”.
Het wordt een mooi verenigingsjaar. We
hebben weer een fantastisch activiteiten-
programma. We vieren op 21 september
ons 35 jarig bestaan op een hele leuke
manier. Op 7 juli organiseren we op de
KNNV afd. Gouda e.o.
Kinderboerderij een publieksactiviteit rond het KNNV jaarthema “Haal meer
Natuur in je Tuin”. Een tweede publieksactiviteit wordt georganiseerd rond
Vleermuizen.
We zijn hard bezig met een groepje om de communicatie naar binnen en naar
buiten toe, meer te stroomlijnen. De Natuurvriend voor artikelen met diepgang,
de nieuwsbrief voor kort actueel nieuws dat ook geschikt is voor een breder
publiek dan eigen leden en de website als basis van informatie naar binnen en
naar buiten. Hier kunnen ook niet leden informatie over onze vereniging vin-
den, het activiteitenprogramma inzien, informatie van onze werkgroepen zoe-
ken, foto’s, verslagen en interessante links vinden. Een knelpunt vormt nog
het maken van de Natuurvriend. De kopij is met vaste redacteuren geen pro-
bleem. We zoeken alleen nog iemand die wellicht met een wat eenvoudiger
programma dan tot nu toe Goof Overbeek hanteerde ons gewaardeerde ver-
enigingsblad definitief samenstelt. Verder bezoek ik de werkgroepen. Er wordt
veel moois in stilte gedaan. We streven ernaar om meer mensen voor de
werkgroepen te enthousiasmeren. In het land is er veel aan de hand op het
gebied van natuur- en natuurbescherming. We moeten kijken hoe we daar
goed op kunnen blijven aansluiten. Ik ben blij dat ik mijn hobby die ik als mid-
delbare scholier begon binnen onze vereniging weer volop kan oppakken!
Ledenadministratie
Nieuw lid:
Jur Boer, Olivier van Noortstraat 27, 2803 ED Gouda, tel:0182-619952, e-mail:
De KNNV afd. Gouda bestaat 35 jaar
Dit jaar is het 35 jaar geleden dat de afdeling Gouda werd opgericht en dat
willen we vieren. Eigenlijk is de afdeling Gouda ouder. In 1902 sloot de al
bestaande Goudse natuurvereniging “Natuursport” zich aan bij de pas opge-
richte Nederlandsche Natuurhistorische Vereeniging (NNV). In 1912 telde de
Goudse afdeling echter nog maar 21 leden en is dat jaar opgeheven. Het
heeft tot 7 mei 1930 geduurd voordat er in Gouda weer een NNV afdeling
ontstond. Deze afdeling heeft het echter maar 5 jaar uitgehouden. In 1978 is
de afdeling Gouda voor de derde keer opgericht en aangezien de NNV inmid-
KNNV afd. Gouda e.o.
dels Koninklijk was geworden mag de afdeling zich KNNV afd. Gouda noe-
men. Dus alles opgeteld bestaan we eigenlijk 50 jaar.
Om dat te vieren is er op zaterdag 21 september een afdelingsdag georgani-
seerd met ’s middags een boottocht over de Reeuwijkse Plassen, gevolgd
door een borrel en buffet op de Kinderboerderij “De Goudse Hofsteden”. Na
een korte presentatie over de geschiedenis van de afdeling zullen de werk-
groepen iets van hun activiteit laten zien. Er zijn thans zeven werkgroepen
actief en dit is een goede gelegenheid om te laten zien waar ze mee bezig
zijn. Daarom is er een posterpresentatie, waarin de werkgroepen d.m.v. tek-
sten en foto’s iets van hun activiteiten kunnen tonen. In begin september krijgt
u een definitief programma en kunt u zich opgeven. Maar noteer vast 21 sep-
tember in uw agenda.
Haal meer natuur in de tuin
Dit is voor 2013 het thema van de landelijke KNNV. Het doel is mensen te
enthousiasmeren hun tuin zo inrichten dat deze aantrekkelijk wordt voor die-
ren, zoals vogels, vlinders, hommels, egels etc. De KNNV heeft daarvoor een
aantrekkelijke boekje uitgegeven “Tuinieren voor (wilde) dieren”. Hierin staan
allerlei tips. Het boekje is voor 14.95 te koop bij de KNNV uitgeverij. Onze
afdeling heeft in het kader van dit thema op 11 mei een excursie georgani-
seerd naar een aantal particuliere tuinen in Gouda. Op zondagmiddag 7 juli
organiseert de afdeling op de kinderboerderij een grote publieksactiviteit. Er
zijn stands met informatie, nestkastjes, bijenhotels, minituintjes, minivijvers
etc. Voorbeelden hoe u uw tuin diervriendelijk kan maken met takkenwallen,
composthopen etc. Er zijn zaden en
plantjes te koop. U kunt er inspiratie
opdoen voor uw bloembak, balkon,
tuin of landgoed. Wat denkt u van
een vogel-dis, een minivijver, een
vlinderkroeg, een rommelhoekje of
een heg vol leven. Kortom maak van
uw tuin een beestenboel. Wij ver-
wachten u op zondagmiddag 7 juli
op de kinderboerderij.
KNNV afd. Gouda e.o.
Verslag vogelcursus 2013
Voor het vierde jaar is er een vogelcursus gegeven. Achttien personen heb-
ben aan de cursus deelgenomen. De cursus bestond uit 4 theorie-avonden en
4 excursies. Tijdens de excursies zijn we op zoek gegaan naar vogels die op
de lesavond behandeld waren. In tegenstelling tot vorige jaren werden speci-
fieke onderwerpen behandeld en waren er verschillende inleiders. Op de eer-
ste avond gaf Cees Witkamp van de Vogelwacht Utrecht een inleiding over
eenden, ganzen en zwanen. De tweede avond en de derde avond werden
gegeven door de altijd enthousiaste Jan Westgeest van de KNNV Leiden over
resp. roofvogels en steltlopers. De laatste avond over zangvogels en vogel-
zang werd gegeven door een energieke Hans op den Dries van de KNNV
Voorne. Evenals vorig jaar werden de excursies geleid door leden van de
vogelwerkgroep: Johan en Riet van Wichen, Nel Kempers en George de
Vries. De excursies gingen naar
resp. de Surfplas, de Starre-
vaartplas en De Groene Jonker.
Vooral de excursies naar de
Surfplas en de Starrevaartplas
waren door de harde wind ex-
treem koud. De vroege vogelex-
cursie vond plaats in het Gouwe
Bos. Omdat bekend was dat de
bosuilen in het Gouwe Bos jon-
gen hadden, zijn we, na afloop
van de excursie naar de Starre-
vaartplas, speciaal naar ze op zoek gegaan. Even later zagen we 2 takkelin-
gen (jonge uilen) in een hulstbosje zitten. Voor de vroege vogelexcursie in ’t
Gouwe Bos was speciaal Daniel Benders uitgenodigd. Daniel liet ons versteld
staan van zijn kennis over vogelgeluiden. Voor velen misschien iets te hoog
gegrepen, maar iedereen heeft de baltsende houtduiven gezien en sperwers
waargenomen die hoogstwaarschijnlijk tot broeden komen. Ook werden neste-
lende boomklevertjes gezien, een nieuwe soort in ’t Gouwe bos. Het was
koud, deze vroege vogelexcursie, maar wel een ochtend met een gouden
randje .
George de Vries
KNNV afd. Gouda e.o.
Wintertellingen Gouwe bos en Voorofsche polder Jaarlijks worden in het Gouwe bos en de Voorofsche polder in Waddinxveen
de midmaand wintertellingen gedaan: in het Gouwe bos vanaf 1994/1995 en
in de Voorofsche polder vanaf 2003/2004. Voor jaren zijn deze twee gebieden
ook als één gebied geteld maar sinds 2008/2009 zijn het gescheiden telgebie-
den geworden. De tellingen worden gedaan door vrijwilligers, die de resultaten
van de tellingen doorgeven aan SOVON en aan het Zuid Hollands Landschap
(Voorofsche polder) en Groenservice Zuid Holland (Gouwe bos), die de ge-
bieden beheren. Meten is weten en door de getelde aantallen te vergelijken
met vorige jaren krijg je een indruk over verspreidingen en trends gemeten in
de populatie van de vogels. De Voorofsche polder is natter geworden sinds
het ZHL dit beheert. Het Gouwe bos wordt ouder, waardoor er andere vogels
in voorkomen. We hebben in de periode november 2012 tot en met maart
2013 vijf tellingen gedaan. Deze tellingen verlopen langs een vaste route door
het Gouwe bos en langs de dijk van de Voorofsche Polder.
Toptien midmaand wintertelling 2012/2013 Gouwe bos
1 Wilde eend 315 6 Koolmees 101
2 Sijs 182 7 Koperwiek 94
3 Houtduif 149 8 Merel 91
4 Vink 135 9 Zwarte kraai 79
5 Pimpelmees 107 10 Meerkoet 58
In totaal hebben we 52 soorten geteld. Toppers waren de Bosuil, Appelvink en
Goudvink. De Tjiftjaf was laat. In maart zijn geen waarnemingen gedaan. Wel
een waarneming in december, maar dit betreft waarschijnlijk een exemplaar
dat niet mee op trek is gegaan. Vraag blijft ook of we een Witkopstaartmees
hebben gezien of was het toch een witkoppige Staartmees (geteld als Staart-
mees).
In het najaar van 2012 voltrok zich een ware mezentrek. Waar in voorgaande
jaren pieken van in totaal 62 pimpelmezen (2007/2008), 96 koolmezen
(2011/2012) zijn geteld, betreft het nu een totaal van 107 pimpelmezen en 100
koolmezen. Met name dus laat het aantal pimpelmezen een kleine piek zien.
Helemaal blij zijn we met de komst van de Boomklever(7). Deze is nieuw in
het gebied. Ook met de Boomkruiper gaat het gestaag beter; na een voorzich-
KNNV afd. Gouda e.o.
tig begin in 2006/2007 van 5 getelde exemplaren hebben we nu 18 exempla-
ren geteld. Goudvink en Appelvink zijn nieuw voor het gebied, maar van trend
kun je hier niet spreken omdat het slechts bij 1 waarneming is gebleven. De
Halsbandparkiet die vorig jaar is waargenomen en die het landelijk zeer goed
doet, hebben we dit jaar niet gezien. Meningen over toename van deze zeer
fraai vogels (maar enorme schetterbekken) zijn verdeeld. Ik onthoud mij van
commentaar.
Boomklever (foto Nel Kempers) Boomkruiper (foto Nel Kempers)
Toptien midmaand wintertelling 2012/2013 Voorofsche polder
1 Smient 3621 (4068) 6 Wilde eend 145 (158)
2 Kievit 821 (1189) 7 Stormmeeuw 177 (76)
3 Meerkoet 508 (170) 8 Grutto 105 (140)
4 Spreeuw 424 (40) 9 Kuifeend 84 (84)
5 Kokmeeuw 401 (431) 10 Wintertaling 44 (18)
In totaal hebben we 38 soorten geteld. Een heel mooie waarneming was de
Pontische meeuw op de laatste teldag in maart. Deze winter zijn er werk-
zaamheden aan de dijk geweest wat mogelijk voor verstoring heeft gezorgd.
Tussen haakjes staan de aantallen van 2011/2012.
De teldeelnemers waren: Cok Scheewe, Daniel Benders, Wil van de Hoven,
Gert Vonk, Mark van Leeuwen en George de Vries.
George de Vries
KNNV afd. Gouda e.o.
Het gaat niet goed met onze weidevogels De laatste tijd wordt in het agrarisch gebied een sterke achteruitgang gezien
van de weidevogels zoals Grutto, Kievit en Tureluur. Intensief bemest gras-
land met uitsluitend eiwitrijk Engels raaigras is wel aantrekkelijk voor ganzen
maar ongeschikt voor weidevogels, zeker als het grondwaterpeil zo laag wordt
gehouden dat regenwormen voor de weidevogels onbereikbaar zijn. Er is een
groot verschil met weilanden in beheer van terrein-beherende organisaties. In
de weidevogelreservaten zoals de Wilck, Voorofsche polder of Donkse Laag-
ten is de stand van weidevogels nog hoog te noemen. Agrarisch gebied laat
echter een sterke achteruitgang zien. Om boeren te stimuleren meer rekening
te houden met weidevogels is Agrarisch Natuurbeheer ingevoerd. Individue-
le boeren kunnen een vergoeding krijgen van de Provincie voor elk nest wei-
devogels, dat is uitgekomen. Onze weidevogelwerkgroep doet daaraan mee.
De werkgroep spoort bij een 3-tal boeren in Reeuwijk nesten van weidevogels
op en zet er een stokje bij. Wanneer er wordt gemaaid voordat het nest is
uitgekomen wordt om het nest heen gemaaid. Het nadeel van deze vorm van
nestbescherming is echter dat de uitgekomen jongen onvoldoende dekking
hebben en alsnog ten prooi vallen aan de maaimachine of predators zoals
Kraai en Blauwe reiger. Daarom is men in 2010 overgestapt op Collectief
weidevogelbeheer. Bij deze vorm van beheer wordt alleen nog vergoeding
gegeven als het beheersplan aan de volgende voorwaarden voldoet. Het moet
een oppervlak betreffen van ten minste 100 ha. Hierop moeten per 100 ha
minstens 50 paar broedvogels voorkomen. Alleen in dat geval kunnen door
alarmering de predators worden verjaagd. Verder moet per 100 ha 15 ha kui-
kenland beschikbaar zijn. Als kuikenland geldt een stuk weiland met uitgestel
de maaidatum. Eventueel kunnen hier slootkanten met veel kruiden voor wor-
KNNV afd. Gouda e.o.
den benut. Controle op deze manier van beheer moet uitgevoerd worden door
coördinatoren van de Provincie. Tot nog toe heeft deze vorm van weidevo-
gelbeheer echter nog geen resultaten opgeleverd. Om het Collectief weidevo-
gelbeheer te optimaliseren hebben een aantal verontruste natuurbeschermers
zich gewend tot de Natuur en Milieufederatie ZH voor instelling van een onaf-
hankelijk weidevogelberaad. Wie daar meer informatie over wil kan zich wen-
den tot een van de initiatiefnemers, Henk van der Weijden.
nestmarkering (foto Nel Kempers) overleg (foto Nel Kempers)
Raadselachtige vlucht van Gierzwaluwen Afgelopen februari had de afdeling een lezing georganiseerd waarin de Gier-
zwaluw centraal stond. In het begin van de avond gaf Rob Schröder, voorzitter
van onze Gierzwaluwwerkgroep, een korte toelichting over het leven van de
Gierzwaluw en de activiteiten van de werkgroep om Gierzwaluwen in Gouda
te behouden. Het is bekend dat Gierzwaluwen vanaf het moment van uitvlie-
gen onafgebroken in de lucht blijven, zelfs om te paren en te slapen. Het eni-
ge moment dat ze op de grond komen is om te broeden. En dat doen ze in
ons land onder de dakpannen. Eind april/begin mei komen ze uit Midden
Afrika om hier te broeden. Ze blijven hier 3 maanden en keren in augustus
weer terug naar Afrika.
Vervolgens kwam de uitgenodigde spreker, Hans van Gasteren, aan het
woord. Hij liet met behulp van radarobservaties zien dat Gierzwaluwen zich
tegen de avond verzamelen boven het IJsselmeer. Tijdens de schemering
vliegen ze omhoog tot een hoogte van 3 km, zakken dan weer omlaag tot
KNNV afd. Gouda e.o.
ongeveer 1 km en vliegen bij zonsop-
gang opnieuw kortstondig omhoog. De
vraag is waarom ze dit gedrag vertonen.
Aanvankelijk is gedacht dat de dieren
zich boven het IJsselmeer verzamelen
om insecten te vangen. Maar op 3 km
hoogte komen geen insecten voor. Een
ander idee is dat het iets met hun
slaapgedrag te maken heeft, maar
waarom vliegen ze bij zonsopgang dan
weer omhoog. Er is nu geopperd dat ze op grote hoogte informatie kunnen
verzamelen over het weer. Bij schemering is het mogelijk op grote hoogte
sterren, polarisatie van licht en magnetische velden waar te nemen. Of dit
hierbij een rol speelt moet verder onderzoek uitwijzen. Een terechte vraag uit
de zaal was hoe krijg je als vogelaar de beschikking over radarobservaties.
Het bleek dat de spreker bij de luchtmacht werkt en daar belast is met onder-
zoek aan gedrag van vogels om aanvaringen met vliegtuigen te voorkomen.
Ook het KNMI in de Bilt was bij dit onderzoek betrokken geweest. Immers met
radar kan je niet alleen buien waarnemen, maar ook vogels. Aangezien elk
vogelsoort een eigen vlieggedrag heeft en daardoor een eigen radarreflectie,
zijn Gierzwaluwen te onderscheiden van andere soorten vogels. Indien u mee
wilt helpen de Gierzwaluw in Gouda te behouden, neem dan contact op met
Rob Schröder van de Gierzwaluwenwerkgroep.
Peilverlaging in de Zuidzijderpolder
De Raad van State heeft in hoger beroep de KNNV Gouda in het gelijk ge-
steld. De werkgroep natuurbescherming had bezwaar gemaakt tegen de
voorgenomen peilverlaging in de Zuidzijderpolder in de Gemeente Bodegra-
ven Reeuwijk. Voor een verlaging van het waterpeil is ontheffing van de Flora
en Fauna-wet door het Ministerie van Economische zaken, Landbouw en In-
ovatie vereist. Immers door peilverlaging verteert de veenbodem, waardoor
afbraakstoffen in de sloten terechtkomen. Dit leidt tot verslechtering van de
waterkwaliteit en tot achteruitgang van beschermde dier- en plantensoorten
zoals Bittervoorn en Krabbenscheer, waardplant van de Groene Glazenmaker.
Het Ministerie achtte echter ontheffing niet nodig, omdat op grond van on-
deugdelijk onderzoek genoemde soorten daar niet of nauwelijks zouden voor-
komen. Daartegen heeft de afdeling direct bezwaar gemaakt. Deze bezwaren
KNNV afd. Gouda e.o.
werden door het Ministerie en later door de voorzieningenrechter afgewezen.
Uit eigen onderzoek en onderzoek door de Vlinderstichting bleek dat de Groe-
ne glazenmaker er wel degelijk voorkwam. Eerder was al door de rechter in de
polder Reeuwijk erkend dat verlaging van waterpeil leidt tot achteruitgang van
Krabbenscheer. Daarom is de KNNV Gouda samen met de KNNV Leiden in
hoger beroep gegaan. De Vlinderstichting schreef een deskundigenrapport en
was bereid de griffiekosten te betalen. Onze milieuadvocaat Mevr. Mr. Jonk-
hoff zorgde voor de juridische ondersteuning en de zaak diende op 26 no-
vember 2012 voor de afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State.
De uitslag kwam op 3 april 2013. Het hoger beroep werd gegrond verklaard,
d.w.z. dat de staatssecretaris van Economische zaken moet nu een nieuw
besluit nemen. Aangezien de peilverlaging al grotendeels is uitgevoerd hopen
we dat het verloren biotoop tenminste ten dele wordt hersteld of elders wordt
gecompenseerd.
Voor dit soort zaken is een lange adem en gedegen kennis van de Flora en
Fauna-wet vereist. De Natuur en Milieufederatie Zuid-Hollandse Milieufedera-
tie organiseert geregeld cursussen natuurwetgeving. Als u belangstelling heeft
voor natuurbescherming neem dan contact op met Henk van der Weijden
Voorkomen van de Groene glazenmaker.
De cijfers geven aan het jaar van waarneming.
KNNV afd. Gouda e.o.
De Merel Vroeger een schuwe bosvogel maar nu is hij te zien in elke achtertuin en gek
op rozijntjes. Ik weet ook nog dat mijn oma en opa wedijverden wie nu het
mooiste zong: de merel of de zanglijster. Nu hebben we het programma van
Vroege Vogels op de zondagochtend dat ons met allerlei lijstjes en competitie-
tjes bestookt. In de tijd van opa en oma heette het programma nog 'weer of
geen weer'. Bestemd voor dauwtrappers en andere, jawel, vroege vogels.
Whatever, een muzikaal geheugen heb ik niet, maar merel- en lijstergezang
kon ik door toedoen van mijn grootouders al snel onderscheiden. Zij schroom-
den niet om de kleinkinderen te overtuigen van de zangkwaliteit van hun eigen
voorkeur. Ik leerde dat de merel nooit zijn klanken herhaalt, terwijl de zanglijs-
ter altijd zijn klanken, waarin veel ie-klanken zitten , drie tot viermaal herhaalt.
De zang van de merel is geen agressief wa-
pen zoals bij de roodborst. Je zal geen
zangduels waarnemen, waarbij twee merels
tegen elkaar opzingen met een duidelijke
boodschap. Een jonge merelman die een
gunstig terrein gevonden heeft zoekt een
opvallende zangpost en begint uitbundig te
zingen. Betreft het hier een reeds bezet ge-
bied, dan zal hij snel door de rechtmatige
eigenaar verjaagd worden. Tot hij op een
plekje zit waar hij ongestoord kan zingen en
dit een aantal dagen kan volhouden dan verkrijgt hij de eigendomsrechten
over deze plek. In het vroege voorjaar hoor je vooral jonge merelmannen. Zij
hebben nog terrein te winnen, de reeds gepaarde mannetjes hebben het
vooral druk met het in de gaten houden en volgen van hun partner.
De functie van merelzang is dus niet zo voor de hand liggend als bij koolme-
zen en roodborsten. Zij zingen om de grenzen van hun territorium duidelijk
kenbaar te maken. Bij de merel is dit veel minder het geval. De grenzen van
zijn territorium worden vooral vastgelegd door patrouilles langs die grenzen.
Dergelijke patrouilles verlopen dikwijls lopend en zonder zangactiviteiten. Dat
merels zingen, gewoon omdat ze er zin in hebben, is een mooie aanname
KNNV afd. Gouda e.o.
welke na het lezen van het boek van Tim Birkhead heel plausibel is geworden
(De zintuigen van vogels). Ook vogels kennen emoties met alle sores en
hoogtepunten die hiermee gepaard gaan. Maar zang heeft natuurlijk wel dege-
lijk een functie. De zang zegt iets over mans kwaliteiten en dit kan leiden tot
een groter afschrikkingseffect tegenover potentiële indringers en hoe harder
hoe mooier heeft grote aantrekkingskracht op vrouwtjes die uitkijken naar
extrapaar-copulaties van hoge kwaliteitsmannetjes.
Ik had mijn grootouders beiden even lief maar terwille van de beloning (koek-
jes) gaf ik volmondig aan oma toe. Maar als opa in een goede bui was en op
ijs trakteerde, dan bogen alle kleinkinderen hun mening eenvoudig om. Voor
mij dus geen toptienlijstjes van favoriete zangers. Ik ga wel volledig met u mee
als u de goudvink als tearjerker onder de vogels uitroept. Als u nog een zieli-
ger liedje kent als van deze prachtige vogel, houd ik mij aanbevolen.
George de Vries.
Programma van de plantenwerkgroep
15 mei inventariseren en determineren
29 mei Meijendel
5 juni inventariseren en determineren
19 juni paddenpad
3 juli inventariseren en determineren
17 juli eiland van Brienenoord
31 juli inventariseren en determineren
14 aug. Boskoop, natuurpad Verlaan en boomkwekerijmuseum
28 aug. inventariseren en determineren
18 sept. inventariseren, winterprogramma opstellen
Iedereen wordt van harte uitgenodigd om een keer mee te gaan. Voor details
kunt u contact opnemen me Aafke ten Kate 0182-0537776 of 06-49892753,
zie ook de maandelijkse Nieuwsbrief
KNNV afd. Gouda e.o.
De muurhagedis in Nederland In de jaren 90 was ik bezig met het maken van films over de reptielen in Ne-
derland. Op een gegeven moment was de muurhagedis (Podarcis mularis)
aan de beurt. Ik hoorde dat er verschillende populaties muurhagedissen in
Nederland waren o.a. een populatie in Utrecht. Het bleek echter dat de enige
inheemse populatie in Maastricht was te vinden. De andere populaties waren
van buiten Nederland gehaald door lieden die dit soort dingen niet kunnen
laten en deze faunavervalsing op de koop toe nemen. Ik ben dus naar Maas-
tricht getogen. Het was me al bekend dat ik bij de Hoge Fronten moest zijn. In
het begin presteer je het dan om geen beest te zien. Er bleek echter iemand
rond te lopen die voor een firma bezig was om de populatie te bekijken. Hij
vertelde mij, dat de ronde boorgaten,
die ik had gezien, het gevolg waren
van een actie van een liefhebber van
muurhagedissen. Bij een eerdere
renovatie van de muren was een fout
gemaakt en waren de muren dicht
gemetseld zodat geen dieren in of uit
konden. De actie van de liefhebber
was simpel. Een sterke boormachine
en een aggregaat meenemen en aan
de gang gaan. De daarop volgende restauraties zijn met medewerking van
deze figuur beter uitgevoerd. Ik kreeg te horen dat de muurhagedis vaak uit
hetzelfde gat komt waar ze ook in gegaan is. Het filmen was dus geen pro-
bleem. Als je vlak voor de opening staat waar het dier uit komt en je staat
doodstil dan ziet de hagedis je niet. Een kleine beweging is al voldoende om
het dier weg te laten schieten. Later werd ik rondgeleid door het hoofd van
Centrum voor Natuur en Milieueducatie (NME). Hij liet me zien hoe mooi dit
natuurgebiedje is en Ik kreeg veel informatie over de populatie te horen. Tij-
dens de rondleiding ontmoette ik iemand, die hier veel met de natuur bezig is.
Van hem kwam ik te weten dat er ook veel muurhagedissen op een verlaten
spoorwegemplacement leefden. Een kwartier stilzitten op een oude brug le-
verde al meer dan 10 dieren per vierkante meter op. Er rijden nu treinen door
dit gebied. Na een jarenlange strijd is het gelukt om de muurhagedis een
nieuw biotoop te bezorgen. Er staan nu als vervangend biotoop 17 los gesta-
KNNV afd. Gouda e.o.
pelde muren, die bij het spoor en omgeving weg moesten. Na de dramatische
restauratie is het een tijdje slecht gegaan met de populatie. Door o.a. techni-
sche opfok is er een grotere groep dieren gekomen. Vanaf 2003 was er een
sterke toename van de populatie. Na in 2008 een sterke daling te hebben
doorgemaakt is er weer een stijging te zien.
Een korte beschrijving:
De dieren worden ca 7,5 cm lang waarbij nog een staart komt die 1,5 á 2 maal
deze lengte is. De maximale leeftijd wordt bij 10 jaar wel bereikt. Voedseldie-
ren zijn insecten maar ook spinnen en pissebedden. Vijanden zijn mensen,
katten, vossen, torenvalken, kraaien en fazanten. Ook merels en lijsters hap-
pen graag een jong hagedisje weg. De dieren zijn actief van februari tot no-
vember. Bij zonnig weer worden echter in januari al dieren gezien. In mei/juni
worden eieren afgezet. De eerste juvenielen worden in september/oktober
gezien. De mannetjes hebben een rode buik en op de zijden een onderbroken
lijn. De vrouwtjes hebben een geelbeige buik en een ononderbroken zijlijn.
Door controle van Stadwachten, Milieupolitie en vrijwilligers is het wegvangen
van de dieren sterk afgenomen.
Bron (Nieuwsbrieven van RAVON, CNME Maastricht en NRC)
Gerard Tijsseling
Activiteiten andere organisaties
Heemtuin Goudse Hout Midden in de Goudse Hout bevindt zich de Heemtuin waar een rondwandeling kan worden gemaakt. Het is een openbaar gebied, maar er wordt wel ver-wacht dat de bezoekers op de paden blijven. Ook worden van tijd tot tijd activi-teiten georganiseerd. Hierbij een overzicht. Zondag 2 juni Open dag vanaf 12.00 uur Zondag 16 juni Waterbeestjesexcursie samen met IVN start om 14.00 uur bij de wielerbaan Zondag 23 juni Libellenexcursie. Start om 14.00 uur bij wielerbaan Zondag 25 aug. Vlinderexcursie door Cyclus met heemtuin om 14.00 in Steinse Groen; vertrek vanaf hoek Willenskade/Voorwillensweg Vrijdag 6 sept. Nationale nachtvlindernacht vanaf 20.30 uur Zaterdag 7 sept. Hooidag vanaf 10.00 uur
KNNV afd. Gouda e.o.
Zondag 13 okt. Herfstexcursie 14.00 uur op de heemtuin Zaterdag 2 nov. Natuurwerkdag vanaf 10.00 uur. Zie ook de website: www.heemtuingoudsehout.nl.
Azuurwaterjuffer (foto Huig Bouter)
IVN IJssel en Gouwe zondag 19 mei Nachtegalenexcursie in Meijendel, 20.00 uur, Den Haag zondag 16 juni waterbeestjes excursie in het Goudse Hout, 14.00 uur zie voor meer informatie de website van het IVN IJssel en Gouwe http://ivn.nl/afdeling/ijssel-en-gouwe.
Inhoud
Even voostellen 3
Ledenadministratie 4
De KNNV afd. Gouda bestaat 35 jaar 4
Haal meer natuur in je tuin 5
Verslag vogelcursus 6
Wintertellingen Gouwe bos en Voorofsche polder 7
Het gaat niet goed met de weidevogels 9
Raadselachtige vlucht van gierzwaluwen 10
Peilverlaging Zuidzuiderpolder 11
De Merel 13
Programma van de plantenwerkgroep 14
De muurhagedis in Nederland 15
Activiteiten van andere organisaties 16
Activiteiten programma zomer 2013 18
KNNV afd. Gouda e.o.
Activiteitenprogramma zomer 2013
De excursies maken we meestal per auto. We maken auto’s dan ‘vol’, zodat er
met zo weinig mogelijk auto’s wordt gereden. Van de mensen die meerijden
wordt een “liftersgeld” gevraagd van 5 eurocent per gereden kilometer. Dit
bedrag wordt met de bestuurder van de auto verrekend. Wilt u weten of er
voldoende auto’s/meerijdplaatsen zijn, dan kunt u van tevoren contact opne-
men met de natuurhistorisch secretaris. De KNNV is niet aansprakelijk voor
ongevallen en beschadiging of verlies van eigendommen. Voor meer inlichtin-
gen: Jan Uilenbroek, tel 0182-618037, [email protected].
Zaterdag 8 juni Excursie naar de Zouwe Boezem In dit gebied van het Zuid Hollands landschap bij Ameide broeden Purperrei-gers en Zwarte sterns. Ook de Blauwborst wordt er regelmatig gezien. We vertrekken om 9.00 uur vanaf het NS station Gouda, Bloemendaalse zijde. De excursie duurt tot ongeveer 14.00 uur. Van 10 juni tot 14 juni is er een midweek naar Midden Limburg Donderdag 20 juni Berken trekken Veerstalblokboezem Ieder jaar helpen we het Zuid-Hollands Landschap met het verwijderen van de berkenopslag. We verzamelen om 19.00 uur bij het toegangshek van de Veerstalblokboezem aan de Gouderakse Tiendweg. Zaterdag 22 juni Slootexcursie Reeuwijkse Hout Onder leiding van leden van de werkgroep zoetwaterbiologie zullen we een aantal sloten bemonsteren in het Reeuwijkse Hout. We verzamelen om 9.00 uur voor het restaurant aan de Surfplas. De excursie duurt tot 12.00 uur. Zondag 7 juli “Haal meer natuur in je tuin“ Rond dit thema heeft de afdeling een publieksactiviteit georganiseerd op de Kinderboerderij. Er worden voorbeelden getoond hoe de tuin diervriendelijker gemaakt kan worden bijv. door het aanleggen van een minivijver, de plaatsen van een takkenwal en het inzaaien van waardplanten voor vlinders en bijen. De activiteit is van 14.00 uur tot 17.00 uur. Zaterdag 20 juli Plantenexcursie Thijsse’s Hof in Bloemendaal Deze heemtuin laat de wilde planten zien uit Kennemerland in natuurlijke be-groeiing. We vertrekken om 9.00 uur vanaf het NS station Gouda, Bloemen-daalzijde en verwachten om ongeveer 15.00 uur weer terug te zijn.
KNNV afd. Gouda e.o.
Zaterdag 3 aug. Vlinderexcursie naar de Kampina Tussen Oisterwijk en Boxtel ligt de grote Kampinase heide met vennen. Met de vlinderwerkgroep gaan we kijken naar vlinders en libellen. We vertrekken om 9.00 uur vanaf het NS station Gouda, Bloemendaalse zijde. De excursie duurt de hele dag. Vrijdag 16 aug. Nachtvlinderen op het Heempad Ieder jaar is er vanaf 21.00 uur bij het infocentrum aan het Heempad in Gouda gelegenheid naar nachtvlinders te kijken. Binnen is een expositie, buiten wor-den vlinders gelokt met licht en stroop. Woensdag 21 aug. Vleermuizenavond Evenals vorig jaar zal Niels de Zwarte een lezing geven over vleermuizen. Na de lezing zullen we proberen met batdetectors vleermuizen waar te nemen. De avond wordt georganiseerd samen met het IVN IJssel en Gouwe. Voor de excursie is het raadzaam een zaklantaarn mee te nemen. De lezing vindt plaats in de filmzaal van het Streekmuseum, Oudeweg 3 in Reeuwijk. De avond begint om 20.00 uur. Vrijdag 6 sept. Nationale nachtvlindernacht Ieder jaar organiseert de Vlinderstichting een nationale nachtvlindernacht. Onze werkgroep is vanaf 21.00 uur aanwezig bij de kano verhuurplaats in het Loetbos in de Krimpenerwaard. Bij regen gaat de avond niet door. Zaterdag 7 sept. Vogelexcursie Brouwersdam en Schouwen-Duiveland In deze tijd van het jaar is het mogelijk trekvogels te zien, waarvan sommigen nog in zomerkleed zijn. Op Schouwen-Duiveland bezoeken we Plan Tureluur en de Inlagen. Op de terugweg stoppen we wij de Grevelingendam. We ver-trekken om 9.00 uur vanaf de parkeerplaats van het NS station Gouda aan de Bloemendaalse zijde. De excursie duurt tot 17.00 uur. zaterdag 21 sept. Afdelingsdag Ter gelegenheid van het 35-jarig bestaan van onze afdeling is een programma georganiseerd met een boottocht over de Reeuwijkse Plassen, een borrel en buffet op de Kinderboerderij en een posterpresentatie van de verschillende werkgroepen. Meer informatie vindt u in dit nummer.
KNNV afd. Gouda e.o.
De Natuurvriend is het orgaan van de afdeling Gouda en
omstreken van de KNNV, Vereniging voor Veldbiologie.
Het verschijnt drie maal per jaar.
Afzender/ledenadministratie
Lage Gouwe 112
2801 LK Gouda
