Vakgroep Beweging- en Sportwetenschappen

Opleiding Lichamelijke Opvoeding en Bewegingswetenschappen

Academiejaar 2009 – 2010

DE INVLOED VAN ANTROPOMETRISCHE

KARAKTERISTIEKEN OP DE YO-YO

INTERMITTENT RECOVERY TEST LEVEL 1

Masterproef voorgelegd tot het behalen van de graad van Master in de

Lichamelijke Opvoeding en de Bewegingswetenschappen

Door: Jens Baekelandt

Stijn Demeersseman

Promotor: Prof. Dr. R. Philippaerts

Begeleider: Dhr. D. Deprez

Gent 2010

Vakgroep Beweging- en Sportwetenschappen

Opleiding Lichamelijke Opvoeding en Bewegingswetenschappen

Academiejaar 2009 – 2010

DE INVLOED VAN ANTROPOMETRISCHE

KARAKTERISTIEKEN OP DE YO-YO

INTERMITTENT RECOVERY TEST LEVEL 1

Masterproef voorgelegd tot het behalen van de graad van Master in de

Lichamelijke Opvoeding en de Bewegingswetenschappen

Door: Jens Baekelandt

Stijn Demeersseman

Promotor: Prof. Dr. R. Philippaerts

Begeleider: Dhr. Deprez

Gent 2010

Het hierna volgende werkstuk mag in het kader van wetenschappelijk onderzoek

geraadpleegd worden, na toestemming van de promotor.

VOORWOORD

Het schrijven van de masterproef betekende voor ons de apotheose van onze vierjarige

opleiding in de Lichamelijke Opvoeding en Bewegingswetenschappen aan de universiteit

Gent. Vol enthousiasme hebben we aan deze scriptie gewerkt. Wij zijn dan ook bijzonder

trots u het resultaat te kunnen voorstellen.

Het tot stand brengen van het eindresultaat gebeurde met vallen en opstaan. Wij willen dan

ook onze dank richten aan iedereen die ons tijdens de rit heeft bijgestaan wanneer nodig. In

het bijzonder gaat onze dank uit naar onze promotor, Prof. Dr. R. Philippaerts, voor het

verschaffen van zijn vakkundig advies.

Verder wensen we onze begeleider, Dhr. Deprez, te bedanken. Hij stond ons gedurende het

volledige proces met raad en daad bij. Ons werk werd bovendien in goede banen geleid

dankzij de constructieve feedback die hij ons telkens, na het nalezen van de tekst, bezorgde.

Ook de begeleiders van de testdagen, Dhr. Vaeyens, Dhr. Pion, Dhr. Vandendriessche, Dhr.

Matthys en Mevr. Vandorpe verdienen een woord van dank. Zij slaagden erin de testdagen

vlot te laten verlopen en creëerden een aangename sfeer onder de testleiders.

Daarnaast willen we een woord van dank richten aan de jeugdvoetbalspelers, hun ouders en

hun trainers en coaches voor hun bereidwillige medewerking aan dit onderzoek. Tenslotte

willen we onze families bedanken voor de steun tijdens onze volledige studieloopbaan en in

het bijzonder tijdens het schrijven van deze masterproef. Ons laatste woord van dank gaat uit

naar onze vrienden, waarmee we vier fantastische jaren in Gent beleefden.

ABSTRACT

De prestatiedrang in de sportwereld is de laatste jaren enorm toegenomen. Talentidentificatie

op jonge leeftijd maakt een optimale begeleiding mogelijk. Verschillende studies richtten zich

dan ook op het opstellen van talentidentificatiemodellen en het achterhalen van

talentbepalende factoren (Côté, 2005; Helsen et al.,2000; Williams en Reilly, 2000). De

maturiteit of rijpheid van een sporter,alsook antropometrische karakteristieken, blijken in

belangrijke mate bij te dragen tot de geleverde prestaties (Vaeyens et al., 2008). Daarenboven

wordt elke sport gekenmerkt door een aantal sportspecifieke condities (StØlen et al., 2005;

Bangsbo et al., 1994, 1997, 2006; Di Salvo et al., 2009; Ogushi et al., 1993; Mohr et al., 2003;

Krustrup et al., 2006). Een belangrijke sportspecifieke conditie bij voetbal betreft de

uithoudingscapaciteit, die door verschillende testen gemeten kan worden.

Deze studie kadert in het Ghent Youth Soccer Project van de universiteit Gent, waarbij

jeugdvoetbalspelers over een periode van 5 jaar worden gevolgd en op verschillende

domeinen worden getest. Onze bijdrage aan het project betreft het onderzoeken van een

verband tussen de antropometrische kenmerken van de jeugdspelers en hun voetbalspecifiek

uithoudingsvermogen. Hierbij werd gebruik gemaakt van de Yo-Yo Intermittent Recovery

Test Level 1. Deze blijkt immers de meest valide veldtest te zijn om het

uithoudingsvermogen, en in het bijzonder het voetbalspecifiek uithoudingsvermogen, te

meten (Bangsbo et al., 2008; Castagna et al., 2006).

We onderzochten het resultaat op de Yo-Yo IRT Level 1 bij nationale voetballers van 12 tot

22 jaar van KAA Gent en SV Zulte-Waregem. Een multiple regressie op de volledige

steekproef wees uit dat antropometrie, en dan vooral de lichaamslengte, een significante

invloed uitoefent op de Yo-Yo IRT Level 1 (p

INHOUDSOPGAVE

Voorwoord

Abstract

1 Literatuurstudie .................................................................................................................. 9

1.1 Talent en talentidentificatie ......................................................................................... 9

1.1.1 Opsporen van potentieel succesvolle atleten ...................................................... 10

1.1.2 Modellen van Talentidentificatie (TID) ............................................................. 12

1.1.3 Problemen bij Talentidentificatiemodellen ........................................................ 13

1.2 Ontwikkeling van het lichaam ................................................................................... 19

1.2.1 Aërobe uithoudingsvermogen ............................................................................ 19

1.2.2 Loopefficiëntie bij vroeg- en laatmature voetbalspelers .................................... 20

1.3 Antropometrie ............................................................................................................ 21

1.3.1 Lichaamslengte ................................................................................................... 21

1.3.2 Lichaamsgewicht ................................................................................................ 22

1.4 Voetbalspecifieke conditie ........................................................................................ 26

1.4.1 Verschillende acties ............................................................................................ 26

1.4.2 Intensiteit ............................................................................................................ 26

1.4.3 Het uithoudingsvermogen .................................................................................. 28

1.5 Conditietesten ............................................................................................................ 30

1.5.1 Endurance shuttle run test (ESRT) ..................................................................... 30

1.5.2 Coopertest ........................................................................................................... 31

1.5.3 Test van Hoff: ..................................................................................................... 31

1.5.4 Ekblom endurance test: ...................................................................................... 31

1.5.5 Yo-Yo Intermittent Recovery Test ..................................................................... 32

1.6 Probleemstelling en onderzoeksdoel ......................................................................... 39

2 Methodologie ................................................................................................................... 40

2.1 Populatie en steekproefverzameling .......................................................................... 40

2.2 Testprotocol ............................................................................................................... 41

2.3 Meetinstrumenten ...................................................................................................... 41

2.3.1 Antropometrie .................................................................................................... 41

2.3.2 Maturiteit ............................................................................................................ 42

2.3.3 Yo-Yo IRT Level 1 ............................................................................................ 42

2.4 Data analyse ............................................................................................................... 42

2.4.1 Empirisch model ................................................................................................ 43

2.4.2 Statistische analyses ........................................................................................... 43

3 Rapportering van de resultaten ......................................................................................... 45

3.1 Beschrijvende statistieken ......................................................................................... 45

3.2 Invloed van antropometrische kenmerken van nationale spelers op de Yo-Yo IRT

Level 1 .................................................................................................................................. 47

3.2.1 Correlaties .......................................................................................................... 47

3.2.2 Regressieresultaten van antropometrische kenmerken op Yo-Yo IRT Level 1

voor de volledige steekproef ............................................................................................ 47

3.2.3 Regressieresultaten per leeftijdscategorie .......................................................... 49

3.3 Invloed van maturiteit ................................................................................................ 52

3.3.1 Invloed van maturiteit op antropometrie ............................................................ 52

3.3.2 Invloed van maturiteit op de Yo-Yo IRT Level 1 prestatie ............................... 53

3.3.3 Verschillen tussen leeftijdsgroepen .................................................................... 54

3.4 Verdeling van het percentage vroeg- en laatgeborenen op nationaal en gewestelijk

niveau ................................................................................................................................... 55

3.5 Gezamenlijke invloed van de leeftijd en het niveau op de Yo-Yo IRT Level 1 ....... 55

4 Discussie ........................................................................................................................... 57

4.1 Opmerkelijke resultaten ............................................................................................. 57

4.2 Beperkingen bij het onderzoek .................................................................................. 61

4.3 Suggesties voor verder onderzoek ............................................................................. 62

4.4 Algemene conclusie ................................................................................................... 63

5 Bibliografie ....................................................................................................................... 64

9

1 LITERATUURSTUDIE

Tegenwoordig streven veel jongeren er naar om het allerhoogste niveau te behalen in hun

sport. Toch wordt deze doelstelling slechts door een beperkt aantal sporters bereikt. De

oorzaak van dit fenomeen werd reeds uitvoerig beschreven in de literatuur. Een belangrijke

component in het behalen van een hoog niveau betreft het ontwikkelen van de nodige

vaardigheden. In de literatuur zijn er verschillende strekkingen omtrent het tot stand komen

van deze vaardigheden. De verschillende theorieën geven uiteenlopende oorzaken weer voor

het bekomen of bezitten van een vaardigheid.

1.1 Talent en talentidentificatie

Men maakt in de literatuur een zeer duidelijk onderscheid tussen “talent” en “giftedness”.

Talent werd omschreven als het uitblinken in systematisch ontwikkelde vaardigheden en

kennis in minstens 1 activiteit, waardoor men tot de top 10% van zijn/haar leeftijdsgroep

behoort die actief is in diezelfde activiteit (Vaeyens et al., 2008; Gagné, 2004). Giftedness

verwijst dan weer naar het bezitten en gebruiken van spontane vaardigheden, vaardigheden

die met andere woorden meegegeven zijn via de genen. Dergelijke aangeboren capaciteiten

situeren zich op zijn minst in 1 domein en in die mate dat het individu met zijn spontane

mogelijkheden bij de top 10% van zijn/haar leeftijdsgroep behoort (Vaeyens et al., 2008;

Gagné, 2004).

Een deel van de theorieën gaan ervan uit dat alleen personen die een bepaalde genetische

voorbestemdheid hebben, de top kunnen halen. Toch bleek dit lang niet de enige factor te zijn

die een rol speelt in de weg naar succes. Terman (1925uit Vaeyens et al., 2008) toonde al aan

dat een buitengewoon hoog IQ niet altijd leidde tot grote ontdekkingen. Een buitengewone

giftedness leidde dus niet automatisch tot succes. Tal van andere factoren oefenen hier

eveneens een belangrijke rol op uit.

Een tweede strekking legt veel nadruk op het ontwikkelen van talent door het trainen van de

vaardigheden. Genetische voorgeschiktheid was in de visie van Simon en Chase (1973 uit

Berry et al., 2008) slechts een secundaire oorzaak van succes. Onderzoek wees uit dat het

ongeveer 10 jaar training vergt vooraleer een atleet topniveau behaalt (Simon en Chase; 1973

uit Berry et al., 2008). Ericsson (1993) omschreef dit als deliberate practice. Hij toonde aan

dat er gemiddeld 10.000 trainingsuren aan het bereiken van topniveau vooraf gaan (Ericsson,

1993). Deze 10.000 uren komen overeen met de 10 jaar die voorop gesteld werden door

Simon en Chase (1973 uit Berry et al., 2008). Een atleet die een topprestatie neerzette, heeft

10

zijn prestatie volgens Ericsson vooral te danken aan zijn/haar trainingsuren. Dat het aantal

trainingsuren ook in voetbal een prestatiebepalende factor is, werd aangetoond in een studie

door Helsen et al. (1998). Deze studie toonde een significant verband aan tussen

prestatieniveau enerzijds en aantal uren training anderzijds. Het niveau waarop de spelers

voetbalden (provinciaal, nationaal, internationaal), werd volgens de onderzoekers grotendeels

bepaald door het aantal uren dat de spelers trainen. Spelers op provinciaal niveau trainden

significant minder uren dan spelers op nationaal en internationaal niveau (Helsen et al., 1998).

Binnen de visie van het ontwikkelen van vaardigheden heeft Côté ( 2005) gevonden dat

plezier een bepalende factor is voor de atleet om actief deel te blijven nemen aan sport. Zelfs

wanneer het doel van de atleet prestatieverbetering inhoudt, dan nog blijft plezier heel

belangrijk. Uit onderzoek bleek ook dat training in groep of alleen geen enkel verschil

maakte. Wat wel een verschil maakte is het aanvoelen van de training door de atleet. Een

training die als leuk en uitdagend werd ervaren, heeft meer effect dan een training waarvan de

atleet het gevoel had dat de training een onaangenaam nevenaspect was om tot een

verbetering van prestatie te komen (Helsen et al., 2000).

1.1.1 Opsporen van potentieel succesvolle atleten

Het detecteren of het opsporen van die potentieel succesvolle atleten moet dus ook gebeuren

op basis van de combinatie van een hoog natuurlijk potentieel (“giftedness”) en het snel leren

van nieuwe vaardigheden (“talent”). Talentdetectie verwijst in de eerste plaats naar het

ontdekken van potentiële toppers die nu nog niet in die specifieke sporttak actief zijn (Gagné,

2004). Een goeie talentdetectie is echter geen garantie op succes. Er zijn nog een hele hoop

andere factoren die het ontwikkelingsproces van een atleet beïnvloeden.

Figuur 1: Stappen in het talentidentificatie- en talentontwikkelingsproces (Williams en Reilly, 2000; Vaeyens

et al., 2008)

11

Na het detecteren van potentiële toppers is het van belang de mogelijkheden van deze mensen

zo goed mogelijk uit te bouwen. Dit gebeurt door talentontwikkeling of “talent development”.

“Talent development” (TDE) bestaat erin de potentieel succesvolle atleet zo goed mogelijk te

begeleiden en een aangepaste leeromgeving aan te bieden zodat hij/zij maximaal rendeert

(Williams en Reilly, 2000). Op deze manier verhoogt men de kans dat talentvolle spelers

uitgroeien tot toppers. Een goede talentidentificatie en talentontwikkeling is een voorwaarde

om op een zo efficiënt mogelijke manier te investeren in een gering aantal talentvolle spelers

(Vaeyens et al., 2008).

Talentselectie werd door Broms et al. (1996) omschreven als het uitkiezen van de meest

geschikte (groep van) sporters om een specifieke taak te vervullen binnen een sporttak of

binnen een team. Bij talentselectie bekijkt men welke spelers als team het best presteren.

Volgens Vaeyens et al. (2008) is talentidentificatie dan weer de zoektocht naar talentvolle

jonge sporters die na hun jeugdopleiding eventueel zouden kunnen doorgroeien tot de

absolute top binnen hun discipline. Talentidentificatie mag echter geen momentopname zijn,

maar moet gebeuren op verschillende tijdstippen doorheen de gehele jeugdopleiding. Als dit

gehele proces optimaal verloopt, is de kans groot dat een atleet inderdaad de verwachtingen

zal bevestigen en successen zal boeken op het hoogste niveau (Williams en Reilly, 2000). Een

schematisch overzicht van het talentidentificatie- en het talentontwikkelingsproces vind je in

figuur 1.

Williams en Reilly (2000) stelden een gedetailleerde lijst op met de voorspellers van

potentieel voetbaltalent (figuur 2). Hieruit blijkt duidelijk dat niet alleen de fysieke

parameters maar ook verschillende andere factoren bepalen of iemand de top haalt of niet.

Men hanteert bijgevolg best een multidimensionaal talentidentificatiemodel.

12

Figuur 2: Overzicht van de voorspellers van potentieel voetbaltalent (Williams en Reilly, 2000)

1.1.2 Modellen van Talentidentificatie (TID)

Een model omtrent talentidentificatie werd beschreven door François Gagné (2004). Hij

combineerde alle voorgaande theorieën en ontwikkelde het Differentiated Model of

Giftedness and Talent (DMGT) (Gagné, 2004; Vaeyens et al., 2008; Bear et al., 2004;

Simonton, 2004). In dit model (figuur 3) maakt Gagné een duidelijk onderscheid tussen

giftedness en talent. Giftedness wordt opgedeeld in vier subcategorieën: het intellectuele , het

creatieve, het socio-affectieve en het sensorisch-motorische domein. Deze vier domeinen zijn

van belang in het ontwikkelen van vaardigheden. Toch moet eerst een lang

ontwikkelingsproces van leren, trainen en oefenen doorstaan worden vooraleer het topniveau

kan worden bereikt. Intrapersoonlijke en omgevingskatalysatoren grijpen rechtstreeks in op

het ontwikkelingsproces en kunnen dit proces dan ook versnellen of vertragen. Een optimale

combinatie van intrapersoonlijke en omgevingskatalysatoren zorgt voor een optimaal leer- en

ontwikkelingsproces.

13

Figuur 3: DMGT model (Gagné et al., 2004)

Toch zijn dit niet de enige factoren die een belangrijke invloed uitoefenen op het leer- en

ontwikkelingsproces. Gagné haalde aan dat ook de factor “geluk” een belangrijke rol speelt in

het ontwikkelen van gewone atleten tot topatleten. Atleten moeten een flinke dosis geluk

hebben om het topniveau te bereiken. Geluk is van belang bij elke oorzakelijke component

van prestatieverbetering van het model. Als de combinatie van geluk, intrapersoonlijke en

omgevingskatalysatoren optimaal het ontwikkelingsproces gaat sturen, kan “giftedness”

omgezet worden in talent. Dit kan op zijn beurt leiden tot het bereiken van het absolute

topniveau in een bepaalde sporttak (Gagné, 2004).

1.1.3 Problemen bij Talentidentificatiemodellen

Het gebruik van deze multidimensionale talentidentificatiemodellen lijkt veelbelovend, maar

Vaeyens et al. (2008) toonden aan dat er enkele grote problemen zijn omtrent het gebruik van

TID modellen. Ten eerste moet de gebruiker zich ervan bewust zijn dat niet alle belangrijke

succesfactoren (op fysiek, tactisch en sociaal vlak) bij volwassen atleten kunnen

geëxtrapoleerd worden naar talentidentificatie bij jongeren. Veel van deze discriminerende

factoren ontwikkelen zich slechts later in de puberteit, wat een selectie op basis van deze

factoren haast onmogelijk maakt (Vaeyens et al., 2008). Verder heeft ook de mate van

maturatie een grote impact op zowel de antropometrische karakteristieken als op de fysieke

eigenschappen van een individu. Kracht, krachtuithouding en aërobe uithouding zijn sterk

afhankelijk van de mate van maturiteit. Deze eigenschappen vergelijken binnen eenzelfde

chronologische leeftijdscategorie zou ervoor zorgen dat laatmature spelers benadeeld worden.

14

Bovendien ontwikkelen deze eigenschappen zicht niet lineair, waardoor het moeilijk is om de

resultaten van een test op de prestatiedeterminanten met elkaar te vergelijken (Vaeyens et al.,

2008).

1.1.3.1 Maturiteit

Maturiteit kan gezien worden als de rijpheid van het lichaam. Omdat elke kind een

individueel rijpingsproces ondergaat, verschillen personen met een gelijke chronologische

leeftijd vaak in maturiteit. Zowel het tijdstip van de groeispurt als het tempo waarmee het

kind zich ontwikkelt naar de volwassenheid verschillen onderling sterk. Het sportmotorisch

prestatievermogen is voor een belangrijk deel afhankelijk van de lichamelijke ontwikkeling.

Het lijkt vanzelfsprekend dat tijdens de talentdetectie dan ook rekening dient gehouden te

worden met de groei-evolutie van de atleet. Het groeipatroon verloopt sprongsgewijs waarbij

groeiversnellingen en periodes van vertraagde groei elkaar afwisselen (Vrijens et al., 2007).

Zowel jongens als meisjes bereiken tijdens hun puberteit een periode van sterke

groeitoename, de zogenaamde groeispurt. Bij jongens situeert die zich gemiddeld gezien rond

14 jaar, bij meisjes ligt die leeftijd iets lager, namelijk rond 12 jaar (Vrijens et al., 2007).

Tijdens de groeispurt neemt de lichaamslengte sterk toe (figuur 4). De lichaamslengte kan

opgedeeld worden in 2 delen: de beenlengte en de zithoogte. In de eerste periode van de

groeispurt , voor de groeipiek, groeien de ledematen sneller dan de romp. Eens de groeispurt

voorbij is, dan groeit de romp dan weer sneller dan de ledematen (Malina en Bouchard, 1991).

Philippaerts et al. (2007) vonden dat het gewicht en de lengte bij jeugdvoetballers sterk

correleerden tijdens de puberteit.

Figuur 4: Groeisnelheidscurve voor de lichaamslengte bij jongens en meisjes

15

1.1.3.1.1 Vroeg- en laatmatuur

Er zijn significante verschillen in de leeftijd waarop de groeispurt plaatsvindt. Kinderen die

hun groeispurt minstens één jaar vroeger krijgen dan hun gemiddelde leeftijdsgenoot zijn

vroegmatuur. Kinderen die hun groeispurt minstens één jaar later krijgen dan hun gemiddelde

leeftijdsgenoot zijn laatmatuur. Vroegmaturen zullen een biologische leeftijd hebben die

hoger ligt dan hun kalenderleeftijd. Bij laatmaturen daarentegen is de kalenderleeftijd hoger

dan de biologische leeftijd. De onderlinge verschillen in biologische leeftijd tussen jongens

van 14 jaar kunnen oplopen tot 4 jaar. Vaeyens et al. (2006) vonden dat vroegmature spelers

eerder geselecteerd werden dan laatmature spelers in nationale selecties in de categorieën

gaande van U13 tot U16.

Eén van de beste parameters om de maturiteit van kinderen te onderzoeken betreft de

skeletleeftijd. Deze wordt bepaald aan de hand van een RX-foto van de hand en de pols. Op

basis van de ontwikkeling van de handwortelbeentjes kan de botleeftijd bepaald worden. Deze

methode is echter behoorlijk duur en is moeilijk om in grote populaties te hanteren.

Een makkelijkere manier om de skeletleeftijd te bepalen is een formule die op basis van de

lichaamskenmerken een schatting maakt van de maturity offset. Dit is een getal dat weergeeft

hoe ver een speler verwijderd is van de groeipiek (Sherar et al., 2005). De APHV (Age at

Peak Height Velocity) kan bepaald worden door de maturity offset af te trekken van de

chronologische leeftijd (Sherar et al., 2005).

1.1.3.2 Relatief leeftijdseffect

Een tweede groot probleem bij talentidentificatiemodellen betreft de aanwezigheid van een

relatief leeftijdseffect. In de huidige voetbalcompetities worden jeugdspelers opgedeeld

naargelang de chronologische leeftijd. Het doel van dergelijke opdeling was het verzekeren

van een eerlijke competitie met succesbeleving voor alle spelers (Helsen et al., 2005). De

FIFA (Fédération Internationale de Football Association) gaat er bij het opdelen van deze

competities van uit dat de evolutie van het kind gerelateerd is aan de leeftijd.

Spelers worden opgedeeld naargelang het tijdstip van geboorte tijdens het jaar. Eén

leeftijdscategorie wordt gevormd door spelers geboren in hetzelfde jaar, van 1 januari tot 31

december. Er wordt geen rekening gehouden met de leeftijd bij aanvang van de competitie.

Malina (1994) en Musch & Grondin (2001 uit Helsen et al., 2005) hadden echter bedenkingen

bij deze opsplitsing. Spelers geboren in het begin van het jaar verschilden sterk van hun

leeftijdsgenoten geboren op het einde van het jaar. Dit zowel op het vlak van cognitieve,

16

emotionele en fysieke componenten. Spelers geboren in de eerste helft van het jaar hebben

hierbij een voordeel, daar ze tot bijna een jaar ouder kunnen zijn. Er kan een significant

verschil in prestatie optreden door een verschil in groei en ontwikkeling tussen de vroeg- en

laatgeborenen binnen een selectiejaar. Al lijkt een leeftijdsverschil van minder dan twaalf

maanden van weinig belang bij volwassenen, bij kinderen kan het een beduidend verschil

betekenen (Helsen et al., 2005). Een tienjarig kind in het vijfde percentiel is vermoedelijk

1,26 meter groot en heeft een lichaamsgewicht van 22 kg. Een kind van het 95ste

percentiel,

die bijna elf jaar oud is, is vermoedelijk 1,54 meter groot en weegt gemiddeld 54 kg (Tanner,

1978 uit Helsen et al., 2005). Een relatief leeftijdsverschil van twaalf maanden kan bijgevolg

leiden tot significante antropometrische verschillen (Helsen et al., 2005).

Het relatieve leeftijdseffect heeft nog andere voordelen voor de spelers die vroeg geboren zijn

in het selectiejaar. Helsen et al. (2000) stelde dat jonge voetbalspelers die in januari geboren

zijn, veel meer voetbalervaring kunnen hebben in vergelijking met de spelers geboren in

december van hetzelfde kalenderjaar. Dit tekort aan ervaring is een nadeel voor diegenen die

later geboren zijn.

Vroom (1964 uit Helsen et al., 2005) opperde dat de prestatie afhankelijk is van de motivatie

en de mogelijkheden van de kinderen. De hoeveelheid motivatie heeft een impact op de

kwaliteit van het leerproces en de prestatie, omdat dit mede bepaalt hoe efficiënt de potentiële

vaardigheden worden benut. Een kind geboren in het begin van het jaar zal waarschijnlijk

beter presteren en is geacht meer intrinsiek en extrinsiek gemotiveerd te zijn. Deze verhoogde

motivatie, gecombineerd met een groter gevoel van competentie, zal de vroeggeborenen meer

stimuleren te blijven trainen om hun vaardigheden te perfectioneren in vergelijking met de

laatgeborenen (Shearer, 1967; Helsen et al., 2005). Dit leidt tot een vicieuze cirkel, waardoor

de vroeg geboren spelers een steeds verhogend voordeel hebben tegenover diegenen die op

het einde van het jaar geboren zijn (Sharp, 1995; Helsen et al., 2005).

Volgens Weiner‟s (1986 uit Helsen et al., 2005) „attribution theory‟ wordt het zelfbeeld van

elk kind beïnvloed door voorgaande successen en mislukkingen. Omdat de mens streeft naar

een positief zelfbeeld wordt een succeservaring meestal toegekend aan intrinsieke factoren.

Mislukkingen daarentegen worden toegekend aan extrinsieke factoren, waarover de persoon

minder controle heeft. Verder onderzoek hieromtrent is aangewezen om de invloed van het

relatieve leeftijdseffect op het zelfbeeld en de drop-out in de sport na te gaan (Helsen et al.,

2005).

17

Jeugdspelers in de selectie die vroeg in het jaar geboren zijn, worden vanaf een leeftijd van

zes tot acht jaar sneller als getalenteerd bestempeld. Bijgevolg worden ze ook sneller

opgenomen in professionele clubs, nationale jeugdselecties en zouden ze zelfs meer kans

hebben op een profcarrière. Spelers die laat op het jaar geboren zijn, hebben daarentegen meer

kans op drop-out vanaf twaalf jaar (Helsen et al., 1998). De spelers met een relatief

leeftijdsvoordeel hebben significante ontwikkelingsvoordelen (lengte, gewicht, kracht) die

een impact hebben op hun geschatte mogelijkheden in voetbal (Helsen et al., 2005). Eerder op

het jaar geboren spelers kunnen meer ervaring opdoen en hebben dus meer kans op het

ontwikkelen van sportvaardigheden. Het relatieve leeftijdseffect kan dus aan de basis liggen

van het al dan niet opgenomen worden in nationale jeugdcategorieën en de nationale selecties

(Helsen et al., 2005).

Carling et al. (2009) kwamen tot het besluit dat spelers jonger dan 14 jaar, die geboren waren

in de eerste drie maanden van het jaar, significant beter presteerden op een fitnesstest dan hun

leeftijdsgenoten die later in het jaar geboren werden.

Jullien et al. (2008) vonden dat 74,6% van de geselecteerde voetbalspelers voor de competitie

tussen verschillende districten van Bourgogne geboren waren in het eerste semester en slechts

25,4% in het tweede semester. Onderzoek toonde aan dat dit effect niet te wijten was aan een

groter geboortecijfer van aangesloten voetbalspelers (n = 1862) uit het eerste semester van het

geboortejaar 1988. Slechts 53,59% (n = 998) van alle Bourgondische voetballers werden

geboren in het eerste semester, de overige 46,41% (n = 864) werden in het tweede semester

geboren (Jullien et al., 2008). Verder bestudeerden zij in 2003 ook de Franse 14-jarigen

tijdens de nationale beker. Zij vonden dat 76,8% van de spelers geboren waren in het eerste

semester tegenover 23,2% in het tweede semester. Jullien et al. (2008) analyseerden ook de

geboortedata van alle jeugdspelers geboren in 1984-1987 die geselecteerd werden voor

internationale wedstrijden, georganiseerd door de UEFA/FIFA tijdens het seizoen 2002-2003.

Ook hieruit bleek dat 77,3% van hen geboren waren in het eerste semester, tegenover 22,7%

in het tweede semester. Hun bevindingen staan beschreven in tabel 1.

Helsen et al. (2005) vonden voor meerdere Europese landen dat er significant (p < 0,05) meer

geselecteerde spelers van de nationale selectie U15-U18 geboren waren in het eerste kwartaal

dan in het laatste kwartaal van een selectiejaar. Voor de geselecteerde spelers van UEFA-

tornooien werd enkel een significant verschil gevonden tussen de spelers geboren in het eerste

en het laatste kwartaal bij de UEFA U16. Voor de oudere leeftijdscategorieën werd geen

significant verschil gevonden (Helsen et al., 2005).

18

Tabel 1: Geboorteverdeling van U15, U16, U17 & U18 per land/per UEFA tornooi (Jullien et al., 2008)

19

1.2 Ontwikkeling van het lichaam

1.2.1 Aërobe uithoudingsvermogen

Longitudinale studies waarbij het aërobe uithoudingsvermogen gemeten wordt door VO2max

bepalingen tonen aan dat het aërobe uithoudingsvermogen zich gelijklopend ontwikkelt met

de lichaamslengte. De VO2max blijft echter wel toenemen eens de lichaamlengte zijn

maximum bereikt heeft. Deze trend is meer aanwezig bij jongens dan bij meisjes (Armstrong,

1991). Geithner et al. (2004) onderzochten in een longitudinale studie 210 spelers van 10 tot

18 jaar. Jaarlijks werd de lichaamslengte, het lichaamsgewicht, de skeletale leeftijd en de

VO2max gemeten. Geithner et al. (2004) vonden dat de VO2max het sterkst toenam op het

moment van de groeipiek. De toename in snelheid waarmee de VO2max zich ontwikkelde

bleek ongeveer twee jaar voor de groeipiek te starten (figuur 5). De relatieve VO2max, die

uitgedrukt wordt in ml/min/kg, daalde licht tijdens en na de puberteit omdat het gewicht in

deze periode sterker toeneemt dan de VO2max (Malina en Bouchard, 1991).

Figuur 5: Gemiddelde snelheidscurves van de toename in VO2max in relatie met de relatieve leeftijd tot de

piekgroeisnelheid van VO2max (Geithner et al., 2004)

Malina en Bouchard (1991) vonden dat het absolute hartvolume sterk toenam tijdens de

puberteit. Het hartvolume is op zijn beurt een significante determinant van het slagvolume, de

cardiale output en dus ook voor de absolute VO2max. De totale longinhoud nam lineair toe

met de lichaamslengte. Vroegmature spelers hebben een hogere absolute VO2max dan

laatmature spelers.

20

1.2.2 Loopefficiëntie bij vroeg- en laatmature voetbalspelers

Segers et al. (2009) onderzochten de invloed van maturiteit op de loopefficiëntie bij jonge

voetballers. Voor dit onderzoek werden veertien jonge voetbalspelers (gemiddelde

chronologische leeftijd = 14,3 jaar) geselecteerd uit het GYSP (Ghent Youth Soccer Project).

Aan de hand van de skeletale leeftijd werden de proefpersonen opgedeeld in twee groepen: 7

laatmature (minstens 1 jaar achter op de chronologische leeftijd) en 6 vroegmature spelers

(minstens 1 jaar voor op de chronologische leeftijd). De loopefficiëntie werd bepaald op een

loopband aan de hand van de submaximale VO2 bepalingen met een spirometer bij snelheden

van 8, 9,5 en 11 km/u. Uit dit onderzoek (Segers et al., 2009) bleek dat er geen significant

verschil is in loopefficiëntie tussen vroeg- en laatmature voetballers. Wel was de relatieve

paslengte van de laatmature spelers groter dan deze van de vroegmature spelers en dit bij alle

opgelegde snelheden. Dit was het gevolg van een grotere anteversie bij het hielcontact en een

kleinere kniehoek tijdens de zwaaifase bij laatmature spelers.

Figuur 6: Hartvolume en VO2max bij vroeg- en laatmature voetbalspelers

21

1.3 Antropometrie

Het begrip “antropometrie” wordt in het woordenboek omschreven als het bepalen van de

afmetingen van het menselijk lichaam. De antropometrische kenmerken die voor ons

onderzoek van toepassing zijn, betreffen de lichaamslengte, het lichaamsgewicht, de

zithoogte, de beenlengte en het vetpercentage. Lichaamslengte en lichaamsgewicht worden

hieronder besproken. De overige kenmerken, waarover bijzonder weinig voetbalspecifieke

literatuur te vinden was, zijn samengevat in tabel 2.

1.3.1 Lichaamslengte

Le Gall et al. (2008) onderzochten 161 Franse nationale jeugdvoetballers, die uitkwamen bij

de U14, U15 en U16. De gemiddelde lichaamslengte voor deze leeftijdscategorieën betrof

respectievelijk 165,0 ± 8,8 cm, 170,8 ± 8,0 cm en 175,3 ± 8,2 cm. Le Gall et al. (2008)

rapporteerden een significant verschil (d = 0,85; p < 0,01) in lichaamslengte bij zowel de

internationals als de professionals ten opzichte van de amateurs. In een studie van Carling et

al. (2009) werden 165 Franse nationale voetbalspelers (U14) geanalyseerd. Ze werden

opgedeeld in vier verschillende categorieën. Groep 1 (Q1) bevatte de kinderen die geboren

waren in het eerste kwartaal (januari t.e.m. maart) van het geboortejaar. De tweede (Q2),

derde (Q3) en vierde (Q4) bestonden respectievelijk uit spelers geboren in het tweede, derde

en laatste kwartaal van hetzelfde geboortejaar. Carling et al. (2009) constateerden dat de

gemiddelde lichaamslengte daalde naarmate men later op het jaar geboren werd. Wat

lichaamslengte betreft vond men een significant verschil (p = 0,009) bij de spelers uit het

vierde kwartaal (Q4) in vergelijking met de kinderen uit de andere kwartalen. Binnen dezelfde

leeftijdscategorie (U14) onderzochten Wong et al. (2009) 70 Chinese voetbalspelers en het

verschil naargelang hun positie op het veld. De doelmannen (n = 10) hebben een gemiddelde

lichaamslengte van 169 ± 6 cm, bij de verdedigers (n = 20) bedraagt deze 167 ± 7 cm. De

middenvelders (n = 25) waren kleiner dan zowel de doelmannen en de verdedigers, nl. 165 ±

8 cm. De aanvallers (n = 15) lieten gemiddeld de laagste lichaamslengte optekenen, namelijk

156 ± 11 cm. Wong et al. (2009) vonden een significant positioneel verschil (p < 0,01) in

lichaamslengte. Aanvallers waren significant kleiner (p < 0,01) ten opzichte van zowel de

doelmannen, de verdedigers en de middenvelders. Het onderzoek van StrØyer et al. (2004)

deed een longitudinale studie bij 26 voetbalspelers (U13), geselecteerd uit de drie beste

Deense clubs. StrØyer et al. (2004) vergeleken hierbij de lichaamslengte bij het begin en het

einde van de puberteit. De lichaamslengte bij aanvang van de puberteit bedroeg 154,1 ± 8,2

cm, op het einde van de puberteit was dit 172,2 ± 6,1 cm. Soortgelijke studies bij dezelfde

22

doelgroep leverden gelijkaardige resultaten op wat betreft gemiddelde lichaamslengte

(Figueiredo et al., 2009, 2010; Leatt et al., 1987; Rahkila et al., 1989).

Vaeyens et al. (2006) voerden een onderzoek met 160 Belgische nationale jeugdspelers uit

verschillende leeftijdscategorieën (U13-U16). Bij de U13 werd een gemiddelde

lichaamslengte van 151,8 ± 6,6 cm vastgesteld. Bij de U14, U15 en U16 werden

respectievelijk gemiddelde lichaamslengtes van 157,7 ± 8,4 cm, 167,5 ± 8,8 cm en 171,7 ±

7,4 cm gerapporteerd. Vaeyens et al. (2006) vonden geen significant verschil tussen de

verschillende groepen binnen eenzelfde leeftijdscategorie. Een studie van Janssens et al.

(2002) onderzochten 11-12 jarige Vlaamse jeugdvoetballers. De groep werd opgedeeld in drie

verschillende klassen, gebaseerd op niveau. De 63 spelers uit eerste en tweede klasse lieten

een gemiddelde lichaamslengte van 150,6 ± 7,0 cm optekenen. De tweede groep, bestaande

uit 65 jeugdspelers van derde en vierde klasse, had een gemiddelde lichaamslengte van 150,0

± 7,9 cm. De derde groep bestond uit 37 spelers die op gewestelijk niveau voetballen. Bij deze

groep bedraagt de gemiddelde lichaamslengte 152,4 ± 8,0 cm. Janssens et al. (2002) vonden

echter geen significant verschil wat betreft de lichaamslengte.

1.3.2 Lichaamsgewicht

Naast de lichaamslengte wordt meestal ook het lichaamsgewicht nagegaan. In de studie van

Le Gall et al. (2008) vond men een gemiddeld lichaamsgewicht van 53,8 ± 9,5 kg voor de

U14, die speelden in de Franse nationale jeugdreeksen. Voor de U15 en U16 vond men

respectievelijk 60,3 ± 9,2 kg en 66,0 ± 8,2 kg. Le Gall et al. (2008) constateerden een

significant verschil (d = 0,56; p < 0,05) tussen professionals en amateurspelers. Bij een

soortgelijke studie (Carling et al., 2009), werden eveneens Franse jeugdspelers (U14) op

nationaal niveau getest. Deze studie rapporteerde de waarden per kwartaal waarin de spelers

werden geboren. Bij de spelers uit het eerste kwartaal van hun geboortejaar (Q1) werd een

gemiddeld lichaamsgewicht van 52,77 ± 9,41 kg gerapporteerd. Bij spelers uit het tweede

kwartaal (Q2) bedroeg deze waarde 52,34 ± 8,89 kg. Spelers uit het derde (Q3) en het vierde

kwartaal lieten respectievelijk volgende waardes optekenen: 51,67 ± 10,74 kg en 45,52 ± 6,47

kg. Hier vonden Carling et al. (2009) een trend tot significantie (p = 0,0625), waarbij spelers

uit het vierde kwartaal (Q4) de laagste waarden lieten optekenen. In de studie van Wong et al.

(2009) werd een significant verschil (p < 0,01) gerapporteerd wat betreft het lichaamsgewicht

op de verschillende posities. Aanvallers waren beduidend lichter dan doelmannen (p < 0,05),

verdedigers (p < 0,001) en middenvelders (p < 0,05). Figueiredo et al. (2010) rapporteerden

23

volgende gegevens voor respectievelijk de groepen van de U11-U12 en de U13-U14: 38,1 ±

6,1 kg en 54,0 ± 10, 0 kg.

Vaeyens et al. (2006) stelden dat er geen significante verschillen aanwezig zijn in

lichaamsgewicht tussen de verschillende groepen bij iedere leeftijdscategorie. In een andere

studie met voetbalspelers uit Vlaanderen (Janssens et al., 2002) vergeleek men verschillende

speelniveaus ten opzichte van elkaar. Op vlak van lichaamsgewicht werd een significant

verschil gerapporteerd. Jeugdspelers uit eerste en tweede nationale vertoonden een significant

(p < 0,05) lager gemiddeld lichaamsgewicht in vergelijking met spelers uit de regionale

reeksen.

24

25

26

1.4 Voetbalspecifieke conditie

Onder voetbalspecifieke conditie verstaan we alle karakteristieken die een voetbalspeler nodig

heeft tijdens een wedstrijd. Deze karakteristieken kunnen geïdentificeerd worden door

voetbalwedstrijden te analyseren. Een overzicht van de bevindingen van studies omtrent

voetbalspecifieke conditie worden hieronder beschreven. Studies die nagingen welke acties en

bewegingspatronen tijdens de wedstrijd uitgevoerd werden, vonden een zeer uitgebreid

gamma aan acties (Bangsbo et al., 2006). Thomas and Reilly (1976) meenden dat tijdens een

match een speler uit de hoogste klasse van Engelse competitie gemiddeld 1000 maal verandert

van bewegingsvorm en dat elke vorm gemiddeld slechts 5 à 6 seconden duurt. We nemen

eerst deze verschillende bewegingsvormen onder de loep. Vervolgens komen verschillende

wedstrijdspecifieke kenmerken aan bod.

1.4.1 Verschillende acties

Tijdens een voetbalwedstrijd maken spelers meerdere loopacties aan verschillende intensiteit

en van verschillende duur. Onderzoek bij profvoetballers wees uit dat spelers tijdens een

volledige wedstrijd gemiddeld 8 tot 13 kilometer afleggen. De afstanden tijdens een wedstrijd

zijn sterk afhankelijk van de positie waarop de speler speelt. Een middenvelder maalde de

grootste afstand af (10-13 km), een keeper de kleinste (3-5 km). De afstand die verdedigers en

aanvallers aflegden, lag gemiddeld tussen 7 en 10 kilometer (StØlen et al., 2005; Bangsbo et

al., 2006; Di Salvo et al., 2009). Tijdens een volledige wedstrijd worden door elke speler

gemiddeld 1000 tot 1400 acties verricht. Dit zijn hoofdzakelijk acties van korte duur. Dit

komt overeen met een nieuwe actie elke 4 à 6 seconden (StØlen et al., 2005). In de eerste

plaats wordt hier gedacht aan snelheids- en richtingsveranderingen, maar natuurlijk ook

voetbalspecifieke acties. Een professionele speler kopt gemiddeld tien maal, tackelt vijftien

maal, heeft vijftig balcontacten en geeft dertig passes tijdens een wedstrijd. Elk van deze

acties gaat gepaard met sterke contracties van verschillende spieren om het evenwicht en de

controle over de bal te bewaren. Tijdens een wedstrijd start een voetbalspeler elke 90

seconden een sprint. Elke sprint duurt gemiddeld 2 tot 4 seconden (StØlen et al., 2005). Mohr

et al. (2003) concludeerden hieruit dat in het voetbal kracht en vermogen even belangrijk zijn

als uithouding.

1.4.2 Intensiteit

Enkele studies probeerden de intensiteit van een voetbalwedstrijd te bepalen aan de hand van

metingen op zuurstofverbruik. Ogushi et al. (1993 uit StØlen et al., 2005) onderzochten de

27

gemiddelde VO2 van twee spelers tijdens een voetbalmatch met behulp van een Douglas-

gaszak gedurende 3 minuten. Het gemiddeld gemeten zuurstofverbruik was respectievelijk 35

en 38 ml/kg/min in de eerste helft en 29 en 30 ml/kg/min in de tweede helft. Deze waarden

kwamen ongeveer overeen met 56-61% en 47-49% van de maximale zuurstofopname van

deze twee spelers. De resultaten van deze studies bleken niet volledig accuraat omdat de

meetapparatuur de maximale prestatie verhinderde (Ogushi et al., 1993 uit StØlen et al.,

2005). Bijgevolg gaven enkele onderzoekers er de voorkeur aan om de intensiteit in te

schatten aan de hand van loopsnelheid en -richting. Mohr et al. (2003 uit StØlen et al., 2005)

deelden de voetbalverplaatsingen op in subcategorieën: wandelen, joggen, zijlings lopen,

sprinten en achterwaarts lopen. Mohr et al. (2003 uit StØlen et al., 2005) vonden dat tijdens

een voetbalwedstrijd in de Deense hoogste klasse gemiddeld 19,5% van de tijd werd stil

gestaan, 41,8% gewandeld, 16,7% gejogd, 16,8% gelopen en 1,4% gesprint. De resterende

3,7% van de tijd werden andere bewegingsvormen gebruikt die niet onder een van de

voorgaande categorieën vielen (StØlen et al., 2005). De definiëring van de bewegingsvormen

in de literatuur is voor eenzelfde categorie niet altijd identiek. Volgens StØlen et al. (2005)

was dit te wijten aan de grote verschillen tussen de competities in verschillende landen. Een

oplossing voor dit probleem is volgens StØlen et al. (2005) het gebruik van

hartfrequentieregistraties. De frequentie waarmee het hart slaat is een parameter voor de

intensiteit van de belasting. Dit is een veel objectievere manier om de intensiteit te meten en

bovendien is het een meetmethode die de speler minimaal hindert tijdens het voetballen.

Ascensão et al. (2008) maten de hartfrequentie van zestien spelers uit de Portugese tweede

klasse. De gemiddelde hartslag tijdens de wedstrijd was 173 ± 8,8 slagen per minuut en de

gemiddelde maximale hartslag was 195,6 ± 6,0 slagen per minuut. Dit kwam respectievelijk

overeen met 87,1 ± 3,2% en 99,7 ± 7,0% van de maximale hartfrequentie die vooraf werd

bepaald. StØlen et al. (2005) stelden dat de gemiddelde intensiteit tijdens een profwedstrijd

tussen de 80% en de 90% van de maximale hartfrequentie ligt. Flanagan en Merrick (2002)

gebruikten duur- en hartfrequentieregistraties om de wedstrijdbelasting te bepalen. De

hartfrequenties werden omgezet naar een waarde die de intensiteit weerspiegelde. Vervolgens

werd deze waarde vermenigvuldigd met de tijd en werd de totale belasting bekomen. De

methode van Flanagan en Merrick kwantificeerde een bepaalde belasting gelijkaardig aan

spirometrische meetmethoden. Deze methode kan enerzijds gebruikt worden om de

wedstrijdbelasting te meten en anderzijds kan op deze manier ook de trainingsbelasting

berekend worden. Zo kan de training optimaal geperiodiseerd worden op een eenvoudige

manier.

28

1.4.3 Het uithoudingsvermogen

Door de lange duur van een voetbalwedstrijd, is voetbal vooral afhankelijk van het aërobe

metabolisme. De gemiddelde intensiteit ligt tussen de 80-90% van de HFmax. (StØlen et al.,

2005)Een hogere gemiddelde intensiteit zou onmogelijk zijn omdat dit leidt tot een

accumulatie van lactaat in het bloed. Dit leidt op zijn beurt na verloop van tijd tot een

prestatievermindering. Toch zal een speler tijdens de wedstrijd vaak ook anaërobe energie

leveren. Hij zal dan tijdelijk lactaat accumuleren door inspanningen aan een zeer hoge

intensiteit uit te voeren. Deze worden afgewisseld met periodes van lage intensiteit, waardoor

het gevormde lactaat afgebroken kan worden (StØlen et al., 2005).

Het VO2max niveau is een maat voor het algemeen aëroob uithoudingsvermogen. De absolute

VO2max staat voor de maximale hoeveelheid zuurstof die de spieren of het menselijk lichaam

per tijdseenheid kunnen opnemen tijdens een lichamelijke inspanning. Deze waarde wordt

uitgedrukt in liter per minuut (L/min). Bij de relatieve VO2max-score wordt bovendien

rekening gehouden met het lichaamsgewicht. De relatieve VO2max-waarden worden

uitgedrukt in ml/kg/min (Vrijens et al., 2007).

Uit de studie van Le Gall et al. (2008) halen we de relatieve VO2max-scores voor de Franse

jeugdspelers. Deze VO2max-waarden werden berekend aan de hand van een looptest waarbij

de snelheid voor de te overbruggen 20 meter progressief steeg. Binnen de U14 vinden Le Gall

et al. (2008) voor de internationals, de professionele en de amateurspelers respectievelijk

volgende waarden: 59,2 ± 3,2 ml/kg/min, 58,2 ± 2,69 ml/kg/min en 57,8 ± 2,8 ml/kg/min.

Voor de U15 bedroegen deze waarden voor de internationals 61,5 ± 3,87 ml/kg/min, voor de

professionals 59,9 ± 2,7 ml/kg/min. Bij de amateurs rapporteerde men 60,1 ± 3,6 ml/kg/min.

Bij de U16 waren de relatieve VO2max-waarden respectievelijk 62,4 ± 2,7 ml/kg/min, 62,2 ±

3,2 ml/kg/min en 61,7 ± 3,7 ml/kg/min voor de internationals, de professionals en de

amateurs. Le Gall et al. (2008) stelden geen significante verschillen vast binnen eenzelfde

leeftijdscategorie op de verschillende niveaus.

Carling et al. (2009) analyseerden tijdens hun onderzoek ook de relatieve VO2max-waarden.

Hiervoor gebruikte men dezelfde test die Le Gall et al. (2008) hanteerden. Deze wordt

uitvoerig beschreven in de studie van Chtara et al. (2005). Carling et al. (2009) maakten bij de

Franse jeugdvoetballers een opdeling op basis van het kwartaal waarin men werd geboren. De

gemiddelde relatieve VO2max voor spelers uit het eerste kwartaal bedraagt 58,50 ± 2,93

ml/kg/min. Spelers geboren in het tweede kwartaal behaalden een relatieve VO2max-waarde

29

van 58,05 ± 3,81 ml/kg/min. Uit de resultaten van de spelers uit het derde en het vierde

kwartaal haalden Carling et al. (2009) respectievelijk volgende scores: 56,80 ± 2,71

ml/kg/min en 58,14 ± 1,83 ml/kg/min. De studie vond een significant verschil in de geschatte

VO2max-waarden, zowel bij Q1 en Q2 ten opzichte van Q3 (p < 0,007). Wong et al. (2009)

beschreven eveneens de relatieve VO2max-scores bij jeugdspelers. De relatieve VO2max-

waarden werden bepaald via een looptest op een loopband in het labo. Bij de Chinese U14

vond men positioneel geen significante verschillen voor de relatieve VO2max op de looptest.

StrØyer et al. (2004) gebruikte nog een andere testmethode in het lab om de relatieve

VO2max te bepalen. Eerst voerden de Deense jeugdvoetballers twee submaximale testen uit.

Vervolgens werden de behaalde scores op deze test gebruikt voor het bepalen van de relatieve

VO2max. De elitespelers op het einde van hun puberteit behaalden een significant hogere

absolute VO2max-score (p < 0,05) in vergelijking met de elitespelers aan de start van de

puberteit. Wanneer dit resultaat echter aan het lichaamsgewicht gekoppeld werd, dan vervalt

deze significantie (p < 0,16). Algemeen besloot StrØyer et al. (2004) dat de elitespelers bij het

begin van de puberteit op een hoger niveau presteerden (p < 0,05), zowel op de absolute als de

relatieve VO2max-waarden tijdens wedstrijden, in vergelijking met de scores van de niet-elite

spelers aan het begin van de puberteit. De oudere elitespelers scoorden significant beter dan

de jonge elitespelers, opnieuw op zowel de absolute als de relatieve VO2max-waarden.

30

1.5 Conditietesten

Kennis omtrent welke conditionele componenten noodzakelijk zijn in een bepaalde sport kan

erg nuttig zijn in het begeleiden van de atleet. Toch is het zinloos te weten welke

componenten je nodig hebt, als je niet kan meten in welke mate deze componenten aanwezig

zijn bij de atleet in kwestie. In de literatuur zijn verschillende testen beschreven om de

conditie van een atleet te meten. Elke test meet een specifiek element van de conditie.

Hieronder volgt een overzicht van enkele testen die de uithoudingscapaciteit van atleten

meten.

1.5.1 Endurance shuttle run test (ESRT)

De endurance shuttle run wordt gebruikt als testmethode om de cardiorespiratorische

uithouding na te gaan bij jeugdvoetballers. De spelers trachten zo lang mogelijk heen en weer

te lopen tussen twee lijnen die gelegen zijn op 20 meter afstand van elkaar. Het tempo wordt

opgelegd door middel van een biepgeluid dat op regelmatige tijdstippen wordt uitgezonden en

progressief toeneemt. De speler dient ervoor te zorgen dat hij op het einde van de 20 meter

lange strook is wanneer het signaal weerklinkt. Hij moet telkens minstens één voet over de

lijn plaatsen, kort draaien en pas op de bieptoon vertrekken in de tegenovergestelde richting.

De snelheid in het begin van de test is laag, maar neemt progressief toe in functie van de tijd.

Wanneer de speler er niet meer in slaagt tijdig, met andere woorden voor het biepsignaal, de

lijn te bereiken, stopt voor hem de test. Zijn prestatie wordt geëvalueerd op basis van het

aantal gelopen lengtes en/of de volgehouden minuten (tot op een halve minuut nauwkeurig).

Voor kinderen tot en met 17 jaar is het mogelijk de VO2max te schatten op basis van volgende

formule (Philippaerts et al., 2004):.

VO2max = 31,025 + (3,238 * X1) + (0,1536 X1 * X2)

X1 = eindsnelheid die de persoon haalt

X2= leeftijd (in jaartal afgerond naar beneden)

Voor personen die ouder zijn dan 18 jaar wordt een andere formule gehanteerd. De geschatte

VO2max is enkel gerelateerd aan de maximale snelheid waarbij de leeftijd constant werd

gehouden op 18 jaar. De VO2max kon via volgende formule berekend worden (Philippaerts et

al., 2004):

VO2max = -24,4 + (6 * X1)

X1= eindsnelheid die de persoon haalt

31

1.5.2 Coopertest

De Coopertest wordt gebruikt om het cyclisch aëroob uithoudingsvermogen te evalueren. De

speler moet een zo‟n groot mogelijke afstand afleggen in 12 minuten tijd. De test wordt best

afgenomen op een vlak parcours. Het resultaat van de test is de loopafstand (tot op 50 m

nauwkeurig) (Philippaerts et al., 2004). De VO2max wordt bij deze test als volgt geschat:

VO2max = 22,36 * afgelegde afstand in kilometer – 11,29

1.5.3 Test van Hoff:

Het testprotocol van de test van Hoff bestaat erin om een vastgelegd parcours met de bal aan

de voet, zo veel mogelijk af te leggen in 10 minuten tijd. Het parcours is precies 290 m lang

en omvat verschillende richtingsveranderingen en sprongen. Wanneer de 10 minuten

verstreken zijn, kan de totaal afgelegde afstand berekend worden. Na 5 en na 9 minuten wordt

de tussentijd doorgegeven aan de proefpersonen (Chamari et al., 2005; Williams et al., 2009).

Uit de studie van Chamari et al. (2005) blijkt dat de afstand afgelegd in die 10 minuten sterk

correleert met de VO2max, gemeten aan de hand van een laboratoriumtest op een hellende

loopband waarbij de longventilatie werd gemeten. Deze test werd specifiek ontwikkeld om de

conditie bij voetballers te meten. Toch kunnen we stellen dat deze test niet wedstrijdspecifiek

is omdat de test vereist dat de speler een lange periode met de bal aan de voet loopt. Dit doet

zich in een wedstrijdsituatie echter zelden of nooit voor (Williams et al., 2009).

1.5.4 Ekblom endurance test:

De Ekblom endurance test is net zoals de Hoff test een uithoudingstest waarbij een parcours

doorlopen moet worden. In tegenstelling tot de Hoff test gebeurt het doorlopen van het

parcours bij deze test zonder bal. Naast veel richtingsveranderingen omvat het parcours

meerdere voetbalspecifieke acties zoals sprongen, zijwaarts en achterwaarts lopen. De atleet

moet het parcours vier maal na elkaar afleggen in een zo kort mogelijk tijd (Williams et al.,

2009). Aanvankelijk werd er geen test-retest betrouwbaarheid gevonden, wat de mindere

populariteit van de test kan verklaren. Williams et al. (2009) onderzochten deze test-retest

betrouwbaarheid door drie maal de Ekblom endurance test af te nemen bij dezelfde

proefpersonen verspreid over 10 dagen met een minimum rustperiode van 48 uur tussen elke

testafname. Uit hun resultaten blijkt dat de eerst testafname systematisch verschilt van de 2

andere testafnames. Dit verschil was echter niet significant (F = 4,119; p < 0,057). De tijd

waarin het parcours afgelegd werd, daalde systematisch tussen test 1 en test 2. Tussen test 2

32

en test 3 werd geen systematische afname gevonden (Williams et al., 2009). Williams et al.

(2009) schreven dit fenomeen derhalve toe aan gewenning aan de test.

1.5.5 Yo-Yo Intermittent Recovery Test

De meest gehanteerde en aanvaarde methodes om de capaciteiten van voetballers na te gaan

waren tot op heden de coopertest en de Légertest. Dit zijn echter continue testprocedures,

waarvan de relevantie meer en meer in vraag wordt gesteld. Daarom ontwikkelde men een test

die specifiek en praktijkgericht werkt, namelijk de Yo-Yo Intermittent Recovery Test (Yo-Yo

IRT). Aan de basis voor de ontwikkeling van deze test ligt de Léger multistage fitness test. De

Yo-Yo Intermittent Recovery test is een veelvuldig gebruikte testmethode binnen een brede

waaier van sporttakken (Bangsbo et al., 2008).

De Yo-Yo Intermittent Recovery Test is een alternatieve vorm van de shuttle run test, waarbij

de proefpersonen telkens een afstand van 20 meter heen en 20 meter terug dienen af te leggen

(zie figuur 7). Zoals blijkt uit tabel 3 wordt de loopsnelheid stelselmatig opgedreven. Telkens

de speler heen en terug heeft gelopen, krijgt deze 10 seconden actieve rust. De loopsnelheid

wordt aangegeven door een biepsignaal (Castagna et al., 2006). Indien een voetballer er niet

in slaagt de 40 meter tijdig af te leggen, krijgt deze een eerste waarschuwing. Men beschouwt

de test als afgelopen nadat de atleet in kwestie twee waarschuwingen achter zijn naam heeft

staan of deze zelf beslist uit de test te stappen. Het is de bedoeling dat de deelnemers

volharden tot volledige uitputting.

Figuur 7: Opstelling Yo-Yo Intermittent Recovery Test

Er bestaan twee verschillende versies van deze test, namelijk level 1 en level 2. Beide testen

bekijken de persoonlijke capaciteiten om een herhaaldelijke inspanning aan hoge intensiteit

vol te houden (Rampinini et al., 2009). Het onderscheid in levels wordt gemaakt door een

verschil in aanvangssnelheid. Bij de Yo-Yo IRT Level 1 ligt de startsnelheid beduidend lager

dan bij de Yo-Yo IRT Level 2.

33

Tabel 3: Testprotocol Yo-Yo Intermittent Recovery Test L1 (Castagna et al., 2008 )

De Yo-Yo IRT Level 1 focust vooral op het optimale gebruik van het aërobe energiesysteem

en analyseert de individuele uithoudingscapaciteit. De Yo-Yo IRT Level 1 vraagt maximale

aërobe responsen, maar ook het anaërobe systeem wordt aangesproken. Deze gegevens zorgen

ervoor dat deze variant zeer wedstrijdspecifiek is. Tijdens een voetbalwedstrijd wordt immers

constant beroep gedaan op zowel het aërobe als het anaërobe systeem, door het leveren van

inspanningen aan verschillende intensiteit en duur (Castagna et al., 2006).

De Yo-Yo IRT Level 2 spreekt eveneens het aërobe en het anaërobe systeem aan, door de

herhaaldelijke inspanningen aan hoge intensiteit (Bangsbo et al., 2008). De Yo-Yo IRT Level

2 wordt vaak gebruikt voor het schatten van de VO2max van goedgetrainde atleten. De

voornaamste reden hiervoor is de kortere duurtijd van deze testafname.

1.5.5.1 Validiteit en betrouwbaarheid

Beide tests worden beschouwd als valide veldtesten van de algemene en de voetbalspecifieke

uithoudingscapaciteit. Tot op heden is echter enkel de Yo-Yo IRT Level 1 intern en extern

gevalideerd (Castagna et al., 2006).

De Yo-Yo IRT Level 1 is tevens goed reproduceerbaar. Bangsbo et al. (2008) vonden dat een

retest binnen een week praktisch identieke resultaten opleverde als bij de eerste afname. Bij

een groep van 16 recreatieve sporters vonden Bangsbo et al. (2008) een correlatie van 0,95.

Bij de Yo-Yo IRT Level 2 vond hij eveneens gelijkaardige resultaten tijdens een tweede

sessie, afgenomen binnen een week.

34

1.5.5.2 Voetbalspecifieke resultaten

De geleverde prestaties op de Yo-Yo IRT komen goed overeen met de gemeten prestaties op

het veld tijdens wedstrijden. Castagna et al. (2009) vonden in een studie met 21 Portugese

jeugdvoetballers (14,1 ± 0,2 jaar) een sterke correlatie (r = 0,77; p < 0,001) tussen activiteiten

aan hoge intensiteit (snelheid > 13km/u) en de afstand gelopen op de Yo-Yo IRT Level 1. De

hypothese dat de Yo-Yo IRT Level 1 een goede indicator is voor wedstrijdgerelateerde

fysieke prestaties bij jongeren, werd hierbij bevestigd.

Krustrup et al. (2003) stelden eerder al een grote correlatie (r = 0,71; p < 0,05) vast bij

volwassen voetbalspelers (r = 0,76; p < 0,05) tussen de prestatie op de Yo-Yo IRT en de

hoeveelheid aan inspanningen aan hoge intensiteit (snelheid > 15 km/u). De grote

gevoeligheid van deze test laat de onderzoekers toe een gedetailleerde analyse te maken over

de fysieke capaciteiten van voetbalspelers over verscheidene seizoenen en zelfs over

veranderingen binnen eenzelfde seizoen. Bij elitespelers vond men een verbetering van maar

liefst 25 ± 6% (p < 0,05) op hun prestatie vóór de seizoensvoorbereiding ten opzichte van de

competitiestart (Krustrup et al., 2003).

De studie van Castagna et al. (2009) werkte met 21 spelers van 14,1 ± 0,2 jaar. De resultaten

op de Yo-Yo IRT Level 1 (842 ± 352m) vertonen een significant verband met

wedstrijdgegevens van dezelfde spelers. Zowel inspanningen aan hoge intensiteit (snelheid >

13km/u) (r = 0,77; p < 0,0001) als de totale afstand afgelegd gedurende een wedstrijd (r =

0,71; p = 0,0003) hebben een grote correlatie met de prestaties op de Yo-Yo IRT Level 1.

Deze waarden stemmen overeen met hetgeen Krustrup et al. (2003, 2005) hebben

waargenomen bij volwassen mannelijke en vrouwelijke voetbalspelers.

De studie van Castagna et al. (2009) rapporteert als allereerste waarden voor jonge (14,1 ± 0.2

jaar) voetbalspelers op de Yo-Yo Intermittent Recovery Test Level 1. Hieruit blijkt dat jonge

spelers op de Yo-Yo IRT Level 1 afstanden lopen van 400 tot 1500 meter. Deze afstanden

zijn significant lager dan de waarden die werden opgetekend voor matig actieve, volwassen

mannelijke subjecten (1793m, 600-2320m), professionele mannelijke (2040-2260m) en

vrouwelijke (1379m, 600-1960m) voetbalspelers (Krustrup et al., 2003 en 2005; Mohr et al.,

2003). In de studie van Hill-Haas et al. (2009) worden eveneens afstanden van

jeugdvoetballers op de Yo-Yo IRT Level 1 gerapporteerd. De cijfers beschrijven de resultaten

van 25 Australische voetbalspelers (14,6 ± 0,9 jaar), die de Yo-Yo IRT Level 1 twee maal

hebben afgelegd, voor en na een specifiek trainingsprogramma. Twee groepen volgden een

35

verschillend 7-weken durend programma, maar beiden lieten een significante verbetering

optekenen (p < 0,05). De groep, die een intervaltrainingsprogramma volgden, liepen op de

pre- en posttest respectievelijk 1764 ± 256m en 2151 ± 261m. De totale afstanden afgelegd

door de groep die trainde op basis van wedstrijdvormen bedroegen 1488 ± 345m op de pretest

en 1742 ± 362m op de posttest (Hill-Haas et al., 2009).

De meeste onderzoeken werden echter uitgevoerd op volwassen voetbalspelers op

verschillende niveaus. Zowel internationale, nationale en regionale spelers kwamen aan bod.

De resultaten op de Yo-Yo Intermittent Recovery Tests tonen significant betere prestaties van

spelers op hoog niveau in vergelijking met hun collega‟s op lager niveau. Internationals

(2420m; n = 25) presteerden duidelijk beter dan spelers op nationaal (2190m; n = 75) en

provinciaal niveau (2030m; n = 89) (Bangsbo et al., 2008; Rampinini et al., 2009). Hetzelfde

fenomeen van betere prestaties op hoger niveau, werd gerapporteerd bij een onderzoek met

vrouwelijke voetbalspeelsters en mannelijke scheidsrechters (Bangsbo et al., 2008). Een

soortgelijke relatie werd eveneens gevonden door Rampinini et al. (2009). Hierbij maakte

men gewoon een opsplitsing tussen professionele en amateurvoetballers (respectievelijk 2231

± 294m versus 1827 ± 292m; d = 1.14; p < 0,002).

Er is bovendien een verband tussen de prestatie op de Yo-Yo Intermittent Recovery Test

Level 1 en de positie op het veld (Bangsbo et al., 2008). Doelmannen bleken minder te

presteren ten opzichte van de veldspelers. Centrale verdedigers en middenvelders legden dan

weer minder afstand af in vergelijking met flankverdedigers en middenvelders. Bij een

analyse op de Yo-Yo IRT Level 2 zijn er geen significante verschillen waarneembaar, alleen

lijkt het erop dat aanvallers iets minder goed presteren (Bangsbo et al., 2008).

Wanneer de prestaties worden vergeleken op de Yo-Yo IRT Level 2, dan constateerden

Bangsbo et al. (2008) dat de waargenomen verschillen op deze test nog groter zijn naargelang

het niveau waarop men de sport beoefent. Bij ploegsporten zal er altijd een grote variabiliteit

in prestaties waar te nemen zijn. Toch ziet men dat iedere sport een standaard heeft om de

sport in kwestie te kunnen beoefenen. Prestaties op de Yo-Yo Intermittent Recovery Tests

stijgen progressief naargelang de leeftijd (Bangsbo et al., 2008).

Observaties toonden een significante correlatie tussen de prestaties op de Yo-Yo IRT Level 1

en het aantal inspanningen aan hoge intensiteit binnen een voetbalwedstrijd, bij zowel spelers

als scheidsrechters. De test kan zelfs veranderingen waarnemen op vlak van de fysieke

conditie binnen één seizoen (Bangsbo et al., 2008).

36

1.5.5.2.1 Fysiologische parameters

Bangsbo et al. (2008) vonden dat de hartslag progressief stijgt tijdens zowel de Yo-Yo IRT

Level 1 als de Yo-Yo IRT Level 2. Dit wijst op een verhoogde zuurstofopname (VO2max)

gedurende de inspanningstest. Uit het onderzoek blijkt eveneens dat de toename sneller plaats

vindt bij de Yo-Yo IRT Level 2. De waargenomen hartfrequenties stemden overeen met de

data gevonden op een loopband, 100% ± 1% en 99% ± 1% respectievelijk. De test is hiermee

een goed instrument om snel de individuele maximale hartslag te bepalen. Deze gegevens

kunnen gebruikt en geëvalueerd worden op het oefenveld. Rampinini et al. (2009) vonden

geen significant verschil in hartfrequentie tussen professionele en amateurvoetballers (p =

0,978) of tussen de Yo-Yo IRT Level 1 en Yo-Yo IRT Level 2 (p = 0,151). Tijdens een studie

van Krustrup et al. (2003) werden de maximale hartfrequenties van spelers op de Yo-Yo IRT

Level 1 en een test op een loopband met elkaar vergeleken. Hieruit bleek dat de maximale

hartslag zeer goed (99 ± 1%) overeenstemde met de resultaten op de loopband. De individuele

prestatie op de Yo-Yo IRT Level 1 liet een significante inverse relatie optekenen wat betreft

het percentage van de piekhartslag waaraan men liep gedurende de Yo-Yo IRT Level 1 na zes

en negen minuten. Na drie minuten was er nog geen significant inverse relatie waarneembaar

(Krustrup et al., 2003).

De anaërobe energieproductie en voornamelijk de lactaatproductie lagen hoger bij de Yo-Yo

IRT Level 2. Het aandeel glycogeen dat wordt verbruikt ligt ook hoger in deze test. Hieruit

besluiten Bangsbo et al. (2008) dat de Yo-Yo IRT Level 1 zich voornamelijk toelegt op het

herhaaldelijk leveren van aërobe inspanningen aan hoge intensiteit. De Yo-Yo IRT Level 2

daarentegen grijpt tijdens de inspanning, naast de aërobe component, ook vaak terug op het

anaërobe systeem (Bangsbo et al., 2008). In een andere studie (Rampinini et al., 2009) werden

soortgelijke resultaten teruggevonden. De lactaatconcentratie en de concentratie H+ in het

bloed bleken hoger na het uitvoeren van een Yo-Yo IRT Level 2 in vergelijking met de

waarden na het afleggen van de Yo-Yo IRT Level 1 (12,0 ± 1,7 versus 10,9 ± 1,5 mmol l-1

; p

= 0,001; d = 0,60 en 65,1 ± 4,9 vs 60,5 ± 4,4 mmol l-1

; p = 0,001; d = 0,88 respectievelijk).

Het onderzoek van Rampinini et al. (2009) merkte een significante interactie voor de

accumulatie van lactaat uit het bloed tussen het type Yo-Yo IRT en het niveau waarop er

wordt gevoetbald (p < 0,001). Bij de Yo-Yo IRT Level 1 lag de bloedlactaat-accumulatie

hoger bij amateurvoetballers in vergelijking tot professionele voetbalspelers (0,68 ± 0,19 vs

0,53 ± 0,13 mmol l-1

min-1

; p = 0,035; d = 0,83). Het lactaatverbruik lag hoger bij de Yo-Yo

IRT Level 2 in vergelijking met de lactaatconsumptie bij de Yo-Yo IRT Level 1 (p < 0,001; d

37

= 1,61) en ook het verschil tussen professionals en amateurs is groot (2,49 ± 0,66 versus 1,43

± 0,20 mmol l-1

min-1

; p < 0,001; d = 1,49) (Rampinini et al., 2009). Krustrup et al. (2003)

rapporteerden een inverse correlatie tussen de gemeten lactaatconcentraties en het vorderen

van Yo-Yo IRT Level 1 (r = -0,46 tot -0,81; p < 0,05; na 440, 760, 1080, 1400 en 1720

meter).

1.5.5.2.2 Relatie met VO2max

Uit het onderzoek van Bangsbo et al. (2008) bleek dat op basis van de prestatie op de Yo-Yo

IRT Level 1 een goeie schatting gemaakt kan worden van de VO2max. Na een grondige

analyse op 141 subjecten, vond men een p-waarde kleiner dan 0,05 en een correlatie van 0,70

tussen de prestatie en de VO2max. Het schatten van individuele VO2max-waarden op basis

van de Yo-Yo IRT Level 1 gebeurde tijdens deze studie (Bangsbo et al., 2008) aan de hand

van onderstaande formule:

VO2max (mL/min/kg) = IR1 distance (m) x 0.0084 + 36.4

Tijdens diezelfde studie constateerden Bangsbo et al. (2008) dat men op basis van de prestatie

op de Yo-Yo IRT Level 2 ook een goede schatting van de VO2max wordt verkregen (p <

0,05; r = 0,58; n = 71). Algemene conclusie was dat de theoretische VO2max ingeschat kan

worden door zowel Yo-Yo IRT Level 1 als Level 2.

Door de grote spreiding zouden personen met een VO2max van 53 mL/min/kg echter een

prestatie laten optekenen tussen 1450-2600m. De schatting gebeurt dus helemaal niet

accuraat. Deze resultaten konden worden verwacht, daar de Yo-Yo Intermittent Recovery

Tests ook voor een groot deel de anaërobe respons evalueren (Bangsbo et al., 2008). De

hoeveelheid inspanningen aan hoge intensiteit tijdens een wedstrijd zijn ook niet gecorreleerd

aan de VO2max, in tegenstelling tot de prestatie op de Yo-Yo IRT Level 1.

38

Figuur 8: Individuele relatie tussen maximale zuurstofopname (VO2max) en prestaties op de Yo-Yo IRT Level

1 (n = 141; r = 0,70; p < 0,05) en Yo-Yo IRT Level 2 (n = 71; r = 0,38; p < 0,05), (Rampinini et al., 2009)

Volgens Rampinini et al. (2009) is er een significante, grote correlatie tussen de VO2max en

de prestaties op Yo-Yo IRT Level 1 (r = 0,74; p < 0,05), in tegenstelling tot de Yo-Yo IRT

Level 2, waar significantie aanwezig was, maar slechts een matige correlatie (r = 0,47; p <

0,05).

1.5.5.3 Vergelijking met andere sporttakken

De prestaties van elite rugbyspelers (1656m; n = 23) waren beduidend minder dan bij de elite

voetbalspelers. De rugbyspelers op (inter)nationaal niveau lieten waardes opmeten

vergelijkbaar met deze van voetballers op provinciaal niveau. Gegevens over cricket en

recreatieve sporters gaven ook duidelijk verschillen aan ten opzichte van zowel voetbal als

rugby (Bangsbo et al., 2008).

Castagna et al. (2008) bekeken ook of de test een valide instrument is om te gebruiken in de

basketbalsport. Uit deze studie blijkt dat de Yo-Yo Intermittent Recovery Test Level 1 als een

goede waardemeter mag worden beschouwd voor de aërobe fitheid en de spelgerelateerde

uithouding. De resultaten gaven aan dat er een sterke correlatie bestaat tussen de geleverde

prestatie op de Yo-Yo IRT Level 1 en de VO2max (r = 0,77; p = 0,0001) en de snelheid bij de

VO2max (r = 0,71; p = 0,0001). De gelopen afstanden bij de basketters (1678 ± 397m) waren

echter lager dan bij professionele voetbalspelers, zowel in het begin van het seizoen (1760 ±

59m) als tijdens de competitie zelf (2211 ± 70m) (Krustrup et al., 2003). Ook regionale

voetbalspelers behaalden in voorgaande studies hogere waarden dan basketspelers (2138 ±

364m) (Castagna et al., 2006).

39

Thomas et al. (2006) vonden gelijkaardige resultaten bij vrouwelijke veldhockeyspeelsters

(840 ± 280m) en volwassen (24,4 ± 6,0 jaar) ploegsportspelers op recreatief niveau (1010 ±

419m) als de gerapporteerde waarden voor jonge voetbalspelers uit de studie van Castagna et

al. (2009).

1.6 Probleemstelling en onderzoeksdoel

Uit de literatuur blijkt dat talent niet enkel afhangt van succes, maar meerdere verklarende

factoren bevat. Zo hebben ook de maturiteit en de antropometrische kenmerken van het

individu een duidelijke invloed op zijn of haar prestaties. Teneinde in staat te zijn een sporter

optimaal te begeleiden, dient een coach of trainer daarenboven de noodzakelijke

sportspecifieke conditionele componenten te kennen.

Slechts weinig studies richtten zich in het verleden op de verklarende factoren van de

voetbalspecifieke conditie. In ons onderzoek willen we dan ook nagaan welke variabelen een

bijdrage leveren aan deze conditie. In het bijzonder gaan we na wat de invloed is van de

antropometrische kenmerken van een voetbalspeler op diens voetbalspecifiek

uithoudingsvermogen, gemeten aan de hand van de Yo-Yo IRT Level 1.

Hieruit kunnen de volgende hypothesen afgeleid worden.

Hypothese 1: De antropometrische karakteristieken hebben een invloed op de prestatie op de

Yo-Yo IRT Level 1 bij jonge voetballers.

Hypothese 2: Vroegmature spelers scoren beter op de Yo-Yo IRT Level 1 in vergelijking met

laatmature leeftijdgenoten.

Hypothese 3: Nationale spelers scoren beter op de Yo-Yo IRT Level 1 dan spelers die

voetballen op gewestelijk niveau.

40

2 METHODOLOGIE

In dit onderdeel van onze masterproef worden de methodes en procedures die gebruikt werden

in ons onderzoek besproken. Eerst wordt de wijze waarop we onze steekproef samengesteld

hebben, toegelicht. Vervolgens wordt de procedure van ons onderzoek aangehaald en wordt

uitleg verschaft over de gebruikte meetinstrumenten. Tenslotte geven we mee op welke

manier we onze dataset geanalyseerd hebben.

2.1 Populatie en steekproefverzameling

In deze cross-sectionele studie werden 421 jeugd- en elite voetbalspelers uit de Belgische

eerste klasse (Jupiler league) getest. De afdeling Lichamelijke Opvoeding en

Bewegingswetenschappen van de universiteit Gent heeft een samenwerkingsakkoord met

twee clubs uit de Jupiler League, namelijk KAA Gent en SV Zulte-Waregem. Jaarlijks vinden

een aantal testmomenten plaats, waarbij de spelers aan verschillende testen onderworpen

worden. We verwerkten enkel de dataset van in augustus. De jonge voetballers konden pas

meewerken aan deze studie na schriftelijke toestemming (informed consent) van ouders of

voogd. Het onderzoek werd bovendien goedgekeurd door het Ethisch Comité.

De Yo-Yo IRT level 1 werd enkel afgenomen bij jeugdspelers vanaf de U12 tot en met de

beloften. Derhalve wordt onze steekproef herleid tot 140 relevante observaties. De relevante

dataset bevat 104 nationale en 36 gewestelijke voetbalspelers. Beide groepen bestaan uit

spelers tussen de 10 en de 22 jaar oud. De verdeling van de steekproef over de verschillende

leeftijdscategorieën wordt afgebeeld in figuur (9).

Figuur 9: Verdeling van de steekproef over de leeftijdscategorieën

0

10

20

30

40

50

10-12

jaar

13-14

jaar

15-16

jaar

17-18

jaar

+ 18 jaar

Steekproefverdeling

Nationaal

Gewestelijk

41

2.2 Testprotocol

De huidige studie vindt plaats als deel van een longitudinaal onderzoek in het kader van het

Ghent Youth Soccer Project, waarbij de evolutie van jeugdvoetbalspelers op verschillende

fysieke tests in kaart wordt gebracht. Wij gebruikten de resultaten van de testen die tijdens het

testmoment van augustus 2009 in de Topsporthal te Gent afgenomen werden.

Voor aanvang van de tests werd de spelers gevraagd een algemene vragenlijst volledig en zo

correct mogelijk in te vullen. Bij de jongste spelers kon dit thuis gebeuren, onder het toeziend

oog en met hulp van de ouder(s). Na het ontvangen van de vragenlijsten werd de

antropometrie van iedere speler geanalyseerd. Na een gezamenlijke opwarming werden

verschillende fysieke testen afgenomen op vlak van kracht, snelheid, lenigheid en coördinatie.

Als laatste werd uithouding gemeten aan de hand van de Yo-Yo IRT Level 1.

2.3 Meetinstrumenten

Verschillende instrumenten werden gehanteerd om de antropometrische karakteristieken van

de voetbalspelers te meten. Daarnaast werden ook een aantal tests uitgevoerd. Een

beschrijving van de meetinstrumenten voor de antropometrie en van de Yo-Yo IRT Level 1,

de test die wij in ons onderzoek gebruiken, vindt u hieronder. Daarenboven wordt beschreven

op welke manier we de maturiteit van de jeugdvoetballers bepaald hebben.

2.3.1 Antropometrie

De antropometrische kenmerken die onderzocht werden, betreffen de lichaamslengte, het

lichaamsgewicht, de zithoogte, de beenlengte en het vetpercentage. Bij het bepalen van deze

antropometrische kenmerken droegen de spelers enkel ondergoed.

De lichaamslengte werd tot op 0,1 cm nauwkeurigheid gemeten aan de hand van een

stadiometer of antropometer (Holtain LTD, UK). De romplengte of de zithoogte werd

gemeten met een zithoogtemeter (Holtain LTD, UK), met een nauwkeurigheid van 0,1 cm. De

lichaamsmetingen werden blootvoets afgenomen. De beenlengte werd vervolgens bepaald

door de zithoogte van de lichaamslengte af te trekken.

Het gewicht en het vetpercentage van de proefpersonen werden gemeten met een TANITA-

weegschaal (TANITA BC-420) met een respectievelijke nauwkeurigheid van 0,1 kg en 0,1%

vetgehalte.

42

2.3.2 Maturiteit

De maturiteit van de spelers werd vastgesteld aan de hand van een formule die op basis van

lichaamskenmerken een schatting maakt van de maturity offset. Dit is een getal dat weergeeft

hoe ver een speler verwijderd is van de groeipiek (Scherar et al., 2005). De APHV/groeipiek

(Age at Peak Height Velocity) kan bepaald worden door de maturity offset af te trekken van

de chronologische leeftijd.

Maturity offset = -9,236 + [0,0002708*(beenlengte*zithoogte)] +

[(0,001663*(leeftijd*beenlengte)] + [0,007216*(leeftijd*zithoogte] +

[0,02292*(gewicht/lichaamslengte)*100]

Spelers waarbij de groeipiek minstens een jaar vroeger optreedt in vergelijking tot een

normale populatie beschouwen we als vroegmatuur. Spelers waarbij de groeipiek minstens

een jaar later optreedt in vergelijking tot een normale populatie zijn laatmatuur.

2.3.3 Yo-Yo IRT Level 1

De voetbalspelers legden de Yo-Yo IRT Level 1 af. Deze test werd afgenomen op tartanpiste

van de Topsporthal in Gent. De Yo-Yo IRT Level 1 bestond uit het herhaaldelijk uitvoeren

van 2x20 meter heen en terug lopen tussen start, draai en eindlijn aan een progressief

toenemende snelheid aangegeven door een auditief signaal van een cd-speler. Na iedere 2x20

meter volgde een actieve rustperiode van 10 seconden, bestaand uit 2x5 meter joggen.

Wanneer de speler 2 maal te laat terug aan de eindlijn was, werd zijn test stopgezet. De

afgelegde afstand werd genoteerd als resultaat van de test.

2.4 Data analyse

De gegevens die verzameld werden tijdens de testdagen hebben we geanalyseerd aan de hand

van het statistisch programma SPSS 17. We voerden een aantal meervoudige regressies uit

om de vooropgestelde hypothesen na te gaan en bijgevolg een mogelijk verband tussen de

antropometrie en het resultaat op de Yo-Yo IRT Level te onderzoeken. Bijkomend werd

gebruik gemaakt van ANOVA testen om de significantie van de verschillen tussen

subcategorieën te controleren. Bovendien hanteerden we ANCOVA testen om eventuele

storende variabelen te detecteren. De verschillende testen werden uitgevoerd op 5%

significantieniveau (p < 0,05). De gemiddelde resultaten werden weergegeven met de

standaarddeviatie (SD).

43

2.4.1 Empirisch model

In ons onderzoek hebben we gebruik gemaakt van een lineair meervoudig regressiemodel om

de relatie tussen de antropometrische kenmerken en de resultaten op de Yo-Yo IRT Level 1

na te gaan. Hierbij werden enkel de spelers die de test daadwerkelijk aflegden in beschouwing

genomen.

De afhankelijke variabele in het regressiemodel betreft het resultaat op de Yo-Yo IRT Level

1. De data die gebruikt werden om deze variabele op te stellen, werden verzameld tijdens de

testdagen in augustus 2009. De variabele beschrijft de afstand in meter die de proefpersoon

kon afleggen bij het afnemen van de uithoudingstest.

Het regressiemodel omvat meerdere verklarende variabelen, namelijk de verschillende

antropometrische kenmerken die bij de proefpersonen geanalyseerd werden. Zowel de

lichaamslengte, het lichaamsgewicht, de zithoogte, de beenlengte en het vetpercentage kunnen

mogelijks een invloed uitoefenen op de behaalde resultaten op de Yo-Yo IRT Level 1.

Naargelang de opdeling van onze steekproef in subgroepen werden één of meerdere

verklarende variabelen in het model opgenomen. De selectie gebeurde op basis van hun

bijdrage tot de multicollineariteit en op basis van hun relatie tot de afhankelijke variabele.

Algemeen ziet het regressiemodel er als volgt uit, waarbij aan de rechterkant van het

gelijkheidsteken verschillende variabelen uit het model geweerd kunnen worden:

Yo-Yo Afstandi = β0 + β1 Lichaamslengtei + β2 Lichaamsgewichti + β3 Zithoogtei + β4

Beenlengtei + β5 Vetpercentagei + εi

2.4.2 Statistische analyses

Een eerste one-way-ANOVA werd uitgevoerd om na te gaan of er een significant verschil in

prestatie op de Yo-Yo IRT Level 1 terug te vinden is tussen de verschillende

leeftijdscategorieën. Hierbij werden de categorieën 10-12 jaar, 13-14 jaar, 15-16 jaar en 17-18

jaar in beschouwing genomen. Om na te gaan of de leeftijd waarop de groeispurt plaatsvindt

de relatie tussen de leeftijdscategorie en de Yo-Yo IRT Level 1 verstoort, werd vervolgens

een ANCOVA test uitgevoerd met de Age Peak Height Velocity als covariaat.

Vervolgens werd een one-way-ANOVA uitgevoerd waarbij mogelijk verschillende resultaten

op de Yo-Yo IRT Level 1 ten gevolge van een verschil in chronologische leeftijd werden

onderzocht.

44

Tenslotte werd gebruik gemaakt van een two-way-ANOVA om mogelijke hoofd- en

interactie-effecten van het niveau (gewestelijk of nationaal) en de leeftijdscategorie op de Yo-

Yo IRT Level 1 te detecteren.

45

3 RAPPORTERING VAN DE RESULTATEN

In dit deel worden de resultaten van de data analyse besproken. Eerst worden enkele

beschrijvende statistieken van de dataset weergegeven. Vervolgens worden de resultaten van

de regressies, de ANOVA testen en de ANCOVA testen van naderbij bekeken.

3.1 Beschrijvende statistieken

Tabel 4 biedt een overzicht van de gemiddelde resultaten van zowel de Yo-Yo IRT Level 1

als van de antropometrische kenmerken. De variabiliteit van de resultaten valt eveneens uit de

tabel af te leiden.

Bij de nationale spelers presteerden de 10-12 jarige spelers significant slechter op de Yo-Yo

IRT Level 1 dan de overige proefpersonen. De 13-14 jarigen behaalden ook een significant

kleiner resultaat dan de 15-16 jarigen en de 17-18 jarigen. Tussen deze laatste 2 groepen was

er geen significant verschil. Voor lichaamslengte, gewicht en zithoogte werd eenzelfde

stramien gevonden. De 10-12 jarigen waren significant kleiner en wogen minder dan de

overige proefpersonen. De 13-14 jarigen waren ook significant kleiner en lichter dan de

oudere categorieën. De onderlinge verschillen in vetpercentage tussen de verschillende

categorieën waren niet significant.

Bij de geteste gewestelijke spelers vonden we ook een significant verschil in prestatie op de

Yo-Yo IRT Level 1 test (p < 0,05). De categorie van 10-12 jarigen presteerde significant

slechter dan de overige categorieën. Bij lichaamsgewicht waren het ook diezelfde 10-12

jarigen die significant kleiner waren dan de overige categorieën (p < 0,05). Eveneens wogen

de 10-12 jarigen significant minder (p < 0,05) dan de overige geteste spelers. Verder wogen

de 13-14 jarigen ook significant minder dan de 17-18 jarigen (p < 0,05). De zithoogte van de

jongeste categorie (10-12 jaar) was significant kleiner dan bij de overige proefpersonen. De

17-18 jarigen hadden een significant grotere zithoogte dan de 13-14 jarige spelers (p < 0,05).

46

Tabel 4: Beschrijvend