briesVoorjaar 2017

Pioniersplek De Sleutel: werken aan de samenleving

van de toekomst•

Rotterdam: brood voor het hart

•Missionair gemeente-

zijn zit vooral in de gewone dingen

2 bries voorjaar 2017

Anneke Waanders maakt deel uit van het kernteam van Het Pand in Groningen, initiatief van de hervormde wijkgemeente Martinikerk. Samen met anderen zoekt ze op een actieve manier contact met de bewoners van de wijk. Anneke: “Ik heb hier geleerd om anders te gaan denken, niet alleen vanuit mijn eigen perspectief. Ik heb hier ook gemerkt dat God groter is en meer wegen bewandelt dan ik altijd dacht.”

Anneke en haar man Jan komen uit Rijssen waar ze onder meer actief waren in het jeugdwerk. “Iedereen kende elkaar, het was een vertrouwde omgeving.” Toen Jan aangenomen was op een functie bij Het Pand in Groningen en een verhuizing naar die stad volgde, was dat voor Anneke een cultuurshock. Ze kwamen terecht in de wijk rond Het Pand, een ‘Vogelaarwijk’ met meest huurwoningen en bewoners zonder werk of met kleine baantjes. “Op straat praten mensen over de Voedselbank en waar je het goedkoopst eten kunt kopen. Het percentage kinderen dat in armoede leeft is hier het hoogst van Nederland. Het eerste jaar was moeilijk. Ik had geen aansluiting bij de mensen, wat natuurlijk alles zegt over mijn achtergrond. Ik werd gedwongen om uit mijn eigen bubbel te komen.”

“Ik doe zelf graag mee”Het Pand heeft programma’s voor verschillende leeftijdsgroepen. Daarbij is echte aandacht voor de ander een speerpunt, én aandacht voor ‘leven met God’. “We zijn bezig met gemeenschapsopbouw. Dat vraagt een lange adem. De mensen hier zijn niet opgegroeid met naar de kerk gaan.”Anneke doet mee aan de ‘buurvrouwenkookavonden’ in Het Pand. “Die zijn ontstaan vanuit vrouwen die deelnemen aan activiteiten hier. En dat is mooi. Activiteiten die we vanuit onze eigen context bedenken, slaan niet altijd aan. Wat dat betreft heb ik hier geleerd om anders te gaan denken, niet alleen vanuit mijn eigen opvoeding en perspectief.” De kookavonden zijn een succes. “Ik doe zelf graag mee en heb vaak ook het gemak dat ik zo aan kan schuiven. Ik hoef ook niet altijd in de helpstand te staan, het is over en weer; mensen willen mij ook graag helpen.”Daarnaast wandelt Anneke met een groepje vrouwen. “Dat is wel ontstaan vanuit mijn eigen behoefte, namelijk om meer te bewegen, haha. Van de sportschool werden we niet gelukkig. Wandelen is makkelijk te organiseren, nu eens gaat de een mee en dan weer de ander; via een app-groepje spreken we dat af. Er is alle gelegenheid voor gesprek, we delen elkaars verhalen. Is dit missionair? Dat weet ik niet en het maakt ook niet uit, het werkt. Ik heb gemerkt dat het bij dit soort activiteiten belangrijk is om dicht bij mezelf te blijven, ik heb er zelf ook wat aan.”

Het Pand wordt ook ondersteund door de IZB, www.izb.nlwww.pandvoordewijk.nl

“Belangrijk om dicht bij mezelf te blijven”

Anneke Waandersmissionaire kanjer

3

“Belangrijk om dicht bij mezelf te blijven”

3

4 bries najaar 2016

bries is het relatiemagazine van Missionair Werk en Kerkgroei van de Protestantse Kerk.

Adreswijzigingen kunt u doorgeven aan: Protestantse Kerk, t.a.v. donateuradministratie, Postbus 8504, 3503 RM Utrecht, tel. (030) 880 18 80, e-mail servicedesk@protestantsekerk.nl. 

Wanneer u een vaste bijdrage geeft aan missionair werk, dan wordt deze in de eerste week van de maand automatisch afgeschreven. We hanteren altijd het door u opgegeven vaste bedrag, rekeningnummer en frequentie. Wijzigingen ten aanzien van de machtiging kunt u doorgeven via tel. (030) 880 18 80.  De Protestantse Kerk in Nederland is een Algemeen Nut Beogende Instelling (ANBI). U kunt dus alle giften aan missionair werk van de belasting aftrekken, binnen de daarbij geldende regels die de Belastingdienst stelt.

Teksten

Janet van Dijk, Nynke Dijkstra-AlgraVormgeving

Oblong grafisch ontwerp – Jet FrenkenFotografie

Dio van Maaren: cover, 2-4, 6-8, 10-12, 14, 15, 20, 23;Mieke Hoekstra, pag 13 en achterzijdeVenessa Oudhof, pag. 16Herman Koldenhof, pag. 17Annette Kempers, pag. 19Druk

GrafiServices

U hebt het elfde nummer van bries in handen. U ontvangt het omdat u donateur of ambassadeur van het missionaire werk bent, of op een andere manier hebt aangegeven geïnteresseerd te zijn in het missionaire werk. bries verschijnt twee keer per jaar. Als u het niet meer wilt ontvangen, of voorkeur heeft voor een digitale uitgave, dan kunt u dat aangeven in een mail of briefje aan missionair@protestantsekerk.nl of Protestantse Kerk in Nederland, t.a.v. de donateursadministratie, Antwoordnummer 53019, 3503 VB Utrecht o.v.v. uw naam, volledige adres en – in het geval u een digitale uitgave wenst – e-mailadres.

pioniersplek de sleutel

6

Laurenskerk Rotterdamlangs de missionaire meetlat

16inspiratiefestival Terschelling

14

4

inhoud

bries in braille, grootletter en gesproken vorm

Voor mensen met een leesbeperking zet de CBB, Christelijke Bibliotheek voor Blinden en Slechtzienden, lectuur om naar passende leesvormen. Kerkinformatie, Kerk en Israël Onderweg en Vandaar werden al omgezet en vanaf nu zal ook bries toegankelijk worden gemaakt. Tenminste, als er genoeg lezers zijn. Heeft u steeds meer moeite met lezen en zou u graag een goed leesbare, grootletterversie willen ontvangen? Of kent u iemand die blind is, dyslexie heeft of op een andere manier moeite met lezen? Wijs hem of haar dan op bries in braille, grootletter en gesproken vorm! Voor meer info: tel. 0341- 56 54 99 of www.cbb.nl.

2 Missionaire kanjer Anneke Waanders

8 Missionaire ronde ‘Deel je leven’

9 Foto-impressie Landelijk Missionair Festival

10 De kerk uit: “Het leven is vol genoeg”

11 De kerk in: “Een blijer mens geworden”

12 Nieuw leven voor bid- en dankdag

13 Lezersonderzoek: enkele uitkomsten

17 Apeldoorn: de kerk is van de stad

18 Nieuwe pioniersplekken

20 Deel je leven, maar hoe dan?

21 Nieuwe uitgaven, ook om cadeau te doen

22 Missionair gemeentezijn zit vooral in gewone dingen

5

bij bries

De laatste tijd moet ik het toe gaan geven: als het donkerder wordt, kan ik de kleine lettertjes slecht lezen. Ik stel de beslissing steeds uit, maar eigenlijk weet ik dat ik binnenkort een leesbril moet aanschaffen. Gewoon om zonder te turen het goede te kunnen zien.Ik hoop dat deze bries u, net zoals die leesbril, helpt om de soms wat kleine lettertjes in de kerk te lezen. Niet de grote krantenkoppen waarin je leest dat er minder jongeren in de kerkdienst zitten, maar juist de initiatieven zoals in Groningen, Drachten, Apeldoorn, Wijdemeren en al die andere plaatsen waar-over u in bries leest.Juist als je hoort van al die gemeenten die al zoekend naar hun roeping aan de slag zijn, als je nieuwe pioniersplekken bezoekt en de passie van de teams daar hoort, raak je enthousiast over hoe Gods Geest waait en werkt in ons land. Dat delen we in bries graag met u. Zodat die kleine lettertjes vol goede be-richten niet overgeslagen worden. Zodat u ook (weer) gelooft dat het kan: dat jongeren en ouderen binnen en buiten de kerk in gesprek komen over geloven, God, Brood voor het hart. Dat we omzien naar de ander omdat God naar ons omziet. Met díe bril op staan we in het leven en gaan we door, samen met u!

Vincenza La Portamanager Ondersteuning Gemeenten binnen Dienstenorganisatie Protestantse Kerk

pioniersplek de sleutel

inspiratiefestival Terschelling

De kleine lettertjes

Voor al uw vragen!

Kerkvrijwilligers en professionals kunnen nu ook in de avonduren vragen stellen aan medewerkers van de Dienstenorganisatie van de Protestantse Kerk. De bereikbaarheid van de Dienstenorganisatie is verruimd om gemeenten beter van dienst te zijn.U kunt op maandag t/m donderdag tussen 9.00 en 21.00 uur (op vrijdag tot 16.00 uur) bellen of mailen naar (030) 880 18 80,info@protestantsekerk.nl.

Enthousiast over hoe Gods Geest waait en werkt in ons land

5

6 bries voorjaar 2017

“We werken aan de samenleving van de toekomst”

pioniersplek De Sleutel in Apeldoorn

SamenwerkenIn deze pioniersplek trekken kerk, wijk en welzijns-organisaties samen op om kinderen van zes tot twaalf jaar en hun ouders een thuis in de wijk te bieden en helpen na te denken over het leven. Verhalen uit verschillende culturen en geloven kunnen daarbij helpen.

7

Ze is al heel lang bezig op het snijvlak van kerk en samenleving. “Gewoon aanwezig zijn, bijvoorbeeld in een inloophuis, is een heel begaanbare weg voor kerken.” Een deel van haar werktijd houdt ze zich bezig met kinderen van zes tot twaalf jaar en hun ouders in de wijk. Het mondde uit in een pioniersplek.

Pioniersplek De Sleutel is een van de vier pioniersplekken die de Protestantse Gemeente Apeldoorn rijk is. De officiële start was juni 2015. Maar het werken met kinderen in de wijk begon al veel eerder.Ds. Loes Kraan, predikant van de Open Hofkerk, kreeg bij haar komst in Apeldoorn in 2011 het ‘kerk naar buiten zijn’ onder haar hoede. Daarnaast speelde dat de jeugd in haar wijkkerk door demografische ontwikkelingen verdwenen was. “Geen kinderen in de kerk, maar wel in de wijk”, zegt Loes Kraan. De wijk is Kerschoten, een vergrijsde woonwijk waarin weer jonge mensen komen wonen. Er is een groeiend aantal bewoners met een migrantenachtergrond, waaronder jonge vluchtelingen. “Om te kijken waar we als kerk bij aan zou kunnen sluiten ben ik kennis gaan maken op de protestants-christelijke basisschool. Voor mijn komst waren er kerk-en-schooldiensten, maar deze tijd vraagt om iets anders dan eenmalige activiteiten. In gesprek met de schooldirecteur bepaalden we dat de behoeften van leerlingen en leerkrachten leidend zouden zijn bij nieuwe initiatieven.” Dat leverde prachtige projecten op, zoals een kerstviering met een poppenspeelster en een verhalentocht door de wijk waarbij de kerk een van de tussenstations was. “Verrassend genoeg bleek dat de kinderen de kerkruimte een heel fijne plek vonden. Ze mochten bijvoorbeeld een waxinelichtje aansteken, en een briefje neerleggen bij een verlicht kruis

“Van oprecht bezig zijn met kinderen word ik heel blij.”

7

waar ze opschreven wat ze los wilden laten... Steunende rituelen die heel dicht bij kinderen staan. Kinderen konden zo zelf iets ervaren van het geheim dat God is.”

Verbinding De ervaringen met de projecten mondden uit in een kinderclub op vrijdagmiddag in het wijkcentrum in Kerschoten. En sinds september vorig jaar ook in Apeldoorn-Zuid, op maandagmiddag. Een professionele kinderwerker geeft leiding aan de clubs.Er komen kinderen van allerlei culturen en achtergronden. “We werken aan basiswaarden als verbinding, elkaar respecteren, je inleven in de ander, elkaar helpen. Die hebben we met de kinderen zelf ontwikkeld. De kinderen groeien ervan door hier met elkaar woorden aan te geven.”Ook de ouders werden erbij betrokken. Het eerste jaar bracht Loes alle ouders een bezoek met als vraag: hoe vindt je kind het op de club? “Ik heb het idee van de club toegelicht. Ook dat we werken met verhalen uit de diverse levensbeschouwelijke tradities, waaronder Bijbelverhalen. Ouders staan daar helemaal achter. Om hen op de hoogte te houden krijgen de kinderen zes keer per jaar een nieuwsbrief mee.” Daarnaast worden de ouders uitgenodigd om mee te doen in netwerkachtige activiteiten, zoals een interculturele maaltijd waarbij hen gevraagd wordt over hun eigen cultuur te vertellen. “Daarmee werken we aan verbinding. Deze ouders zouden elkaar anders niet of nauwelijks ontmoet hebben. We gaan ook in op zaken als opvoeding. Eigenlijk werken we hier aan de samenleving van de toekomst.”

8 bries voorjaar 2017

Deel je leven!Samen op zoek gaan naar manieren om leven en geloof te delen met anderen, met name met mensen die verderaf staan van geloof en kerk. Die gelegenheid geven de bijeenkomsten van de missionaire ronde. U bent van harte welkom op een plek bij u in de buurt.

Tijdens de ronde bezoeken ds. Hans van Ark en ds. Nynke Dijkstra-Algra tachtig locaties in het land. ’s Middags zijn predikanten en kerkelijk werkers welkom, ’s avonds kerkenraadsleden, missionaire werkgroepen en andere belangstellenden die geïnformeerd willen worden over hoe je ‘leven delen’ in praktijk kunt brengen. U krijgt gratis materiaal mee.

missionaire ronde

Meer info:www.protestantsekerk.nl/missionaireronde

9

Landelijk Missionair Festival

Op zaterdag 10 december vond in Utrecht het Landelijk Missionair Festival ‘Glow!’ plaats. Ruim vierhonderd mensen bezochten het festival dat bruiste van muziek, inspirerende sprekers en workshops. CDA-voorzitter Ruth Peetoom opende het festival en mgr. Gerard de Korte, bisschop van Den Bosch, sloot de dag af. Daartussen volgden de bezoekers een vol programma met meer dan dertig workshops door specialisten uit de praktijk, en de informatiemarkt.

inspiratie, ontmoeting

‘Glow!'

handvatten voor de praktijk

10 bries voorjaar 2017

“Toen de kinderen op een gegeven moment aangaven dat ze niet meer mee naar de kerk wilden, was het voor mij eigenlijk ook klaar. Dat is al meer dan tien jaar geleden. Sindsdien is het van kerkgang niet meer gekomen.”Letty Krikke (57) uit Kaatsheuvel vertelt het zonder enige spijt in haar stem. “Ik ben nergens op afgeknapt, heb alleen maar lieve mensen ontmoet in de kerk, maar het leven is vol genoeg. Misschien was het anders geweest als ik in Dieren was blijven wonen, waar ik mijn jeugd doorbracht. Daar kende ik iedereen, ook in de kerk. Mijn zusje woont daar nog. Zij zei tegen me: ‘Als je hier zou wonen, zouden we samen naar de kerk gaan.’ Dan denk ik: het heeft ook iets te maken met historie, ik heb gewoon geen historie in de gemeente in Waalwijk.”Letty werkt, studeert, en veel vrienden en familie wonen ver weg. “Ik wil tijd voor hen hebben en op zondag naar de kerk zou ik er op dit moment gewoon niet bij kunnen hebben. Toch laat de kerk me niet los. Ik praat er graag over, bijvoorbeeld met collega’s die naar de kerk gaan. Een bevriend echtpaar dat ook niet meer naar de kerk gaat, zei laatst: ‘Voor ons is het gewoon een vereniging; als je het niet meer naar je zin hebt stop je ermee.’ Maar voor mij voelt het toch anders, de kerk zit nog diep. Ergens ben ik wel zoekende. Mijn schoonmoeder gaat sinds kort weer naar de kerk, met kennissen mee, en dat vindt ze fijn. Wat dat betreft wil ik voor mezelf niets uitsluiten, maar ik ga er ook niet vanuit.Mijn moeder, die al overleed toen ik 25 was, had een sterke geloofsovertuiging. Zij vond zekerheid in haar geloof. Het is jammer, maar ik heb dat gewoon niet. Het geloof zit beslist in m’n DNA, ik ben niet voor niets opgegroeid in een gelovige familie. Maar ik leef niet vanuit zekerheid. Wel vanuit hoop. Hoop dat er wat is.”

“Toch laat de kerk me niet los”

de kerk uit Letty Krikke

“Het leven is vol genoeg”

11 11

Letty Krikke

“Het leven is vol genoeg”“Ik ben opgegroeid binnen een protestants gezin en dat betekende elke zondag naar de kerk en daarna naar de zondagsschool. Ik heb zelfs nog op een knapenvereniging gezeten en een blauwe maandag catechisatie gevolgd. Dat hoorde er gewoon bij.Mijn besluit een jaar of vier geleden om te stoppen met de kerkgang was eigenlijk vrij plotseling. Ik vond het zo onpersoonlijk geworden in de kerk. Na de kerkdienst ging iedereen gelijk naar huis, ik dus ook, en ik dacht op een gegeven moment: ik kan net zo goed een kerkdienst op tv bekijken, dan kan ik er nog bij de op bank liggen ook.Dat beviel me eigenlijk best goed tot m’n zus me zo’n twee jaar geleden vroeg eens mee te gaan naar De Brug*. Bij het eerste bezoek was ik al ‘om’. Het beviel me: de mensen, de sfeer, het diepgaand met elkaar praten, maar ook het plezier dat we er hebben. Ik ervoer gelijk waardering en vriendschap. Het voelt er als ‘thuis’, en dat had ik al die jaren in de gemeente waar ik vandaan kwam gemist. Na de kerkdienst blijven we en delen we van alles met elkaar: we praten over werk, over hobby’s, over ons geloof. Ik knap enorm op van die openheid; het is geweldig om te kunnen praten over de dingen die me bezighouden. Ik ben daar veel vrijer in geworden.Vorig jaar heb ik belijdenis gedaan. Dat kwam vroeger niet in me op maar nu voelde ik me ertoe geroepen. Ik ben een blijer mens geworden.”

*pioniersplek in Huizen, zie voor een uitgebreid portret pag. 6-7 in bries voorjaar 2016

“Een blijer mens geworden”

de kerk in Rine van Scheppingen

“Geweldig om te praten over dingen die me bezighouden”

12 bries voorjaar 2017

Nieuw leven voor bid- en dankdagtips&stops

'100 tips & stops voor de missionaire gemeente’ is een eigenwijs boekje met allerlei handige do’s en don’ts die gemeenten vandaag al kunnen doen én laten om missionair te zijn. We lichten in bries een aantal tips uit.

Het boekje is verkrijgbaar in de webwinkel van de Protestantse Kerk via www.protestantsekerk.nl/webwinkel.

tip 48

Biddag/dankdagEen tip uit het land: maak van bid- en dankdag een gebeuren voor iedereen. Blaas deze dagen nieuw leven in door bijvoorbeeld dankmaaltijden te organiseren met de plaatselijke basisscholen. Kinderen kunnen daar de prachtigste bijdragen aan leveren, in de vorm van een danklied, gebed, enz.

In de wijkgemeente Mattheus in Delft wordt niet alleen een feestelijke dienst georganiseerd, maar ook gezamenlijk gegeten. Iedereen is welkom. Vaak wordt er een actie aan gekoppeld, zoals speelgoed inzamelen voor de speelgoedbank. Op de facebookpagina van de gemeente worden ‘redenen tot dankbaarheid’ of gebedsverzoeken gedeeld.

Er is een facebookpagina die ‘dankdag’ heet. Daar kunt u ideeën posten.➤

13 13

Bij het vorige nummer van bries verspreidden we een lezersonderzoek. We vroegen u onder meer wat u met het blad doet als u het uit hebt.

Ruim 60% van de lezers leest bries nagenoeg helemaal, zo bleek uit het onderzoek. De meeste lezers waarderen het blad met een 8. De helft van de lezers vindt het belangrijk dat bries verschijnt, 12% vindt het zeer belangrijk, 30% enigszins belangrijk. 85% leest bries voor zichzelf, bijna 40% neemt het ook mee als gespreksstof in kerkenraad of werkgroep. Het blad draagt voor ruim 70% van de lezers bij aan een positief gevoel over de kerk, bijna 40% zou anderen aanraden het blad te lezen. Eén op de drie lezers bewaart bries, één op de drie gooit het bij het oud papier, één op de vijf geeft het door aan een ander gemeentelid en één op de vijf legt het in de kerk. 74% van de lezers is niet bekend met de online versie van bries. Degenen die de online versie lezen, lezen deze minder intensief dan de papieren lezers.

bries draagt bij aan positief gevoel over de kerk

lezersonderzoek

‘Ik krijg er inspiratie door’

Een paar reacties op open vragen:

‘Prachtig om mee te leven met al die nieuwe vormen van kerkzijn.’

‘Ik vind dat het blad zich te veel beperkt tot de Protestantse Kerk, ik zou willen weten wat elders in de wereld gebeurt op gebied van missionair werk.’

‘Vooral de rubrieken waarom iemand wel of niet voor de kerk kiest vind ik interessant.’

14 bries najaar 201614 bries voorjaar 2017

“We delen brood voor het hart uit”

langs de missionaire meetlat Laurenskerk Rotterdam

Zijn kantoor bevindt zich tegenover de kerk in een nieuw pand. Mensen die langslopen zien hem zitten als in een etalage. “Die plek kan niet beter, ik heb veel aanloop. Vaak ook word ik door de balie in de Laurenskerk gebeld, of ik even kan komen. Dan zijn mensen in de kerk op zoek naar een dominee.”

15

Juist de monumentale gebouwen in het centrum hebben vaak aantrekkingskracht op de hele regio. Deelnemers zijn vaak passanten. De predikant heeft een sleutelrol. Dan is het een hele kunst om mensen in te schakelen en jezelf niet onmisbaar te maken. Ds. Bert Kuipers is daar heel bewust mee bezig, zonder een oordeel te hebben over al die passanten en ze als ‘consumenten’ weg te zetten. Vrijblijvend uitnodigend. Kennelijk levert dat voldoende op om de Laurenskerk gaande te houden als een huis voor de stad.

15

‘Vanzelfsprekende aanloop’ noemt ds. Bert Kuipers, predikant van de Laurenskerk in Rotterdam, het. “Drie keer in de week is er markt op het plein bij de kerk. Op dinsdag hebben we middagpauzediensten. Je kunt de kerk in voor een kop koffie, om een kaarsje aan te steken, voor persoonlijke devotie. Deze vanzelfsprekende aanloop levert weer ‘aanklevend’ pastoraat op zoals ik dat noem: mensen die een gesprek willen, te biecht willen.” Op zondag zijn er drie diensten, er zijn kindervespers, vrijdagmiddaggebeden en cantatediensten, er zijn concerten, lezingen en doordeweekse vieringen. “We willen met mensen de Bijbel lezen en een toepassing vinden voor vandaag de dag. Wat we uitdelen is brood voor het hart.”Daarnaast is in de Laurenskerk plaats voor onder meer concerten, symposia en feesten. “Alle ‘bewoners’ in de kerk proberen samen aansprekende programma’s te maken. Mijn werk bestaat voor een deel uit het slaan van bruggen tussen kerk, cultuur en samenleving. Kerkzijn in een monumentale citykerk is echt heel anders dan in bijvoorbeeld een vinexwijk.”

Best lastigVerbinden en netwerken, dat is de focus van de kerk in een grote stad, vindt Bert Kuipers. Zo stond hij aan de wieg van bijvoorbeeld de Kerkennacht, waarbij een tocht gemaakt kan worden langs verschillende kerken in de stad, maar ook van ‘ouderen in de Bron’, gelegenheid voor ontmoeting en bezinning voor oudere mensen die in de binnenstad van Rotterdam wonen.“Kerk in de context zijn is hier best lastig. Het is altijd een strijd om de gemeente verder te leren kijken dan het eigen functioneren. Dat komt door de regiofunctie van de Laurenskerk, de grenzen zijn ver. Veel mensen komen voor de liturgie, zijn ‘afnemers’, en zijn niet makkelijk warm te krijgen om wat te doen in de kerk. Het zijn vaak ook mensen die aangeven niet veel zin te hebben om mee te denken, daar zijn ze juist voor weggelopen in de kerk waar ze vandaan komen.” Hij probeert wel zo veel mogelijk mensen bij alle takken van sport in de kerk te betrekken. “Als ik morgen onder de tram kom, moet alles gewoon doorgaan. Het moet iets van hun zijn.”

WelwillendHet is echt gelukt om de Laurenskerk een goede plek te geven waar mensen ook voor zingeving terechtkunnen, vindt hij. “De gedachte dat ‘de kerk verbiedt’ hebben we hier achter ons gelaten. We hebben een vanzelfsprekende toegang tot de overheid, tot het bedrijfsleven, tot het culturele leven. Zij zijn heel welwillend als het om ons gaat. We hebben de langslopende stedeling dan ook echt wat te bieden. De Laurenskerk is er voor de hele stad.”

www.kerkenindelaurens.nl

Kuipers bij de solidaritietsactie bij de Essalammoskee in Rotterdam, februari 2017

16 bries voorjaar 2017

Festival brengt mensen samenEr was niet maar één hoogtepunt. Dat wat niet te organiseren valt, de sfeer, bleef het hele weekend optimaal tijdens het Inspiratiefestival op Terschelling, oktober vorig jaar. “Het eiland is een unieke plek voor zo’n happening”, vertelt ds. Mathilde de Graaff. “Dat begint al bij de overtocht. Mensen ontmoeten elkaar op de boot, en komen elkaar op het eiland steeds weer tegen.”

De Protestantse Gemeente ET-10 is van oudsher een toeristenkerk die veel groepswerk doet voor mensen van buiten het eiland. Twee jaar geleden richtte ze zich bijvoorbeeld met een festival op kerkenraadsleden uit de noordelijke provincies. Rond het thema ‘schipbreuk lijden of de zeilen hijsen’ kwam een grote groep samen die het heerlijk vond om een weekend lang de tijd en aandacht te hebben om rond zo’n thema na te denken. Dat weekend was de opmaat voor het Inspiratiefestival. Ds. Mathilde de Graaff droomde daar al langer over. “Het is hier een inspirerende plek, de elementen hebben vrij spel, de natuur is prachtig. Bezoekers laten in Harlingen het vasteland achter zich, stappen op de boot, en maken een beweging naar land aan de overkant. Een bijbels principe van loslaten, zoals een pelgrim doet. In de beweging kan veel nieuws ontstaan.”

BehoefteAlle kerken op het eiland deden mee. Ze boden hun locatie aan; nu eens een oude kerk, dan weer een zalencentrum of een keuken. De Protestantse Theologische Universiteit en de Protestantse Kerk deden ook mee. Mathilde de Graaff: “Het werd een opeenstapeling van ideeën en initiatiefnemers, het was een vloed die over ons kwam.” Het leverde een vol programma op, met veel bezoekers in de kerken maar ook daarbuiten. De vroege zaterdagochtend was er een bijeenkomst op het strand, nog vroeger op zondag was er een paaswandeling van het donker naar het licht, met daarna een ontbijt en een viering. En tot middernacht kon je deelnemen aan een holy swing.Mathilde: “Het is gebleken dat hier behoefte aan is. Er waren mensen die zeiden: ‘Als ik had geweten dat het zo mooi was, had ik meer mensen van thuis meegenomen.’ We gaan dit vast nog eens doen.”

Terschelling

“Het is gebleken dat hier behoefte aan is.”

missionair elan

17

De kerk is van de stad

De wijkgemeente Grote Kerk in Apeldoorn wordt zich steeds meer bewust van de plek die ze als kerk inneemt in de Apeldoornse samenleving. Ds. Bert Schüssler: “We vinden dat de kerk van de stad is, en richten ons daarop in de programmering.”

De Grote Kerk wil een open huis zijn in de samenleving. De zondagen bieden afwisselende vieringen, ‘s zomers is de kerk op zaterdagmiddag open voor bezoekers en zijn er orgelconcerten op de dinsdagavonden. Daarbinnen leeft een actieve geloofsgemeenschap.“We hebben een aanbod voor de stad, en dat uit zich op verschillende manieren en momenten”, vertelt Schüssler. “In de decembermaand is de Grote Kerk the place to be. Mensen zijn in die maand op zoek naar warmte, gezelligheid en iets creatiefs, en daar spelen wij op in. We hadden de laatste decembermaand 18.500 bezoekers met artiesten als Trijntje Oosterhuis, Louis van Dijk en Cor Bakker. We zoeken altijd naar artiesten die ‘iets’ met het christelijk geloof hebben. In de programmering van deze decembermaand staan ook de volkskerstzang, de kerstnachtdiensten met het Bachkoor, en de dienst op eerste kerstdag met een levende kerststal. Ook die vieringen worden heel goed bezocht.”

Open huisDit jaar is het derde weekend van september belangrijk. Dan wordt ‘125 jaar Grote Kerk’ gevierd. “We vieren dat natuurlijk met de eigen geloofsgemeenschap, maar richten ons ook op de stad met onder meer een muzikaal programma met een bekende Nederlander.”Binnen de eigen wijkgemeente wordt dit ‘open huis zijn’ goed gedragen. “De kerkenraad praat de gemeente regelmatig bij over hoe hij aankijkt tegen het contact zoeken met de samenleving. Dat is nodig om activiteiten te kunnen ontplooien en om medewerkers in te kunnen zetten. Het personeel op de concertavonden bestaat uit kerkelijke vrijwilligers die een training hebben gehad. De ticketing loopt via theater Orpheus dat tegenover de kerk staat. Het moet allemaal wel professioneel.”

Apeldoorn

“Kerk wil een open huis zijn in de samenleving”

www.grotekerkapeldoorn.nl

18

“Het is echtpionieren.”Yours! Relatie met tieners

opbouwen

Drachten

Er zijn voor elkaar, voor elkaar zorgen, van elkaar leren, met elkaar bidden en bijbellezen, en met elkaar lachen. Dat is het doel van pioniersplek Yours! in Drachten, verbonden met de protestantse wijkgemeente Oase. Het wil een plek zijn voor tieners en hun ouders. Want als je iets met tieners wilt, moet je ook iets doen met de ouders, is de overtuiging van Jan-Willem ten Hove, een van de vijf vrijwilligers aan de basis van de pioniersplek. “Het is van belang dat het geloof thuis voeding krijgt en gestimuleerd wordt.” Zoals in veel gemeenten haakte de leeftijdsgroep waar Yours! zich op richt, twaalf tot vijftien jaar, af. “We zijn al eens begonnen met andere diensten, maar dat werkte niet. We gooien het nu over een andere boeg. Als je tieners wilt bereiken, moet je hen serieus nemen en een relatie met hen opbouwen.”

Aansluiten bij wat er isMet de tieners zijn er iedere twee weken ontmoetingen en wordt bijvoorbeeld een festival of de EO-Jongerendag bezocht, met de ouders is het project gestart om in één jaar de Bijbel te lezen, met daarbij een Whatsapp-groep om dingen te delen. Jan-Willem: “We kijken om ons heen naar wat er al is en waarbij we kunnen aansluiten. We willen niet te veel tijd steken in het organiseren van activiteiten, we willen tijd steken in elkaar. Als we meebewegen op de onderdelen van het dagelijkse leven, dingen die je toch al doet, kost dat geen extra tijd. Zo willen we regelmatig als gezinnen bij elkaar gaan eten, want eten moet je toch. Na de maaltijd is er dan de mogelijkheid om mee te doen aan een stukje verdieping, de tieners apart van de ouders.”

Leerling van Jezus zijnJan-Willem vindt het belangrijk dat mensen het verhaal van Jezus leren kennen. “Ik wil daarin zelf een voorbeeld zijn, zelf leerling van Jezus zijn, en anderen inspireren dat ook te zijn. Er is veel nood en leegte in de wereld. Het evangelie kan daar een antwoord op zijn.”

www.yoursdrachten.nl

De Protestantse Kerk is op weg naar honderd pioniersplekken. Twee onlangs gestarte plekken uitgelicht.

Op naar

de 100!

Janneke Plantinga en Jan-Willem ten Hove staan aan de basis van de pioniersplek.

19

Op naar

de 100!

Leg eerst je oor maar eens goed te luisteren in de samenleving. Dat was de boodschap die de Pioniersgroep Wijdemeren (PioWij) meekreeg vanuit de pioniersbegeleiding van de Protestantse Kerk. “We hadden behoefte om een nieuwe vorm van kerkzijn op te richten voor mensen die zich niet thuis voelen in een van de gewone wijkgemeenten maar wel op zoek zijn naar saamhorigheid. Maar waar begin je dan?”, vertelt Elly Verbruggen, voorzitter van PioWij, de pioniersgroep vanuit De Graankorrel en de oecumenische streekgemeente in de dorpen ’s-Graveland, Kortenhoef en Ankeveen (gemeente Wijdemeren).

Te weten komen wat er leeft in de dorpen dus. Dat leverde een gesprek op met onder meer een huisarts, een wijkagent, een wethouder en een journalist van het dorpsblad. “En in het winkelcentrum hebben we een tent neergezet om in gesprek te komen met dorpsbewoners: wat leeft bij hen? We besloten daarna maar gewoon te beginnen met een activiteit. Doel: een laagdrempelige ontmoeting creëren, aansluitend bij het onderzoek dat de burgerlijke gemeente vorig jaar deed naar eenzaamheid in de dorpen.” Inmiddels zijn er onder de naam ‘smakelijk gesprek’ drie maaltijden geweest, speciaal voor mensen die behoefte hebben aan aanspraak, gezelligheid, het delen van ervaringen. De jongste bezoeker was 24, de oudste 80. “Om niet helemaal ‘oeverloos’ te zijn hebben we als doelgroep ‘mensen met een verlieservaring’ benoemd. Heel breed: verlies van werk, verlies van een partner, maar bijvoorbeeld ook van een gemeenschap waar je je vroeger thuis voelde, zoals de kerk.” Het blijft nog een zoekproces, vertelt Elly. “We zijn bij andere pioniersplekken gaan kijken om te zien hoe zij het doen. We staan open voor andere vormen, we willen blijven vernieuwen. Voorlopig zijn we tevreden als de spirit erin blijft.”

www.pioniersgroep-wijdemeren.nl

“We zijn gewoon maar begonnen”

PioWij

20 bries voorjaar 2017

Heeft u ook een missionaire vraag?

Stuur deze naar n.dijkstra@protestantsekerk.nl

missionaire lezersvraag

Deel je leven, maar hoe dan?

Wat vroeger vanzelfsprekend leek – het praatje met de buurman, ontmoetingen op straat en thuis – is dat in veel plaatsen in ons land niet meer. In dorpen vaak nog wel, maar ook daar is het lastig om in gesprek te raken over de grotere vragen van het leven. De maaltijd biedt in alle gevallen een goede mogelijkheid om in gesprek te raken. Voor de vierde missionaire ronde zijn vijf menukaarten ontwikkeld, geschikt om te bespreken bij een maaltijd. Een startvraag, een bijbelgedeelte en vijf praktische uitwerkingen per kaart. Ze worden nu al gebruikt in veel gemeenten, bij maaltijden, bij zogenaamde ‘running dinners’ of zelfs tijdens een wandeling. Wilt u het materiaal ook ontvangen? Kom dan naar de missionaire ronde. Gegevens vindt u op de website: www.protestantsekerk.nl/missionaireronde.

Vraag

Antwoord

‘Deel je leven’ was het thema rond de startzondag en nu ook al van de missionaire ronde. Natuurlijk deel ik graag mijn leven met anderen buiten mijn eigen kring, maar hoe pak ik dat aan?

21

Uitgaven te bestellen via www.protestantsekerk.nl/webwinkel. of (030) 880 13 37 (geen verzendkosten)

inspiratie

bij Hemelvaart

‘Met zonder Jezus’, over Hemelvaart

Hemelvaart is een lastig uit te leggen christelijk feest. In het boekje ‘Met zonder Jezus – over Hemelvaart’ gaan tien mensen in op wat Hemelvaart voor hen betekent. Gebeden, gedichten en andere teksten helpen om het feest van Hemelvaart dichterbij te brengen. Met veel passende afbeeldingen.

bij Pinksteren

de Geest krijgen

Liefde, vreugde, vrede, vriendelijkheid, goedheid, geduld, trouw, zachtmoedigheid en zelfbeheersing; het zijn de negen ‘vruchten’ van de Geest. Het boekje ‘de Geest krijgen’ geeft bij elke vrucht een korte overdenking, passende bijbelteksten, een gebed, een lied, een gedicht en een mooie afbeelding. Voor persoonlijke inspiratie of om te gebruiken bij bijvoorbeeld openingen van vergaderingen en kringen.

€ 16,95

€ 6,50

€ 4,95

nu samen voor

€ 8,50

Dagkalender ‘Deel je leven’

‘Inspiratie voor elke dag’ is de ondertitel van de kalender ‘Deel je leven’, een tafelkalender met ringband voor alle dagen van het jaar. Elke dag biedt een korte, inspirerende tekst en een passende afbeelding. Pakkende oneliners, bemoedigende bijbelteksten, korte gebeden, prikkelende songteksten... 365 dagen lang een tekst om de dag mee te beginnen (of te eindigen), met je mee te dragen, en te delen met anderen.De kalender loopt van 1 januari t/m 1 december maar heeft geen dag-aanduiding dus gaat ook volgende jaren mee.

zoek bij www.protestantsekerk.nl/webwinkel op combi-aanbieding

22 bries voorjaar 2017

Missionair gemeentezijn zit vooral in de gewone dingen

Je kunt niet anders dan een gemeente

met een roeping zijn

In zijn boek The Gospel in a pluralist society (Het Evangelie in een plurale wereld) schrijft Newbigin dat mensen missionair bezigzijn vaak als een last ervaren, als iets wat nog weer bovenop al het andere ’kerkenwerk’ komt. Vanuit het Nieuwe Testament zou je echter volgens hem precies omgekeerd moeten redeneren. Newbigin schrijft: het bijzondere feit dat de verworpen en gekruisigde Jezus blijkt te leven, kan niet meer weggemasseerd worden. Het moet doorverteld worden. Hoe zou je hierover kunnen zwijgen? Missionairzijn begint met een explosie van vreugde!

Anno 2017Een missionaire gemeente ben je per definitie, het is bijna een pleonasme. Je kunt niet anders dan een gemeente met een roeping zijn. Je kunt niet anders dan missionair christen zijn, het is de kern van je bestaan. Wat dreef ooit de mensen die eeuwen geleden de eerste kerken in de Lage Landen bouwden? Ze wilden het goede nieuws doorvertellen en het niet langer voor zichzelf houden. Ze bouwden hun eerste kerken en stichtten de eerste gemeenten omdat ze wisten dat ze goud in handen hadden dat ze niet voor zichzelf mochten houden.Rest wel de vraag: hoe geef je anno 2017 invulling aan het missionair gemeentezijn die past in deze tijd? Een invulling die mensen niet irriteert maar bemoedigt. Ook hier geldt: put je niet uit in allerlei extra activiteiten,

daar word je op den duur alleen maar moe van. Begrijp me goed; iets nieuws doen kan heel inspirerend zijn. Ik doe het graag en vaak, en dan niet omdat het moet maar omdat het aanstekelijk werkt en ik er nieuwe energie van krijg. Maar in de kern van de zaak zit missionair gemeentezijn vooral in de gewone dingen. Preken doet de dominee op zondag toch al, maar waar preekt hij/zij over? Kunnen het missionaire preken zijn, ook verstaanbaar voor buitenstaanders en met voldoende relatie naar de actualiteit? Ander voorbeeld: schrijven in het kerkblad moet toch met enige regelmaat gebeuren, maar waar schrijf je nou over? En: elk seizoen bereiden we een aantrekkelijk vorming- en toerustingsaanbod voor de gemeente voor, maar welke onderwerpen bieden we aan?

Gezien wordenEen belangrijk deel van de missionaire activiteit speelt zich af tijdens het huisbezoek. Gesprekken gaan natuurlijk in de eerste plaats over wat de bezochte persoon zelf aandraagt. Vaak zitten daar ook missionaire vragen in, zoals: hoe moet het verder met mijn (klein)kinderen die niet meer naar de kerk gaan? De missionaire gemeente is in de eerste plaats een pastorale gemeente, mensen horen elkaars vragen en zoeken met elkaar naar antwoorden. In mijn eigen gemeente heb ik in de eerste anderhalf jaar alle gemeenteleden thuis bezocht. Dat waren toen nog zo’n vijftienhonderd personen, woonachtig op zeshonderd adressen. Met goede hulp van iemand die de afspraken voor mij maakte is dat gelukt. Denk niet dat die mensen daarna onmiddellijk weer in de kerk kwamen. Zo werkt dat niet. Wat die bezoekronde wel opleverde, is dat mensen zich gezien voelden. En door mij bevraagd werden op hun talenten. Het was de eerste en de beste stap die ik gezet heb en het bleek later het begin te zijn van een sterke groei van de gemeente naar 2100 leden. Mensen willen in hun eigen leven gekend zijn. Dat is ook wat Christus ons als Eersteling heeft voorgedaan.

Missionair gemeentezijn is niet iets wat erbij komt.

Geen dingetje, geen nieuw kunstje, geen extra

activiteit waar je alleen maar moe van wordt. Volgens

de bekende missioloog Lesslie Newbigin is het juist

het tegenovergestelde: an Explosion of Joy,

een explosie van vreugde.

verdieping

23

Hans van Ark,

manager binnen de Dienstenorganisatie van de Protestantse Kerk

Missionair gemeentezijn zit vooral in de gewone dingen

Delen van je geloof is niet zozeer spreken maar vooral luisteren

De missionaire liturgieHoe we het ook wenden of keren, bij missionair gemeentezijn moet het ook over de kerkdienst gaan. Niet zozeer omdat veel kerkenraden het gevoel hebben dat ze pas missionair geslaagd zijn als de kerk weer vol zit. Alsof een volle kerk belangrijker zou zijn dan dat mensen weer tot een levend geloof in Jezus Christus komen. Te vaak worden deze twee benaderingen tegenover elkaar gezet. Alsof je vooral missionair bezig bent als de kerkdienst aantrekkelijker wordt. Of het tegenovergestelde, als de relatie centraal staat en het contact met rand- en buitenkerkelijken wordt gezocht. Mijn stelling is dat beide benaderingen elkaar nodig hebben. Het individuele gesprek vormt de basis van alle missionaire werk. Het draait om relaties, relaties en nog eens relaties. Ieder gemeentelid zit in een relatienetwerk, waarin je op weekbasis toch zomaar tien, twintig of misschien wel dertig andere mensen ontmoet. Dat betekent op een gemiddelde gemeente van duizend leden dat er wekelijks twintig- à dertigduizend kansen zijn om iets te delen. Dat delen van je geloof is niet zozeer spreken maar vooral luisteren. In deze tijd is behoefte aan mensen die nog naar elkaar kunnen luisteren, zonder daar onmiddellijk hun eigen verhaal tegenover te zetten. Het is de luisterende houding die Jezus ons voordoet in het verhaal van de Emmaüsgangers. Hij spreekt weinig en luistert veel. Belangstellend naar de ander: wat is jouw verhaal? En dat kan dan zomaar leiden tot het moment waarop die ander zegt: maar hoe denk jij daar eigenlijk zelf over? Dan moet je natuurlijk ook wel wat te zeggen hebben.

Ook de kerkdienstMaar natuurlijk is daar ook die kerkdienst. Niet alleen de wekelijkse eredienst, maar ook al die andere momenten waarop veel Nederlanders echt nog wel eens een kerk vanbinnen zien. In kerkelijke uitvaartdiensten, in doop- en huwelijksdiensten waarbij ook rand- en buitenkerkelijke

vrienden en familieleden aanwezig zijn, in de kerstnachtdienst, tijdens Kerst en Pasen en de jaarlijkse gedachtenisdienst rond de overledenen. Welke liederen zing je dan? Welke bijbeltekst staat centraal? Of gaan we onverstoorbaar door met wat op het rooster staat, want rooster is rooster? Hoe inclusief of exclusief is ons taalgebruik? Hoe ben je verwelkomend zonder dat gasten het daar Spaans benauwd van krijgen? Ik zie voorgangers en kerkenraden worstelen, want je wilt je eigen gemeenteleden recht doen en tegelijkertijd rekening houden met je gasten. Een ouder gemeentelid zei eens tegen mij: “Dominee, het lijkt wel of u de week na Pasen altijd pas uw echte paaspreek houdt.” “Dat klopt”, zei ik tegen hem, “met Pasen ga ik voor honderd procent voor die jongeren die er nog eens een enkele keer zijn, de week erna leg ik voor onze eigen trouwe bezoekers alsnog de diepte en hoogte van de betekenis van de Opstanding van Christus uit.”

OpwekkendZelf kom ik niet altijd opgewekt uit een kerkdienst. Wanneer vorm domineert boven inhoud, wanneer de vooraf uitgeschreven teksten mooi geformuleerd maar ook erg bedacht klinken, wanneer musici niet vanuit hun tenen musiceren, wanneer de actualiteit wel in de voorbede klinkt maar niet verbonden kan worden met het Schriftwoord… dan wekt zo’n dienst mij niet altijd op. Gelukkig gebeurt het omgekeerde ook. De diensten waarin je geraakt wordt, waarin het over je eigen leven lijkt te gaan, waarin iets blijft hangen om op te kauwen, de dienst waarin de blijde boodschap van het Evangelie je optilt uit de barre werkelijkheid van het leven. Dat zijn missionaire diensten. Voor zulke diensten geldt dat ze an Explosion of Joy zijn.

meditatief

Kom, heilige Geest wanneer het me niet meer kan schelen, wanneer het genoeg is geweest, wanneer alles lijkt tegen te gaan, wanneer ik me terugplooi op mezelf, wanneer ik beschaamd ben over mezelf, kom dan, heilige Geest. Wanneer ik bergen wil verzetten, wanneer ik goed wil zijn voor iedereen, wanneer ik vrede wil brengen onder de mensen, wanneer ik vergeving wil vragen en schenken, kom dan, heilige Geest. Wanneer ik wil bidden en de stilte niet vind, wil troosten en de woorden niet ken, wil helpen en niet weet hoe, wanneer ik wil geloven, hopen en beminnen, kom dan, heilige Geest.

www.pastoralezorg.be