Symposium Energieke houtkanten

Houtkanten bekeken door een cultuurhistorische bril

Joep Fourneau

Symposium ‘energieke houtkanten’Hasselt 16 juni 2011

Inhoud

• Verschillen tussen vroeger en nu…• Ontstaan van houtkanten• Vroegere functies van houtkanten• Wat blijft er nog van over?• ‘Nieuwe’ functies van houtkanten• Kansen voor de toekomst?

Zoek de 5 verschillen…

Vroeger Vandaag

Verschillen tussen vroeger en nu

Vroeger

• Intensief gebruikt• ‘struikgordels’• Veel variatie in structuur• Alles uit de houtkant werd

gebruikt• …

Vandaag

• Niet of nauwelijks gebruikt• Bomenrijen• Monotone structuur• Beheerresten zijn afval• …

Lummen, willekensberg

Bocage, Rennes, Bretagne F. (1950)Schelde Linkeroever

Bij MechelenTen westen van Gent

Ontstaan van houtkanten (Kempen)

Vroegere functies van houtkanten

• Eigendomsafbakening• Drainage – beïnvloeden van waterhuishouding

akker

heide

Drainage en beïnvloeding waterhuishouding


• Eigendomsafbakening• Drainage – beïnvloeden van waterhuishouding• Energieleverancier: hout voor bakoven


• Eigendomsafbakening• Drainage – beïnvloeden van waterhuishouding• Energieleverancier: hout voor bakoven• Andere functies:

– Productieverhoging van gewassen (schermfunctie)– Veekering– Constructiehout, rijshout, stelen…

Functies verschilden doorheen de tijd en tussen plaatsen

Wat blijft er nog van over?

• Na WO I: grote omschakeling• Landbouw

– Kunstmest– Grote machines

• Fossiele brandstoffen: steenkool, aargas, aardolie

Gebruik van houtkanten valt stil

Houtkanten worden eerder een last

Nieuwe functies van houtkanten

Houtkanten verdwijnen of worden smalle bosjesTegenreactie vanuit natuur- en landschapsbehoud

‘Nieuwe’ functies van houtkanten

• Ecologisch: leefgebied, verbindingsfunctie• Landschappelijk, toeristisch: de ‘ziel’ van

een streek• Cultuurhistorisch: houtkanten als

monumenten• …

De moeite waard om houtkanten te behouden

Behouden = beheren

• Houtkantenbeheer vandaag kost (veel) geld• Zoektocht naar:

– Rendabele vorm van beheer– Praktische organisatie van beheer– Moderne manieren van beheer

Uitdagingen/kansen voor de toekomst

• Houtkantenbeheer op ‘grote schaal’?• Link met hernieuwbare energieproductie• Combineren van functies:

– Economisch– Ecologisch– Cultuurhistorisch– Toeristisch– …

Dank u !

Joep FourneauRegionaal Landschap Lage Kempen

[email protected]

Hakhoutbeheer en biodiversiteit

Hasselt ‐ Symposium energieke houtkanten 16 juni 2011Albert Vliegenthart

(Eiken)hakhout is een belangrijk ecosysteem!

Meer licht en warmte in het bos

Enkele soorten zijn min of meer afhankelijk van hakhout

Intact hakhout wordt steeds zeldzamer

Duur in onderhoud

Belangrijk voor de biodiversiteit

Hakhoutbrigades

Het doel• Een structurele impuls gaan

geven aan het opnieuw in beheer nemen van (voormalige) eikenhakhoutpercelen ten behoeve van een betere bescherming van karakteristieke maar bedreigde soorten flora en fauna, landschap en cultuurhistorie.

• Vaste vrijwilligersgroepen

Hakhoutbrigades• Natuur: Regelmatige kap zorgt voor snelle afwisseling stadia, waardoor soorten voor kunnen komen van open vlakten,struwelen en bossen, zoals de levendbarende hagedis enbruine eikenpage. Licht wordt zeldzaam in het Nederlandsebos. Verder zijn de stobben van belang voor bijv. mossen eninsecten.

•Cultuurhistorie: herinnering aan bosbeheer in het verleden

•Recreatie: Afwisseling en educatieve rol

Wat is eikenhakhout?

2008 2022

Wat is eikenhakhout?

Waarom eik?

Groep Soort

Overige insekten Vliegend hertPlanten KnollathyrusPlanten BerghertshooiPlanten Dichte bermzeggePlanten Mannetjes orchisPlanten BetoniePlanten Wilde kamperfoeliePlanten HengelPlanten Welriekende agrimoniePlanten Havikskruid(en)Planten Fraai hertshooiReptielen / Amfibieen BoomkikkerReptielen / Amfibieen Levendbarende hagedisReptielen / Amfibieen HazelwormReptielen / Amfibieen Gladde slangReptielen / Amfibieen AdderVlinders Bruine eikenpageVlinders Kleine ijsvogelvlinderVlinders Bosparelmoervlinder

+/‐ 25 Doelsoorten geselecteerd

Knelpunten in het eikenhakhout

Workshop Hoog Buurlo

Knelpunten• Overwoekering prunus• Perceelgrootte• Leeftijd en uitlopen van bomen• Wilddruk• # Overstaanders• Wat voor type hakhout

Oproep via de media

Oproep om te helpen in de natuur!1 extra vrijwilliger

Oproep om kachelhout te komen zagen

15 extra vrijwilligers

Informeren vrijwilligers

Aan de slag!!!

2007

Hoe verloopt de ontwikkeling

2009

2011

Variatie: in leeftijd

Bruine eikenpage eikenpage

Eikenhakhout, wat bepaald nu de biodiversiteit

Variatie: dood houtVliegend hert(eik)

Donkere wespvlieg


Variatie: nat en droog

Kleine ijsvogelvlinder


Variatie: nat en droog

sikkelsprinkhaan

Ook voor andere dieren


Doelsoort: Bruine eikenpageWaarom is hakhout belangrijk?

Ligging van het hakhoutperceel


Omgeven door bos

Sluit aan op heideOf akkers

Eikenhakhout, waarborgen van biodiversiteit

Gefaseerd werken: deel percelen op en sla enkele jarenover met kappen

Overstaanders laten staan

Hakhoutbeheer is goed voor het vliegend hert

Goed ondergronds houtsysteem

Geregeld kappen zorgt voor open bosbodem

Maar is niet voldoende omdat grote houtdelen ontbreken

Aanbevelingen op soortniveau

Broedstoof en knot‐eiken

Voorbeeld Hoog Buurlo (Veluwe)Bosparelmoervlinder Levendbarende hagedis

Dalkruid Gouden tor

Biodiversiteit in eikenhakhout

• 18% hazelmuis (belangrijke soort in Vlaanderen) leeft in eikenhakhout

• Adelaarsvaren biedt beschutting aan kleine zoogdieren en vogels

• Hakhout minder gunstig voor schaduwminnende planten

• Dynamisch systeem, constante wisseling van soorten

• Veel vogelsoorten profiteren van de insectenrijkdom

• Belangrijk ecosysteem!

Effecten hakhoutbeheer in Hellingbossen (Nachtvlinders)

0

50

100

150

200

250

300

Jong‐open Jong ‐ enige verruiging

Staken Referentie

Aantal so

orten geschat

Oombos

Schaelsbergerbos

3 jr, 5jr 15 jr 60 niet gekapt

wapendrager eiken‐orvlinder gevlekte zomervlinder

Eikenhakhout in gebruik

Uit de Kunst

Kweek van paddenstoelen voor consumptie

Cursussen en bedrijfsuitjes

Eikenhakhout in gebruik

Vooral de vrijwilligers doen het er voor!

Samengevat

• Hakhoutbrigades zijn een goede ondersteuning voorhet hakhoutbeheer

• Herstel van (eiken)hakhout is goed voor de biodiversiteit

• Biodiversiteit is afhankelijk van verschillende factoren zoals ligging, type en leeftijd

• Biodiversiteit kan worden gewaarborgd door gefaseerd te werken

• Het afgezette hout kan op meerdere manieren worden gebruikt

• Energie‐ en hakhout kan de biodiversiteit verhogen

Bedankt voor uw aandacht!

Met dank aan devrijwilligers,onderzoekers enfotografen

Kristof Ramaekers16-06-2011

Hasselt

Beheer van houtkanten langs wegen vandaag de dag

Agentschap Wegen en Verkeer

• Beheer in Vlaanderen van:

• 5.500 km gewestwegen (N)• 1.500 km autosnelwegen (A)• 6.700 km fietspaden• 9.000 ha bermen

• Verdeeld over 5 afdelingen = provinciegrenzen

Afdeling Limburg

• Beheer van:

• 1.043 km gewestwegen (N)• 101 km autosnelwegen (A) en 47 km op/afritten

• A2-E314• A13-E313

• 1.404 km fietspaden

• Verdeeld in 6 districten (regio’s)

Afdeling Limburg

• 711 – Sint-Truiden• 712 – Hasselt• 713 – Neerpelt• 714 – Tongeren• 715 – Maaseik• 716 – Genk

Waarom houtige beplanting langs wegen ?

• Houtige beplanting langs wegen zorgt voor:

• Verkeersgeleiding• Verduidelijking van het straatverloop• Hulp bij inschatten van afstanden en snelheid• Doorbreken eentonigheid van de weg



• Verkeersscheiding• Visueel scherm

• Tegenliggend verkeer• Omgeving – weg wordt minder storend element

• Windscherm• Geluidsscherm



• Verkeersveiligheid• Nadruk op aanwezigheid van kruispunten• Beplantingen tussen rijweg en fietspad

beschermen de zachte weggebruiker• ‘Slimme’ inplanting werkt snelheidsremmend


• Beplanting langs wegen mag geen oorzaak zijn van verkeersonveiligheid

• Beheer van houtige beplanting ten allen tijde in functie van een veilig gebruik van de rijweg

veiligheid van de weggebruiker primeert !

Typering

• 2 types houtige beplanting:

• Houtkanten• Oppervlakte• Beheer / behandeling in groep

• Vrijstaande hoogstammige bomen• Meestal in lijnverband• Individueel beheer / behandeling

Beheer houtkanten

• Houtkanten in beheer van AWV Limburg:

• Gewestwegen: 903.000 m²

• A2-E314: 718.000 m²

• A13-E313: 663.000 m²

Beheer houtkanten

• Voornamelijk hakhoutbeheer (verjongen)• Houtkanten worden verdeeld in zones• Omloopcyclus varieert:

• Om de 6 jaar op plaatsen waar “zichten”opengemaakt worden

• Om de 9 jaar in zones dicht bij de weg• Om de 12-15 jaar in verkeerswisselaars en zones

verder van de weg gesitueerd

Beheer houtkanten

• Wegnemen overhangende takken• Zichtbaarheid verkeersborden• Gabariet (vrije doorrijhoogte)

• 4,5m vrije hoogte, tot 0,5m buiten de rijweg• 3m vrije hoogte boven fiets/wandelpaden

• Dunnen• Zichtbaarheid verbeteren thv complexen, parkings• Veiligheidsgevoel

Beheer vrijstaande bomen

• Vrijstaande bomen in beheer van AWV Limburg:

• Gewestwegen: 37.500 bomen

• Autosnelwegen: /


• Snoeien• Onderhoudssnoei

• Volwassen bomen• Omloopcyclus van 2 jaar

• Begeleidingssnoei• Jonge / onvolwassen bomen• Omloopcyclus van 2 jaar


• Waarom snoeien ?

• Veiligheid van de weggebruiker• Vrijhouden van de vrije doorrijhoogte

• 4,5m vrije hoogte, tot 0,5m buiten de rijweg• 3m vrije hoogte boven fiets/wandelpaden

• Verwijderen van dode takken• Verwijderen van afgebroken takken (na

stormschade, …)

Contracten - aannemers

• Organisatie werkzaamheden door afsluiten van onderhoudscontracten met groenaannemers

• Contract omvat:• Maaien van bermen• Werkzaamheden aan houtkanten• Snoeien en vellen van hoogstambomen• Beperkte aanplantingen• Zwerfvuilverwijdering

Contracten - aannemers

• Contractduur van 1 jaar (3 x verlengbaar) = max 4 jaren

• Openbare aanbesteding• Gebaseerd op “Uniform bestek groenonderhoud”

binnen het Agentschap• Administratieve bepalingen cfr. wetgeving

overheidsopdrachten• Technische bepalingen cfr. SB250, Bermbesluit,

Technisch Vademecum Bomen, …

Einde

• www.wegenenverkeer.be

WETGEVING OMTRENT HET BEHEER VAN HOUTKANTEN EN PRAKTISCHE CONSEQUENTIES OP HET TERREIN

Basis voor de bescherming van “Kleine Landschapselementen” (K.L.E.’s) = Het Decreet betreffende het Natuurbehoud en het Natuurlijk Milieu (21/10/1997) of NATUURDECREET (ND) art. 13 §1 4°

De uitvoering van het ND wordt geregeld door o.a. het “Besluit van de Vlaamse Regering tot vaststelling van nadere regels ter uitvoering van het Decreet van 21 oktober 1997 betreffende het natuurbehoud en het natuurlijk milieu” (Vegetatiebesluit) van 1998

VERBOD tot het wijzigen van

- graften en holle wegen (art. 7)- in alle gewestplanbestemmingen ongeacht SBZ

VERGUNNINGSPLICHT voor het wijzigen van K.L.E.’n (art. 11)

- rooien/verwijderen/beschadigen van lijn- en puntvormige beplantingen

- wijzigen van vegetatie behorende bij het K.L.E. (vb. bermvegetatie tussen houtkant en weg)

- binnen agrarische gebieden al dan niet met landschappelijke en ecologische waarde en alle types groengebieden volgens gewestplannen

- binnen de Speciale Beschermingszones i.k.v. de Europese richtlijnen (SBZ-V en SBZ-H) en de RAMSAR-gebieden

“Besluit van de Vlaamse Regering tot vaststelling van nadere regels ter uitvoering van het Decreet van 21 oktober 1997 betreffende het natuurbehoud en het natuurlijk milieu” (Vegetatiebesluit) van 1998

Uitzonderingen op de verboden en de vergunningsplicht

- Normale onderhoudswerken

- 100 meter rond vergunde woningen en constructies die nog in gebruik zijn

- In uitvoering van een stedenbouwkundige vergunning indien advies werd ingewonnen bij ANB (o.a. waken over onvermijdbare schade)

- In uitvoering van expliciet vermelde werken in een goedgekeurd

o Natuurbeheerplano Bosbeheerplano Landinrichtingsplano Natuurinrichtingsprojecto Ruilverkavelingsplano Beheerplan beschermd landschap

Voor welke werken welke vergunning?

- Rooien of verwijderen van solitaire bomen en lijnvormige landschapselementen: natuurvergunning

- Kappen of rooien van bomen met stamomtrek van meer dan 100 cm op 1 meter hoogte gemeten: stedenbouwkundige vergunning

- Alle onderhoud in houtkanten breder dan 10 meter of drie bomenrijen: kapmachtiging in toepassing van het Bosdecreet

- Binnen de VEN-afbakening wordt de natuurvergunning vervangen door de zgn. individuele VEN-ontheffing

Een vergunning kan onvoorwaardelijk of voorwaardelijk worden toegekend of geweigerd.

Wie verleent welke vergunning?

NATUURVERGUNNING gemeentebestuur voor privaatrechtelijke rechtspersonenBestendige Deputatie Provincie voor publiekrechtelijke rechtspersonen

STEDENBOUWKUNDIGE VERGUNNINGENGemeentebestuur voor privaatrechtelijke rechtspersonenVlaamse Gemeenschap Agentschap Ruimte en Erfgoed voor publiekrechtelijke rechtspersonen

KAPMACHTIGINGVlaamse Gemeenschap Agentschap voor Natuur en Bos

INDIVIDUELE VEN-ONTHEFFINGAgentschap voor Natuur en bos – provinciale afdeling

Formulieren zijn steeds voorradig bij de gemeentelijke diensten

Indien een vergunning wordt aangevraagd, steeds goed omschrijven

- bestaande toestand

- wat er gaat gebeuren (verwijderen/rooien/kappen/verjongingskap/dunnen)

- kaartmateriaal (ligging, evt. historische verantwoording)

- compensatie: aanplant op dezelfde plaatsaanplant op een andere locatievoorzorgsmaatregelen om de houtkant te behouden, om de bijhorende vegetatie te beschermen, faunabescherming

Via een aantal flowcharts kunnen we duidelijk maken in welke gevallen voor een aantal K.L.E. welke vergunningsplicht geldt. houtkanten en in bosverband houtwallen ja of vergelijkbaar nee regulier nee achterstallig beheer in groene + (cfr. interpretatie beheer of verwijderen gele best. + bos) SBZ ja ja ja

Kapmachtiging op Vrij van stamomtrek > 1m ja stedenbouwkundige basis van het Vergunning op 1m hoogte op vergunning met Bosdecreet . advies A.N.B. nee huiskavel of nee natuurvergunning bedrijfskavel ja

op > 100 m verg. constr. nee vrij van f op > 50 m indien vergunning groengebied ja natuurvergunning

Bijkomende opmerkingen

-steeds aandacht voor de zorgplicht (art. 14 Natuurdecreet) - vermijdbare schade (spoorvorming in de bodem, respecteren broedperiode, velschade,…)

voorkomen- Onvermijdbare schade herstellen of compenseren

-in de flowchart werd geen rekening gehouden met mogelijke gemeentelijke bouwverordingen

De grote stap tussen theorie en de praktische toepassing

- Bos ↔houtkant

- regulier onderhoud

- achterstallig onderhoud

- verwijderen van houtkanten

- aanleggen van houtkanten

bos versus houtkant

Houtkant aanliggend aan bossen (ongeacht de eigendomstoestand) → kapmachtiging voor aanleggend gedeelte en natuur- of bouwvergunning voor vrij liggende gedeelte

Houtkant kops tegen bos→ natuur- of bouwvergunning voor achterstallig beheer of verwijderen houtkant

Indien bos en houtkant gescheiden zijn door een verharde, uitgeruste openbare weg waarbij er geen kroonsluiting optreedt, maakt de houtkant/-wal geen deel uit van het bos. In de andere gevallen wel.

Fotoaanliggend Foto kops

Het reguliere onderhoud wordt omschreven in de Code van Goede Natuurpraktijk dat als bijlage gevoegd is bij de omzendbrief LNW/98/01 (Staatsblad 17/02/1999 pag. 4657 e.v.).

De Code van Goede Natuurpraktijk is juridisch afdwingbaar voor werken uitgevoerd door openbare besturen

Voor particulieren vormt de Code voor Goede Natuurpraktijk een richtlijn die als voorwaarde in vergunningen verankerd kan worden

Het periodiek afzetten van de staken en stammen tot op 10 à 15 cm van het maaiveld of het wallichaam; de omlooptijd verschilt van soort tot soort (zomereik en andere hardhoutsoorten doorgaans 8-15 jaar; zachte houtsoorten zoals zwarte els en wilg, sporkehout en lijsterbes doorgaans 4-10 jaar)

De volgende maatregelen worden aanvaard als regulier beheer

Indien de totale lengte van de houtkant groter is dan 50 m, wordt de houtkant gefaseerd gekapt, hetzij een fasering in de lengte, hetzij een fasering in de breedte; doorgaans wordt de verjongingskap gespreid over 3 tot 4 jaar uitgevoerd.

Men verwijdert doorgaans het hakhout voor 15 maart

Begrazen behoort niet tot het regulier beheer, dus houtkanten in graasweiden uitrasteren

De kruidige vegetatie in de houtkant niet branden; ook takhout buiten de houtkant verbranden

De houtkant niet bemesten

De houtkant niet met bestrijdingsmiddelen behandelen, uitgezonderd de bestrijding van exoten zoals Japanse duizendknoop en Amerikaanse vogelkers via specifieke methodes

Het regulier beheer dient steeds te worden uitgevoerd tussen 1 november en 1 maart; grote afwijking hierop resulteert in het vernietigen van het K.L.E.

Indien gaten in de houtkant voorkomen, dicht men die met soorten die reeds in de houtkantvoorkomen

De beste plantperiode is het najaar (vanaf november tot einde december)

Wijzigen van lijn- en puntvormige beplantingen

Alle werkzaamheden die niet binnen het regulier onderhoud zoals omschreven in de Code van Goede Natuurpraktijk te verantwoorden zijn, zijn vergunningsplichtig.

Hierin onderscheiden we het achterstallig beheer en het verwijderen van de houtkant.

Achterstallig beheer

-het laatst uitgevoerde regulier beheer merkelijk langer geleden werd uitgevoerd dan de aannemelijke omlooptijd bij de verjongingskap, spreekt men van achterstallig beheer. -Gefaseerde uitvoering -eerst dunning in het hooghout (middelgrote stamomtrekken) (brengt meer licht op de bodem). -na 3 tot 5 jaren kan dan het middelhout op het uiteindelijk stamtal gebracht worden. -Meestal blijven de dikkere bomen (vanaf ca. 80 cm stamomtrek) als overstaanders behouden (ca. 4-5 stuks / 100 meter).

Deze omvorming vindt voortgang na telkens een evaluatie van de vorige ingreep. Dit moet resulteren in een omvorming tot houtkant of houtwal waarbij de oorspronkelijke gelaagdheid is hersteld en waarna het regulier beheer opnieuw kan starten.

Het spreekt vanzelf dat het uitvoeren van het achterstallig beheer wel gebonden is aan het aanvragen van natuur- of bouwvergunningen.

Uitgegroeide houtkant zonder beheer gedurende bijna 100 jaren

Gefaseerde omvorming tot houtkant met volledige gelaagdheid

Verwijderen van houtkanten

Het verwijderen van houtkanten is mits de juiste vergunningsprocedure mogelijk mits het stand-stillprincipe en het voorzorgsprincipe uit art. 14 en 16 van het ND gerespecteerd blijven

DUS: verwijderen van houtkanten en houtwallen moet steeds gepaard gaan met een EVENWAARDIGE compensatie in natura→ gelijkwaardig in oppervlakte en soortensamenstelling→ gelijkwaardige functie in het landschap (stapsteen, verbindingselement, onderdeel van netwerk)

Aanleg van nieuwe houtkanten

-in principe zonder vergunning -behalve indien een beschermde vegetatie door de aanleg van de houtkant verdwijnt (natuurvergunning voor vegetatiewijziging)

Aandacht: opletten voor landshapsvervalsing!

Daarom de aanleg van nieuwe houtkanten en –wallen proberen te motiveren vanuit historisch standpunt.

ZIJN ER NOG VRAGEN?

Symposium Energieke houtkanten16 juni 2011 ‐ Hasselt

Agrarisch natuurbeheer door landbouwers

inhoud

• Situering• ECO²

– Agro|beheergroepen– Agrarisch aannemingswerk

• Werking hagendorser

3

Situering

De maatschappij vraagt

• Voldoende – veilig – kwaliteitsvol – divers …

De consument betaalt …

… om dit te verwezenlijken,gestuurd door landbouwpolitiek …

SchaalvergrotingSpecialisatieMechanisatie

MAAR…de maatschappij vraagt…

… publieke diensten• Meer dan alleen voedsel :

– Groen : natuur, omgeving, landschap– Blauw : water

–Geel : sociale diensten, recreatie, opvoeding

–Rood : energie Wie betaalt ?Wie betaalt ?

Economische functies van landschappelijke elementen

Vroeger : energie, afsluiting,bescherming gewassen

Herwaarderen ?

Economische kosten‐baten

• Landbouw landschap• Landschap en natuur als bijproduct van voedselproductie ?

Openbare ‘lusten’ individuele koten

€

• Uitbouwen samenwerkingsverbanden voor agrarisch landschaps‐ en natuurbeheer via agro|beheergroepen

• Agrarisch aannemingswerk verder uitbouwen• Uitbouwen landschapsfondsen

ECO²

Agro|beheergroepen

• Agro‐Landbouw

• BeheerMeer dan alleen natuur

• GroepenBinnen andere organisatievorm

12

Agro|beheergroepen Lokale samenwerkingsverbanden van

landbouwers m.b.t. agrarisch natuur‐ en landschapsbeheer

Onder deskundige begeleiding

Individueel initiatief gezamenlijk initiatief Gebiedsgericht resultaatEfficiëntie VormingDuurzaamheidDraagvlak

Samenwerking met regionale landschappen, lokale natuurverenigingen, WBE’s, gemeenten, polderbesturen, …

13

Ruime waaier thema’s agrarisch natuur en landschapsbeheer

Bodem en water• Erosiebestrijding• Beekrandenbeheer / Waterkwaliteit• Waterconservering

Soortenbescherming• Akkervogelbeheer• Weidevogelbeheer

Landschap en KLE’s• Houtkanten / Holle wegen • Landschapsbeheer

14

Agro|beheergroepen

Agrarisch aannemingswerk

Agrarisch aannemingswerkagro|aanneming zorgt voor

correct kader waarbinnen boeren aan landschaps‐ en natuurbeheer kunnen doen

coördinatie aannemen van opdrachtenopstellen van offertesoplevering van de werken facturatie

17

Agrarisch aannemingswerkEen kans voor de boer

opdrachten komen de leef‐ en woonkwaliteit van de plaatselijke gemeenschap ten goede.

Machines beter benuttenVariërend werk en in team werkenbijkomend inkomen

18

Agrarisch aannemingswerkEen kans om grotere projecten aan te nemen

Boeren werken samen bij• Aanplanten hagen• Beheer rietvelden• Egaliseren wegen• Plaatsen van borden• Planten bosplantsoen• opkuisen wandelwegen

19

20

Projecten ECO²

Realisaties in provincie Limburg

21

Bestrijding exoten

23

Ecologisch maaibeheer

Opdrachtgever : bosgroep

24

Onderhoud holle wegen

• Verschillende boeren doen achterstallig onderhoud• agro| aanneming geeft opleiding en coördineert• Opdrachtgever :

– Regionaal Landschap Haspengouw‐Voeren– Gemeente

25

Aanleg vlonderpad – takkenwal

26

Inrichtingswerken Rvk Vliermaalroot

Opdrachthouder Vlaamse Land Maatschappij Limburg , afdeling Ruilverkaveling.


• 8.000 meter prikkeldraad.• 3.200 meter gladde draad• 320 linde bomen• 132 wilgenbomen (knotwilgen)• 5600 stuks meidoornhaag• 8000 stuks besdragend bosgoed• 44 kastanjebomen

28


• Omzet 85.400 euro• Meegewerkte 19 landbouwers die vennoot werden.• Een 8542 ha werden ingekleed door

LAND‐schaps‐BOUWERS van agro|aanneming!

29

30


Hagendorser

32

Hagendorser

• Leader – projectIn samenwerking met Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren

• Thematische aanpak van een typische landschapsvorm

Hagendorser

• Landbouwers doen praktische werk 1 landbouwer coördineert praktische werking 3 landbouwers scheren

• Agro|aanneming zorgt voor :Materiaal FacturatieVerzekering

Prestaties Hagendorser

Hagendorserkansen ‐ aandachtspunten

• Grote investering• Machine wordt ter beschikking gesteld aan niet‐personeel

• Rendabiliteit bij aanvang• Locale betrokkenheid landbouwers• Meedenken met opdrachtgevers

Waarom samenwerken ?

• Agro|diensten– traditie in samenwerken met landbouwersLandbouwers begeleiden in hun samenwerking

– Willen meedenken met locale partners– Kennis coöperatiesJuridischFiscaal

Geef landbouwers een kans!

Maak van hen een

LAND‐ Schaps‐

Bouwer

39

15-6-2011

1

BIOMASSA UIT

HET LANDSCHAP

DE LOGISTIEKE UITDAGING VOOR MORGEN

HASSELT – 16 juni 2011

Praktisch advies…

�Bosbeheer

�Schalmen en houtmeten

�Oogstvoorbereiding/-begeleiding

�Logistiek

�Beheerplanning

�Flora- en Faunacheck

�Boomveiligheidscontrole

�GIS en GPS

�Cursussen

�HOUTIGE BIOMASSA

BORGMAN BEHEER ADVIES B.V. uw logistieke partner

Ing. Jeroen Oorschot MSc

15-6-2011

2

Biomassa als bijproduct;CASCADERING als START

� Timmer aan minder klimaatverandering

� GEBRUIK en HERGEBRUIK HOUT

BORGM AN BEHEER ADVI ES B.V. uw logis tieke part ner

Inhoud


� Een gesloten circel

� Globaal versus lokaal

� Betrokkenen binnen de logist ieke circel

� Logist iek van houtkanten

�Bosranden en jong bos

� Lokale biomassawerf

� Logistieke knelpunten

15-6-2011

3

Biomassa als bijproduct;CASCADERING als START

� Timmer aan minder klimaatverandering

� GEBRUIK en HERGEBRUIK HOUT


Houtkanten kringloop


15-6-2011

4


Dichtbij huis of ver weg?

Onze missie:Het bereiken van structurele en langdurige samenwerking met partners en de belang-hebbenden in de keten van bos, natuur en landschapsonderhoud, in een lokale context.


15-6-2011

5

WAAR KOMT HET HOUT VANDAAN?• Globaal

• Regionaal

• Lokaal


GLOBAAL


15-6-2011

6

WAAR KOMT HET “GLOBALE” HOUT VANDAAN?• Residu uit industrie

• Residu van grootschalige houtkap en rooiprojecten

• Korte omloophout BORGM AN BEHEER ADVI ES B.V.

uw logis tieke part ner

REGIONAAL


15-6-2011

7

WAAR KOMT HET “REGIONALE” HOUT VANDAAN?

• Residu uit kleine industrie

• Residu van houtkap en rooiprojecten

• Groot onderhoud aan bos, natuur en landschap


LOKAAL

� Dicht bij huis!

� Weinig transport

� Kleine hoeveelheden

� Kleine kachels

� “Kleine” techniek enmachines

� Dus MAATWERK !


15-6-2011

8

Focus op LOKAAL

� Onderhoud aan houtkanten

� Eigen hout eerst naar de juiste bestemming

� Eigen biomassa eerst naar de dichtst-bijzijnde bestemming


Wie is de eigenaar?

� Wie is de eigenaar van de biomassa?

� Waar ligt het potentieel op de lange termijn?

� Waar borgen wij de duurzaamheid?

� Wie plaatst een kachel?


15-6-2011

9

Groen-eigenaar


� Boseigenaar

� Landgoedeigenaar

� Landbouwer

Kachel-eigenaar


� Woning of groep woningen

� Landgoedeigenaar

� Landbouwer

� Zwembadbeheerder

� Zorginstelling

� Schoolgebouw

� Gemeentehuis

� CONTINUE WARMTEVRAAG!

15-6-2011

10

Houtkanten

� Duurzame onderhoudsbehoefte

� Mobilisering hout en biomassa

� Technieken


Duurzame onderhoudsbehoefte


Landgoed Eerde Ommen –

Ver. Natuurmonumenten

� Herstel van cultuurlandschap

� Behoud van natuurwaarden

� Kleinschalige landbouw

� Toerisme

� Rendabel onderhoud

15-6-2011

11





15-6-2011

12



� Cascadering: rondhout, eiken rasterpalen en houtsnippers

� Typen landschapselement

� Cyclisch beheer en oogst

� Verdeling van de ingreep vs. Rust

� Landschapsbeeld

Wat kost de ton biomassa uit het landschap?

� Wat nu als deze teveel kost?

� 1 ton kost nu € 33,33

� Wat brengt het op?


15-6-2011

13

Mooi NederlandEnergieke integratie van stadsrand en landschap


� Verrommeling van de stadsrand

� Duurzaam bouwen

� Inpassing van bebouwing en groen

� Belevingswaarde van energiebos

BOSRANDEN EN JONG BOS


15-6-2011

14

Potentieel in bosranden


Op tijd beginnen in de bosrand


15-6-2011

15

JONG BOS:Zuivering en eerste dunningAanleg machinepaden


MOBILISEREN


� Een langdurige samenwerking met partners en betrokkenen in het landschap.

15-6-2011

16

LOGISTIEKE AFSTEMMING


� Voldoende omvang van een project

� 500 ton is te weinig, is 1.000 ton genoeg?

� Of mag het kleinschaliger?

Lokale biomassawerf


15-6-2011

17

Biomassallandlokale energie uit het Sallands landschap


� Haalbaarheidsonderzoek

� Biomassapotentieel

� Geinteresseerde partijen

� Investeerders

� Optimalisatie van landschapsbeheer

� Investeringsplan

� Plaatsing van kachels

� Oogst en logistiek

Een pallet aan techniek


15-6-2011

18

Techniek is altijd maatwerk


� Elke houtkant is anders en vraagt een juiste onderhoudsinsteek……………..

Logistieke knelpunten


De logist ieke ket en van hout ige biomassa uit bos, nat uur en landschap in Nederland: st and van zaken, knelpunt en en kansen

“Schoon en zuinig” – Ministerie LNV 2009

Rapport : www.borgmanbeheer.nl

15-6-2011

19

Knelpunten


Markt

� “Jonge” markt , prijzen

� Kwaliteitseisen biomassa vs. kachels

� Is biomassa afval?

� Snipperopbrengst dekt niet het beheer

� Gesubsidieerde markt

Knelpunten


Beleidsmatig

� Schoont ijd vs. duurzame levering

� Is biomassa afval?

� Draagvlak

15-6-2011

20

Knelpunten


Technisch

� Kwaliteitseisen biomassa vs. kachels

� Vocht gehalte

� Transport , opslag, buffering, broei?

Knelpunten


Logist iek

� Oogst : de juist e machine en ket en

� Cont inuiteit van oogst en aanvoer

� Versnipperde snippers

� Schakels in de ket en

15-6-2011

21

Knelpunten


Kennis

� Het wiel blijven uitvinden…

� Kennis van de mogelijkheden

� SAMENWERKING!


Samengevat…

15-6-2011

22

Logistiek plannen


� Lokaties houtkanten

� Verwerkingskeuze

� Begaanbaarheid terrein

� Tussenopslag of niet?

� Houtstapelplaatsen

� Just-in-t ime afhalen biomassa

Aan de slag!


� Regelmatig en terugkerend onderhoud zorgt voor een continue stroom aan biomassa

� Meerjarenplanning en realisat ie een must!

15-6-2011

23

Aan het werk…….

Colofon

Presentatie Houtkanten 2011Foto’s ©

Borgman Beheer Advies

Biomassastroomlijn

Biomassmatch®

Probos

iStockphoto

Aerodata Surveys

Nuon

Cogen

Cogas

BORGMAN BEHEER ADVIES B.V. uw logistieke partner

Hartelijk dank voor uw aandacht !

Wageningen/Schalkhaar (NL)

www.borgmanbeheer.nl

[email protected]

1

‘‘Het landschap als bron van Het landschap als bron van energieenergie’’

BiomassaBiomassa--project project BeetsterzwaagBeetsterzwaag

‘‘Symposium Energieke HoutkantenSymposium Energieke Houtkanten’’Hasselt, 16 juni 2011Hasselt, 16 juni 2011

Dirk de BoerDirk de Boer

2

Agenda

• Aanleiding• Aspecten en positie van bioenergie• DLG-project: “North Sea Bio Energy”• Pilotprojecten DLG• Economische perspectieven• Slotopmerkingen• Discussie

3

AanleidingAanleidingAanleiding• Interreg IIIB project ‘North Sea Bio Energy’• Internationale partners

– Forestry Commission Scotland– Provincie Fryslân – Landwirtschaftskammer Weser-Ems– Gom West Vlaanderen– Dienst Landelijk Gebied

• Leadpartner Provincie Friesland

4

Belangrijkste activiteitenBelangrijkste activiteitenBelangrijkste activiteiten

• Communicatie / voorlichtingsbijeenkomsten • Onderzoek naar inzet van biomassa uit

houtsingels (RUG)• Realisatie van demo-installaties• Realisatie van een biomassacentrum

www.bioenergienoord.nl

5

Energie voor verwarming

Situatie in NederlandBijna 100% van de huishoudens zijn aangesloten op het aardgasnetAardgas is schoon, gemakkelijk, comfortabel, betrouwbaar en ‘small”

Vraag: Waarom zouden de mensen veranderen?

Situatie in Duitsland, Denemarken, Italie etc.verschilt totaal van de situatie in Nederland

als een oliegestookte CV-installatie vervangen moet worden, wordt vaak gekozen voor een pellet- of houtsnipperverbrandingsinstallatie

Deze landen hebben veelal een subsidieprogramma.

6

Het olie tijdperk Het olie tijdperk ……

Prod

uctio

n

Anno Domini

0 500 1000 1500 2000 2500

Ref. Colin J. CampbellRef. Colin J. Campbell

We hebben een groot probleem!!

7

0

0,005

0,01

0,015

0,02

0,025

1996 1998 2000 2002 2004 2006

euro

/MJ

Bron: CBS, 2006

Energie inhoud MJ/m3

Prijs €/m3

Prijs€/MJ

Houtsnippers 2500 10 0,004Aardgas 32 0,75 0,024

Prijsontwikkeling van aardgas

8

Duurzame energieDuurzame energieDuurzame energie

• Kyoto 1991:– 2010: 5% duurzame energie– 2020: 20% duurzame energie

• Duurzame energie: wind, biomassa, water, zon, aardwarmte

• Doelstelling CO2-reductie: 6% in 2010 t.o.v.1990

• Biomassa is in principe onbeperkt beschikbaar.

Taakstelling Nederlandse Overheid:Taakstelling Nederlandse Overheid:

9

“Duurzame Energie is Politieke Energie”

““Duurzame Energie is Politieke Duurzame Energie is Politieke EnergieEnergie””

10

Actualiteit van bio-energie

Ministers: Toekomst voor boeren in energieBRUSSEL (ANP) - Landbouw en bosbouw kunnen goede bronnen zijn voor energie, zo vinden de ministers van Landbouw van de Europese Unie. Ze denken positief over een actieplan ……

Bron: Reformatorisch Dagblad, 24-1-2006

Bush: ‘VS zijn verslaafd aan olie uit buitenland’Bron: Volkskrant, 1-2-2006

Accijnsvrijstelling PPO vanaf 2006 beperkt tot 31 cent per literBron: Ministerie van Financiën, 08-02-2006

Brussel zint op verplichte bijmenging biobrandstof

Groninger politiek wijst nieuwe kerncentrale afDVHN, 13 februari 2006, 22:04Een meerderheid van provinciale staten in Groningen is faliekant tegen de bouw van een kerncentrale in de Eemshaven. De collegepartijen PvdA en CDA wijzen dit idee van staatssecretaris Pieter van Geel (Milieu) af.

Douwe Hollenga �, CDA fractievoorzitter in de Groninger staten, wijst het pleidooi voor een nieuwe kerncentrale door zijn partijgenoot Van Geel van de hand. "We willen, zolang de afvalproblematiek niet is opgelost, geen kernenergie in de Eemshaven en dus ook niet in Nederland." Hij ziet meer in een milieuvriendelijke centrale in de Eemshaven voor biomassa.

Actualiteit van Bio-energie

11

Huidige energiestromen

Import of Energy Finances

Potential

Biomass

12

Onze afhankelijkheid !Onze afhankelijkheid !Onze afhankelijkheid !Olie: van HoesseinOlie: van Hoessein

GasGas: van: van

Bio-enerie van ….???

13

Regionale kringloop

Import of Energy Finances

FinancesBiomass for Bio-energy

14

Waarom bio-energie uit biomassa ?

Waarom bio-energie uit biomassa ?

• Reductie van de CO2 emissies• Fossiel brandstoffen raken uitgeput• Stijgende energieprijzen van olie, gas, etc.)• Stimulatie van de lokale economie• Lokale beschikbaarheid• Korte aanvoerroutes (geen milieurampen)• 6 x meer werkgelegenheid dan bij de inzet

van olie

Aspecten en positie van bioAspecten en positie van bio--energieenergie

15

Biomassa heeft verschillende aspecten

Biomassa heeft verschillende Biomassa heeft verschillende aspectenaspecten

•• Ecologische aspectenEcologische aspecten• CO2-neutrale energievoorziening

•• Economische aspectenEconomische aspecten•• Sociale aspectenSociale aspecten

16

Ecologische aspectenCO2-kringloop bij verbranding van hout

Ecologische aspectenEcologische aspectenCOCO22--kringloop bij verbranding kringloop bij verbranding van houtvan hout

17

Fuel Energycontent

Price / unit Price / kWh

Fuel-oil 10 kWh/l 0,55 €/L 5,5 CtNatural Gas 8,816 kWh/m3 0,058 €/kWh 5,8 CtCereals 4,1 kWh/kg 0,10 € /kg 2005

0,23 € /kg 2007

2,4 Ct5,8 Ct

Woodchips 4,1 kWh/kg 15 €/m3 1,9 Ct

Woodpellets 4,6 kWh/kg 230 € / t 5,0 Ct

Economische aspectenEnergie prijzen van verschillende brandstoffen

(Carsten Brüggemann)

18

Energie-inhoud versus volumeEnergieEnergie--inhoud versus volumeinhoud versus volume

• Olie, hout, steenkool and stro

• Dezelfde energie-inhoud,

• …………Verschillend volume.

Vaste regel: 1 m3 Houtsnippers = 75 m3 aardgas

19

Sociale aspecten van bio-energieSociale aspecten van bioSociale aspecten van bio--energieenergie• Bio-energie is onbekend• Imago• Bio-energie-keten is complex• Veel biomassa-technologie combinaties • Veel mogelijkheden:

– Klein- / grootschalig– Veel energieproducten– Inzetbaar op de vraag 24 uur per dag

20

Inzet biomassa: nationaal / regionaal?Inzet biomassa: nationaal / regionaal?Inzet biomassa: nationaal / regionaal?

•• Nadelen nationaal:Nadelen nationaal:– Hoge Transportkosten– Laag rendement

•• Voordelen Regionaal:Voordelen Regionaal:– Duurzame ontwikkeling– Locale bedrijvigheid– Kennisontwikkeling in de regio– Positief effect op de werkgelegenheid

21

DLG project: North Sea BioEnergy

DLG project: DLG project: NorthNorth SeaSea BioBioEnergy Energy

The Landscape as a source of energy!

The Landscape as a The Landscape as a sourcesource of of energyenergy!!

22

Houtwallen• Houtwallen: een rij bomen en/of struiken• Meestal eik en els• Ca. 7000 kilometres in noord-Nederland• In bezit bij boeren• Functie:

– Verleden: perceelsgrens en eigen houtproductie– Heden: schoonheid van het platteland

23

Houtsingels en ……Houtsingels en Houtsingels en …………

24

Houtwallen

25

Huidige problemen

Biomassa• Snoeihout: volgens huidige wetgeving is het

afval• Veranderende wet- en regelgeving

– Verbranden in het open veld is verboden

Onderhoud• Hoge onderhoudskosten• Afnemende overheidssteun• Opschaling van de landbouw

26

Oplossing: Bioenergie uit hout?

• Voordelen:– Transitie van fossiele

energie naar bio-energie– Reductie van de CO2

emissies– Nuttig gebruik van ‘afval’

materiaal

• Maar: Is het rendabel?

28

Onderzoek Rijks UniversiteitGroningen

Belangrijkste aanbevelingen:• Verlaging van de onderhoudskosten

door:– Inzetten op machinaal onderhoud– Samenwerken

• Meer kansen door het creëren van een locale markt

• Creëer een lokale markt d.m.v. het realiseren van lokale installaties

• De eigenaren van de houtwallenmoeten zelf de hele keten organiseren

• Een goede logistieke opzet is noodzakelijk

29

Handmatig of …Handmatig of Handmatig of ……

30

Machinaal snoeien heeft voordelen.

31

Afzetten gebeurt hier eens per 8 tot 12 jaar

32

Hydraulische knipschaar

33

Een originele versnipperaar

34

Met een omgebouwde maishakselaar worden hierenkele kilometers per dag versnipperd

35

Opslag van houtsnippersOpslag van houtsnippersOpslag van houtsnippers

36

Burning Pruning StorageTransportChipping

Sifting

37

Belangrijke aspecten voorde bouw van een installatie:Belangrijke aspecten voor

de bouw van een installatie:

• Locatiekeuze• Type warmteafnemer• Grootte en continuïteit van de warmtevraag• Planologie en wetgeving• Economische haalbaarheid• Sociale acceptatie • Organisatie

38

Pilot projecten DLG• Twee pilots in het North Sea Bio Energy project• Doel: zoeken naar nieuwe vormen van inkomen om het

landschap te onderhouden.

Pilot Lyndensteyn: Zuid-oost Friesland Ca. 2500 km houtwallen Verwarmen van een

revalidatiecentrum Boeren leveren de

energie

39

Revalidatie Friesland en

School Lyndensteyn

40

Luchtfoto

41

Pilot Lyndensteyn• Aardgasverbr: 400.000 m3

• 95% vervangen door hout• Houtsnippers: ca. 5000 m3

• 25-30 km houtwal/jaar

• Totale investering: • € 800.000

• Lengte warmteleidingnet: 470 m

42

Warmteleidingnet voor Revalidatie Friesland en School Lyndensteyn

43

Geïsoleerde stalen buizen, lengtes 12 meter

44

Pijpleiding

45

Gebouw voor de houtketel en opslag van houtsnippers

46

In de winterperiode wordt er voorraad opgebouwd , om de zomerperiode te overbruggen.

47

Eén keer per week wordt de voorraad-bunker met een shovel gevuld.

48

Houtsnipperverbrandingsinstallatie, 1 MW

49

De installatie is op afstand in te regelen

50

De vraag was, wie kan nu de installatie bouwen en exploiteren?

Er waren verschillende mogelijkheden:

1. Revalidatie Friesland Afnemer van de energie

2. Essent of Nuon Energiemaatschappij

3. De “Alde Delte” Agrarische Natuurvereniging

51

Ad 1 Revalidatie FrieslandVoordeel: Regelen de eigen energievoorziening

Nadeel: Hun ‘corebusiness’ is het genezen van mensen en ze hebben geen ervaring op het gebied van energie.

Ad2. Essent of NuonVoordeel: Ze zijn specialist op het gebied van energie

Nadeel: De toevoer van biomassa kan niet worden gegarandeerd

De landbouw heeft mogelijk minder voordeel

Ad 3. Farmers association for natureVoordeel: Ze kunnen maximaal profijt halen uit hun houtsingels

Nadeel: Het thema “Energie” is een nieuw speelveld voor de boeren.

52

Organisatiemodellen

Producent van biomassa

Biomassaproductie

Exploitant v.d. installatie

Bewerken v. biomassa

Beheer v.d. installatie


Biomassaproductie





Biomassaproductie

Bewerker van biomassa




Producent, bewerker & exploitant

Biomassaproductie



Energie(eind)gebruiker

Model 1

Model 2

Model 3

Model 4

Organisatiemodellen

53

De agrarische natuurvereniging “Alde Delte”heeft een warmteleveringscontract met de school en het revalidatiecentrum

De prijs per geleverde MJ wordt jaarlijks vast-gesteld en is gekoppeld aan de gasprijs

“Energy Contracting”

54

Openingsdag Biomassa-installatie op 16 januari 2008

59

Gebruik van houtsnippers voor deproductie van duurzame energie:• Zal bijdragen aan het oplossen van

een hoop problemen• Heeft goede economische potenties• Moet worden gestimuleerd door de

overheid• Staat garant voor het onderhoud van

het landschap• Kan goed worden georganiseerd door

de landbouw zelf• Is nog in een ontwikkelingsstadium

Conclusies

Gluren bij de buren in Normandië

Marian Gerard

INHOUD

• Voorstelling SOLABIO• Aanleiding bezoek Normandië &

organisatie symposium • Film: “Energie uit houtkanten.

Een voorbeeld uit Normandie”• Aanvullende informatie & conclusies

SOorten en Landschappen als drager voor BIOdiversiteit

INTERREG IV A:

27 partners uit de 8 provincies in de grensregio VlaanderenNederland

Uitgangspunt 1:

Het verlies aan biodiversiteit kan momenteel niet Het verlies aan biodiversiteit kan momenteel niet afgeremd worden (zowel mondiaal als regionaal)afgeremd worden (zowel mondiaal als regionaal). .

In de grensregio In de grensregio VlaanderenVlaanderen--NederlandNederland::

Toenemende behoeften aan ruimte vanuit verschillende functiesvnl. In het buitengebied

Natuurlijke leefomgeving steeds meer onder druk (zowel qua landschappelijke kwaliteit & qua rijkdom aan biodiversiteit)

Integrale Integrale benaderingbenadering

& Participatie van & Participatie van lokale lokale

belangengroepenbelangengroepen= ESSENTIEEL = ESSENTIEEL

Economie

Ecologie Cultuur

Uitgangspunt 2:

Uitgangspunt 3:

• Verschillende accenten• Verschillende methoden en instrumenten

één soort landschapleefgebiedmeerdere soorten

Doelstellingen:

1) De biodiversiteit in de grensregio Vlaanderen-Nederland behouden en stimuleren

2) Betrokkenheid van verschillende groepen verhogen

3) Het verbeteren van onze werkwijzen/methoden en bijdragen tot een beter implementeerbaar biodiversiteitsbeleid.

AANPAK

1) Habitatherstel, testen van nieuwe methoden of maatregelen & productontwikkeling

AANPAK

2) Mensen samenbrengen: Kruisbestuiving & samenwerking bevorderen

3) Evaluatie/zelf-evaluatie: Kansen en knelpunten detecteren

- +

AANPAK

AANPAK

TRIORAND

MenselijkeInfrastructuur

Boer en NatuurHoutkanten en

bosrandenBeekdalen

HOUTKANTEN EN BOSRANDEN

Acties: •Aanplanten houtkanten•Herstel van houtkanten •Machinaal beheer van houtkanten (demonstreren)•Aanleg van bosranden

HOUTKANTEN EN BOSRANDEN

Kennisuitwisseling:•Trefmoment bosranden (3/6/2010)•Trefmoment houtkanten op Landgoed Wallsteijn (30/11/2010)•Trefmoment “Machinaal beheer van houtkanten” (1/3/2011)

Acties hebben verschillende doelen:•Specifieke soorten (leefgebied)•Herstel corridors/verbindingen•Landschapsherstel •Herstel of onderhoud van cultuur-historische elementen

HOUTKANTEN

Knelpunten, kansen en vragen:

•Wat is een goede houtkant?

•Technische aspecten m.b.t aanleg, achterstallig beheer, regulier beheer…

•Financiële aspecten (subsidies, economische functies)

•Reglementering

HOUTKANTEN

Eén element komt steeds terug:

•Een goede houtkant is een beheerde houtkant. Regulier beheer is nodig.

•Beheer van houtkanten is kostelijk

•Wel subsidies voor aanleg van houtkanten, minder voor achterstallig beheer en weinig of geen voor regulier beheer.

•Duurzaamheid van de genomen maatregelen is daardoor niet gegarandeerd

HOUTKANTEN

Mogelijke oplossingen:

1.Zoeken naar een meer efficiënte, minder kostelijke vorm/manier van beheren

2.Terug een economische waarde/functie geven aan houtkanten zodat:

• Houtkantenbeheer genereert inkomsten of minstens niets meer kosten

• Er terug zorg komt voor houtkanten, doordat zij ervaren worden als iets nuttigs i.p.v. een last

HOUTKANTEN

Kansen voor energieproductie• Hout van regulier beheer is niet geschikt voor het leveren van

(rond) brandhout

• Klimaatsverandering: zoektocht naar alternatieve energieën, in het bijzonder uit biomassa bezig

• Her en der voorbeelden van individuele verbrandingsinstallaties bij landbouwers

Zoektocht naar een duurzaam en rendabel systeem van energieproductie uit houtkanten

SCIC(Société Coopérative d’Intérêt Collectif)

BOIS BOCAGE ENERGIE

FILM: Energie uit houtkanten

Een voorbeeld uit Normandië

Doelstellingen van SCIC

• Het behoud van het bocage-landschap versterken

• Economisch revaloriseren van het bocage-landschap en

• Het duurzaam beheer van hout uit houtkanten

• Lokale tewerkstelling in dit landelijke gebieden versterken

• Lokale productie van hernieuwbare energie die hanteerbaar is in klein (individuele) verbrandingsinstallaties

• Een ruimtelijke spreiding van het beheer over het hele territorium

- Stockage/drogen snippers !- Vervoer snippers !- Kwaliteitsgarantie !

Boeren en eigenaars van houtkanten

Garantie op kosten-efficiënte, duurzaam aanvoer !!

Inzet coöperatieven

Mechaniseren & optimaliserenoogst en snipperen

Grondstoffen beheren

KlantenModerniseren & bekendmaken individuele of gekoppelde verwarmingssystemen

Garantie op afzet !!

Raad van bestuur SCIC

1. Machine die

knipt en grijpt.Coöperatie landbouw

3. Maïskarren vervoeren.

Lokale landbouwers

2. Grote hakselaar hakselt en spuit

in maïskar.Coöperatie landbouw

4. Weegbrug.

Lokale industrie

5. Droogloods

CVBA -gemeente

afnemers

Aanbieder houtkant

verlies gewicht 17% = 13 €

afnemer betaalt:

79 €/ton

+ BTW + vervoer

Behandeling: 21 €/ton(diverse: huur, handelingen, afschrijving)

Eigenaar krijgt: 45 €/ton

Beheer van de grondstoffen

Beheer van de grondstoffen

theoretische gemiddelde jaarlijkse aangroei (m³ snippers) theoretisch volume van 100m (m³ snippers)type houtkant gemiddelde interval van gemiddelde interval van

minimum maximum minimum maximumoverstaanders met hakhout en struiken 1,5 1,2 1,8 36 28 44

overstaanders met struiklaag 1,3 1,1 1,5 26 19 33enkel overstaandersoverstaanders met hakhout 0,6 0,4 0,8 17 12 21hakhout met struiken 2,3 1,7 2,8 52 41 63hakhout 2,6 1,2 4 42 27 56heg 1,6 1,2 2,1 37 22 52

Referentiewaarde jaarlijks geproduceerde volumes hout voor verschillende typen houtkanten en samenstellingen

Conclusies

• Inspirerend voorbeeld:

• Toont aan dat een duurzaam rendabel beheer van houtkanten mogelijk is (houtkanten kosten niets meer)

• Korte keten systeem met individuele verbrandings-installaties werkt

• Het landschap leeft

• Lokale tewerkstelling wordt versterkt

• Draagvlak voor het behoud en onderhoud van houtkanten wordt verhoogd

Conclusies

• Open vragen:

• Effect op biodiversiteit

• Wat met elementen die niet “productief” zijn, zoals oude houtstoven/knoteiken? Onze subsidie-systemen daar eerder op richten?

Conclusies

• Vertaalbaarheid naar Vlaanderen/Limburg:

• Landschappelijk meer verweving met andere functies & verschillende “energieke elementen” in het landschap (bufferzones, bosranden, elementen onder hoogspanningslijnen, etc…)

• Andere (en veel) instanties en spelers: afstemming nodig

• Houtkanten zijn uitgegroeid tot mini-bossen: eerst achterstallig beheer aanpakken - deskundigheid nodig.

• Opkomen van exoten: opvolging/nazorg nodig

Conclusies

• Vertaalbaarheid naar Vlaanderen/Limburg:

• Wetgeving/reglementering is anders:- Bouw- en kapvergunning- Groenresten uit houtkantenbeheer wordt beschouwd

als afval

• Landschapsbeeld zal drastisch veranderen: belang van communicatie

• Technologische verbetering en kansen voor verhogen energierendabiliteit

Dank u!Merci!

Symposium Energieke houtkanten

Documents

Transcript of Symposium Energieke houtkanten