DE COMPOSIETwww.knnv.nl/walcheren

NATUURVERENIGING WALCHEREN KNNV 47e JAARGANG NOVEMBER 2013 nummer4

Bestuur KNNV afdeling Walcheren:Voorzitter RiaVerhagen,Verdilaan96,4384LGVlissingen,tel.0118478307, email:rzuure@zeelandnet.nlSecretaris PeterSneltjes,Middelburgseweg19,4364TBGrijpskerke,tel.0636105645, email:secretaris@walcheren.knnv.nlPenningmeester MichielKruit,Spoorstraat544388BSOostSouburg,tel.0683553588, email:kruitmaw@yahoo.comNotulist ChristienLabruijèreLedenadministratie AdrideMunck,WalravenvanHallstraat7,4333CNMiddelburg,tel.0118626183, email:ledenadministratie@walcheren.knnv.nlNatuurhistorisch- GerardBrand,Schuitvlotstraat24a,4331SZMiddelburg,tel.0118633931,coördinator email:nhs-knnv@zeelandnet.nlNatuurbeschermings- HansEckhardt,tel.0118636222,secretariaat emailjeckh@zeelandnet.nlWerkgroepen Plantenwerkgroep:JoClarijs,tel.0118581799Website www.knnv.nl/walcheren

Contributie 2013De contributie bedraagt jaarlijks voor leden € 27,50, huisgenoten € 12,50 en donateurs € 12,50 (minimaal). Het is alleen mogelijk om huisgenootlid te worden indien dit gekoppeld is aan een gewoon lidmaatschap. Huisge-nootleden zijn, in tegenstelling tot donateurs, lid van de landelijke vereniging. Het gironummer van de pen-ningmeester afd. Walcheren is: 2304411 te Oost-Souburg.

ActiviteitenagendaDatum Activiteit PaginaMa2dec. Vrijwandelen:DePiet 18Di3dec. Plantenwg:Mossen/korstmossenM’burg 18Za7dec. Strandwg:StrandNeeltjeJans 18Za14dec. Vogelexcursie‘tZandvoort 18Vrij27dec. Strandwg:StrandNeeltjeJans 18Za11jan. Nieuwjaarsbijeenkomst 19Za27jan. Vrijwandelen:Rammekenshoek 18Za8feb. Vogelexcursie‘tZandvoort 18Ma3mrt. Vrijwandelen:Nollebos/Westduin 18Za8mrt. Vogelexcursie‘tZandvoort 18Za26mrt. Jaarvergadering 19

Artikelen inhoudsopgaveTitel PaginaVerenigingsnieuws 3-42Nieuwewerkgroepen 5KentUze(nog)? 6Zomaar 7Waarnemingenin‘tZandvoort 7Rugstreeppad 8,9Nachtvlinders/Uilen 10-12Evennapraten... 13-14Wataltijdweerboeit 15-17Activiteiten 18Nieuwjaarsbijeenkomst 19Jaarvergadering 19

De Composiet is een uitgave van de afdeling Walcheren van de Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging en verschijnt 4x per jaar.

Colofon

In memoriam: Flip Holster De wereld waarin ik leef lijkt soms op een gatenkaas. Nog best smakelijk, maar met de ouderdom neemt het aantal gaten toe. Dat gevoel overkwam me toen het bericht tot ons kwam dat Flip Holster was overleden. Overigens heette hij eigenlijk Gerard, maar ik heb nooit iemand ontmoet die hem zo aansprak. Het was gewoon Flip, zoals hij “gewoon” was. Gewoon en heel bijzonder. Humor bezat hij. Wat zou hij dan ook gegrinnikt hebben wanneer hij een plaatsje kreeg in mijn gatenkaas. “Eet lekker” zou hij wellicht gezegd hebben.Wie kende hem niet? Haast elke KNNVer, die bij de lezingen acte de présence gaf of die mee stiefelde in de natuurterreinen. Opgewekt, blijmoedig, tevreden en optimistisch. Wanneer hij precies in beeld kwam weet ik niet meer. Wel herinner ik me zijn verhalen van reizen en trekken; het vroegere Ned. Indië. Dat ik nooit in het leger diende speelde bij hem geen enkele rol. In die dagen woonde hij in Serooskerke, waar ik hem nogal eens bezocht. Nooit was hij te beroerd om iets voor de vereniging te doen. Trouw bezocht hij de bijeenkom

sten, excursies en lezingen. Ondanks zijn bescheiden postuur was hij er. Letterlijk en figuurlijk. Heel fijne herinneringen bewaar ik met name van hem aan de Ha-ringvreter excursies, die we voor SBB mochten organise-ren. Hoewel het lopen hem op den duur zwaarder ging vallen, gewapend met een stok zette hij door. Aan alles komt een eind, maar het speet hem wel. Hij verhuisde naar een fraai, gezellig appartement in Sandenburgh. Dan ineens valt er een gat in de zo pittige kaas. Met dankbaarheid en eerbied noemen we zijn naam, hem door mensen gegeven: Gerard(Flip) Holster. Wat rest is de herinnering. Een heel goede. Zijn geestkracht vol van bezieling. Zijn enige kind, dochter Loes en haar man Ari zullen hem bijzonder missen. Dat zal ook het geval zijn met ons trouwe lid Francien Castel en haar man, met wie hij vele reizen maakte o.a. naar de “Grote Oost”. Zijn Indië. Het deed deugd bij de crematie in Middelburg verscheidene KNNV-ers te mogen ontmoeten. Wij allen zullen hem missen.

Richard Struijk

Verenigingsnieuwsgelegd.”Totzoverhaarreactie.Wehebbenookwelpositievereactiesontvangenopdeveranderingeninhetparkenzoziejemaardatwaardeenebezoekerzichergertaandeveranderingendiezijndoorgevoerd,iseenanderdaarentegenenthousiastovereennieuweuitstraling.Datzalongetwijfeldafhankelijkzijnvandeinvalshoekdiejekiestenvanwatjebelangrijkvindt.Uiteindelijkhebbenwe-naingewonnenadvies-beslotenomnietinactietekomentegendeuitgevoerdewerk-zaamheden.Infeitewasdepapookalgestort.Erkomtooknogeenvolgendefasedieisgerichtopdeverbe-teringvandewatergangen,maarvermoedelijkklevendaarwatmindernadelenaandanaandeherinrichtingvanhetpark.AlmetalblijftToorenvliedtnogweleeninteressantparkomtebezoeken,zowelvanuitnatuur-historischals(cultuur)historischperspectief.

ParkWelgelegen:Tocheenfietspad?IndeComposietvaneindvorigjaarhebbenweuitvoerigstilgestaan

bijdeplannenvandegemeenteVeereomeenfietspadaanteleggendoorParkWelgelegeninSerooskerke.InmiddelsisdeOostkapelsewegfraaiverbeterdenlekendeplannenrondhetfietspadvandebaan.Nietsbleekminderwaar,wantindeFaamvan23oktober2013ver-scheenhetberichtdatdegemeentetochvanplanisomeenomgevingsvergunningteverlenenvoorhetaanleg-genvaneenfietspad.Opzichvreemd,eenprachtige30-kmwegmetver-keersremmersenfietsersopderijbaan,zoalshethoortendantochnogeenextrafietspadmeteenslingervan100meterdoordebuitenplaats.Enhetkostenplaatje?Dertigduizendeuroom65metervoordepoorteenschelpenpaadjeoptekunnenfietsen,om35meternadepoorthetterreinweertemoetenverlaten!!!SamenmetRichardStruikdieookinhetdossierwasgedokenhebbenweonsernogeensinverdiepteneenbezoekgebrachtaanParkWelgelegen.Wezijnopnieuwtotdeconclusiegekomendatonzeaanvankelijkebezwa-rentegenhetfietspadnogrechtovereindstaan.Endatbleekooktegeldenvoordeomwonenden,zoverteldeonseenvandebuurtbewonersdiewehieroveraanspra-ken.

Watwildegemeentenoueigenlijkbereiken?hetlijkteropdatfietsershetparkmoetenlerenontdekkenomhenvervolgensuittenodigenomertegaanwandelen.Noudatzalnogeenopgaveworden,wantinderdaadkunjeindewintervanafhetnieuwefietspadenigzichtkrijgenophethuis,maarindezomer,alshetbladaandeboomzit,danmoetjetochechtevendoorrijden.Datmagdanwelniet,maargaatnatuurlijkwelgebeuren.Wantjefietsophetfietspadachterlaten,datdoetniemand;eristrouwensookgeenfietsenstallingenwemoetendatookmaarnietbepleiten.Vreemden,zoalstoeristen,schie-tendusnietsopmetdezepeperdureslinger.EnvoordeinwonersvanSerooskerkezalhetpadtochooknietzijnaangelegd,wantdiekennenhetparkophunduim-pje.Zelopenerhunrondje,methondenkinderen(enstiekemwordterookheelbedaardweleensgefietst).Diehebbendeextraopeningenindeafschermingvandebuitenplaatsnetvoorennadepoortnietnodig.Hetdoorzettenvandeactie,ondanksalleprotestenen

Van de secretaris, Peter Sneltjes

Bestuursmededelingen:

Nieuwewerkgroepen:Deafgelopenmaandeniserveelgebeurdbinnenonzeafdeling.Zohebbenwe

–naastdebestaandeplanten-werkgroep-tweenieuwewerkgroepenopgericht:deamfibieën–enreptielenwerkgroepeneenstrandwerkgroep.IndezeComposietzalhiervolopaandachtaanwordenbesteed!

Nieuwjaarsbijeenkomst/jaarvergadering:Hetbestuurheeftdedataenhetprogrammahiervanvastge-

steld.OokindezeComposietverdereinformatiehier-over.

Project“Natuuromonsheen”:Dit3jarigprojectisditjaarvanstartgegaanmetalsthema:‘natuur-

vriendelijktuinieren’.Overalinhetlandwerdenac-tiviteitengeorganiseerddiemetditthematemakenhadden.Ookonzeafdelingheefthieraanmeegedaan.Wezijninmaartbegonnenmetdeaftrap;eenpower-pointpresentatieovervogelvriendelijktuinieren.InaprilhebbenweeenexcursielangsdiversetuinengelopenindebomenbuurtinMiddelburg,waarbijwelettenophoediervriendelijkdezetuinenzijn.Bestonddeerfaf-scheidinguithagenwaarvogelsinkunnennestelenofwasheteenschutting?Stonderbegroeiingindetuinoflagdezevolbestratingenz.?Verderhebbenweooknaarhetopenbaargroengekekenofdezediervriende-lijkis.DeBomenbuurtiseenmooivoorbeeldvaneennatuurvriendelijkgebiedzowelvanwegedeparticulieretuinenalsdoorhetopenbaargroen.Afgelopenjuliheefteenaantalledenvanonzevereniginghun(tuin)deurenopengezetomonseenkijkjetegunneninhunnatuur-vriendelijkeparadijs.Onderleidingvandetrotseeige-naarkregenweeenrondleidingdoordetuin.Hetisnietgeheeltoevalligdatjuistdezetuineneenhoognatuur-gehaltehebben.IndevorigeComposietheeftuhieralmeeroverkunnenlezen.Ookin2014heeftdeKNNVeenprojectuitgekozen:Par-kenomonsheen.Uiteraarddoenwijhierookweeraanmee.InMiddelburgzijndiverseparkentevinden,zo-weljongealsoudeparken,maarookdeBolwerkenzijnnatuurlijkprachtig.IndeGemeenteVeereliggendiverselandgoederendiehetbezoekenwaardzijn.Kortom:ookin2014zullenwediverseactiviteitenorganisereninhetkadervanditproject.IndevolgendeComposietleestumeeroverditproject.

Van de natuurbeschermingscoördinator, Hans Eckhardt

BijscholingNatuurbeschermingsrecht.DeZeeuwsemi-lieufederatieorganiseerdeopverzoekvandeplano-

logiewerkgroepeninseptembereeninteressanteavondinhetkadervanjuridischebijscholingophetgebiedvannatuurenruimte.DecursuswerdopzeerdeskundigeenbegrijpelijkewijzeverzorgddoorLexdeSavorninLohman,juristvandeNoordHollandseMilieufederatie.Eenbreedscalaaanwetgevingwerdaandehandvanwettekstenenjurisprudentieonderdeaandachtvandecursistengebracht.VanuitonzeverenigingwarenHan-nekeWesthoek,JoClarijs,HenkRemijnenikzelfaanwe-zig.TammeSeijnstramoestzichhelaasomprivéredenenafmelden.

Decursuswasnietalleenleerzaameninformatief.Hetzettedeaanwezigenatuurbeschermersookgoedaanhetdenkenoverdemanierwaaropmilieuproblematiekmoetwordenbenaderd,willaterdegangnaarderech-terzinvolzijnentotresultatenkunnenleiden.Hetblijktvolstrektonvoldoendeombijjuridischeproceduresvanuitdeoptiekvannatuurbehoud,natuurwaarderingofnatuurbelevingtecommuniceren.Inbrengmoetzuiverenalleengebaseerdzijnopdeletterendeinterpretatievandewettelijkeregels.Endieslagkan-zekergevoels-matig-nogbestlastigzijn.Hetisdanooknietverwon-derlijkdatvelenatuurbeschermersvaakteleurgesteldzijnoverderesultatenvaneenrechtsgangofontevre-denzijnoverdemanierwaaropeenrechterdeaantas-tingvandenatuurbenadert.Daarmeewerddecursuseendubbeleeye-opener.DeZeeuwsemilieufederatiehaddejuridischeproblematiekrondnatuurbescherming-vanNatura2000totomgevingsvergunningen,vanEco-logischehoofdstructuurtotsoortenbescherming-inzo’nkortetijdnietbeteronderdeaandachtkunnenbrengen.

HetRammekensschor:hetdossierisgesloten.Kondenweeenvorigekeernogmelden:Wezijnernogniet;

nulijkthetboekgesloten,wantdeRaadvanStateistoteenuitspraakgekomen.HetoostelijkdeelvanhetRam-mekensschorisvolgensderechterterechtaangewezenalsonderdeelvanhetNatura2000-gebiedWesterschelde&Saeftinghe.Metdezeuitspraakwordttoekomstigeuit-breidingvandehavennaarhetnogresterendenatuurge-biedvoorkomen.VolgensdeRaadvanStateisblijfthetzanddepotdateendeelvanhetschorhadverwoestbuitendeaan-wijzing.Vogelbeschermingwildeookdatditdeelvanhetvoormaligschorzouwordenaangewezenendaternatuurherstelzougaanplaatsvinden.Derechtervindtechterdathetzanddepotthansgeennatuurwaardemeerheeftendaaromnietonderdeaanwijzingmoetvallen.Zohebbenallepartijeneenveermoetenlaten;mis-schiendeZeeuwsemilieufederatienoghetminst,omdatdeuitspraakvandeRaadvanStateaardigovereenkomtmethetcompromiswaarmeedeZMfeertijdsakkoordisgegaan.

ParkToorenvliedtopdeschop.OverdeaanpakvanhetparkToorenvliedtisveelgecommuniceerd,met

debuurt,metbelanghebbendenenmeteenklankbord-groep,watheeftgeleidtoteenparkmetverbeterdetoegangenmeersocialeveiligheid,terwijlookaanver-keersstromenaandachtisbesteed.Althans,zoluidtdeofficiëleversie.Eenvanonzeledenmaakteonsechtervolzorgattentopdeingrijpendemaatregelendieheb-benplaatsgevonden.Zijschreefons:“Degemeenteishetparkaanhet“opknappen”zonderookmaarenigeecologischekennis.Zelfsgeenfloraenfaunatoetsge-daanhetgeenwelverplichtis.Vleermuizenbunkersdiegrotendeelsvrijgezetworden,daslookveldendieomgespitwordenoferwordenstruikenvoorgezetendanvooralallebegroeiingdieverdwenenisomdwarsdoorhetparktekunnenkijken.Eenaderlatingvoorallevogelsdieinstruikenleven.Envoorvelemensendiemetledeogenhunparkafgebrokenzienworden.Erisnuzelfseengeasfalteerd(fiets)paddwarsdoorhetpark

Verenigingsnieuws (vervolg)gelegd.”Totzoverhaarreactie.Wehebbenookwelpositievereactiesontvangenopdeveranderingeninhetparkenzoziejemaardatwaardeenebezoekerzichergertaandeveranderingendiezijndoorgevoerd,iseenanderdaarentegenenthousiastovereennieuweuitstraling.Datzalongetwijfeldafhankelijkzijnvandeinvalshoekdiejekiestenvanwatjebelangrijkvindt.Uiteindelijkhebbenwe-naingewonnenadvies-beslotenomnietinactietekomentegendeuitgevoerdewerk-zaamheden.Infeitewasdepapookalgestort.Erkomtooknogeenvolgendefasedieisgerichtopdeverbe-teringvandewatergangen,maarvermoedelijkklevendaarwatmindernadelenaandanaandeherinrichtingvanhetpark.AlmetalblijftToorenvliedtnogweleeninteressantparkomtebezoeken,zowelvanuitnatuur-historischals(cultuur)historischperspectief.

ParkWelgelegen:Tocheenfietspad?IndeComposietvaneindvorigjaarhebbenweuitvoerigstilgestaan

bijdeplannenvandegemeenteVeereomeenfietspadaanteleggendoorParkWelgelegeninSerooskerke.InmiddelsisdeOostkapelsewegfraaiverbeterdenlekendeplannenrondhetfietspadvandebaan.Nietsbleekminderwaar,wantindeFaamvan23oktober2013ver-scheenhetberichtdatdegemeentetochvanplanisomeenomgevingsvergunningteverlenenvoorhetaanleg-genvaneenfietspad.Opzichvreemd,eenprachtige30-kmwegmetver-keersremmersenfietsersopderijbaan,zoalshethoortendantochnogeenextrafietspadmeteenslingervan100meterdoordebuitenplaats.Enhetkostenplaatje?Dertigduizendeuroom65metervoordepoorteenschelpenpaadjeoptekunnenfietsen,om35meternadepoorthetterreinweertemoetenverlaten!!!SamenmetRichardStruikdieookinhetdossierwasgedokenhebbenweonsernogeensinverdiepteneenbezoekgebrachtaanParkWelgelegen.Wezijnopnieuwtotdeconclusiegekomendatonzeaanvankelijkebezwa-rentegenhetfietspadnogrechtovereindstaan.Endatbleekooktegeldenvoordeomwonenden,zoverteldeonseenvandebuurtbewonersdiewehieroveraanspra-ken.

Watwildegemeentenoueigenlijkbereiken?hetlijkteropdatfietsershetparkmoetenlerenontdekkenomhenvervolgensuittenodigenomertegaanwandelen.Noudatzalnogeenopgaveworden,wantinderdaadkunjeindewintervanafhetnieuwefietspadenigzichtkrijgenophethuis,maarindezomer,alshetbladaandeboomzit,danmoetjetochechtevendoorrijden.Datmagdanwelniet,maargaatnatuurlijkwelgebeuren.Wantjefietsophetfietspadachterlaten,datdoetniemand;eristrouwensookgeenfietsenstallingenwemoetendatookmaarnietbepleiten.Vreemden,zoalstoeristen,schie-tendusnietsopmetdezepeperdureslinger.EnvoordeinwonersvanSerooskerkezalhetpadtochooknietzijnaangelegd,wantdiekennenhetparkophunduim-pje.Zelopenerhunrondje,methondenkinderen(enstiekemwordterookheelbedaardweleensgefietst).Diehebbendeextraopeningenindeafschermingvandebuitenplaatsnetvoorennadepoortnietnodig.Hetdoorzettenvandeactie,ondanksalleprotestenen

handtekeningenvandeomwonenden,zaltochnieteenprestigezaakvandegemeentewordenomdatderaadaleenbesluitheeftgenomen?Endannogblijfthetonbe-grijpelijkomvoorzoveelgeld-waarheelwatleukeennuttigereanderedingenvoortedoenzijn-eenpaadjetemakenwaarniemanddemeerwaardevaninziet.WezullenonzezienswijzeophetontwerpschriftelijkkenbaarmakenbijhetcollegevanburgemeesterenwethoudersvandegemeenteVeere.

Van de penningmeester, Michiel Kruit

Contributie2014.Omverwarringovercontributiebe-talingvoor2014tevoorkomenhebikbeslotenomu

alvasttevragendittestortenvóór31december2013.HiervoorisindezeComposieteenapartbriefjetoege-voegd.

Van de redactie, Jos de Jong

Composiet.Weervolopkopijvoorditnummer,waar-voordank!Excursiesvoor2014moetengrotendeels

noggeplandworden;dusinhetvolgendenummer.

Redactie adressen.

Composiet:JosdeJong,WalravenvanHallstraat3,4333CNMiddelburg,Tel.0118-615189,email:compo-

siet2011@hotmail.com.

NieuwsbriefZeekraal:GerardBrand,Schuitvlotstraat24a,4331SZMiddelburg,Tel.0118-633931,email:

zeekraal2011@hotmail.nl.

Inleverdatum kopij voor de volgende Composiet: Vóór 1 februari 2014 s.v.p.

Twee nieuwe werkgroepende Strandwerkgroep en de Amfibieën- en Reptielenwerk-groep

Onzeverenigingheefthetaantalwerkgroepenuitge-breidvan1(deplantenwerkgroep)naar3.Nummer2,destrandwerkgroepzateralaantekomen,zoukonlezenindevorigeComposiet.De3ewerkgroep,deamfibieën-enreptielenwerkgroepisvoorvelenvanumisschienmeereenverrassing.

Eerst de strandwerkgroep.

Eigenlijkisermetdeoprichtingvandestrandwerk-groepnietsnieuwsonderdezon.Onzevereniginghadaleerdereenwerkgroepopditgebied,maardatisalweerevengeleden.Erisnualleredenomdestrandwerk-groepweeropnieuwoptestartenennatuurlijkzaldezewerkgroepzichnietbeperkentotdeinventarisatiesopdeNeeltjeJans,waaroveruindevorigeComposietuit-gebreidkonlezen.DezeinventarisatiesendesamenwerkingmetKNNVDeBevelandenblijftuiteraardvolledigvankracht.MaardaarnaastbestaanerplannenomookinventarisatiestegaanuitvoerenophetstrandvanWestkapelle.Wekun-nendannaverloopvantijdtweeverschillendestrandengoedmetelkaarvergelijken.Maarerstaanmeeracti-viteitenopstapel.ErissubsidieaangevraagdbijGroenenDoenomonzeledeneencursusaantebiedenombe-terthuisterakeninhetstrandleven.Uiteraardkrijgendeledendiezichvoordietijdbijdewerkgroephebbenaangemeldvoorrangbijdeplaatsingopdecursus.

IndevorigeComposietkonuallezenoverdesamen-werkingmetdestichtingAnemoonenhetbelangvandeinventarisatiesvoorhetsamenstellenvanEcologischeAtlassen.DevoorzittervandewerkgroepisRiaVerhagen-Zuure.Ukuntzichbijhaaropgevenvoordestrandwerkgroepoptelefoonnummer06-10696268ofdoormiddelvaneene-mailnaarrzuure@zeelandnet.nlToevoeging redactie:Om u een indruk te geven wat er allemaal te zien kan zijn op het strand van Neeltje Jans, is in deze Composiet een impressie van Hans opgenomen van de inventarisa-tie van 23 september j.l. onder de titel: “Kent u deze (nog)?”. De “oplossing” staat elders in het blad.

En vervolgens de amfibieën- en reptielenwerkgroep

Veelledenvanonzeverenigingzijnbijzondergeïnteres-seerdindezediergroepen.Somsbereiktenhunactivi-teitendeComposiet,zoalshetgevalwasmetdepad-denoverzetacties,maarsomsookhelemaalniet.Metdenieuwewerkgroepkomtereenorganisatorischekapstokomalleactiviteitenenwaarnemingenbetertedocu-menteren.Weverwachtenookzekerdatonzeledenmeteentuinvolamfibieën,ledendieinhetbijzondergeïn-teresseerdzijnindeduinenmetdynamischepopulatieshagedissenenledendiealintensiefbetrokkenwarenbijpaddenoverzetacties,monitoring(vanbv.drinkpoelen)enonderzoeken,zichzullenmeldenvoordezewerk-groep.BijhetverschijnenvandezeComposietteldedewerkgroepalsgevolgvandetamtambinnendevereni-gingalvijfaanmeldingen.OokvoordezewerkgroephebbenweeencursussubsidieaangevraagdbijGroenenDoen.DebekendeWalcherseherpetoloogKeesMustersheeftzichbereidverklaardomalsexternadviseuroptetre-denvoordezewerkgroep.Wijzullenopzijnuitgebreideexpertisegraageenberoepdoen.InmiddelshebbenweookaleenenthousiastemailontvangenvanRobVanWestrienen,DirecteurRAVON,FLORONenZoogdiervereniging,waarinhijdeondersteu-ningvanRavonaanonzewerkgroepaanbiedt.DevoorzittervandewerkgroepisPeterSneltjes.Ukuntzichbijhemopgevenvoordeamfibieën-enreptielen-werkgroepoptelefoonnummer06-36105645ofdoormid-delvaneene-mailnaarsecretaris@walcheren.knnv.nl.

Hans Eckhardt

Neeltje Jans aanspoelsel foto: Hans Eckhardt

Alpenwatersalamander foto: Hans Eckhardt

oplossing pagina 19

Kent U ze (nog) ?

foto’s: Hans Eckhardt

De Rugstreeppad in het Stadspark MolenwaterZomaar . . . vanaf een bankje aan de ScheldeEenvanonzefavorietefietstochtjesvoertlangsdeWesterscheldeoverhetfietspadtussenVlissingenenRammekens.Alsereenbankjevrijis,gaanwedaarvaakevenzitten,weeteneenappeltje,kijkenwatomonsheenenvervolgendanonzeweg.Endatomjeheenkijkenloondeindeafgelopenmaandseptemberwelinhogemate.Hetbegonallemaalmeteenzeehonddieheeldichtonderdekustenpalvooronsbankjezijnshowbegon.Kopjeboven,kopjeonderendattelkensopnieuw,totwebeslotenomhemtela-tenvoorwathijwas.WestaptenoponzefietsenredenrichtingVlissingenenjawel,gevolgddoordezeehond.Naeenpaarhonderdmeterhadhijerkennelijkgenoegvanenverdweenuitzicht,onsmeteengoedgevoelachterlatend.Devolgendekeeroponsbankjekekenwenatuurlijkweeruitnaardezeehond,maarhelaas,geenzeehondtezien.Welveelaalscholvers,maarjadatwastochnetwattegewoon.Erwasnogwelwatleuksaandeland-kant.OpeenpaaltjezateenvogeltjedatzonderdeverrekijkerevennietgoedopnaamtebrengenWijrichttenonzeblikweerophetwater.Deaalschol-verswarenernog,maarerwasmeer.Wekondengenie-tenvaneenbruinvisopjacht.Telkensopnieuwversche-nenkopenbovenkantvanderugbovenwateromineenvloeiendebeweging,metdebekvolledigzichtbaar,

weeronderwaterteverdwijnen.Wekondenernietgenoegvankrijgenenwerdenvooronzeaandachtooknogeensruimschootsbeloondmeteentweedejagendebruinvisinhetbeeldvandekijker.Eenheerlijkschouw-spel,datonseeneerdereminderleukewaarnemingdeedvergeten.Diewaarnemingbetrofeendodebruin-vis,dieinaugustusaangespoeldwastegendezeedijk.Hetzijzo,natuurislevenendood,ookvoordebruinvisdienudiendealseenfeestmaalvoordezilvermeeuwen.

Hans Eckhardt.

Waarnemingen in ‘t ZandvoortSeizoenenkomenenseizoenengaan.Devorigekeerhebikgeschrevendathetbroedseizoenredelijkisverlopen.Hetwaterindeplassenisindieperiodenietverdampthetgeengunstigwasvoordejongevogels.Veeljongenzijnechtergepredeerd.Zogaatdatindenatuur.Dierenmoetenallemaaletenominleventeblijven.Dezomerdaarentegenisdrooggeweestwaardoorvandemeesteplassen,opdetweegrootsteplassenna,hetwaterisverdampt.Hetgevolgwasdathetgrosvandevogelsandereoordenheeftopgezocht.Naderegenvalvanbeginseptemberishetaantalvogelsweertoegenomen.Op19septemberzagikdeeerstesmientenenwinter-talingenweerentweedagenlaterdeeerstewulpenindeweilandennaarvoedselzoeken.Inoktoberverzamel-dendekievitenengoudplevierenzichingrotegroepenvanhonderdenvogelsalvorensaandeterugreisnaardeoverwinteringsgebiedentebeginnen.Bijzonderewaar-nemingenhebikdelaatstetijdnietgedaan.Hetkannietaltijdfeestzijn,hoewelhetaleenfeestiswanneerjelopendoffietsendoverdeZandvoortwegalvandievogelsgeniet.Hetvielmijopdatgedurendedezomerveelganzeninhetgebiedwerdengezien,zowelgrauweganzenalsgrotegroepenbrandganzen.Ikkangoedbegrijpendatdezevogelseenprobleemgaanworden.Eengoederemedieomoverlasttevoorkomenis,dooriemandeenvergunningteverstrekkenominhetbroedseizoendeganzeneierenterapen,datisbeterdandeeierenteschuddenoftevertrappen.Nogeennieuwtje.DeafgelopenweekheeftArjenvanGilsteenpaarmaaleenzwarteibiswaargenomen.Eenbuitenkansje.Naveelspeurenishetmijnietgelukt...Zogaatdat.

AfgelopenzaterdagontmoetteikmevrouwFeij.Me-vrouwverteldemijdatzedesneeuwgansookheeftgezien.Deplekwaardevogelwerdgezienbenikver-geten.MevrouwFeijverteldemijookdatzejagershadzienlopenbuitenhetreservaatdieophazenschotenbinnenhetreservaatendooreenhonddegeschotendierenlietophalen.Eenbedenkelijkezaak.Iklaathethierbij,IkhoopdatikunieuwsgierighebgemaaktendatUookgaatkijkennaardevogelrijkdomvanhetfraaievogelreservaat.Maarvergeetdannieteengoedeverrekijkermeetenemen.

Henk Mandemaker.

WistudatermiddeninMiddelburgRugstreeppaddenwonen?Enwistudatdatheelbijzonderis?AlmeteenbijdeopeningvanMiniatuurWalcheren,datin1954eenimpulsaandewederopbouwvanWalcherenmoestge-ven,zatenzedaar.WaarschijnlijkzatenzedaarvoorookalophetMolenwater,datlangeenopenexercitie-enfeestterreinisgeweest.WatisdeRugstreeppadeigenlijkvooreendier?

Kenmerken/leefwijze:NietveelmensenzullenooiteenRugstreeppadhebbengezien.Hetbeestjekomtpastevoorschijnuitzijnschuilplaatsalshetdonkeris.Alsjezegoedzoukunnenbekijken,zoujeziendathetechteenpadis,metwrattenoverzijnheleplompelijf.Maartochzoujeookmeteenziendathetgeengewonepadis.DeGewonepadisbruinvankleurenheeftrood-koperenogen.DeRugstreeppadheefteengeelbruinehuidmetgroenevlekkenenrodestipjes,dekleurvandeogenisgeelenzijnnaamdankthijtenslotteaandefijnegelestreepopzijnrug,dielooptvanzijnsnuittotzijnachterwerk.Verspreiding/voorkomen:Gezienhebjehemdanmis-schiennognooit,gehoordhebjehemwaarschijnlijkwel,alhebjedatnietbeseft.Rugstreeppaddenkunneneenontzettendkabaalmaken,’s-avondsnazonsondergang.HetratelendkwakenvaneenRugstreeppadklinktalseenkrekelendraagtver.Demannetjeskwakenvooralinhetvoorjaar,omdevrouwtjestothetleggenvan

Bruinvis foto: Hans Eckhardt

Grauwe Ganzen foto: Adri Joosse

De Rugstreeppad in het Stadspark Molenwaterweeronderwaterteverdwijnen.Wekondenernietgenoegvankrijgenenwerdenvooronzeaandachtooknogeensruimschootsbeloondmeteentweedejagendebruinvisinhetbeeldvandekijker.Eenheerlijkschouw-spel,datonseeneerdereminderleukewaarnemingdeedvergeten.Diewaarnemingbetrofeendodebruin-vis,dieinaugustusaangespoeldwastegendezeedijk.Hetzijzo,natuurislevenendood,ookvoordebruinvisdienudiendealseenfeestmaalvoordezilvermeeuwen.

Hans Eckhardt.

Waarnemingen in ‘t Zandvoort

WistudatermiddeninMiddelburgRugstreeppaddenwonen?Enwistudatdatheelbijzonderis?AlmeteenbijdeopeningvanMiniatuurWalcheren,datin1954eenimpulsaandewederopbouwvanWalcherenmoestge-ven,zatenzedaar.WaarschijnlijkzatenzedaarvoorookalophetMolenwater,datlangeenopenexercitie-enfeestterreinisgeweest.WatisdeRugstreeppadeigenlijkvooreendier?

Kenmerken/leefwijze:NietveelmensenzullenooiteenRugstreeppadhebbengezien.Hetbeestjekomtpastevoorschijnuitzijnschuilplaatsalshetdonkeris.Alsjezegoedzoukunnenbekijken,zoujeziendathetechteenpadis,metwrattenoverzijnheleplompelijf.Maartochzoujeookmeteenziendathetgeengewonepadis.DeGewonepadisbruinvankleurenheeftrood-koperenogen.DeRugstreeppadheefteengeelbruinehuidmetgroenevlekkenenrodestipjes,dekleurvandeogenisgeelenzijnnaamdankthijtenslotteaandefijnegelestreepopzijnrug,dielooptvanzijnsnuittotzijnachterwerk.Verspreiding/voorkomen:Gezienhebjehemdanmis-schiennognooit,gehoordhebjehemwaarschijnlijkwel,alhebjedatnietbeseft.Rugstreeppaddenkunneneenontzettendkabaalmaken,’s-avondsnazonsondergang.HetratelendkwakenvaneenRugstreeppadklinktalseenkrekelendraagtver.Demannetjeskwakenvooralinhetvoorjaar,omdevrouwtjestothetleggenvan

eierenteverleiden,maarjekuntzetotverindezomer(halfaugustus)horen.DesoortkomtinNederlandvooralinhetwestenenopdeWaddeneilandenvoor.InEuropakomenRugstreep-paddenvoorineenschuinebaanvanafhetSpaanseschiereilandoverWest-EuropatotindeBaltischestaten.Datistypischhetverspreidings-patroonvaneensoortdiedeijstijdentenzuidenvandePyreneeënheeftkun-nenoverleven.VanuitSpanjehebbendepaddendaarnaderestvanEuropagekoloniseerd,maarzezijnnietinstaatgeweestdeAlpenovertetrekken.

HetaantalRugstreeppaddengaatinNederlandaljarengestaagachteruit.EndatgeldtookvoorderestvanEu-ropa.InEngelandisdesoortinmiddelsuiterstzeldzaam.VandaardatdesoortinheeldeEUeenbijzonderebescherminggeniet.DathettochnietonwaarschijnlijkisdatjeRugstreeppaddenhebtgehoord,komtomdatjealsComposiet-lezerwaarschijnlijkopWalcherenwoont.Rugstreeppaddenzijnhierindepoldersendeduinennoggoedwaartenemen.WaaromishetbijzonderdatdeRugstreeppadvoorkomtinhetStadspark?Datkomtdoordebijzondervoorkeu-rendiedepadheeft.EigenlijkhoudenRugstreeppadden

helemaalnietvanparkenmetmooievijvers.Zehoudenvaneenopenenkaleomgevingwaarinze’s-nachtsongehinderdachterhunprooiaankunnenrennen.Huneierenleggenzehetliefstinondiepeplassenmeteenkalebodem.Hetvoordeelvandezeplassenisdatan-dereamfibieëndezemijden.Zehebbenhetrijkalleen.Maarookderoofdierendiehetopdikkopjeshebbenvoorzien,zoalsinsectenlarven,zullenernietveelvoor-komen.Dezeplassenwarmensnelop,maarhebbenalsnadeeldatzemeestalmaartijdelijkzijnensnelopdro-gen.Rugstreeppaddenhebbenzichdaaraanaangepast:zezijngoedinstaateennieuweplastevindenenhuneierenendikkopjesontwikkelenzichrazendsnel.DezevoorkeurenblijkenuitdegebiedenwaarRug-streeppaddenvooralvoorkomen:deduinen,maarookdeopenkleipoldersenhetveenweidegebied.Rugstreep-paddenwordenookvaakgevondenoptijdelijke,doordemensaangelegdeplekken,zoalsbouwplaatsenenzand-opspuitingen.Alsdezemaaropenzijnenerindezomerondiepeplassenvoorkomen.MaarMiniatuurWalcherenwastochnietbepaaldeen

Rugstreeppad foto: Catharina vd Slikke

Eisnoeren Rugstreeppad foto: Catharina vd Slikke

Park Molenwater foto: Petroesjka Sterk

Even napraten . . . (vervolg)

Degrootstenachtvlindervandeuilenfamilie(Noctui-dae)opmijnerf,dietrouwensookoverdagvliegt,ishetrood weeskind(Catocala nupta).Ikziezeiederjaarvanafdetweedehelftvanaugustus.Devlinderheefteengoedeschutkleurenverraadtslechtsbijverstoringentijdenshetvliegendeprachtigerood-zwartetekeningvandeachtervleugels(fig.2).Deachtervleugelwordtsomsineenflitsgetoondomeenaanvallerafteschrikken.Opdemuurvanmijnhuiszittenzedikwijlsnetonderdedakgoot.Alszeopdestamvaneenboomzitten,isdeschutkleurzeerfunc-tioneel(fig.3).Devlinderheefteenvleugelspanwijdtetot80mm.Devrijgroterupsenhebbenookeenzeergoedeschutkleurmeteentakjes-achtiguiterlijkmetenkelewrattigeuitsteeksels.Derupsenlevenopwilgenpopulier.Erisslechtsééngeneratievlindersindenazomer.Bijzonderisdatdeeierenoverwinterenendusnietdepoppen.Erisooknogeenblauwweeskind(C. fraxini),maarikzagzenooit.Zezijnietsgroterenzeldzaaminonzestreken.

‘tijdelijke’plek?Datklopt,maardebegroeiingwerderzolaaggehoudenenerwarenzoveelpaadjes,datheteraltijdheelopenisgebleven.Enwatmisschiennogbe-langrijkeris:dekanaaltjeswarenondiepenonbegroeidenwerdenjaarlijksschoongemaakt,zodatzeelkezomerweeropnieuwlekenoptijdelijkeplassen,zonderandereamfibieënenzondervijanden.DitmaakteMiniatuurWalcherenjuistzobijzonder.AlserineenstadofdorpRugstreeppaddenopduiken,bijvoorbeeldopeenbouw-plaats,danverdwijnenzedaarnaeenpaarjaarweeralsdetuinenentuinvijversgoedbegroeidraken.DeenigeandereplekineenstadwaarRugstreeppaddenhetweleenswatlangervolhoudenzijnbegraafplaatsen.OphetMolenwaterparkzijndoorCatharinavanderSlikkealsystematischewaarnemingengedaanvanafdejaren 70.Allegegevenszijnnetjesopgeslagenindelandelijkeda-tasetvanhetRAVON.Datisvooreenstadssituatieuniek.DegeschiedenisvandeRugstreeppaddengaatwaar-schijnlijkterugnaardetijddatdestadaanderandennognietvolgebouwdwasEenexercitieplaatsisnatuurlijk

eenheelgeschikteplekvoorRugstreeppadden.MetdebouwvanNieuwMiddelburgisdepopulatiewaarschijn-lijkgeïsoleerdgeraakt.Desondanksisdegroeplevens-vatbaargebleken.WillenweditdeelvandeMiddelburgsegeschiedenisbehouden,watoverigensookeenwettelijkeverplichtingisuitoogpuntvannatuur-behoud,dansteltdateisenaanhetStadspark.Dankanhetgeengewoonparkworden,metbomen,struiken,grasveldeneneeneendenvijvermetkarpers.Hetmoeteenheelspeciaalparkworden,datspeciaalvoordeRugstreeppaddenwordtingerichtenonderhou-den.Of,veelsimpeler,hetmoetblijvenzoalshetwas.

Voordebiodiversiteitindestadishetnatuurlijkookheelbijzonder.Wehopendatookdetoekomstigegene-ratieshiervankunnengenieten.

Amfibieën Werkgroep Molenwater: Catharina van der SlikkePetroesjka Sterk

Kees Musters

De golfbaan die natuurbehoud hoog in het vaandel heeft staan!www.domburgschegolfclub.nl

advertenties

Somsstajevoorverrassingenbijhetontdekkenvaneenonbekendinsectopjeeigenerf.Inmijnbloemen-tuinstaanvlasleeuwenbekjes,eengekweektesoort,maarkennelijkdaaromnietminderintrekbijhetvlasbekuiltje(Calophasia lunula; fig.1).Hetiseenvlindersoortdievrijschaarsblijkttezijnendanishetleukomerderupsvanaantetreffenopdewaard-plant.Derupsheeftprachtigekleurcontrastentussenzwart,geelenblauwgroen.Jekuntgoeddesegmen-tenvanderupsonderscheiden.Dekopzitlinksopdefoto.Danvolgener3segmentenmetvoorpoten;2segmentenzonderpoten;4segmentenmetbuik-poten;2segmentenzonderpotenenalslaatstedenaschuiver.

Degrootstenachtvlindervandeuilenfamilie(Noctui-dae)opmijnerf,dietrouwensookoverdagvliegt,ishetrood weeskind(Catocala nupta).Ikziezeiederjaarvanafdetweedehelftvanaugustus.Devlinderheefteengoedeschutkleurenverraadtslechtsbijverstoringentijdenshetvliegendeprachtigerood-zwartetekeningvandeachtervleugels(fig.2).Deachtervleugelwordtsomsineenflitsgetoondomeenaanvallerafteschrikken.Opdemuurvanmijnhuiszittenzedikwijlsnetonderdedakgoot.Alszeopdestamvaneenboomzitten,isdeschutkleurzeerfunc-tioneel(fig.3).Devlinderheefteenvleugelspanwijdtetot80mm.Devrijgroterupsenhebbenookeenzeergoedeschutkleurmeteentakjes-achtiguiterlijkmetenkelewrattigeuitsteeksels.Derupsenlevenopwilgenpopulier.Erisslechtsééngeneratievlindersindenazomer.Bijzonderisdatdeeierenoverwinterenendusnietdepoppen.Erisooknogeenblauwweeskind(C. fraxini),maarikzagzenooit.Zezijnietsgroterenzeldzaaminonzestreken.

Figuur2:roodweeskind(Catocala nupta)

Zoweloverdagals‘snachtsvliegtdegamma-uil(Au-tographa gamma).Hetiseenvlindertje,dataltijdinbewegingis.Devleugelstrillenpraktischconstant.Zehebbeneenhelelangetongwaarmeezenec-tarzuigen(fig.4).Denaamisafgeleidvandeletter‘gamma’dieopdebovenkantvandevoorvleugeltezienis.Incopulavaltopdathetmannetjehierietskleineris,maarerzijnnogalwatverschilleningrootteenkleuren.Deparingduurtvrijlang(fig.5).

Figuur3:roodweeskind (Catocala nupta)

Figuur4:gamma-uil (Autographa gamma)

Figuur1:rupsvanhetvlasbekuiltje(Calophasia lunula)

Figuur5:parendegamma-uiltjes (Autographa gamma)

Figuur6:koperuiltje (Dyachrisia chrysitis)

Veeluilenhebbeneengoedeschutkleur.Wezagendatalbijhetroodweeskind,maarerzijnerveelmeer.Dekamillevlinder(Cucullia chamomillae)isereenvoorbeeldvan(fig.8).Derupsenlevenopkamille.Hetzijnoverdagzeertragedieren,diezelfsgemakkelijkverplaatstkunnenworden.Devlindervertrouwtvol-komenopzijnschutkleurenpasbijernstigverstorenvliegthetdierop.Devlinderszijnergwolligenlijkengoedtegendekoutekunnen.Depoppenoverwinte-renindegrond.

Figuur7:voorkantkoperuiltje (Diachrysia chrysitis)

Depsi-uil(Acronicta psi)heefteentekeningopdevleugelsdiejehierendaarterugzietopdeboom-schorswaaropdevlinderzit(fig.9).

Figuur10:agaatvlinder (Phlogophora meticulosa)

Figuur9:psi-uil (Acronicta psi)

Figuur8:kamillevlinder (Cucullia chamomillae)

Deuilenfamilie(Noctuidae)iszeeruitgebreidenerzijnookveelsoortendieeenschutkleuraanhunlaarslappen.Diehebbenzekennelijknietnodig.Bepaaldealarmkleurenkunnenookgoedwerkentegenpredatie.Deagaatvlinder(Phlogophora meticulosa)isereenvoorbeeldvan.Devlekkenenbandenhebbendiversekleuren,vangroenachtigtotgeelbruinenoudroze(fig.10).Opdeondergrondvandefotovalthetdierop,maarerzijnachtergrondendenkbaarwaarbijjegoedmoetkijkenomdevlinderwaartenemen.Hetishiereenzeeralgemenesoort,waarvanderupsenlevenopplantenalsdovenetel,brandnetelenzuring.Zekun-nenzowelalsrups,popofvlinderoverwinteren.Hetisbovendieneentrekvlinderdievanuithetzuiden

Eenprachtigvlindertje,datvrijalgemeenschijnttezijn,maardatikinmijntuinslechtseenenkelekeerzie,ishetkoperuiltje(Diachrysia chrysitis).Zeheb-beneengoud-geelgroenekleurenhierendaarwatbruin.Dekleurismoeilijktebeschrijven.Jemoetzegewoonzien.Bijeenbepaaldebelichtingkrijgthetkoperkleurigedeeleencyaankleurigegloedenhetmiddendeelmetde‘cijfers’isdanmeerlilapaars(fig.6).Opdekophebbenzeeenkuif,zoalsveeluilendathebben(fig.7).Ietsverdernaarachteren(ophetachterlijf)zijnernog2vandatsoortuitsteeksels,maardanwatkleiner.Devlinderistezienvanmeitotoktoberenvliegtin2of3generaties.Derupsenlevenopallerleikruidigeplanten,zoalsbrandnetel,dovene-tel,marjoleinenookwelopdistels.Zeoverwinterenalsjongerupsopdegrondindebuurtvandewaard-planten.Inhetvoorjaareetderupsverderompasdaarnateverpoppen.

Depsi-uil(Acronicta psi)heefteentekeningopdevleugelsdiejehierendaarterugzietopdeboom-schorswaaropdevlinderzit(fig.9).

Figuur10:agaatvlinder (Phlogophora meticulosa)

Figuur9:psi-uil (Acronicta psi)

Figuur8:kamillevlinder (Cucullia chamomillae)

Deuilenfamilie(Noctuidae)iszeeruitgebreidenerzijnookveelsoortendieeenschutkleuraanhunlaarslappen.Diehebbenzekennelijknietnodig.Bepaaldealarmkleurenkunnenookgoedwerkentegenpredatie.Deagaatvlinder(Phlogophora meticulosa)isereenvoorbeeldvan.Devlekkenenbandenhebbendiversekleuren,vangroenachtigtotgeelbruinenoudroze(fig.10).Opdeondergrondvandefotovalthetdierop,maarerzijnachtergrondendenkbaarwaarbijjegoedmoetkijkenomdevlinderwaartenemen.Hetishiereenzeeralgemenesoort,waarvanderupsenlevenopplantenalsdovenetel,brandnetelenzuring.Zekun-nenzowelalsrups,popofvlinderoverwinteren.Hetisbovendieneentrekvlinderdievanuithetzuiden

naaronzeomgevingvliegt.Inhetnajaarzijnerdanookdegrootsteaantallen.Hetzijndaarnaastcultuur-volgers.Jekuntzedaaromzelfsmiddenindestadtegenkomen.

Figuur11:roesje (Scoliopteryx libatrix) Figuur13:poppenvandehuismoeder

Figuur12:huismoeder (Noctua pronuba)

Figuur14:rupseneneikapselsvandehuismoeder

Eenzeeralgemenenachtvlindervandeuilenfamiliedieindeopsommingvanditartikelnietmagontbre-kenisdehuismoeder(Noctua pronuba).Overdagkunjezeinrusttegenkomenopbeschutteplekken,bui-tenhetdirectelicht.Bijmijzittenzedikwijlsachterdehoutenluikenvanmijnramen.Pasophetmomentdatdezevlinderverstoordwordt,komtdeoranje-geleondervleugelmetzwartebandinbeeld.Zezijnwatvariabelinkleurintensiteit,dochdemannetjeszijnmeestalhetdonkerst.Hetzwartevlekjebijdevoorvleugeltopisaltijdaanwezig.Zege-bruikendefellekleurcontrastenombelagersafteschrikken.Zelatendiekleurenineenflitszienenlatenzichookwelplotselingopdegrondvallen.

Totslottoonikmetfiguur15nogeenzeldzametrekvlinder,dieikindeafgelopenruim20jaarslechtseenmaalinmijntuinzag:devlekdaguil(Heliothis pel-tigera).Denaamzegthetal:zevliegenoverdag.

Tekst en foto’s: © Albert de Wilde

Eenfraaigekleurdeuilishetroesje(Scoliopteryx liba-trix).ZezijninNederlandenBelgiëalgemeen.Erzijnmeestal2generaties,waarvaneréénoverwintertalsvlinder.Zezittendaninhollebomen,opzoldersenandereplekkenwaarhetredelijkdroogis.Derupsenlevenmerendeelsopwilgenpopulier.Derupsmaaktvoordeverpoppingeencoconvansamengesponnenbladeren.Devlinderwordtzowelroesjealsroestje(ookwelroestvlekvlinder)genoemdnaarderoestkleu-rigetekening(fig.11).Kenmerkendzijnookdewittestippen.

Derupsenlevenopzeerveelverschillendeplanten.Zeverpoppenindegrond.Depoppenzijnroodbruinvankleur,meteenscherppuntje(fig.13).DerupsenvandezevlinderwordensomsgeparasiteerddoordesluipwespAmblyteles armatorius.In2011heefteenvrouwtjeeengroteclustereitjesafgezetopdedraadvaneenwaslijninmijntuin.Opvallendisdehoning-raatstructuurvandeeikapsels(fig.14).

Figuur15:vlekdaguil(Heliothis peltigera)

Even napraten . . . .

Paddenstoelenexcursie Westhove:

Kleine Stinkzwam

Depaddenstoelenexcursieop20oktoberwasbreedaangekondigdindePZC.Tottweemaaltoeendatwastemerkenaandeopkomst.Velenhadden,ondanksweersverwachtingenmetbuien,hunweggevondennaarWesthoveomdaarhetpaddenstoelenspektakelmetonzeverenigingtedelen.VoorHenkRemijn,onzedes-kundigegids,washetgroteaantalgeenenkelprobleem.Metgrotesoepelheidwisthijdegroepvanuitzijnbredekennisoverpaddenstoelencontinuteboeien.Erwasvoorelkwatwils,voordeleekendegevorderdelief-hebber,voorjongenoud,voorsoortenjagers,fotografenenmensendiezichwildenverdiepenindeecologischebetekenisvanpaddenstoelen.Eenpaddenstoelenexcur-sieonderleidingvanHenkisonmisbaarvooreeniederdiezichwatmeerwilverdiepeninwateenherfstbostebiedenheeft.DéblikvangervandeeerstehonderdmeterwasdeHoningzwamdieopveelplaatseninaantallenaanwe-zigwas.DaarnaastvondenweerdeweinigopvallendeDraadsteelmycena,deopzichtigePrachtvlamhoedeneenietsbeschadigdduivelseivandeGrotestinkzwam.Laterdiemiddagzoudenweooknogzijnkleinerebroervinden.WatverderopleverdeenigproevendeScherpeschelp-zwamop(behoorlijkbitter,dusdirectuitspuwen)ennaastdestammetschelpzwammengroeideeeneen-zaamprachtexemplaarvandeParelhoenchampignon,landelijkgezienbestwelzeldzaam,maarinonsduinge-biedopmeerdereplaatsenaanwezig.NanogeenvijftalanderesoortenbijdevolgendebochtinhetpadgingHenkijverigopzoeknaarGeweizwam-

metjes.DielietenzichnietdirectvindenmaarwelstuittehijalgauwophetGeelhoorntje,eenkleingeelpaddenstoel-tjedatsterklijktopeenKoraalzwammetje,maardanzondervertakkingen.Henkzettedepaserweerin.IndebermnaasthetfietspadvondhijeenWittekluifzwameneenvezelkopdienietdirectopnaamtebrengenwas.HuiswerkdusvoorHenk.Ookeengrijskleurigerussuladieevenver-deropbijhettoegangshekstondingezelschapvandezwaargiftigeGroeneknolamanietzoueigenlijkhuiswerkmoetenopleveren.HenkhieldhetermaaropdathetdeDuifrussulaofdeBerijpterussulawasenlegdevervolgensuithoejezo’nwaarnemingbehoorttevermelden.ToenhetGewoonvarkensoorwerdgevondenbeslootHenkomnietdehelegroepnaardevindplaatstegelei-denomtevoorkomendatdezevrijzeldzamepadden-stoelen(ongemerkt)zoudenwordenvertrapt.Terughetbosin.Inmiddelsvielenerenkeledruppeltjesregen,maardiebereiktennauwelijksdebosbodem.Erzatnoggenoegbladaandebomenomtedienenalsparaplu.WevondenlegioGeleaardappelbovisten.HenknodigdeonsuitomelkebovistgoedtecontrolerenopdeaanwezigheidvandeKostgangersboleetdiehieropparasiteert.Maarondanksallespeurwerk,inhetbijzon-dervandekinderenuitdegroep,hebbenweergeengevonden.Halverwegehetpadopdeterugwegtroffenwenogwatinteressantepaddenstoelen:takkenvolmetEikenbloed-zwam,eenafgebrokentakmeteenmeerdaneenmeterlangeOranjeaderzwam,zoalsjeze-althansvolgensHenk-zeldenzieteneenaantalKleinestinkzwammen.Volledigverzadigdvanallepaddenstoelendiewehad-dengezien(mijnlijstjebevatte34soortenendanbenikervastwatvergeten)tochnogeenlaatstesoort:deSierlijkefranjehoed,diewevanHenkechtnogevengoedmoestenbekijkenmetdeloep,opdatwederoderandenopdelamellennooitmeerzoudenvergeten.Entoenwasdeexcursietijdmeerdanverstrekenenmoestensommigenzichhaastennaarhetparkeerterreinomdathunparkeertijdverlopenwas.

Henk,bedanktengraagtoteenvolgendekeer.Hetwasentertainmentencollege.Depaddenstoelenwereldisopdemanierzoalsjijdiepresenteertnogmeereenfeest.

Hans Eckhardt

Gewoon Varkensoor foto’s: Hans EckhardtPrachtvlamhoed

Paddenstoelen Westhove foto: Hans Eckhardt

Even napraten . . . . (vervolg)

Gewoon Varkensoor foto’s: Hans Eckhardt

Vrije wandeling in oktober

DemaandagwandelingindeeersteweekvanoktobervondplaatsinhetgebiedvanWesthove.WevertrokkenbijhetkasteelrichtingduinenenkwamennakortetijdaleengroepjeprachtigeParelamanietentegen,enkeleopdegroenstrooknaasthetboseneenenkeleindebosrandzelf.Mooiefotomomenten.Jekonmerkendathetlangetijdergdroogwasgeweest,wantdepadden-stoelenflorawasnognietoverdadig.WewarenalsnelinhetduingebiedenonzegidsRiaVerhagenmoedigdeonsaanopzoektegaannaarGekraagdeaardsterren.Datbleekeenlastigeopgave,enwehebbenzedanooknietgevonden.Jemoetookzogoedoplettenenmetdeprachtigeuitzichtenindatdeelvanhetduin,gevuldmethetgebabbelvanKneutjes,valtdatnognietmee.AangekomenindebuurtvandeHamstergingRiaevenvooruitomhetgebiedzorgvuldigaftezoeken.DegroepbleefwathangenbijKleinevuurvlinders,heidelibellenenMeligebovisten,onsvermakendmetdesporenwolkendieeenlichteaanrakingveroorzaaktetotweeeneindverderopRiainhetduinzagenzitten,haar

handbeschermendoverietswatzegevondenhad.Eninderdaad,zehadaardsterrentepakken.MaarnietdeGekraagde.Gidsenerbij,maarwekwamenernietuit.DeaardsterleekopeenkleinuitgevallenVierslip-pigeaardster,maardatzoueeneerstewaarnemingzijnindatgebiedenvolgensRiamoestjenietuitgaanvanzeldzaamheid.LaterbrachtHenkRemijn(wieanders?)deoplossingaandehandvanfoto’s.HetwasdeKleineaardster,eensoortdiedaarinderdaadkanwordenaangetrof-fen,want,zosteldeHenk:“hetbolletjeisgesteeld,demondzoneheefteenhofendemondopeningisnietgevoord[eensoortgeribbeld]maarheeftplooien”.Wewareninmiddelsoverdehelftvanonzewande-lingengingenterugdoorhetbos,metschilderachtigegroepjesGeschubdeinktzwaminallerleistadiaenalskersopdetaartkruistenenkeleReeënonspad.Hetwasopnieuweengeslaagdewandelingindecategorie“Hetgrotegenieten”.

Hans Eckhardt

Kleine Aardster foto: Hans EckhardtRia beschermt haar vondst foto: Hans Eckhardt

advertentie

Wat altijd weer boeit . .Vlinders

Jemoetaltijdbijhetbeginbeginnenleerdeikalvanmijnmoeder.Tochishetverstandigeventerugteblik-kenomdedraadvanhetverhaaloptekunnenpakken.MijnbijdrageaanhetvorigenummervanDeComposieteindigdemethetopzettenvaneenvlinderkweekjevoordekinderenvandeoverbureninEnschede.Zekregeneenaantalrupsenvandedagpauwoog.Hoezouhetaflopen?Zemoestenhetdezekeerzondermijnbege-leidingdoen,daarwei.v.m.devakantieenkelewekenwegzoudenblijven.HalfaugustuszatenwenaonzeDonaureisweeropdeKnalhütte.Meteennaardeover-kant.Hetkastjewasleeg.Zouhetmisgegaanzijn?Tweedagenlaterkwamenze,dekweekkastvoorzichtigdra-gend,naaronstoe.Hunlachendegezichtenverraaddenhunsucces.Vijfvlindershaddenhetlichtaanschouwdomnarups-enpopstadiumdevolgendelevensfasetemogeningaan.Hetwaseengevecht,aldushunmoeder,wiedemeestevlindersmochtvrijlaten.Tochblijftaltijddegrotevraag:jehebtmeerdan20kleinerupsenenhoudtuiteindelijknoggeen25%over.Iniedergevalhebikindeloopderjarenweleenshogererendementenbehaald.Zekerisweldathetaantaloverwinterendevlindersveellagerligtdanverwachtmochtworden.

Zeldenzagikzoveelvandie“brandnetelrupsen”alsdezezomer.Zagikinseptembernogweleensenkelevossen,eendagpauwoogzagik,ondanksveelbloemen,maarafentoe.Ookdeandere“brandnetelvlinders”,zoalsatalantaendistelvlinderhieldenzichbescheidenopdeachtergrond.Ikhadnogweleenrijkjaarvoorspeld,omdathetindelandenronddeMiddellandseZeeindewinterveelhadgeregend.Ermoestduswelvoedselzijnvoorderupsen.Wellichtzijnerwelveelgeweest,maarblevendekrachtigezuidenwindenuitdiehennaaronzestrekenhaddenmoetenblazen.Gehakkeldeaurelia’szagikinonzetuinwelregelmatig.

Enwattedenkenvandefraaigeelgetinteluzernevlin-ders,dieinhetzonnetjeronddarteldenbovendewei-denopdeHaringvreter?WewarendaarmeteengroepgepensioneerdenvanSBBendanishetleukalsjeietsbijzonderstebiedenhebt.

PlantenNukanhetookboeiendzijndekennisvandeze“profes-sionals”tetesten.Ookdezemensenkunnennietalleswetenendatbleekookwel.Uiteraardwildeikhendenogbloeiendeparnassia’slatenzien.Zetrokkensnel

Dagpauwoog bovenzijde foto: ©Albert de Wilde

Dagpauwoog onderzijde foto: ©Albert de Wilde

Distelvlinder op Blauwe Zeedistel foto: ©Albert de Wilde

Oranje Luzernevlinder foto: ©Albert de Wilde

Wat altijd weer boeit . . (vervolg)

deaandacht,vooralvanhendiezichmeermethetbosbeheerendedaaraanliggendepadenbezighielden.Hoeweleraardigwatplanteninbloeistonden,washetmaareenfractievandiewelkevriendHansSimonseenikzagenbeginoktoberinOranjezon.IkwasaleensinhetDoorndalgeweest,maarzoalsteverwachtenwasvieldattegen.Ikschrijfdattoeaanhetfeitdatdeval-leiineennattewinterlangdurigonderwaterstaat.Par-nassiakanniettegeninundatie.Indeduinvalleiendieiko.a.opTerschellingregelmatigzag,ligtdatanders.Daarisveelmeerdynamiek.Winddoetverszandopstuivenwaardooraltelagestukkensommigeplantensoortenmeerkansenbieden.Eldersstuifthetzandweerwegenontstaanlaagten,dieechternooitdiepergaandandescheidingslaagtussennatendroog.Natzandstuiftnueenmaalniet.Somsvraagjejeweleensafhoelangplantenzichopeenbepaaldeplekkunnenophouden.Vlasbekkenzijnvrijalgemeneplanten.Indezomeropvallendmethungeleleeuwenbekachtigebloemen.InOranjezonhebbenzeeenvasteplek,n.l.langsdebetonwegrichtingVrou-wenpolder.Gakomendezomergerustkijken,watikziezedaaralveledecennia.Zokenikookeenvasteplaatsvanborstelkrans;eenkenmerkendelipbloem,waarbijdebloemeneendichtekransvormen,diezichnogduidelij-kermanifesteertwanneerdeplantisuitgebloeid.IndeloopvandezomerbezochtikalslidvanDuinbehouddeGolfbaan.Ermoestheteenenandergebeurenaandewatervoorziening,teneindede“greens”groentehou-den.Aandezuidkantvanhetterrein,nietvervandewegDomburg-Westkapelle,zoueenwatertankwordeningegraven.Wieschetstmijnverbazingtemiddenvanomvangrijkborstelkransentestaan.Moetjedaarnuingraven?Ikhebmaargeadviseerddevegetatielaagoptenemenendezenabeëindigingvandewerkzaamhedenweernetjesneerteleggen.Perslotvanrekeningzeg-gendebotaniciHeukelsenThijsseinhungelijknamigeflora’sdatwemet“vrijzeldzame”plantentedoenheb-ben.AlsrandvoorwaardevoorhetnietblokkerenvandewerkzaamhedendoorDuinbehoudhebikwelgevraagdmijbijdeherstelwerkzaamhedentebetrekken.Danpaszalblijkenofdeleus:”Degolfbaan,dienatuurbehoudhooginhetvaandelheeft”,inhoudheeft.DegroeiplaatsinOranjezonvandeborstelkransisveelkleinerenvaltdedoorsneewandelaarnauwelijksop,hoeweljezealshetwarekanbeetpakken.WievanafhetDoorndaldebetonwegrichtingOostkapelleneemt(ja,umaghierdewandelroutevolgen)zietuindebochtvlakbijhetoudekanaaleenruderaleplek;watrommelig.Danmaarevengoedkijken.

Fruitbomen in het wildGoedkijkennaardesterappelbehoefdeikinseptemberniet.Ooitschreefikoverdewildeappelsindeduinen.Ikwistéénsterappeltestaan.Wellichtnietraszuiver,maarfraairoodvankleur.Ookhetvruchtvleeswasroodgetint.Oudereledenzullendeappelnogwelkennenuithunjeugd.Typische“kerstappel”,dietotinjanuaritekoopwas.Degoudrenethieldhetietslangervol,maarvaneenjaarrondteeltwasgeensprake.Wewarenalgauwaangewezenopappelsvanhetzuidelijkhalfrond.Demeesteverwilderdeappel-enperenbomen

inOranjezonkenikwel.Slechtsincidenteelisereennieuwkomer.Deontwikkelingwordtafgeremddoorhetbegrazingsproject.Helaasmissenonzezohooggeprezengrazersdegavedesonderscheids.Trouwenssomsvraagikmeweleensafofdebeheerdersdiedieeigenschapbezitten,diedanwillengebruiken.

Slimme reigers…Datreigersslimmedierenzijn,wiezaldatontkennen?Zezoudenvastnietoverlevenwanneerzebepaaldeeigenschappenzoudenmissen.DezetweebenerszijnzoslimdatzeeengevangenmolonderwaterhoudenzokoptedePZCop2oktobervanditjaar.Zoudenallereigersdieeenmoltegrazenhebbengenomentijdenzinhebbenomeenheeleinddoorhetlandtegaanwandelenopzoeknaareenslootofpoel,waar…..En-fin,dezinmaaktuzelfmaaraf.Wistudatzo’nvogeleengevangenvisjemeteensnelle,krachtigebewegingdoorhetwaterhaaltomhetdierdansnelteverorbe-ren?Hetdoetmeerdenkenaan“schoonspoelen”danaanverdrinken.Enmoetjeeenpalingeenszienkronkelenwanneerdezeviadesnavelendelangeslokdarmindemaagbelandt.Ikwilmaarzeggen:weesvoorzichtigmetbepaaldeinterpretatiesenhettrekkenvanoverhaasteconclusies.Hetzalmeweerheelwatmoeitekostenomeenbuurmanopenigeafstand,dieikregelmatigtref,duidelijktemakendatdereigersvanOverduinechtnietnaardedaargelegenvijverszullenvliegenomdebijonsinhetweilandgevangenmollentelatenverdrinken.Diegaandoorgaanslevendnaarbinnen.Trouwens:eenmolhoefjevoorhetetennietschoontespoelen,alkomthetdiernetuitdevetteklei.Dehaarvachtiszogecon-strueerddatergeenaardkorreltjeaanblijftzitten.Hetdierkandanindegangevensnelachteruitalsvooruitlopen,wantvaneen“vleug”isgeensprake.Moederna-tuurweetwelwatgoedisvoorhaarschepselen.

En wat ons verder boeit…Erwordttrouwensveelgeschrevenwatkantnochwalraakt.Neemnuhetaantalwespendatditnajaarzourondvliegen.Ookbestrijdersvanschadelijkedierenz.g.plaagdierensuggereerdendat.Wiezichnogietsherin-nertvanhetslechtevoorjaarbegrijptonmiddellijkdatvaneenovermaataanwespengeensprakekanzijn.On-danksdeprimaverzorginggingookmijnwespenkoninginterzieleomdathaarschaarsehelpersgeenkanszagenvoldoendevleesopharemajesteitsbordjetekrijgen.Hoeweldehommelshetbeterdedenwarendeaantal-leninmijnterreinen(OostkapelleenEnschede)nietomovernaarhuis(welk?)teschrijven.Ookdezwaluwenstandleedkennelijkonderhetkoudevoorjaar.HadikinEnschedetweejaarachtereenboe-renzwaluwenindetuinschuur:ondankshetuitnodi-gendeopenraampjeblevenzeweg.Geenwonderwanthetaantalvliegenenmuggenwasminimaal.ZekerinEnschedewordikvaakdoormuggenlastiggevallen.Lek-kergeurtje?Dekerendatikditjaarwerdgestokenendeneigingvoeldeopkomentegaankrabben(nietdoen!)warenaandevingersvanéénhandtetellen.Wormenwarenerdestemeer.Nietmeerdannormaalindegrondmaarweldichteraandeoppervlaktedoordere-genrijkeperiodes.Demerelslietendeveldvruchtenvoor

Wat altijd weer boeit . . . (vervolg)

watzewaardwarenenfoerageerdenopdegrondnaarhartenlust.Tochwarenerm.i.veelminderdananderejaren.Kennelijktochslechtebroedsels?Devijgengingenonzeneusvoorbij.Doordefellebuiennamenzezoveelvochtopdatzealslegezakkenindestruikenhingen.Dedruivenledenuitzonderlijkonderschimmelziekten,behalvemijn“Rembrandt”;eensoortwildedruifdieijzersterkis.Jemoetechtervandewatwrangesmaakhoudenommetdieeigenschapgelukkigtezijn.Zekeriswel,datdezezichinonsklimaatalseenuitbundigeklimmergedraagt.Klimtenslingertzichdoordebomenenstruiken,waarikdatgoedvind.Primagezondenle-venslustig.Ofhetdezedruifisdiedoorwijnliefhebberswordtaangeplantengecultiveerd?Ikzouhetnietweten.Drinkgraagdruivensap,maarmijdvergif,watalcoholtochis.Hoekunjeimmersdronkenworden?Ikwilmijnverhaalbesluitenmeteenafscheidvandezomer.Hetzijndepaddenstoelendiedaarombekendstaan.OnzeachterbuurvrouwinOostkapellewildegraagnogeensvandeherfstgenieten.Zewaseenaantaljarennietnaarde“Knalhütte”geweest,maarditjaar

zouhetdangebeuren.EnTiny,hebjenogvliegenzwam-mengezien?Zoontvingikhaartoenzedesleutelte-rugbracht.Zegewaagdevanenormeaantallenopveleplaatsen.Buurserzand,WitteVeenenz.maarookinonzetuin.Toenwehalfoktoberdaarwarenaangekomenverbaasdenweons.Vlakaandedoorgaandewegston-denerzo’n25opongeveer2m2!Alsdatnietveelge-noemdkanworden.Ookparelamonietenwarenervolopentotverindeherfstschotenzealspaddenstoelenuitdegrond.Degroeiomstandighedenwarenkennelijkzogoeddatzeineenbloemenperkstonden,hetgeenmaarzeldengebeurt.Jebehoeftsomsnietvertegaanomveelmooisenonverwachtsteontdekken.Blijfdatdoen,alzullendeAmanitamuscaria’shetopdeZeeuwsekleinietbestdoen.DanmaarnaarOranjezonofandereplaatsenwaarberkengroeien.Datikzeevenwelooknabijbeukenaantrof,hetgeenvakerhetgevalwas,zegtwelietsovergunstigegroeiomstandighedenditnajaar.Ja,denatuurblijftonsboeien!

Richard Struijk

FotoverantwoordingHans Eckhardt: Neeltje Jans aanspoelsel, Alpenwater-salamander (5); Kent U ze nog ? (6); Bruinvis (7); Even napraten (13, 14)Adri Joosse: Grauwe Ganzen (7); Landschap (20)Hannie Joziasse: Oranje Havikskruid (1)Catharina van der Slikke: Rugstreeppad 2x (8)

Petroesjka Sterk: Molenwater (8)Albert de Wilde: Nachtvlinders/Uilen (10-12); Wat altijd weer boeit 4x vlinder (15)

Copyright: Overname van foto’s en tekst is alleen toege-staan na overleg met de fotograaf of de redactie

advertentie

Wat altijd weer boeit . . . (vervolg) ActiviteitenActiviteitenprogramma van de AfdelingZaterdagen 14 december 2013, 8 februari 2014 en 8 maart 2014VogelexcursiesnaarhetZandvoortTijd:10tot12uur.Vertrek:KruisingZandvoortwegmetSchotelweg.Begeleiding:HenkMandemaker

Zaterdag 11 januari 2014Nieuwjaarsbijeenkomst.Zieaankondigingblz19.Zaterdag 26 maart 2014Jaarvergadering.Zieaankondigingblz19.

ToelichtingVrijWandelenDewandelingenzijnvoorledenvanKNNVenIVN.Erisgeengids.Iedereenpraatmetelkaaroverdatgenewatmendemoeitewaardvindt.Voordewandelingengeldt:duurongeveer2uurenverrekijkermeenemen.Bijvoortdurenderegenofgladheidgaatdewandelingnietdoor.Contactpersonenvoorvragenbijslechteweersom-standigheden,overstartplaatsofmeerijden:RiaVerhagen:0118478307enJoannadeBuck06-48831509.

Toelichting plantenwerkgroepOpenbare excursies (O) kunnen door ieder KNNV-lid worden meegemaakt. Aanmelding is niet nodig, tenzij uitdruk-kelijk bij de betreffende excursie vermeld.Besloten excursies (B) kunnen alleen door niet-werkgroepsleden worden bijgewoond na toestemming van de coördi-nator van de werkgroep.Het programma is onder voorbehoud dat de benodigde vergunningen c.q. toestemmingen worden verkregen.Bij slecht weer kan de excursie naar een andere dinsdag, b.v. 1 week later,worden verplaatst.Niet-werkgroepsleden worden hierover niet ingelicht, men dient dus voor 13:00 uur de coördinator te bellen of de excursie doorgaat.Coördinaten van de vertrekplaats zijn toegevoegd om eventuele misverstanden omtrent dit vertrekpunt zoveel mo-gelijk te voorkomen.Coördinator Jo Clarijs; Tel: 0118-581799; Mobiel: 06-10661974; Mail: jmclarijs@zeelandnet.nl

Inventarisatieprogramma van Strandwerkgroep KNNV De Bevelanden en Walcheren:Zaterdag7december:Tijd:10.30uurVrijdag27december:Tijd:14.00uurDeinventarisatieswordenbijlaagwatergehoudenophetstrandvanNeeltjeJans(zieaankondiging)endurenonge-veertweeuur.Laarzenaanbevolen.Ukuntuwautokwijtonderhetviaductbijderoompotsluizen.Voorverdereinformatieenevt.meerijden:RiaVerhagen-ZuureTel.06-10696268.

Excursieprogramma PlantenwerkgroepDinsdag 3 december 2013 Korstmossen-excursienaarBolwerkenMiddelburg(O)(Coördinaten0317-3920)Tijd:14.00uur;Vertrek:brugbijvoormaligziekenhuis

Excursieprogramma Vrij wandelenMaandag 2 december DePiet;vogelskijkenlangshetVeersemeer.Debe-roemdevogelboulevard.NatuurlijknemenweeenMaandag 27 januari 2014WegaannaarRammekenshoek.Doordebossen,krekenenzeedijk.Vergeetdekijkerniet!Start:14.00uur;VerzamelenopdeparkeerplaatsaandeRammekenswegteRithem.Contactpersoon:RiaVerhagen(06-10696268).

Maandag 3 maart NollebosenWestduin.Zijnalleherfstenwinter-stormengoeddoorstaan?Start:14.00uur;VerzamelenopdeparkeerplaatsnabijdesaunainhetNollebosa/dZwanenburgsewegteVlis-singen.Contactpersoon:RiaVerhagen(06-10696268).

NieuwjaarsreceptieHetbestuurnodigtdeledenmethunpartneren/ofkinderenuitomelkaareengoed,gezondennatuurlijknieuwjaartewensenopdetraditionelenieuwjaarsbijeenkomstinOostkapelle.

Zaterdag 11 januari 2014 om 10.00 uur, Protestans kerkcentrum,

Johan de Pourckstraat 2, Oostkapelle.

Programma nieuwjaarsreceptie

Ontvangst:Uwordtontvangenmetkoffie,theechocomeloflimonademeteenlekkernij.

Wandeling:Alshetweerhettoelaatzullenweweereenwandelingindebuitenluchtmaken.Duswandelschoe-nenoflaarzenmee.Bijslechtweerofalservoldoendetijdisdoenweweereenkwis.

Snert:Nadewandelingkuntuvandediversekookstersdeerwtensoepproeven,erisookvegetarischeerwtensoepaanwezig.

Foto s:HannieJoziasseneemtweerfoto smeedieukuntkopen,neemkleingeldmee.

Aanmelden:OmallesingoedebanentelatenlopenwillenwegraagvantevorenwetenhoeveelmensenerkomeUkuntuaanmeldenbijdesecretarisvia:emailsecretaris@walcheren.knnv.nl,oftelefonisch:0636105645(na

17.00uur)

Vervoer:Voorvervoerkangezorgdworden,vraagditdanbijuwopgave.

We hopen u te begroeten op zaterdag 11 januari

Vooraankondiging

VoordejaarvergaderingvanvolgendjaarhebbenwijvoorUeeninteressantprogrammasamengesteldrondhetthema:

DE MEERWAARDE VAN TIJDELIJKHEID

Demeestenatuurliefhebbersgaanuitvanhetbehoudvandebestaandenatuuralsdebestmogelijkeoptieomdebiodiversiteittebevorderen.Tochblijktbehoudvanhetbestaandenietaltijddebestestrategietezijn.Wehebbentweesprekersbereidgevondenomhunideeëntepresenterenoverdemeerwaardevantijdelijkheid:

Leo Vorthoren:HijneemtonsmeeindewereldvandeTijdelijke Natuur.AlsbeleidsmedewerkervandeZeeuwsemilieufederatieadviseertenbegeleidthijbijprojectendie,ondankshuntijdelijkheid,vangrotewaardezijnvoorhetvergrotenvandenatuurlijkerijkdom.

Jos Willemsen:HijiseenbevlogensprekeroverRanderijen:randgebiedenmeteenheelspecifiekagrarischbeheer,diezowelvoordenatuuralseconomischheelaantrekkelijkekantenhebben.JosisbovendiendelandschapsarchitectvandeprijswinnendespeeltuinHoogerzaalenookoverditprojectzalhijonszijnvisiegeven.

Beideonderwerpenzullenindeloopvandeavondonzekijkopdenatuurveranderen.

Noteert u daarom nu al de datum van de jaarvergadering in uw agenda: 26 maart 2014

Oplossing ‘wie kent ze (nog) ?’

1. Amerikaanse zwaardschede2. Knotswier3. Purperslak4. Tapijtschelp5. Platte slijkgaper6. Zaagje

7. Paardenanemoon8. Kompaskwal9. Zee-cypres10. Gezaagde zee-eik11. Witte boormossel12. Stompe alikruik

13. Eieren purperslak14. Klein darmwier15. Rechtsgestreepte platschelp16. Tere platschelp17. Gewone zwemkrab18. Gewone schaalhoren

19. Blaaswier20. Gaffelwier21. Zebra-anemoon22. Riemwier23. Amerikaanse boormossel24. Filippijnse tapijtschelp

Jaarvergadering 2014

WINTER

koude dagen, met warme kleuren