1

Ontmoetingen met robots, Design Thinkers, dansers, levende boeken, bruin gebakken burgers

en Bosschenaren

Manifest Nieuwe Democratie

schrijft: Investeer in burgerkracht

Opruimopa Wildrik Barkema (83) ,

een van de helden van Drenthe

2

3

1102 BEZOEKERS WANDELEN ROND OP FESTIVAL DE ENERGIEKE

SAMENLEVING66 MANDARIJNTJES DEELDEN

DE TOILETJUFFEN UIT500 HAMBURGERS WERDEN DOOR BESTUURDERS ZELF

KLAARGEMAAKTGespot: 2 katten en 1 hond

GEMIDDELD 4 NIEUWE NETWERK- CONTACTEN PER PERSOON

28 STANDS VOL BURGERINITIATIEVEN1 kerstboom, 11 verhalen156 VOLGEKRABBELDE

POST ITS100 JAAR IS DE LEEFTIJD VAN

DE OUDSTE SPREKER: FRITS VAN POPPEL

15 Helden van Drenthe1 VRIJHEIDSBEELD ROLDE ER UIT DE

3D PRINTER18 verstekelingen wilden illegaal

meeliften in de overvolle bus naar Hambaken

118 ZELFGEMAAKTE BLADERDEEGHAPJES WERDEN ER UITGEDEELD IN WIJKCENTRUM NOORDERPOORT9 dansende vrouwen lieten hun energie zien

4

COLOFON

Redactie Maters & Hermsen

Ellen Weber, Galiëne Gerritsen,

Stan van Herpen, Caroline Togni

Foto’s

Serge Ligtenberg, Den Haag,

Vormgeving

Robert Jan van Noort, Pankra Den Haag

Ministerie van Binnenlandse Zaken enKoninkrijksrelaties

Ministerie van Volksgezondheid,Welzijn en Sport

we add

Ministerie van Binnenlandse Zaken enKoninkrijksrelaties

Ministerie van Volksgezondheid,Welzijn en Sport

we add

Op de coverOpruimopa Wildrik Barkema (83) kwam met een

bus vol Drentse Helden naar Den Bosch. De Assen­

se dominee voelde zich na de dood van zijn vrouw

verloren en intens verdrietig. Hij vulde zijn dagen

met wandelingen door park Pittelo. Daar begon hij

afval op te rapen en zo werd het zwerfvuilruimen

zijn levensinvulling.

Houd de website in de gaten voor het laatste nieuwswww.festival-des.nl

Organisatoren van links naar rechts: Jeroen Maters (Maters &

Hermsen), Bas Kerkhof (VNG), Ed Venmans (VNG), Luuk de Vries

(VNG), Rudi Westendorp (Medical Delta), Ineke Vlek (Medical

Delta), Daniël Kruithof (VNG), Suzanne Konijnendijk (VNG),

Jornt van Zuijlen (Ministerie van BZK), Frans van der Ouderaa

(Medical Delta)

06 Annemarie Jorritsma wil patronen in

de ouderenzorg doorbreken

08 Ondertussen in het Vitality LAB

10 Op glad ijs – een lesje multidisciplinair

samenwerken

12 Dansen met Parkinson

14 Vijf vragen aan Martin van Rijn

16 Eenzaamheid uit de taboesfeer

18 Bestuurders bakken burgers

20 Ronald Plasterk gaat voor lokale

democratie

24 Tegeltjeswijsheid van Joy van der Stel

26 Op excursie naar burgerinitiatieven in

Den Bosch

28 Doe mij even een geprint stoepje

30 Kerstverhaal door Mustafa Kus,

‘Omalief ’

32 Sprinkplank040 in de Mensen­

bibliotheek

34 Gesprek met 100­jarige Frits: ‘Wils­

kracht en discipline!’

36 Vitale rolmodellen: de schoonheid van

een oud lichaam

38 Als burgers de stad zouden runnen

inhoudsopgave

5

Voorste woordWij willen je, jullie van harte bedanken voor de energieke manier waarop

jullie hebben deelgenomen en bijgedragen aan het Festival de Energieke

Samenleving.

Via #energiek2014 is de betrokkenheid met de Energieke Samenleving

zichtbaar geworden, maar vooral ook via de vele interessante gesprekken en

ontmoetingen in het Vitality Lab en de deelsessies.

Bijzonder was het om te zien en te ervaren hoe we met elkaar omgaan in hoge

onzekerheid en met grote complexiteit die we als zelforganiserende samenle­

ving ingaan.

We hebben niet helder voor ogen waar de koers van deze zelforganiserende

en energieke samenleving ons gaat brengen. We weten ons soms geen raad,

kunnen onze houding niet vinden en zoeken het bekende dat per definitie

ontbreekt. Ook voor gemeenten en instituties is dat lastig, want het overzicht

ontbreekt. Hoe halen we dan maximaal rendement als we niet meer uit kun­

nen gaan van ‘dat wat goed is voor ons allen is goed voor u’.

Dit Festival De Energieke Samenleving ging niet uit van effectiviteit en

efficiëntie, maar van zinvolle ontmoetingen. Dit festival ging niet uit van

democratie als meerderheidsbeginsel en ‘wij weten wat goed voor u is’, maar

van democratie als stimulering van (persoonlijke) ontwikkeling. Dit festival

probeerde daarbij te duiden wat dat betekent voor de ordening in de samenle­

ving en wat dat van de overheid vereist in plaats van andersom.

We danken alle deelnemers, robots, Design Thinkers, modeshows, dansers,

levende boeken, bruin gebakken burgers, Bossche excursies, buschauffeurs en

organisatoren van onderdelen. In al deze onderdelen stond centraal wat ‘wij’

denken dat goed voor ons is en wat ieder voor zich nodig heeft om daar beter

in te worden. Daarmee werd de ordening zichtbaar in deze ongebruikelijke

bijeenkomst.

Met dit festival hebben we ook bijgedragen aan de bestrijding van eenzaam­

heid. Niet door met z’n allen nieuw beleid te formuleren. Maar door te laten

zien dat eten een sociaal moment is, vervoer gezamenlijk te regelen, contact

begint bij ontmoeting, samenwonen bij mogelijkheden, gezondheid ook te

maken heeft met gezond (beweeg)gedrag. Kortom, oplossingen die liggen in

je zelf­ en samenredzaamheid.

Maar ook na Festival De Energieke Samenleving gaat het leven. Blijf ons

volgen via www.festival­des.nl want volgend jaar komen we terug! En dan

misschien wel in jouw gemeente of met jouw bijdrage.

Want failure is no option. De medestanders worden al verzameld. Maar samen

is leuker. Nietwaar?

Wij zetten alvast een kruis in onze agenda’s voor het volgende festival.

Daniël Kruithof & Rudi Westendorp

Uit het hele land kwamen bussen vol burgers, bestuurders en ambtenaren naar 1931 Congres centrum in Den Bosch.

6

‘Waarom zou je kinderen

niet mogen aanspreken op de

mogelijkheden? Wat mogen we van jou

verwachten in de zorg rondom

je moeder?’

7

Oma was een no-go voor de kinderen, vertelt Annemarie

Jorritsma lachend over haar moeder, al was de opmerking

serieus. Even geleden betrokken de VNG-voorzitter en haar

kinderen een drie-onder-één-kap-woning in Almere. Ieder

heeft zijn eigen onderkomen; ze delen een hal, een aantal

praktische attributen als wasmachine en droger, en de sauna.

Om mogelijke conflicten voor te zijn, hebben ze een aantal

zaken juridisch vastgelegd bij de notaris.

Geen lelijk mensHet voorbeeld klinkt aantrekkelijk. Maar de pak ’m beet 450

aanwezigen die naar het Vitality College zijn gekomen, zitten

nu vooral met oma in hun maag. ‘Mijn moeder was geen le-

lijk mens bij wie je maar beter uit de buurt kon blijven’, haast

Jorritsma zich te zeggen. Ze was eigenzinnig en eigenwijs,

dat wel. Ze woonde respectievelijk in een aanleunwoning,

een verzorgingshuis en een verpleeghuis voordat ze een

paar jaar geleden zwaar dement overleed. Zo wil ik het niet,

realiseerde Jorritsma zich. Haar moeder blijkt nu een bron

van inspiratie om de zorg voor ouderen in gemeenten anders

in te richten.

De huishoudster moest weg‘Het verbaast me soms hoe mensen als mijn moeder redene-

ren’, verklaart Jorritsma. Haar moeder had een scootmobiel

in de schuur staan, waar ze hooguit twee keer op gereden

heeft. Maar hij mocht niet weg, denk erom! Ze had er toch

recht op?! ‘Dat gold ook voor de huishoudster. Die werd de

deur gewezen toen mijn moeder in een aanleunwoning

kwam, want de gemeente zou een hulp voor haar betalen.

Lange tijd is aan mijn moeder de vraag gesteld: wat kunt u

niet meer, dus waar heeft u recht op? Daarmee gaat zoveel

energie verloren. Gelukkig draaien we het tegenwoordig om:

wat kunt u nog wel? We moeten het patroon van vanzelfspre-

kendheid doorbreken.’

Praat!, is het deviesDat geldt ook voor de kinderen, vult ze aan. De meesten

willen graag iets voor hun ouders doen. ‘Maar niet iedereen

komt op de mogelijkheid’, denkt Jorritsma. Práát!, is haar

devies. ‘Waarom zou je kinderen niet mogen aanspreken op

de mogelijkheden? Wat mogen we van jou verwachten in de

zorg rondom je moeder?’ Had iemand haar die vraag maar

gesteld toen haar moeder beginnend dement was, zegt ze. Er

was van alles aan de hand met moeder, maar niemand wist

precies wat. ‘Op een gegeven moment heb ik zelf de huis-

arts maar eens gebeld. Bleek de diagnose allang gesteld. Het

was niet in het hoofd van het goede mens opgekomen mij

daarover in te lichten.’ Dat moet dus anders, vindt Jorritsma.

‘Zo iemand is ook moeder, buurvrouw, noem maar op. In elk

geval meer dan alleen een demente bejaarde.”

JORRITSMA WIL PATRONEN OUDERENZORG DOORBREKEN

Voorsorterend op haar oude dag mat Annemarie Jorritsma zichzelf

een driegeneraties-huis aan. Daar woont ze samen met haar man,

twee getrouwde dochters en kleinkinderen. ‘Over 20 jaar schuiven zij

mijn rolstoel onder de treurwilg in de tuin.’

‘Niet: wat kunt u niet, maar wat kunt u wél’

— WAT HAD JE NIET WILLEN MISSEN? —

8

Ondertussen in het VITALITY LAB

9

10

Op glad ijs

Multidisciplinair samenwerken over de grenzen van organisaties is spannend. In drie verschillende workshops doen Maike Popma (KING) en Marenthe de Bruijne (CreaSense) een beroep op de lenigheid van de deelnemers.

‘Samenwerken is spannend’, zegt

Maike Popma. ‘Helemaal als je over de

grenzen van organisaties heen moet

kijken. Daarom heet deze workshop

‘Op glad ijs’. De deelnemers mogen

duo’s vormen. ‘Woord voor woord

mogen jullie de zin “Er was eens…”

afmaken.’ Na dit experiment vraagt

Marenthe de Bruijne hoe dit was.

‘Spannend’, zegt een man, ‘want

allebei hadden we een eigen verhaal.’

De Bruijne knikt. ‘Dat is precies wat

er in de praktijk gebeurt: je gaat ervan

uit dat de ander wel meekomt in jouw

verhaal, maar dat is natuurlijk niet zo.’

Met tape hebben de workshopleiders

een kruis op de vloer gemaakt. Elk

uiteinde vertegenwoordigt een partij:

gemeente, burgers, wijkorganisaties

en zorgprofessionals. De deelnemers

mogen op de plek gaan staan die com-

fortabel voelt. De ambtenaren gaan

op hun plek staan, de burgers bij de

burgers.

Vooroordelen‘Ga nu eens staan op de plek van de

partij waar je de kriebels van krijgt. En

schrijf eens op een briefje wat jouw

vooroordelen zijn.’ De deelnemers

beginnen druk te discussiëren en

plakbriefjes vol te schrijven. De voor-

oordelen over ambtenaren zijn niet

van de lucht. Ze zijn bureaucratisch,

traag, verschuilen zich achter regels,

nemen de burger niet serieus en zitten

in hun ivoren toren. Burgers worden

omschreven als afhankelijk en passief,

niet representatief en als buurtburge-

meesters. En buurtorganisaties? Het

gaat meestal om ‘ikke, ikke’. Bovendien

zijn ze wispelturig en dom. Zorgpro-

fessionals zijn vergadertijgers, zeggen

om de haverklap ‘dat past niet bij mijn

taak’ en ‘wij weten wat goed voor u is’.

KwaliteitenNu de deelnemers hun hart hebben

mogen luchten, krijgen ze de opdracht

om deze vooroordelen te transforme-

ren naar kwaliteiten. Weer ontstaat er

discussie. Ambtenaren zijn zo traag,

omdat ze zorgvuldig zijn. Verschuilen

achter regels kun je beschouwen als

integer handelen en een ivoren toren

zorgt voor overzicht. Een buurtburge-

meester kun je beschouwen als goede

woordvoerder en ‘ikke, ikke’ als proac-

tief. Zorgprofessionals die zeggen dat

het niet tot hun taak hoort, kennen hun

verantwoordelijkheid.

Nu de vooroordelen zijn aangevuld

met kwaliteiten, mag iedereen zijn duo

weer opzoeken. Wat heeft deze oefe-

ning teweeg gebracht? Opbouwwerker

Thera Hurkmans: ‘Ik heb inderdaad

snel mijn mening klaar. Deze oefening

heeft me laten nadenken over de posi-

tieve kanten. Leuk dat het zo interactief

was.’

— ‘DE OVERLEGVORM, G1000, OM DE BURGERS UIT HUN COMFORTZONE TE HALEN. EN OM VAN ELKAAR TE HOREN EN ZO ANDEREN WEER ENTHOUSIAST TE KRIJGEN.’ — Charlotte Brouwer, coördinator vrijwilligerspunt Stichting welzijnswerk Sliedrecht

WAAR KRIJG ENERGIE VAN?

NICOLINE BECK

beleidsadviseur

burgerparticipatie Wychen

ÖZLEM YALIM

SUSAN KEIJZERS

CHRISTINE DIEPMANN

gemeente Bergen

RUUD LEEIJENbeleidsmedewerker burger-

participatie gemeente Tilburg

DANIEL HENTSCHEL De Waan

WILMA CORNELISSEN

adviseur welzijn gemeente

Bergen (L)

‘Als burgers zich gehoord voelen;

daar word ik gelukkig van.

Dat er iets mee wordt gedaan.’

‘Van nieuwe inzichten en

perspectieven. Gelukkig

heeft onze gemeenteraad

geld beschikbaar gesteld

voor een innovatiefonds.

Mijn experiment zit in: dit

samen met burgers doen.’

‘Ideeën waarvan ik denk: daar kan

ik nog een keer wat mee. Zoals de

kickboksschool hier in Den Bosch.

Jammer dat de gemeente zich er mee

gaat bemoeien. We moeten ervoor

waken dat we dit soort projecten

gaan overnemen.’

‘Van mezelf nuttig voelen. Na

tien jaar een vaste baan was ik

werkloos. Dat remde heel erg mijn

energie. Als de basis weg is, komt de

futloosheid binnen. Minder zorgen

hebben, dat geeft mij een enorme

boost.’

Özlem:

‘Van al die mensen die hier zijn

met hetzelfde doel: loslaten en

een nieuwe denkrichting opgaan.’

Susan:

‘Van innovatieve ideeën en

nieuwe werkwijzen. Onze

gemeente was heel behoudend,

maar nu is er echt iets op gang

gekomen.’

Christine:

‘Van het loslaten, de nieuwe

denkwijze aannemen waarbij

je uitgaat van de kracht van

burgers.’

11

— ‘DE OVERLEGVORM, G1000, OM DE BURGERS UIT HUN COMFORTZONE TE HALEN. EN OM VAN ELKAAR TE HOREN EN ZO ANDEREN WEER ENTHOUSIAST TE KRIJGEN.’ — Charlotte Brouwer, coördinator vrijwilligerspunt Stichting welzijnswerk Sliedrecht

12

‘Dat ene uur dansen veranderde mijn leven’

De bijeenkomst met Marc Vlemmix was ongetwijfeld een van de meest

indrukwekkende gebeurtenissen van de dag. De oud-directeur van Station

Zuid, het voormalige dansproductiehuis van Zuid-Nederland, hoorde in

2010 dat hij Parkinson had. Vlemmix (toen 37), zelf geen danser, vroeg zijn

balletmeester Andrew Greenwood om hulp. De invloed van dans op zijn

lichaam bleek enorm. Sinds anderhalf jaar laten Vlemmix en Greenwoord

onder de naam Dance for Health ook andere Parkinson-patiënten dansen.

En daar zit je dan, met een kleine

honderd ambtenaren bij de kerstboom

in Dexter 11, zo’n kleine unit in het

congrescentrum. Marc Vlemmix en

balletmeester Andrew Greenwood

zitten tegenover ons op een stoel.

Greenwood, enthousiast, in zijn

moederstaal: ‘Iedereen is een danser, ie-

dereen is een bewegingsexpert. Omdat

we allemaal de eigenaar zijn van een

heel bijzonder apparaat, ons lichaam.’

Eerst doet Greenwood het voor: hoe je

een inktvis na kunt doen, virtueel je

handen kunt branden, zeewier kunt

imiteren; gewoon, zittend op je stoel.

En hoe bijzonder dat is. Dat je alleen al

bij de inktvis-beweging zo’n vierhon-

derd verschillende spieren en spiertjes

coördineert. En dan voel je ‘m aanko-

men: we mogen zelf aan de bak. Dat is

even slikken voor een ambtenaar op

een congres. Maar ze doen dapper mee.

Greenwood: ‘Iedereen is een professio-

neel beweger. Omdat we een geheugen

hebben.’

Gewoon, dansenMarc Vlemmix wist dat wel, maar

had het zelf nooit zo aan den lijve

ondervonden. De directeur van het

toenmalige danshuis Station Zuid was

een liefhebber, maar geen danser. In

2010 hoorde Vlemmix dat hij Parkinson

had. In diezelfde tijd werd duidelijk

dat de subsidiekraan voor Station Zuid

dicht zou gaan. ‘Drie jaar geleden lag

MARC VLEMMIX, DANSEN MET PARKINSON

ik op de bank bij de kerstboom, m’n

leven aan barrels. Toen heb ik Andrew

(Greenwoord, balletmeester bij Station

Zuid) gebeld en gevraagd of hij me kon

helpen. Ik zocht een alternatief voor

fysiotherapie om mijn lichaam aan de

gang te houden.’

Dat telefoontje veranderde alles.

Greenwood nam Vlemmix mee naar de

dansstudio. Vlemmix keek in de spiegel

en schrok van zijn eigen lichaam. In dat

licht, op deze plek, was dat er veel erger

aan toe dan hij dacht. Toen deed Green-

wood de gordijnen dicht, werd het licht

gedimd en liet hij Vlemmix dansen, een

uur lang. Vlemmix: ‘Dansen, zonder

oordeel, zonder te vragen of het mooi

of lelijk is wat je doet, gewoon dansen.

— ‘HOE ANNEMARIE JORRITSMA OVER HAAR OVERLEDEN MOEDER PRAATTE. HAAR VERHAAL BOEIDE, ZE MAAKT HET ONDERWERP PERSOONLIJK’— Annemiek Smetsers gastvrouw bibliotheek Rivierenland

13

DANCE FOR HEALTH

De stichting Dance for Health werd een kleine twee jaar

geleden opgericht door Marc Vlemmix en Andrew Greenwood,

met als doel met dans de kwaliteit van leven te verbeteren.

In eerste instantie voor Parkinson-patiënten, maar nu ook

voor mensen met reuma of MS. In veel Nederlandse steden

worden al lessen gegeven, en Dance for Health is ook in Italië

actief. Het VU Medisch Centrum in Amsterdam start in januari

een onderzoek naar de effecten van Dance for Health op het

lichaam van Parkinson-patiënten.

—

www.danceforhealth.nl

Dat uur heeft mijn leven veranderd. Dat

was het eerste moment sinds jaren dat

ik mezelf weer lekker voelde.’

ZelfwaardeGreenwood en Vlemmix gaven een

tijdje terug in Italië een workshopweek

aan twaalf Parkinson-patiënten. Eén

van de deelnemers was Nicolai. Nicolai

zei: ‘I know I look like a loser, but I will

be a winner.’ Hij kwam binnen met een

wandelstok, maar die liet hij na drie

dagen thuis. Op dag vier liep hij alleen

naar huis en kon hij zonder hulp in een

stoel gaan zitten. Vlemmix: ‘Je ziekte is

niet weg, maar je houding, je zelfwaar-

de, je zijn is veranderd. Dan reageren

mensen ook anders op je.’

— ‘HOE ANNEMARIE JORRITSMA OVER HAAR OVERLEDEN MOEDER PRAATTE. HAAR VERHAAL BOEIDE, ZE MAAKT HET ONDERWERP PERSOONLIJK’— Annemiek Smetsers gastvrouw bibliotheek Rivierenland

14

VIJF VRAGEN AAN MARTIN VAN RIJN

Het landelijke financiële

complimentje schafte

hij af. Maar om de

3,5 miljoen mantelzorgers

in Nederland tegemoet

te komen bekijkt

staatssecretaris

Martin van Rijn of hij

de cao’s kan verruimen.

Vijf vragen uit het

Vitality College van

‘de grote aanjager’ van

de decentralisaties.

— ‘DE AANGEPASTE VERSIE VAN HET KWADRANTSPEL, VAN MARENTHE DE BRUIJNE EN MAIKE POPMA. WAAR ZIT JE MET JE BEELDVORMING, HOE KUN JE HET VERANDEREN? DAT KLONK NIEUW. WEL JAMMER DAT ER WEINIG RUIMTE IS VOOR DISCUSSIE TIJDENS WORKSHOPS.’ — Ben Roos, kernfunctionaris gemeente Molenwaard

15

‘Ik doe zoals veel vijftigers doen: ik schuif de vraag voor me uit’

1. Wist u dat mantelzorgers gemiddeld 1100 euro toeleggen op alle vrijwillige hulp die ze verlenen? Tot voor kort kregen ze daarvan 200 euro terug in de vorm van het mantelzorg- complimentje. Waarom hebt u dat eigenlijk afgeschaft?

‘Een complimentje klinkt aardig,

maar in de praktijk pakte dat wisse-

lend uit. Het leverde steevast discus-

sie op. Wie komt ervoor in aanmer-

king, en wanneer? Mantelzorgers

zelf hadden er ook kritiek op: “Is dit

een zoethoudertje? Tweehonderd

euro is bij lange na niet genoeg! Voor

mijn vader die thuis woont, ontvang

ik het wel, voor mijn moeder in het

verpleeghuis heb ik er zogenaamd

geen recht op terwijl ik hetzelfde

doe.” Het had een willekeur, dat wil-

len we niet meer. Tegelijk valt met de

positie van mantelzorgers nog een

wereld te winnen. Hoe blijf je op de

hoogte van de jongste ontwikkelin-

gen? Welke kennis heb jij nodig om

iemand in je omgeving hulp te bie-

den? Hoeveel tijd kun je investeren,

en wat is daarvoor nodig? Ik ben met

vakbonden in gesprek om de cao’s te

verruimen en wil kijken hoe we op

beleidsniveau voor mantelzorgers

voldoende geregeld krijgen.’

2. Juist nu uw ouders u meer nodig hebben, heeft u in uw werk zoveel op uw bordje liggen. Lukt het u een beetje, dat mantelzorgen?

‘Het is woekeren met de tijd, dat

klopt. Ik heb vaak het gevoel dat ik

te weinig doe. Ik ben enig kind, het

komt allemaal op mijn bordje terecht.

Maar ik doe wat ik kan.’

3. Uw vader heeft de laatste tijd op z’n zachtst gezegd nogal wat te stellen gehad. Hoe is het nu met hem en met uw moeder?

‘Tja, hoe zeg je dat? Naar omstandig-

heden redelijk. Het was inderdaad een

heftige tijd, maar het gaat nu wel weer

goed met ze.’

4. Vindt u het terecht dat van kinderen inzet wordt verwacht als het neerkomt op verzorging van ouders?

‘Ja, ik vind dat we daarin wel wat van

hen mogen vragen. Maar niet alleen

van hen. Tijdens mijn werkbezoeken

ben ik veel coöperatieve initiatieven

tegengekomen. Samenwerkingsver-

banden van lotgenoten, mensen die in

de vriendenkring iets gezamenlijk

oplossen. Zo kan het natuurlijk ook,

je hoeft niet alles bij je familie te

beleggen.

5. Annemarie Jorritsma vertelt dat ze in een driegeneratie-huis leeft met haar kinderen en kleinkinderen. Is dat ook iets voor u?

‘Ik zou het geweldig vinden, maar ik

weet niet hoe mijn twee zoons daar

tegenaan kijken. Eerlijk gezegd doe

ik zoals veel Nederlandse vijftigers

doen: ik schuif de vraag wat ik op

oudere leeftijd zou willen voor

me uit. Ik denk dat het model van

Annemarie Jorritsma een mogelijk-

heid is, maar niet de enige echte. Het

bevestigt dat we in Nederland toe-

groeien naar meer verscheidenheid.

Veelkleurig wonen is een toekomst-

model.’

— ‘DE AANGEPASTE VERSIE VAN HET KWADRANTSPEL, VAN MARENTHE DE BRUIJNE EN MAIKE POPMA. WAAR ZIT JE MET JE BEELDVORMING, HOE KUN JE HET VERANDEREN? DAT KLONK NIEUW. WEL JAMMER DAT ER WEINIG RUIMTE IS VOOR DISCUSSIE TIJDENS WORKSHOPS.’ — Ben Roos, kernfunctionaris gemeente Molenwaard

16

Een nieuwe betekenis aan eenzaamheid

De ontwerpers en kunstenaars van Voor Eenzaamheid

bedenken projecten en interventies die stof tot na-

denken bieden. Want, stellen zij, eenzaamheid hoeft

de wereld niet uit. Het is van ieder mens en van alle

tijden. Dat wil niet zeggen dat het geen probleem is.

Eenzaamheid doet zich voor in vele gedaanten en in

de meest uiteenlopende situaties. Het is vaak omge-

ven met schaamte, verdriet en ontkenning. Een taai

taboe. En dát moet wel de wereld uit.

Met sandwichborden de straat opDe kunstenaars noemen hun projecten ‘social

design’: op een verrassende manier zoeken zij

eenzaamheid op. Zoals de sandwichman, Dennis

Lohuis, die met sandwichborden de straat opgaat,

met teksten als Ben ik misschien toch eenzaam en Zou je

van eenzaamheid kunnen houden.

Dennis merkt dat het werkt, praten over eenzaam-

heid met wildvreemden. ‘Ondanks het taboe dat op

eenzaamheid rust gaan mensen, als zij “open” gaan,

er graag over in gesprek.’

Taal voor eenzaamheidEen ander opvallend project van Voor Eenzaamheid

is de taalworkshop van Madelinde Hageman. Ze

zoekt naar nieuwe woorden die ervaringen met

eenzaamheid uitdrukken. Hageman: ‘Taal voor een-

zaamheid is het antwoord op het taboe om hierover

te praten.’ Op zoek naar andere woorden voor het

Ze waren even op het verkeerde been, de deelnemers in het

Crash Test Center. ‘Voor Eenzaamheid’, dat zal wel gaan

over eenzaamheidsbestrijding. ‘Nee’, zeggen de initiatief-

nemers van het platform, ‘we zijn niet tegen eenzaamheid,

maar willen het een nieuwe betekenis geven.’

kernfunctionaris gemeente Molenwaard —‘ZORA DE ROBOT VAN TNO, DE HAMBURGERS EN HET INITIATIEF VAN 3DKANJERS. STUURT OCW AL 40 JAAR VISIELOOS HET ONDERWIJS AAN, DIT SOORT INITIATIEVEN

17

‘Eenzaamheid is een taai taboe, dát

moet de wereld uit’

begrip eenzaamheid begon Madelinde Hageman

bij de Eskimotaal. ‘Alleen voor sneeuw heeft de

Eskimo al 22 woorden. Vervang je sneeuw hier door

eenzaamheid, dan krijg je veel meer woorden voor

de verschillende verschijningsvormen ervan. Zo

krijg je een rijkere taal die uitdrukt om wat voor

eenzaamheid het gaat.’

Het platform Voor Eenzaamheid wil dat andere secto-

ren gaan meedoen, in kleine stapjes. Met gemeen-

ten, zorg- en welzijnsorganisaties samen manieren

zoeken om eenzaamheid in een ander perspectief

te zetten. ‘Want het gaat om veerkracht en levens-

kracht van mensen.’

OPGEPIKT

—STRUINEND OVER HET FESTIVAL VALT ER VAN ALLES OP TE PIKKEN.

TE HOREN, TE VOELEN EN TE ZIEN.

FILMPJEEen voice-over: ‘We moeten nieuwe verbindingen gaan maken,

verdikkeme! Failure is not an option.’ Deelnemers schuiven aan

bij de vrolijke dames en heren van Vitality JAM, onder andere bij

Peggy Dieters-Cup, om op zoek te gaan naar die verbinding.

‘De urgentie van de veranderingen is voelbaar. Men weet het. En

men wil ook. We verdeelden ze hier aan de tafels in twee groepen:

gemeente en burgers. Je zag de kruisbestuiving ontstaan.

Burgemeester Bert Bouwmeester van Coevorden verwoordde

het zo: een mooie ervaring om door deze snelkookpan-aanpak de

verbinding te voelen met elkaar.’

HELDEN VAN DRENTHEWees trots op de mensen die voor Drenthe goud verdienen door

iets te doen voor hun omgeving, vertelt de campagne Helden van

Drenthe. Ze staan in een boekje en een aantal van hen vandaag op

het festival. Het zit ‘m in kleine dingen, vertelt een van de helden,

Wildrik Barkema (83). ‘De gemeente? Dat zijn jij en ik!’

—‘ZORA DE ROBOT VAN TNO, DE HAMBURGERS EN HET INITIATIEF VAN 3DKANJERS. STUURT OCW AL 40 JAAR VISIELOOS HET ONDERWIJS AAN, DIT SOORT INITIATIEVEN

HOE ZOU DE IDEALE BURGER OMSCHRIJVEN?

RESTO VAN HARTE:

‘EEN SIMPELE MANIER OM EENZAAMHEID TE BESTRIJDEN’

—

Fred Beekers, oprichter van Resto van Harte, kijkt toe hoe de bestuurders zijn keuken voor een dagje overne-men. Zo’n vijfhonderd hamburgers worden vandaag belegd en uitgeser-veerd. Een interview met de oprichter van deze bijzondere buurtrestau-rants.Prima hamburgers. Maar wat is nu precies het doel van Resto van Harte?

‘De wereld is complexer geworden door

alle technologische ontwikkelingen, de

samenleving is individualistischer ge-

worden. Ik wil mensen met elkaar verbin-

den, een plek creëren waar verschillende

generaties en culturen elkaar kunnen

ontmoeten. Met als doel de gezondheid

van mensen te verbeteren, op fysiek,

mentaal en sociaal gebied.’

Wat doen jullie om mensen met el-kaar te verbinden?‘We organiseren zo’n twee keer per

week wijkdiners, waarbij gasten kunnen

plaatsnemen aan lange tafels. Eten doen

we allemaal samen. We zorgen ook altijd

voor een doe-programma: samen spor-

ten, voorlichting over gezond eten.

Daarnaast kun je ook meedoen als

vrijwilliger. Het is een simpele manier

om eenzaamheid te bestrijden: je kunt

aanschuiven aan tafel of je aanmelden

als vrijwilliger.’

Hoe zit het precies: wordt het volle-dige buurtrestaurant gerund door vrijwilligers? ‘Nee, per restaurant zijn er twee

betaalde krachten: een kok en een mana-

ger die het meedoe-programma opstelt.

Daarnaast zijn er ongeveer dertig vrijwil-

ligers per restaurant die in de bediening

werken, meehelpen in de keuken en de

tafels dekken.’

Kan iedereen aanschuiven?‘Een drie gangendiner kost zeven euro.

Om het laagdrempelig te houden, kun-

nen minder draagkrachtige mensen aal

aanschuiven voor vier euro. Je begrijpt

dat dit niet kostendekkend is, daarom

betalen sponsoren en gemeenten mee.’

18

VERNIEUWEN DE SCHOLEN EN ZORGEN VOOR LEERONTWIKKELINGEN.’ — Hans Korringa, organisatieadviseur Groningen (en roots in het onderwijs)

HANS FREIJEwethouder Wmo en sport

in Gorinchem

‘De ideale burger weet wat er

mogelijk is voor hem, en weet

waar hij de juiste informatie

moet halen.’

HOE ZOU DE IDEALE BURGER OMSCHRIJVEN?

ROOS VAN GELDEREN

wethouder jeugd, zorg en

welzijn in Leiden

HERMAN KRAKE

vrijwilliger bij Resto van Harte MARLEEN DAMEN wethouder werk en inkomen, wijken en financiën in Leiden

GEERT SNIJDERS

wethouder ruimtelijke ordening

en zorg, gemeente Den Bosch

‘Iemand die zelf zijn eigen

leven kan inrichten en doelen

najaagt. De ideale burger is niet

op zichzelf gericht, maar voelt

zich ook verantwoordelijk voor

zijn omgeving.’

‘Ik bén de ideale burger! Door

mijn vele werk in het buiten-

land had ik nooit tijd om te

koken, ik had nog nooit een

ei gebakken. Nu werk ik als

vrijwilliger in de keuken. En

leuk dat ik het vind bij Resto

van Harte.’

‘De ideale burger geeft bekend-

heid aan zijn initiatieven en

zoekt de samenwerking met de

instellingen in de wijk.’

Waar kan ik Resto van Harte vinden?‘Inmiddels zijn er 35 buurtrestaurants

in heel Nederland, op

www.restovanharte.nl vind je alle

buurt restaurants.’

Klinkt goed, lijkt me ook iets voor mijn gemeente. Wat moet ik doen? ‘Elk jaar komen er drie nieuwe wijk-

restaurants bij, we willen graag uitbrei-

den. Neem gerust contact met me op via

f.beekers@restovanharte.nl. En het

initiatief hoeft natuurlijk niet vanuit de

gemeente te komen.’

‘De ideale burger is betrokken

bij zijn eigen straat, wijk en

stad. Komt niet alleen iets ha-

len, maar brengt ook iets, eigen

ideeën bijvoorbeeld. De ideale

burger krijgt de ruimte om zijn

ideeën verder te helpen. Ik hou

van kritische denkers, die het

bestuur scherp houden.’

19

VERNIEUWEN DE SCHOLEN EN ZORGEN VOOR LEERONTWIKKELINGEN.’ — Hans Korringa, organisatieadviseur Groningen (en roots in het onderwijs) — ‘HET BETOOG VAN LUCIEN ENGELEN VAN HET RADBOUD UMC. DAAR

20

‘Leren van de conflicten die nog gaan komen’

VITALITY COLLEGE DOOR MINISTER PLASTERK

Geen burgerparticipatie maar juist meer overheids-

participatie. Als het aan minister Ronald Plasterk ligt,

draaien we de rollen om: wijk-bewoners steken de koppen bij elkaar om te zien wat de buurt

nodig heeft en hoe ze dat samen van de grond tillen, de gemeente legt slechts het oor

te luisteren. Lokale democratie heet dat in overheidsjargon.

WAAR WIJ NOG VEEL DENKEN IN NETWERKEN EN KETENPARTNERS VERLEGT HIJ DE GRENZEN EN GEEFT EEN ROL AAN PARTIJEN ALS APPLE, GOOGLE EN FACEBOOK. DAN KAN HET ZÓ ANDERS. ECHT EEN EYE-OPENER.’ — ’ Lucienne van Laar, directeur Gezondheidszorg Hogeschool Leiden

21

Eigenlijk doet hij hetzelfde als dat wat de meeste

Nederlanders doen, geeft minister Ronald Plasterk

toe in een overvolle zaal tijdens het Vitality College:

hij schuift de vraag Hoe wil je later wonen als je oud

bent?’ voor zich uit. ‘Het staat hoog op mijn politieke

agenda, terecht. We willen betrokkenheid tussen

generaties bevorderen, niet de overheid bepaalt hoe

het moet, maar jij zelf. Toch blijft het een dilemma:

ik wil mijn kinderen niet met de vraag belasten, ze

zijn net hun adolescentie voorbij en op eigen benen

gaan staan.’

Blijvend verantwoordenMinister Plasterk had net verteld dat hij in het

afgelopen jaar met staatssecretaris Martin van Rijn

naar Denemarken en Finland was geweest. Die twee

landen hebben immers al langer ervaring met de

decentralisatie waar Nederland nu voor staat. Zijn

lessons learned: na zeven jaar zijn onze bovenbu-

ren nog steeds aan het decentraliseren. Zijn Finse

collega’s hadden benadrukt: ‘Denk niet dat je na

deze ingreep minder naar de Kamer wordt geroe-

pen. Gaat er lokaal iets mis, dan heb je je blijvend te

verantwoorden, ook al heb jij het antwoord al klaar

dat wat plaatselijk gebeurt, ook daar moet worden

opgelost. Plasterk houdt er rekening mee dat de

komende jaren nog druk voor hem zullen worden.

‘We moeten leren van de conflicten die zich gaan

voordoen op gemeentelijk niveau. Iemand krijgt

niet de hulp die hij van overheidswege verwacht en

vecht dat aan. Wat gaat dat betekenen? De juridische

onderbouwing van de decentralisaties is op detail-

niveau nu nog onderbelicht, daarvan zullen nog veel

kwesties komen.’

OPGEPIKT

—STRUINEND OVER HET FESTIVAL VALT ER VAN ALLES OP TE PIKKEN.

TE HOREN, TE VOELEN EN TE ZIEN.

ROBOT‘Heb je het leuk vandaag op het Festival De Energieke

Samenleving?’ Zora de zorgrobot, vandaag prominent aanwezig in

het Vitality Lab, weet precies waar we zijn. Je mag haar aanraken,

ze gaat met je in gesprek. En het is zoals de ouderen zeggen die

haar al een dagje op proef kregen: het is leuk gezelschap.

MENSENBIEBWat liggen die mensen hier? Inderdaad, geen boeken maar mensen

om even te lenen en persoonlijke vragen te stellen over hun bur-

gerinitiatieven. Marije van Stadslab Leiden, Emile van Thuiszorg

Emile, Henry de Gooijer en zijn Duurzaam Soesterkwartier, e.v.a. In

deze film staan alle initiatieven nog eens op een rij.

WAAR WIJ NOG VEEL DENKEN IN NETWERKEN EN KETENPARTNERS VERLEGT HIJ DE GRENZEN EN GEEFT EEN ROL AAN PARTIJEN ALS APPLE, GOOGLE EN FACEBOOK. DAN KAN HET ZÓ ANDERS. ECHT EEN EYE-OPENER.’ — ’ Lucienne van Laar, directeur Gezondheidszorg Hogeschool Leiden

22

23

24

DE TEGELTJESWIJSHEID VAN JOY VAN DER STEL

De geboorte van Joy van der Stel (39) duurde 92 uur. Ze is tachtig procent spastisch verklaard en zou altijd dagelijks 24 uur zorg nodig hebben. Die redt het niet, sprak de

arts tegen haar ouders. Inmiddels leidt ze haar eigen bedrijf, heeft ze een gezonde dochter en schreef ze haar eigen boek. ‘Ik voldoe niet aan de statistieken.’

‘Ik kan alles wat ik belangrijk vind te kunnen’

Soms neemt Joy haar dochter mee naar de

supermarkt. Dan ziet ze de mensen den-

ken: je kunt zeker nergens bij, zij moet je

helpen. Met evenzoveel meewarigheid

pareert Joy die aanname. ‘Ik neem haar

mee zodat ze leert hoe je boodschappen

doet.’ Mensen trekken conclusies op ba-

sis van wat ze zien, niet op basis van wat

jij kunt, wil ze maar zeggen.

Droom in duigenJoy van der Stel werd geboren met een

ernstig zuurstoftekort. De eerste vier

jaar bracht ze in het ziekenhuis door,

met een slangetje in haar neus voor

vloeibaar eten. Voor haar moeder viel de

moeder-dochterdroom in duigen: nooit

samen winkelen, geen vriendjes over de

vloer, niet samen een studentenkamer

behangen en nooit oma worden. Haar

vader bekeek het meer optimistisch: ze

is er al vier jaar, ze wil iets, dus laten we

kijken wat kan.

Uw dochter wil nietIn de instelling waar Joy terecht kwam,

was de groepsleiding minder optimis-

tisch: ‘Uw dochter is eigenwijs, ze wil

niet eten.’ Maar Joy had geen slikreflex,

omdat ze dat vanwege het slangetje

in haar neus niet ontwikkeld had. Een

week lang zat ze tijdens de maaltijden

bij haar vader op schoot. Hij streelde

over haar keel als ze een hap in haar

mond nam; na zeven dagen had ze het

door en at zelfstandig. Er zijn meer wegen

die naar Rome gaan werd een tegeltjes­

wijsheid in huize Van der Stel. Net als:

op voorhand sluiten wij niets uit. ‘Ik kan

alles wat ik belangrijk vind te kunnen.

En ik kan het op mijn tempo’, houdt Joy

haar gehoor voor terwijl ze haar verhaal

doet onder de kerstboom. Ze dikt het

aan: ‘Wilden jullie beweren dat jullie

alles kunnen doordat jullie niet gehan-

dicapt zijn en ik wel? Laat maar los, ook

jij kunt niet alles. Wat past bij jou? Dát

is de vraag.’

Op basis van wilskracht, doorzettings-

vermogen en een berg humor bereikte

Joy wat ze wilde bereiken. Toegegeven,

niet voor iedere burger is dat wegge-

legd. ‘Dat hoeft ook niet’, werpt ze tegen.

‘Ik vind het belangrijk dat mensen een

keuze hebben. Alle regelgeving is geba-

seerd op statistieken. Daarmee sluit je

kansen buiten, dat vind ik jammer.’

Regels regerenWij mensen willen wel, maar de regels

zitten ons dwars, vindt Joy. Ze merkte

het in haar eigen carrière. ‘Ik ben ar-

beidsongeschikt verklaard, dus ik kan

geen huis kopen , laat staan een arbeids-

ongeschiktheidsverzekering afsluiten.

Maar ik werk gewoon hoor, als zelf-

standige, opperde ik bij de verzekeraar.’

Maar dat telt niet, dus staat ze niet als

zelfstandige in de boeken. Nog zoiets:

huursubsidie. ‘Dat kon ik niet ontvan-

gen. Vanwege mijn handicap kon dat

niet vanuit de AWBZ worden betaald.’

Een van de toehoorders wil weten: ‘Wat

zou je morgen als eerste veranderd wil-

len zien?’ Het uitgangspunt, is haar ant-

woord. ‘In de ogen van de meeste men-

sen bestaan er twee werelden: die van de

gehandicapten en die van de gewone. Er

bestaat geen geïntegreerd geheel. Wij

accepteren dat, we gaan ervan uit dat het

is zoals het is. Maar wat voor mij geldt,

hoeft niet op jou van toepassing te zijn.

Wat heeft iemand nodig?, dat zou het

uitganspunt moeten zijn.’

— ‘IK MIS JUIST VAN ALLES. HAD VERWACHT DAT HET FESTIVAL GERICHT ZOU ZIJN OP DE VRAAG: HOE ORGANISEER IK ALS GEMEENTE MET BURGERS VERANDERING VAN BELEID? VEEL VAN WAT IK HIER TEGENKOM RICHT ZICH

25 25

— ‘IK MIS JUIST VAN ALLES. HAD VERWACHT DAT HET FESTIVAL GERICHT ZOU ZIJN OP DE VRAAG: HOE ORGANISEER IK ALS GEMEENTE MET BURGERS VERANDERING VAN BELEID? VEEL VAN WAT IK HIER TEGENKOM RICHT ZICH

26

1. Hoe zit het met de financiering? Leatemia: ‘De vraag “wat kost het?”

zou ik willen omdraaien: wat levert

het op? In wijkcentrum Noorder-

poort wordt waarde gecreëerd. Het is

een oefenplek waar bewoners aan de

slag kunnen in de horeca, schoon-

maak of het beheer. Het is belangrijk

dat de gemeente beseft dat er ook

in de zogenaamde probleemwijken

talenten zijn. Bij aanbestedingen zou

de gemeente zaken kunnen uitbeste-

den aan de buurt, zoals groenbeheer.

Want uiteindelijk is het de bedoe-

ling dat onze buurtonderneming

economisch duurzaam wordt.’

Van der Sanden: ‘Ik word vier

uur per week betaald, de rest is

vrijwillig.’

Noudri: ‘Ik word betaald om te wer-

ken als verbinder tussen wijkbewo-

ners en professionals.’

2. Leuk zo’n burgerinitiatief, maar waar begin je?

Leatemia: ‘Begin bij actieve burgers,

ga daarmee praten. Beetje bij beetje

ontstaat er een groeiend netwerk.

4 PRANGENDE VRAGEN AAN 3 BOSSCHE BURGERINITIATIEVEN

‘Ik raad ambtenaren aan om niet met eigen ideeën te komen’

Maatschappelijk initiatief nemen, wat vraagt dat van burgers en wat vraagt het van de overheid? Vijftig festivalgangers bezoeken wijkcentrum

Noorderpoort in de wijk Hambaken, waar ze in gesprek gaan met drie kwartiermakers: Yousef Noudri van een kickboksschool, Loes Leatemia van een buurtonderneming en Mieke van der Sanden van een burgerwijkteam.

Verder moet je open kunnen luis-

teren naar wat mensen zélf willen.

Benader mensen als individuen, kijk

wat ze op individuele basis kunnen

doen. Benader ze niet als groepen,

want groepen hebben intern conflic-

terende belangen.’

Noudri: ‘Als je sterk bent en voor

jezelf opkomt, dwing je respect af.

Veel jongens zien me als hun grote

broer, daardoor kan ik veel bereiken.’

Van der Sanden: ‘We zijn uitgegaan

van de bestaande veertien verenigin-

gen en stichtingen in de wijk.’

OP ZORG EN WELZIJN.’ — Ingrid van Lankvelt, adviseur volkshuisvesting gemeente Uden

27

3. Hoe bereik je moeilijk bereikbare doelgroepen? Noudri: ‘De contributie is laag, de kickboksschool vraagt

een euro per les. Zo kan iedereen meedoen. Verder loop ik

gewoon op straat en spreek ik mensen aan. Ik ben bekend

met de cultuur. Daarmee bedoel ik niet de Marokkaanse

cultuur, maar de straatcultuur. Ik behoorde zelf tot de

“doelgroep” en weet daardoor precies wat de jongens

missen: een voorbeeld. Bovendien spreek ik de taal van de

jongeren op straat. Zie ik iemand tijdens schooltijd rond-

hangen? Dan stap ik er gewoon op af, om een dag later

met de school te gaan praten.’

Leatemia: ‘Ook wij gaan de straat op, om in gesprek te

komen met de buurt.’

4. Wat is de rol van de gemeente? Leatemia: ‘Normaal gesproken verzinnen professionals

dingen voor burgers. Ik raad ambtenaren aan om niet met

eigen ideeën te komen. Geef burgers de ruimte, dan bor-

relen er vanzelf mooie dingen op. De gemeente denkt mee

als partner en ondersteunt met faciliteiten. In dit geval

met een leegstand pand.’

BOSSCHE BURGERINITIATIEVEN

NOORDERPOORT SAMEN DOENHambaken is een wijk met veel culturen, of zoals kwartiermaker Loes Leatemia het verwoordt ‘Met

een rijkdom aan talenten’. Het leegstaande gebouw bij het winkelcentrum is door de buurtbewoners om-getoverd tot een buurtonderneming. Het idee is dat bewoners hier zelf dingen organiseren, voor en door Hambaken. Leatemia: ‘Alles komt uit de mensen zelf. Hoe meer mensen meedoen, hoe meer ze te zeggen

hebben.’ Er is een bibliotheek, een speel-o-theek, een bar, een huiskamer om te flexwerken en er worden

activiteiten georganiseerd. meer weten? kijk op

www.noorderpoort-samendoen.nl—

BURGERWIJKTEAM OOSTERPLAS DOETDe bewoners rond de Oosterplas hebben ervoor

gekozen om zelf een burgerwijkteam te starten. De meerwaarde van burgers is volgens kwartiermaker Mieke van der Sanden dat ze 24/7 in de wijk aanwe-

zig zijn en de wijk goed kennen. ‘Veel mensen zijn geboren en getogen in de wijk, en weten precies hoe

de lijnen lopen.’ Oosterplas Doet wil de gemeen-schapszin, burenhulp en solidariteit terugkrijgen.

Inmiddels hebben drie van de vijf jonge wijkbewo-ners, die werkervaring opdoen bij een vereniging in

de wijk, een betaalde baan gevonden. meer weten? kijk op

www.oosterplasdoet.blogspot.nl—

KICKBOKSSCHOOL HAMBAKEN GYMElke avond is er een kickboks-training, die ervoor zorgt dat jongeren iets te doen hebben en niet op

straat rondhangen. Yousef Noudri: ‘Het is een harde training, zodat de jongens daarna moe naar huis

gaan.’ Noudri fungeert als verbinder tussen bewoners en professionals. Overdag probeert hij jongeren en

ouders verder te helpen zodat ze kunnen meedraai-en. Zo geeft hij weerbaarheidstraining aan gepeste

jongens. Bij complexere vraagstukken zoals schulden zoekt hij de samenwerking met het sociaal wijkteam.

meer weten? kijk op www.facebook.com/hambaken.gym

— ‘ONZE BUSREIS, MET 60 MAN UIT AMERSFOORT. KENNIS MAKEN, UITWISSELEN VAN IDEEËN, LACHEN; ERG WAARDEVOL.

28

3D-PRINTEN VERANDERT DE WERKELIJKHEID

Doe mij even een geprint stoepje

Een energieke samenleving is een doe-het-zelf-maatschappij waar burgers als kleine zelfstandigen bepalen wat ze nodig hebben. 3D-printing helpt daarbij. Maar wat kunnen over-heidsinstanties ermee? Een initiator, een visionair en een

wetenschapper over 3D en de maakindustrie.

IK HAD VAN HET FESTIVAL MEER DYNAMIEK VERWACHT. HET GAAT VOORAL OVER INITIATIEVEN, IK HEB BEHOEFTE AAN VERHALEN VAN MENSEN ZELF.’ — Bertien Houwing, wethouder gemeente Amersfoort

29

Wie: Jorgen Schram

Wat: Nederlandse School voor

Openbaar Bestuur, onderzoeker,

leermanager

¬

‘Stel, een van jouw inwoners print

een paaltje om de parkeerplaats

voor zijn huis te markeren zodat hij

voortaan zijn auto op een vastgestel-

de plek kan neerzetten. Wat doe je

daar dan als gemeente mee? 3D-prin-

ten werpt nu al vraagstukken op die

van belang zijn voor je beleid. Want

wat is de betekenis van een nieuw

aan te leggen bedrijventerrein als

ondernemers straks geen loodsen

of grote garages meer nodig hebben

dankzij de 3D-printer? Hoe hou je

toezicht op een 3D-geprint pistool

dat uiteraard nergens staat geregis-

treerd, zoals dat wel verplicht is met

wapens die in Nederland in omloop

zijn? Moet de overheid hier wel op

toezien? En hoe actief? Is het beter de

effecten af te wachten om vervolgens

te reageren op de uitwassen die er

komen? Wat betekent dat voor je

rol, voor regelgeving, voor mogelijk-

heden voor jouw diensten? Dat zijn

vragen die nu op ons afkomen.’

Wie: visionair Mick Walvisch

Wat: internationaal ondernemer

en expert op het gebied van customer

experience

¬

‘Nieuwe techniek verbindt niet alleen

het een met het ander, het verandert

ook onze sociale omgang. Smart citys,

crowd sourcing, robots, ze creëren een

nieuwe wereld. Die is dichterbij dan

je denkt. De 3D-printer mag nu voor

de particulier een leuke gadget zijn,

in de industrie wordt hij al veelvul-

dig gebruikt. Gehoorapparaten en

bijvoorbeeld protheses worden in

laboratoria tegenwoordig goedkoop

en snel geprint. Brandwondencen-

trum Beverwijk print ‘huid’ om won-

den te doen herstellen. Een Duitse

autofabrikant zette onlangs bij al

zijn dealers een printer neer die on-

derdelen in 3D kan maken waarmee

in de garage de schade snel verhol-

pen wordt. Dat betekent nogal wat.

Straks hebben we geen opslagruimte

meer nodig, geen bezorgkosten,

geen wachttijden. 3D-printen doet

grenzen vervagen. Interessant voor

ondernemers, burgers en overheid.’

Wie: initiator Jos Kok

Wat: 3Dkanjers wil talentontwikke-

ling in het basisonderwijs stimuleren

en de interesse voor wetenschap en

techniek bevorderen

¬

‘Kinderen zijn nieuwsgierig, ze

verwonderen zich over een object als

een 3D-printer en willen uitprobe-

ren wat ze er mee kunnen maken.

Dat is precies wat 3Dkanjers wil

bevorderen. En dan zie je wat er al-

lemaal kan als je mensen de vrijheid

geeft. Kinderen malen er niet om

dat er een online handleiding in het

Engels bij zit. Via google-vertalen

komen ze er ook wel. De 3D-printer

verbindt organisaties en industrie-

en. Ik maak net kennis met twee

medewerkers van de Reiniging

gemeente Almere. Bij het zien van

de printer ontstond het idee om op

scholen kinderen van afval nieuwe

materialen te laten ontwerpen, eens

zien waar ze mee komen. En on-

dertussen maak je hen bewust van

hergebruik en duurzaamheid.’

IK HAD VAN HET FESTIVAL MEER DYNAMIEK VERWACHT. HET GAAT VOORAL OVER INITIATIEVEN, IK HEB BEHOEFTE AAN VERHALEN VAN MENSEN ZELF.’ — Bertien Houwing, wethouder gemeente Amersfoort

30

‘Dit verhaal is liefde. Vergeef me mijn tranen, straks als het

moeilijk wordt. Want ik vertel u dit verhaal over onze jonge-

ren die zich openen, vanuit hun hart. Zij doen iets voor de

Nederlandse ouderen, mensen die niemand hebben en alleen

op hun kamer in het verzorgingshuis zitten. De gemiddelde

leeftijd is 90 jaar. Het was geen vraag toen we begonnen met

Omalief, het was vanzelfsprekend. Onze jongeren doen niets

bijzonders, ze gaan een uurtje langs op vrijdagmiddag. Soms

nemen ze iets mee. Een haring als oma daarvan houdt. Ba-

nanen of bloemen. Ze gaan niet per se iets doen; naar buiten

of wandelen hoeft niet. Deze mensen vinden het fijn dat ze

gewoon komen, er voor ze zijn. Even een praatje maken. Die

lach van herkenning als Berat of Rabia binnenkomt. Het is

een kleine stap, maar de ouderen worden er heel blij van.’

Leidse Jeugdlintje‘De schok was groot toen een van de oma’s ziek werd en korte

tijd later overleed. Ik zie het nog voor me: de huilende jonge-

ren rond haar bed, ze kusten haar hand. Zij toonden haar hun

respect, lieten haar merken dat ze veel voor hen betekende,

MUSTAFA KUS

Kerstverhaal vanuit het hart

Het is stil rond de kerstboom als Mustafa Kus praat. De energieke samenleving gonst op de achtergrond. De Leidse initiatiefnemer van het project Omalief vertelt zijn verhaal

– hij noemt het zijn kerstverhaal - over de Turks-Neder-landse jongeren die wekelijks een bezoek brengen aan een

Leidse oma of opa.

onze oma Roos. Hoe moeilijk was het die dag van het over-

lijdensbericht. Juist die dag kreeg project Omalief een prijs:

het Leidse Jeugdlintje, voor het goede werk voor de ouderen

in de stad. “We gaan niet naar de prijsuitreiking”, zeiden de

jongeren, “we gaan nu niet feestvieren.” Maar we zijn toch

gegaan. Uit respect voor de oma’s en opa’s. En het geld van de

prijs – bedoeld voor een uitje voor de jongeren – schonken zij

aan het verzorgingshuis van onze oma’s en opa’s.’

Leven vanuit je hart‘Dit verhaal gaat over leven vanuit je hart. Hoe kunnen wij

mensen vergeten die zoveel voor ons hebben gedaan, die

altijd voor hebben klaargestaan? Die boodschap wil ik u van-

daag meegeven: het is belangrijk dat we ons afvragen wat we

voor elkaar over hebben. Niet alleen via de mond, maar via

het hart. Als mens, als ambtenaar, als politicus.’

31

MENSENBIBLIOTHEEK—

In het hart van het congrescentrum

is de Mensenbibliotheek, een bieb

waar je geen boeken leent, maar

mensen. In dit geval een maatschap-

pelijk initiatiefnemer die je twintig

minuten kon lenen om met hem

of haar een persoonlijk gesprek te

voeren. Daarnaast werden alle elf

initiatieven gepresenteerd in een

film die ter plekke te bekijken was.

Ook nog steeds online te zien:

http://vimeo.com/113021345

32

Bij dak- en thuislozen denk je al snel aan de Swiebertjes,

zoals initiatiefnemer Thijs Eradus ze noemt. Zwervers met

een verslaving, een psychisch probleem of allebei. Maar

dat - en dat beseffen maar weinig mensen - is qua aantal niet

de belangrijkste groep. Het grootste deel zijn economische

daklozen. Mensen die na een scheiding, ontslag of om andere

redenen in de financiële problemen komen en hun huis

kwijtraken.

Werk eerstEen groep waarmee Thijs Eradus veel ervaring heeft in de

vijftien jaar dat hij nu met dak- en thuislozen werkt. Een paar

jaar geleden besloot hij zich juist op economische daklozen

te richten, met wat hij noemt een ‘leer- en werkarrangement’.

‘We garanderen onze deelnemers dat ze binnen zes maan-

den een baan hebben. Als ze werken, krijgen ze ook een dak

boven hun hoofd en financiële begeleiding.’

‘Als ze werken’, dat is een cruciaal zinsdeel. Werken is een

zinvolle dagbesteding, is goed voor je zelfrespect en je leert

weer mensen kennen. Ze zijn niet van het pappen en nathou-

den bij Springplank040. Eradus: ‘We gaan niet eerst zorgen,

maar zetten primair in op werk. Omdat ze veertig uur per

week werken, hebben ze minder zorgbehoeftes. Normaal

heeft een dakloze een man of zes, zeven om zich heen die

hem begeleiden. Omdat ze bij ons een belangrijk deel van de

dag werken, kunnen wij het af met één begeleider.’

Verleen geen hulp!Eradus heeft in Eindhoven en omgeving zo’n zestig bedrijven

die participeren. Springplank040 is geen stichting, maar een

bv, die weliswaar subsidie krijgt, maar zijn geld ook verdient

met het plaatsen van de deelnemers. Een principekwestie

voor Eradus. ‘Mijn droom is om in de toekomst geheel zon-

der subsidie te kunnen draaien.’

In principe is de methode van Springplank040 overal in-

zetbaar. Eradus is op dit moment met verschillende (grote)

gemeenten in gesprek. De belangrijkste tip voor wie wil ko-

piëren: ga niet zorgen, faciliteer. ‘De neiging om hulp te ver-

lenen is erg hardnekkig. De neiging om hulp te ontvangen

trouwens ook. We bieden woningen aan, maar zonder bed.

De eerste vraag die we altijd krijgen: “Waar is m’n bed?” Als

iemand ziek is, gaan hulpverleners hulp verlenen. Niet doen,

gewoon aan het werk zetten. Vergeet niet, dit zijn mensen

die ook vaak een motivatieprobleem hebben. Die mag je best

een schop onder hun kont geven. De bedrijven die participe-

ren, willen natuurlijk alleen gemotiveerd personeel.’

Hoog slagingspercentageVan alle deelnemers die Springplank040 de afgelopen ander-

half jaar hielp, heeft 120 nog steeds een baan. Het slagings-

percentage is opvallend hoog, tachtig procent. ‘Daar ben ik

als directeur van Springplank040 nog niet tevreden over.

Maar de gemeente Eindhoven is er erg blij mee.’

MENSENBIBLIOTHEEK: SPRINGPLANK040

Niks eerst bed en brood voor daklozen, zet ze aan het werk! Dat is het credo van het Eindhovense initiatief Springplank040, een

van de meest opvallende projecten van de Mensenbibliotheek.

Eerst werk, dan pas bed en brood

33

‘Wilskracht en discipline. En niet te veel veranderen’

Schetst u eens een dag?‘Ik sta op om half 9. Dan lees ik mijn krantje. En na de middag

ben ik weg! Twee keer per week naar de putting club, midget-

golfen. En jeu-de-boules spelen.’

Grote lach. ‘En ik mag heel graag biljarten.’

Dan hoorde ik dat u nog veel fietst. Iedere zaterdag naar de Tilburgse markt bijvoorbeeld. Hoe gaat dat, fietsen als je honderd bent?‘Ik vind dat het prima gaat. Ben niks bang hoor van het

drukke verkeer, als u dat bedoelt. Ik voel me helemaal veilig.

Het maakt me niets uit. Gewoon doorgaan zeg ik. Ja, mijn

kinderen zijn er niet zo blij mee. Ach. Zelf ben ik niet zo blij

met mijn nieuwe fiets, da’s zo’n lage, dat fietst zo zwaar. Ge

kunt er niet meer dan een boodschap op doen.’

U doet nog veel; beweegt iedere dag. En u mankeert helemaal niets! Heeft u een verklaring voor uw vitaliteit?‘Eén vaste leefregel heb ik altijd gehad: niet te veel verande-

ren, alle dagen vaste regels. Ik blijf altijd bezig, was tot mijn

97ste voorzitter van de biljartvereniging en secretaris van

de putting club. Nu mogen de jongeren dat doen, dacht ik.

Heel veel bewegen, dat is goed. Doen Frits, zeg ik dan tegen

mezelf. Met wilskracht en discipline word je oud denk ik.’

En gelukkig zijn?‘Ja, ik ben heel gelukkig, sta elke dag vrolijk op. Ik doe alles

nog zelf, niemand die mij hoeft aan te kleden.’

Hoe blijft u vitaal? vraagt NRC-redacteur Gijsbert van Es aan de honderdjarige Frits van Poppel.—

GESPREK MET EEN VITALE 100-JARIGE

FRITS VAN POPPEL (1914) is geboren en getogen in Tilburg. Hij had een

goedlopend bedrijf als kolenboer, waaraan in

de jaren ‘60 een einde kwam door de komst

van het aardgas. Nadien verhuurde hij garage-

boxen; het was de tijd waarin steeds meer

mensen een auto kregen. Na zijn pensionering

bekleedde Frits diverse bestuursfuncties.

34

Die mindset, het vermogen om positief in het leven te staan, doet heel veel.‘Ik denk het. Maar wij zijn bijna allemaal oud geworden,

mijn broers en zusters. Eén overleed jong door een ongeval,

de anderen werden 86 jaar of ouder. Ik heb nu nog één zus,

zij is 90.’

En uw eigen gezin?‘We waren een vrolijk gezin. Met mijn zoon en twee doch-

ters. Inmiddels heb ik zelfs zes achterkleinkinderen. De twee

laatsten zijn jongens, zij dragen mijn naam. Daar ben ik héél

trots op.’

Alle veranderingen van de huidige tijd, hoe beleeft u die?‘Je groeit er gewoon in. De computer, nee, daar ben ik maar

niet aan begonnen. Maar ik volg het nieuws om het vervol-

gens weer aan me voorbij te laten gaan.’

Bent u vergeetachtig?‘Heel weinig. Ik heb steeds mijn agenda op tafel liggen. Als er

iets komt, schrijf ik het direct op. Dat helpt.’

U hebt een speldje op uw revers. Wat symboliseert het?‘Dat zijn mijn hamerkes. Ik heb veel en vaak de mijnen

bezocht en nog ieder jaar gaan we met twee bussen naar

bovengrondse mijnen.’

De kolen als het fundament van uw leven…‘Ja, altijd de kolen. Niet dat ik er verder nog iets mee doe…

Maar thuis heb ik nog een asbak van antraciet. Daar betaalde

ik destijds tien gulden voor, een hoop geld. Maar het was

voor het goede doel, voor de invalide mijnwerkers.’

Wat is uw oudste herinnering?‘Het ingrijpende verlies van mijn vader, dat was op mijn

zestiende. Zomaar ging ‘ie. Mijn moeder en ik zetten samen

het kolenbedrijf voort.’

De toekomst. Denkt u wel eens aan het einde?‘Nee, ik maak me er helemaal niet druk om. Wekelijks zijn

hier verhuizingen in het huis – als mensen slechter worden

en weer een verdieping hoger verhuizen. Of overlijden. Ik

ben daar helemaal niet mee bezig.’

Heeft u nog een wens voor de komende jaren?‘Nee. Het vaste patroon houd ik vast. Dit is mijn leven.’

OPGEPIKT

—STRUINEND OVER HET FESTIVAL VALT ER VAN ALLES OP TE PIKKEN.

TE HOREN, TE VOELEN EN TE ZIEN.

KATOok katten horen bij de Energieke Samenleving. Vandaag is

kater Ilja van de partij. Soms bereikt Ilja wel, wat de beste

hulpverleners niet lukt bij mensen die zorg nodig hebben.

Een glimlach, een gevoel van genegenheid, rust in

overspannen lichamen.

ADELHEID EN MAMZe gaat erbij staan, theatermaker Adelheid Roosen, als ze over

haar dementerende moeder vertelt, hoofdpersoon in haar do-

cumentaire Mam. ‘Ze overleed deze zomer, 28 kilo licht. Ze was

heel zacht in deze laatste fase van Alzheimer.’

Adelheid pleit voor persoonlijke verzorging van een ziek familie-

lid. ‘Er is een liefdevolle en efficiënte manier om met alzheimer

om te gaan. Ik zoek een vorm, een training voor iedereen over

dit onderwerp. Als je de eigen omgeving inbrengt in de woonsi-

tuatie, krijg je een heel liefdevolle verzorging. En een hele goed-

kope. Je bent als Alice in Wonderland: je loopt over de aarde, valt

in een diepe kuil, in een pratend theeservies. Je moeder of vader

neemt je mee in een avontuur. Zij leidt. Ik heb mijn moeder me

laten leiden.’

36

Vitale rolmodellen

Wat kan cultuur bijdragen aan de energieke samenleving?

Mooie antwoorden kwamen uit de mond van twee (oudere)

danseressen van de voorstelling For All We Know. En van de

directeur van de Nederlandse Dansdagen, Peggy Olislaegers.

‘Juist nu hebben we behoefte aan rolmodellen die laten zien

hoe je vitaal oud kunt worden.’

37

Vraag van journaliste Harmke Pijpers tijdens een van de

bijeenkomsten: welke energie kan cultuur bijdragen aan

de samenleving? Antwoord van Peggy Olislaegers, direc-

teur van de Nederlandse Dansdagen: ‘In de dansvoorstel-

lingen die ik tegenwoordig zie, mis ik de oudere perfor-

mers. Zeg de groep tussen de veertig en tachtig. Dat zegt

iets over wat wij als publiek mooi vinden, wat van ons als

maatschappij getoond mag worden in de openbaarheid.

Maar juist nu, in een tijd waarin we steeds ouder worden,

hebben we behoefte aan rolmodellen die laten zien hoe je

vitaal oud kunt worden. Oudere dansers en danseressen

op het podium zijn fantastisch. Het is de excellentie van

de incompetentie. Door zijn of haar expressie hoeft een

oudere danser eigenlijk alleen maar stil op het podium te

gaan staan om indruk te maken.’

Dansgroep: For All We KnowDie rolmodellen waren er ook op festival De Energieke

Samenleving, in de vorm van een gelegenheidsgroep

(nog zonder naam) van oudere danseressen. In het leven

geroepen voor de meest recente editie van de Nederland-

se Dansdagen. Met hun voorstelling For All We Know

onthullen en verhullen de vrouwen hun lichaam en hun

verhaal. Krachtig en kwetsbaar tegelijkertijd.

Charlotte Rutten (63), in het dagelijks leven meubel-

restaurateur in Maastricht: ‘We willen laten zien dat de

oudere mens ook nog een specifieke kwaliteit van

expressie heeft. Ik vind dat je lichaam minder expressief

wordt met de jaren, maar dat je gezicht juist aan uitdruk-

kingskracht wint.’

Anna Paans (72), journaliste in Rotterdam: ‘Het mooie is:

je bent niet meer onzeker op deze leeftijd. Ik kan eigenlijk

niet dansen, maar daar maal ik niet om.’

In tal van gemeenten worden nieuwe

vormen beproefd. Soms omdat een be-

stuurder maatschappelijke problemen

anders wil aanpakken, vaker op initia-

tief van betrokken bewoners of bevlo-

gen ambtenaren. Tijdens de workshops

‘Als burgers de stad zouden runnen’

werden vele voorbeelden besproken. De

belangstelling was groot; tot vier maal

toe was de sessie overtekend. De oogst

wordt verwerkt in een manifest: ‘Lokale

democratie in optima forma’. We zetten

de belangrijke lijnen op een rij.

De nieuwe democratie is meervoudig.

Iedere gemeente is anders, ieder

domein is anders, soms is een grote

rol van de overheid wenselijk, terwijl

in andere situaties alle ruimte moet

worden geboden aan het maatschap-

pelijk initiatief. Hoogleraar transities

Derk Loorbach (Erasmus Universiteit

Rotterdam) voorziet een ‘polycratie’;

anderen spreken over hybride vormen

van democratie of ‘domeinspecifieke

governance’; weer anderen noemen het

‘democratie op maat’. Op het gebied van

duurzaamheid of onderwijs kan het

primaat bij de samenleving liggen, op

het gebied van riolering zal de gemeen-

te eerder de regie pakken. Hoe dan ook:

de tijd van one size fits all is voorgoed

voorbij.

Eerst de burger, dan het bestuur. Rond

1700 werd het bestuur vaak op het

niveau van een straat geregeld. Daar

maakte men afspraken over veiligheid

en solidariteit. De afgelopen eeuw zijn

democratie en bestuur verstatelijkt.

Maar dat lijkt niet langer houdbaar. De

komende tijd behoort het primaat weer

te komen te liggen bij bewoners. Dat

betekent dat bij alles wat de gemeente

Als burgers de stad zouden runnen

Soms is de tijd ergens rijp voor. Dan buitelen de ontwikkelingen over elkaar heen. Dan bloeien er duizend bloemen, in straat en wijk, in stad en

land. Dit lijkt nu het geval te zijn op het gebied van nieuwe democratie.

doet de subsidiariteitsregel toegepast

zou moeten worden. Jan Schrijver (Uni-

versiteit van Amsterdam) zegt het zo:

‘Politicus, bestuurder of professional,

bedenk bij alles wat je doet eerst wat de

samenleving zelf kan bijdragen en hoe

jij dat kunt ondersteunen!’

Democratie in de hele beleidscyclus.

Een gemeente kan écht een voorbeeld-

stad worden op dit gebied als het in alle

fasen van de beleidscyclus (initiatief,

planvorming, besluitvorming, uitvoe-

ring, controleren en leren) werk maakt

van democratisering. Dat betekent dat

je in de initiatieffase ruimte, steun en

budget biedt aan initiatieven uit de

stad. Zo reserveert Rotterdam bijvoor-

beeld 1 procent van de totale gemeen-

tebegroting voor initiatieven uit de

stad. Bij planvorming en ontwerp gaat

het om het benutten van de creativi-

— ‘HET VERHAAL OVER E-KRACHT. DAAR WIST IK NIETS VAN.’ — Mevrouw Timmermans, plaatsingscoördinator bureau jeugdzorg en talentscout vrijwilligerswerk

39

teit van burgers: coproductie wordt de

regel, planvorming gebeurt in dialoog

met stakeholders. In de volgende fase,

de besluitvorming, zetten we zoveel

mogelijk in op gezamenlijke besluiten.

Bijvoorbeeld een lokaal energieakkoord,

referenda en buurtbudgetten. De uitvoe-

ring van publieke taken als groenvoor-

ziening, werktoeleiding en eenvoudige

zorg ga je zoveel mogelijk maatschappe-

lijk aanbesteden. In de laatste fase van

controleren en leren, schakel je burgers

in bij het opmaken van de balans en

bouw je voort op mechanismen als in

iens.nl, burgernet en budgetmonitoring.

Investeer in Burgerkracht. De collegeak-

koorden staan er bol van. Overal wordt

hoog opgegeven van burgerparticipatie,

samenwerking, maatschappelijke initi-

atieven, doe-democratie. Maar wat blijkt

in de praktijk? Af en toe meedenken, dat

kan er nog net van af. Maar boter bij de

vis, financiën, subsidie, noodzakelijk

startgeld, dat gaat vaak weer te ver. Bur-

gers mogen allerlei initiatieven nemen,

maar het moet geen geld kosten. Er

wordt nauwelijks startkapitaal verstrekt

en maatschappelijk aanbesteden wordt

slechts hier en daar beproefd. Terwijl

daar wel het belangrijkste knelpunt zit

om initiatieven effectief te ondersteu-

nen. Hier geldt: Put your money where your

mouth is. Een gemeente die niet bereid

is de daad bij het woord te voegen, staat

over vier jaar met lege handen.

De komende tijd wordt het manifest ver-

der uitgewerkt. Daarnaast zoeken we nog

gemeenten die een koplopersgroep willen

vormen op het gebied van nieuwe demo-

cratie. Voor aanmelding, meer informatie,

ideeën en suggesties: Guido Enthoven,

g.enthoven@imi.nu, of Ron van den Ende,

ron.ende2@minbzk.nl.

ZEGGENSCHAP BUURTBUDGET

In Hoogeveen smeden bewoners samen

plannen om de leefbaarheid in hun

eigen buurt te verbeteren. Van idee tot

en met de uitvoering, met een eigen

budget. Soms verdelen bewoners dan

miljoenen euro’s met de aanbesteding

van hun gemeenschapshuis.

—

ZEGGENSCHAP OVER WELZIJN

In Eindhoven bepalen bewoners welke

welzijnsorganisatie de komende jaren

in hun buurt activiteiten organiseert

en diensten levert. Zij zijn aan zet bij de

aanbesteding.

—

PARTICIPATIEF BEGROTEN

Porto Alegre in Brazilië is een miljoe-

nenstad. De begroting komt er bottom

–up tot stand in een proces waarbij dui-

zenden bewoners hun inbreng leveren

en prioriteiten aangeven. In Nederland

werkt de Open State Foundation aan

het toegankelijk maken en vergelijken

van financiële gegevens van overheden

(open spending).

—

MAATSCHAPPELIJKE INITIATIEVEN.

In Leiden is door een groep betrokken

inwoners in samenwerking met de

gemeente een ambitieus plan gemaakt

om het langste en spannendste singel-

park van Europa te maken. Inmiddels

heeft de gemeente Leiden de eerste 14

mln. euro toegezegd voor realisatie.

—

RUILNETWERKEN

BUUV in Haarlem is een laagdrempelig

dienstennetwerk, waar bewoners vraag

en aanbod uitwisselen. Dat kan variëren

van samen wandelen tot klussen doen

in het huis. Inmiddels worden er iedere

week ruim 40 matches gemaakt.

G1000

Inmiddels zijn er verschillende steden

die ervaring hebben opgedaan met de

uit België overgewaaide G1000. Deelne-

mers worden deels via loting geselec-

teerd en spreken met elkaar en met

ambtenaren en politici over de agenda

voor de toekomst.

—

ALTERNATIEVEN

In Voorschoten heeft een groep betrok-

ken bewoners een alternatief voor de

Rijnland-route ontwikkeld, dat zowel

goedkoper was, als minder hinder ople-

verde voor de omgeving. Het voorstel is

inmiddels overgenomen.

—

INVESTERINGSGELDEN

In Delft werd het budget dat vrijkwam

door de verkoop van de energiecentrale

aan bewoners voorgelegd. Er kwamen

honderden plannen binnen en aan het

keuzeproces dat volgde deden meer

Delftenaren mee dan er gestemd had-

den bij de laatste raadsverkiezingen.

—

ZORGCOÖPERATIES

‘Austerlitz Zorgt’ is een coöperatie die

bewoners steunt om zo lang mogelijk

in het dorp te wonen. Er zijn inmiddels

tientallen voorbeelden van. Zie ook

Naoberzorg nieuwe stijl.

—

RIGHT TO CHALLENGE

Rotterdam wil bewoners het recht

geven om publieke diensten over te

nemen. Ook wil de stad 1 % van alle

budgetten aanwenden voor maat-

schappelijke initiatieven.

NIEUWE DEMOCRATIE:VOORBEELDEN UIT DE PRAKTIJK

— ‘HET VERHAAL OVER E-KRACHT. DAAR WIST IK NIETS VAN.’ — Mevrouw Timmermans, plaatsingscoördinator bureau jeugdzorg en talentscout vrijwilligerswerk

40