Energieke scholen in Delft

• Opzet als project• Brede opzet projectgroep• Gedrag, educatie en techniek• Van pilot tot gemeente-breed• Onderzoek, maatregelen, kwantificeren• Kostenverdeling• Rijkssubsidie• Financieringsmiddelen schoolbesturen• Resultaten 

Projectstart

Projectdocument 2007

Aanleiding: 5 vraagstukken• Bewustwording voor belang gezond binnenklimaat• Verbetering binnenklimaat• Verlagen energiegebruik• Bevorderen gezondheid• Bevorderen leerprestaties

Projectdocument 2007

Opzet• Probleemanalyse• Selecteren maatregelen, zowel gedrag als techniek• Toetsen op haalbaarheid en uitvoerbaarheid• Uitvoeringsplannen per school• Educatie• Aantoonbare resultaten binnenklimaat en energiebesparing

Budget voor personele inzet, communicatie, onderzoek en CO2-meters

Planning maart 2007 tot november 2008

Projectgroep

• Milieu (projecttrekker en natuur-milieu-educatie) • GGD (onderzoek, adviezen en voorlichting)• Onderwijshuisvesting• Extern ingenieursbureau BuildDesk• Vertegenwoordiging schoolbesturen

Bepaling (9) pilotscholen – Deelnemende schoolbesturen– Spreiding bouwjaren– Klachten– Renovatieplannen

Jan Vermeerschool

Onderzoek pilotscholen

• Bezoek scholen• Interviews• Enquête• ABCD-tool• Metingen door installatieadviesbureau

– Temperatuur– Vochtigheid– CO2-gehalte– Energieverbruik

Vervolg pilotscholen

• Resultaten– 6 scholen structureel te hoog CO2-gehalte– 5 scholen categorie D voor luchtkwaliteit en

thermisch klimaat

• Probleemanalyse en voorstel maatregelen– Gedrag– Energie– Binnenklimaat

Voorstel maatregelen

Veel geadviseerde maatregelenCategorie* Maatregel

G Instructie gebruik zonweringG Instructie gebruik CV-installatieG Instructie gebruik ventilatieE Vervangen CV-ketelE Vervangen regeltechniek CVE Aanbrengen van dakisolatieE Aanbrengen dubbele beglazingE Aanbrengen energiezuinige verlichtingK Aanbrengen luchtbehandelings installatieK Aanbrengen CO2 meters

*G = Gedrag, E = energiebesparing, K = binnenklimaat

Gedrag, educatie en voorlichting

• CO2-meters • Gesprekken met leerkrachten en kinderen• Aanbevelingen• Lesmappen, -koffers en -kisten• GGD-onderzoek met aanbevelingen

Kosten technische maatregelen

• Berekening per pilotschool• Niet belegd in verordening

– Uitspraak RvS: gemeente verantwoordelijk voor wettelijke eisen (Bouwbesluit)

– Bouwbesluit 2003 geen garantie voor goed binnenklimaat

• Voorstel verdeling 50/50– Uitgezonderd onderdelen die wel al belegd zijn:

kozijnvervanging en vervangen CV-ketels– Uitgezonderd terugverdienbaarheid in 15 jaar.

KOSTENVERDELING MAATREGELEN ENERGIEBESPARING EN KLIMAATDalton

Maatregel Dalton gedekte overige kosten E/KMOP eenv. Maatr. terugverd. OHV-programma subsidie projectk. niet gedekt gemeente bestuur

Eenvoudig uit te voeren maatregelen (geringe inspanning, niet ingrijpend)Instructie ventilatie € 0 € 0Instructie zonwering € 0 € 0Instructie gebruik verwarming € 0 € 0

CO2-meters installeren € 7.500 € 7.500 € 0Maatregelen die enige inspanning vragen (enigszins ingrijpend)extra radiatoren € 9.000 € 9.000 € 4.500 € 4.500Vervangen lampen/armaturen en/of schakeling € 4.000 € 4.000 € 2.000 € 2.000Vervangen cv-ketel € 20.000 € 20.000 € 0Extra cv-groep € 20.000 € 7.500 € 12.500 € 6.250 € 6.250Regeltechniek cv-ketel € 8.000 € 6.000 € 2.000 € 1.000 € 1.000Zonwering € 62.500 € 62.500 € 31.250 € 31.250Maatregelen die behoorlijke inspanning vragen (ingrijpend)Dubbelglas (zonwerend) in comb. met kozijnvervanging € 82.500 € 37.500 22.500€ € 22.500 € 11.250 € 11.250Luchtbehandelingsinstallatie (meerdere opties in rapport) € 40.000 € 40.000 € 20.000 € 20.000

totaal € 253.500 € 20.000 € 0 € 51.000 € 22.500 € 0 € 7.500 € 152.500 € 76.250 € 76.250

Voor de luchtbehandelingsinstallatie zijn in het rapport verschillende opties omschreven. Er is er een verwerkt in dit overzicht.

voorstel verdelingregulier door gemeenteregulier door bestuur

KOSTENVERDELING MAATREGELEN ENERGIEBESPARING EN KLIMAATTotaal Pilotscholen

totaal nietGedekte overige kosten gedekt

School Totaal MOP eenv. Maatr. terugverd. OHV-programma subsidie projectk. niet gedekt gemeente bestuurDe Bron € 234.000 € 22.500 € 0 € 54.000 € 13.750 € 0 € 0 € 143.750 € 71.875 € 71.875Rembrandtschool € 241.750 € 15.000 € 0 € 36.500 € 5.000 € 0 € 0 € 185.250 € 92.625 € 92.625Mozaïek € 338.500 € 17.500 € 0 € 67.000 € 18.250 € 0 € 0 € 235.750 € 117.875 € 117.875Mauritsschool € 245.000 € 50.000 € 0 € 28.500 € 6.500 € 0 € 0 € 160.000 € 80.000 € 80.000J. Vermeer € 149.500 € 0 € 0 € 49.500 € 0 € 0 € 0 € 100.000 € 50.000 € 50.000Daltonschool € 253.500 € 20.000 € 0 € 51.000 € 22.500 € 0 € 0 € 160.000 € 80.000 € 80.000Oostpoort € 503.500 € 40.000 € 0 € 70.000 € 32.500 € 0 € 0 € 361.000 € 180.500 € 180.500Gabriëlschool € 504.000 € 40.000 € 0 € 67.500 € 18.750 € 0 € 0 € 377.750 € 188.875 € 188.875Bonte Pael € 267.500 € 17.500 € 0 € 96.000 € 18.750 € 0 € 0 € 135.250 € 67.625 € 67.625Totaal € 2.737.250 € 222.500 € 0 € 520.000 € 136.000 € 0 € 0 € 1.858.750 € 929.375 € 929.375

buget € 20.000Overzicht kosten per m2, per bouwjaarklasse, Pilotscholen

Totale kosten Totaal BVO Kosten per Totaal aantal Kosten per lokaal Gem. %Bouwjaarklasse m2 m2 lokalen ongedektVoor 1940 € 245.000 4155 € 59 29 € 8.448 69%1940 - 1965 € 504.000 1765 € 286 16 € 31.500 75%1965 - 1975 € 580.250 3226 € 180 18 € 32.236 73%1975 - 1995 € 755.000 3490 € 216 40 € 18.875 58%Na 1995 € 149.500 1590 € 94 9 € 16.611 67%

Overzicht kosten per m2, per bouwjaarklasse, Delftse scholenvoorraadTotaal BVO Kosten per Totale kosten Gem. % Totale kosten

Bouwjaarklasse m2 m2 ongedekt ongedekt Gemeente BestuurVoor 1940 7.860 € 59 € 463.466 69% € 317.484 € 158.742 € 158.7421940 - 1965 8.122 € 286 € 2.319.257 75% € 1.738.292 € 869.146 € 869.1461965 - 1975 9.699 € 180 € 1.744.527 73% € 1.275.897 € 637.948 € 637.9481975 - 1995 15.086 € 216 € 3.263.590 58% € 1.904.944 € 952.472 € 952.472Na 1995 7.805 € 94 € 733.866 67% € 490.881 € 245.440 € 245.440Totaal € 8.524.706 € 5.727.497 € 2.863.749 € 2.863.749

Investering per bestuur

Bestuurtotaal voor 1940,

oud totaal 1940-1965 totaal 1965-1975 totaal 1975-1995 totaal na 1995 totaalLibrijn 0 0 2393 4861 4009Laurentius 3011 4389 2402 5669 603PCBO 1232 0 1082 2611 1786Reformatorisch 2117 0 0 0 0DSV 1500 0 0 0 697DV voor Montessori 0 1722 0 0 0De Vrije School Delft 0 2011 0 0 0Herman Broerenst. 0 0 0 1945 710Sophiast. 0 0 3822 0 0J.C. Pleysierschool 0 0 0 0 0

7860 8122 9699 15086 7805

BestuurLibrijn 0 0 157.399 306.905 126.069 590.373 772.798 20,6%Laurentius 60.811 469.673 157.991 357.919 18.962 1.065.355 1.394.550 37,2%PCBO 24.882 0 71.168 164.848 56.164 317.062 415.034 11,1%Reformatorisch 42.755 0 0 0 0 42.755 55.967 1,5%DSV 30.294 0 0 0 21.918 52.212 68.346 1,8%DV voor Montessori 0 184.274 0 0 0 184.274 241.214 6,4%De Vrije School Delft 0 215.200 0 0 0 215.200 281.697 7,5%Herman Broerenst. 0 0 0 122.800 22.327 145.127 189.971 5,1%Sophiast. 0 0 251.391 0 0 251.391 329.071 8,8%J.C. Pleysierschool 0 0 0 0 0 0 0

158.742 869.146 637.948 952.472 245.440 2.863.749 3.748.647 100,0%

regulier door bestuur regulier door gemeente voorstel verdeling

Voorstel verdeling

Verwerking in OHV-programma

• initiatief aanvragen door schoolbesturen (verantwoordelijk)

• eerste jaar pilotscholen• later andere scholen• toetsing met EBA’s (Energie en Binnenmilieu

Advies)• ruimte in gemiddeld investeringsniveau• aparte kolom in programma

Titus Brandsmaschool

• Alle kanalen bovendaks • Volledig CO2 gestuurd;• Vier decentrale units met WTW;• 9 lokalen + aula + overige ruimten;• Kosten € 195.000,--;

Ventilatiesysteem lbk op dak

Gabriëlschool

Rijkssubsidie regeling

• aankondiging 2009, uitvoering 2010, later uitgesteld tot 2011

• aanvraag door gemeente

Budget Delft: Vergoeding 60%

Projectkosten 100%

Maximale vergoeding € 461.039 € 768.400

Maximale aanvraag 125% € 576.300 € 960.500

Rijkssubsidie verdeling

• korte termijn: mogelijk waren aanvragen waarvoor geen nieuw raadsbesluit nodig was

• dus: al ingediende aanvragen OHP 2010 (pilotscholen) en door schoolbesturen te bekostigen voorzieningen (CV-ketels)

• EBA’s en normbedragen• maximaal aanvraagbaar bedrag versus grote

vraag naar voorzieningen• verdeling over de schoolbesturen conform

totale behoefte per bestuur

Overzicht Energieke scholen

School Voorziening Toegekend 2010

hoeveelheid

eenh. normkosten per eenheid

Normkosten subsidie

subsidie gemeente bestuur aanvraagbaar

Basisschool Bernadette Maria Vervangen enkele beglazing 52.000 15.600 115 m2 130 14.950 v 7.176 3.588 3.588Basisschool Bernadette Maria Ventilatievoorzieningen 119.122 119.122 8 lokaal 7.500 60.000 28.800 14.400 14.400Basisschool Bernadette Maria Vervangen dakbedekking 251.977 0 m2 20 0 0 0 0Basisschool Bernadette Maria Vervangen verlichting 0 22 arm. 150 3.300 v 1.584 792 792Basisschool Bernadette Maria Wand CO2 indicator 0 11 lokaal 200 2.200 1.056 528 528Basisschool Bernadette Maria Plaatsen van buitenzonwering 0 0 m1 130 0 vTitus Brandsmaschool (van Rijslaan 6)

Ventilatievoorzieningen 97.432 8 lokaal 7.5000

Titus Brandsmaschool (van Rijslaan 10)

Ventilatievoorzieningen 44.889 5 lokaal 7.5000

Titus Brandsmaschool (van Rijslaan 10)

Vervangen dakbedekking 23.889 241 m2 200

Gabrielschool Ventilatievoorzieningen 99.691 99.691 16 lokaal 7.500 120.000 57.600 28.800 28.800Gabrielschool Vervangen enkele beglazing 23.063 23.063 457 m2 130 59.410 v 28.517 14.258 14.258Gabrielschool Vervangen dakbedekking 43.235 12.971 554 m2 20 11.080 v 5.318 5.318Gabrielschool Vervangen verlichting 0 17 arm. 150 2.550 v 1.224 612 612Gabrielschool Vervangen cv ketel 0 185 kW 100 18.500 ? 8.880 8.880De Bonte Pael Vervangen enkele beglazing 3.603 3.603 240 m2 130 31.200 v 14.976 7.488 7.488De Bonte Pael Ventilatievoorzieningen 114.848 114.848 13 lokaal 7.500 97.500 v 46.800 23.400 23.400De Bonte Pael Vervangen dakbedekking 63.181 18.954 1.532 m2 20 30.640 14.707 14.707De Oostpoort CV ketel vervangen 0 220 kW 80SBO Laurentius Griegstraat Vervangen dakbedekking 98.455 1.402 m2 20

0totaal Laurentius 0 451.330 357669

00

totaal PCBO 0 231.240 10610100

totaal Librijn 0 133.990 197.4960

Delftsche Schoolvereniging Dakisolatie zolder 9.596 9.596 203 m2 45 9.135 v 4.385 2.192 2.192 174720

Delftse Montessorischool Ventilatievoorzieningen 83.000 83.000 6 lokaal 7.500 45.000 v 21.600 10.800 10.800 6204900

totaal Prins Maurits 0 57.590 143580

VS Widar CV ketel vervangen 0 0 kW 80? 0 724630

Herman Broerenschool ClvSp 6 CV ketel vervangen 0 56 kW 100 5.600 v 2.688 2.688 485240

Maurice Maeterlinck CV ketel vervangen 0 0 kW 80? 0 843690

J.C. Pleysierschool CV ketel vervangen 0 124 kW 100 12.400 v 5.952 2.976 2.976 0

EBA's 12 sch. 1.000 12.000 5.760 2.880 2.880

TOTAAL 1.485.939 562.769 958.285 459.977 237.961 222.016 960.501

verdeling

Financieringsmogelijkheden

• Het ene bestuur heeft meer financiële ruimte dan het andere

• Afspraken met BNG• Combinatie individuele leningen BNG en

gemeentelijke leningen middels SVn gelden• Contact DWA

Resultaat

• Meeste scholen op programma’s 2010-2013• Nog te doen: enkele wegens IHP uitgestelde

renovaties

Overzicht beschikbaarstelling en afrekening Programma OnderwijshuisvestingTotalen 1.944.763

Jaar Bestuur School Locatie Voorziening Ond_Inr_Ren_Uitbr

Bedrag programma

2010 Laurentius Bernadette-Maria Aan 't Verlaat 30 Vervangen enkele beglazing energie 52.0002010 Laurentius Bernadette-Maria Aan 't Verlaat 30 Ventilatievoorzieningen energie 119.1222010 Laurentius Titus Brandsmaschool Van Rijslaan 6 Ventilatievoorzieningen energie 97.4322010 Laurentius Titus Brandsmaschool Van Rijslaan 10 Ventilatievoorzieningen energie 44.8892010 Laurentius Gabriëlschool Michiel ten Hovestraat 9 Ventilatievoorzieningen energie 99.6912010 Laurentius Gabriëlschool Michiel ten Hovestraat 9 Isolerende beglazing energie 23.0632010 Laurentius De Bonte Pael Bikolaan 113 Ventilatievoorzieningen energie 114.8482010 Laurentius De Bonte Pael Bikolaan 113 Isolerende beglazing energie 3.6032010 Librijn De Delftse Daltonschool Borneostraat 2a Energieke scholen energie 90.7362010 Librijn Montessorischool Jan Vermeer Raam 20 Energiemaatregelen energie 55.0382010 DSV Delftsche Schoolvereeniging Koningsplein 83 Dakisolatie zolder energie 9.5962010 DMV Delftse Montessorischool Jacoba van Beierenlaan 166 Aanpassingen modernisering schoolgebouw energie 83.0002010 Stichting Reformatorisch OnderwijsPrins Mauritsschool Nassaulaan 54-56 Vervangen kozijnen/beglazing energie 66.9852011 Laurentius Mgr. Bekkersschool I. da Costalaan 313 Aanbrengen ventilatievoorzieningen energie 189.8692011 Laurentius Mgr. Bekkersschool I. da Costalaan 313 Vervangen verlichting energie 19.4222011 PCBO Rembrandtschool Rooseveltlaan 49-51 Vervangen beglazing energie 4.8102011 PCBO Rembrandtschool Rooseveltlaan 49-51 Ventilatievoorzieningen 10 lokalen energie 37.5002011 PCBO Rembrandtschool Rooseveltlaan 49-51 CO2 meters energie 1.0002011 PCBO De Bron Angolastraat 3 Vervangen beglazing energie 10.4002011 PCBO De Bron Angolastraat 3 Ventilatievoorzieningen 11 lokalen energie 41.2502011 PCBO De Bron Angolastraat 3 CO2 meters energie 1.1002011 PCBO De Bron Angolastraat 3 Termosstaatkranen radiatoren energie 4172011 Librijn De Eglantier I. Boudier Bakkerstraat 2 Energiemaatregelen energie 123.2792011 DSV Delftsche Schoolvereeniging Koningsplein 83 Energieke scholen energie 75.5422011 Stichting Reformatorisch OnderwijsPrins Mauritsschool Nassaulaan 54-56 Vervangen kozijnen/beglazing (laatste fase) energie 71.3412012 Laurentius Bernadette-Maria Aan 't Verlaat 30 Vervangen binnenverlichting energie 10.7492012 Laurentius De Bonte Pael Bikolaan 113 Isolerende beglazing energie 3.8992012 Laurentius Laurentiusschool (SBO) Griegstraat 2 Isolerende beglazing energie 58.7362012 Laurentius Laurentiusschool (SBO) Griegstraat 2 Vervangen binnenverlichting e 27.1292012 Laurentius Laurentiusschool (SBO) Griegstraat 2 aanbrengen WTW-installatie e 170.1572012 Laurentius Titus Brandsmaschool Van Rijslaan 6 Vervangen binnenverlichting e 5.7632012 Laurentius Titus Brandsmaschool Van Rijslaan 10 Vervangen binnenverlichting e 5.7632012 PCBO De Bron Angolastraat 3 Renovatie dak energie 12.0002012 PCBO De Bron Angolastraat 3 Isolerende beglazing energie 3.8992012 Stichting De Vrije School Delft e.o.De Vrije School Widar De Meesterstraat 2 Isoleren vloeren energie 8.7772013 Librijn Freinetschool Delft Loevesteinplaats 8 WTW balansventilatie e 20.2302013 PCBO De Bron Angolastraat 3 Vernangen binnenverlichting / TL armaturen e 5.6102013 PCBO Het Mozaïek Casper Fagelstraat 65 Vernangen binnenverlichting / TL armaturen e 2.9772013 PCBO Rembrandtschool Rooseveltlaan 49-51 Vernangen binnenverlichting / TL armaturen e 3782013 Laurentius R.K. Jenaplanschool De Oostpoort Oosteinde 6 aanbrengen WTW balansventilatie e 171.4382013 Stichting Reformatorisch OnderwijsPrins Mauritsschool Nassaulaan 54-56 isoleren kopgevel noord/oost e 1.325

Natuur- en millieueducatie

• Landelijk Energieke Scholen project– Lespakket– EBA– Intentieverklaring– Voorbeelden financiële arrangementen

• Deelname provinciaal arrangement• Onderzoek en voorlichting GGD

– Instructie middels 1-dagmethode

• Blijvend contact met de scholen en nazorg

Nieuwbouw

• Duurzaamheid, frisheid en energie wordt meegenomen in PvE

• Brede scholen: gemeente is bouwheer en budgetbewaker

• Geraamde kosten worden meegenomen in budgetvraag college en raad

Kenmerken Delftse model

• Start vóór Crisis- en herstelwet• Daardoor geen last van strakke termijnen• De samenwerking met de besturen• Samengaan maatregelen en educatie• Kostendeling • Navolging andere gemeenten• Energieke Scholen nu landelijk educatief

programma