De wetgeving actieve ontspanningsevenementenen speelterreinen praktischbekeken

Vlaams Tijdschrift voor Sportbeheer 75

Het Koninklijk Besluit van 25 april 2004houdende reglementering van de orga-nisatie van actieveontspanningsevenementen, zette desportwereld in rep en roer. Onder hetmotto ‘ongekend is onbemind’ werdhet bewuste KB op verhelderende wijzeuit de doeken gedaan en aan concreteprobleemstellingen getoetst.

N ° 193

1 3

2 4

DISCUSSIEGROEP DISCUSSIEGROEP DISCUSSIEGROEP BEHEERBEHEERCONGRES IN WOORD DISCUSSIEGROEP ‘BEHEER ’

VTS193DEF 26-06-2006 14:57 Pagina 75

VTS193DEF 26-06-2006 14:57 Pagina 76

CONGRES IN WOORD DISCUSSIEGROEP ‘BEHEER ’

Vlaams Tijdschrift voor Sportbeheer 77 N ° 193

5 9

6 10

7 11

8 12

VTS193DEF 26-06-2006 14:57 Pagina 77

CONGRES IN WOORD DISCUSSIEGROEP ‘BEHEER ’

78

13 17

14

15

16

Maureen Logghe

attaché FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie - Dienst

Productveiligheid

Trefwoord(en):

ISB-congres, VIR, wetgeving

VTS193DEF 26-06-2006 14:57 Pagina 78

VTS193DEF 26-06-2006 14:57 Pagina 79

VTS193DEF 26-06-2006 14:57 Pagina 80

DISCUSSIEGROEP BEHEER

KB actieve ontspanningsevene-menten. Geen zonneklare materievoor de gemiddelde uitbater!

CONGRES IN WOORD DISCUSSIEGROEP ‘BEHEER’

Vlaams Tijdschrift voor Sportbeheer 81

Inleiding

Op 16/03/2006 gaf mevr. Maureen Logghe een schitte-rende uiteenzetting over het KB op de actieve ontspan-ningsevenementen. Het moet gezegd, tot dan bleef dematerie voor mij toch een wat mistig geheel.

Het KB en zijn gevolgen had ik in het begin van zijn ver-schijnen wat in de marge van mijn activiteiten geplaatst.De sportverantwoordelijke had zich over het KB en zijngevolgen voor het domein bekommerd en hij had mijredelijk gerust gesteld dat het allemaal wel goed zoukomen. Gebaseerd op de eerder door mij uitgewerkterisicoanalyses van de speeltuigen, bouwde hij een dege-lijke risicoanalyse uit voor de toestellen die volgens onsonder het KB vielen.Grote verwondering bij ons beiden toen plots bij debestelbon voor een sportdag de regel verscheen ‘wij gaanervan uit dat de uitvoerder een risicoanalyse uitvoert con-form het KB op de actieve ontspanningevenementen’.Zij die mij kennen weten dat je niet meer nodig hebt ommij de barricaden op te jagen. Al snel bleek dat er in dehele sport en recreatiesector een fameus misverstand wasover het toepassingsgebied. Een misverstand dat zijn oor-sprong vond in het feit dat het KB eigenlijk niet goed wasopgesteld. Immers volgens de teksten moest men weldegelijk voor alles en nog wat een risicoanalyse opstellen,terwijl men dat eigenlijk zo niet bedoeld had. Enig over-leg tussen de sector en het ministerie loste al snel de mistop, maar zolang de officiële teksten niet gewijzigd zijn …blijven in principe de oude van kracht.Maar ons geduld zal beloond worden. Medio dit jaarmag men de publicatie verwachten. In deze tekst gaanwe dan ook uit van de teksten zoals zij kortelings zullengepubliceerd worden.

Wettelijk kader

Net zoals bij het KB op de veiligheid van de speeltuigenbaseert dit KB zich op de wet betreffende de veiligheidvan producten en diensten (WVPD). Deze wet steltimmers in artikel 2 ‘de producenten zijn gehouden uitslui-tend veilige diensten aan te bieden’. In artikel 3 stelt dewet ‘de algemene veiligheidsvereiste wordt beoordeeldaan de hand van normen, richtsnoeren EC, gedragscodesvan de sector, …’. Artikel 7 wijst er tenslotte op dat deproducenten de nodige informatie omtrent de risico’s

moeten verstrekken aan de gebruiker.Al deze elementen maken eigenlijk alle KB’s overbodig,ware het niet dat het voor de producenten en gebruikernoodzakelijk is om dieper in te gaan op deze materie.

In uitvoering van de WVPD zijn al diverse KB’s gepubli-ceerd, zoals:• KB uitbating speelterreinen• KB exploitatie zonnecentra• KB actieve ontspanningsevenementen• KB extreme ontspanningsevenementen

Zoals vermeld, stelt de wet dat de algemene veiligheids-vereiste wordt beoordeeld aan de hand van diverse crite-ria. Eén van deze criteria zijn de ‘normen’. Maar wat zijnnu normen?De algemeen geldende definitie is de volgende:Normen zijn gedocumenteerde, niet-bindende overeen-komsten waarin belangrijke technische specificaties voorgoederen, diensten en processen zijn vastgelegd. Zij vor-men een technische interpretatie van de veiligheidsve-reisten.De normen zijn op te zoeken,te consulteren of aan te kopenvia het Belgisch Instituut voorNormalisatie. Via de websitewww.bin.be en dan onder‘catalogus’ kan je een overzichtvinden van de geldende nor-men. Maar … om ze te con-sulteren moet je ofwel je naarBrussel verplaatsen ofwel de nodige bankbiljetten op tafelleggen om ze aan te kopen. De meeste uitgaven m.b.t.de diverse normen zijn nl. behoorlijk prijzig.

Een tweede criterium zijn de gedragscodes. Gedrags-codes en andere documenten die de vakkennis en de hui-dige stand der techniek in een bepaalde sector weergevendienen wel algemeen aanvaard te zijn binnen de sector,anders worden ze niet als gedragscode aanzien.Voorbeelden van gedragscodes zijn o.m.:• Begeleidingssysteem Veiligheid- en Milieuzorg van de

Beroeps Federatie van Natuursport Ondernemingen.• Duikvademecum van de Belgium Diving Federation. • Brevetten en Visual Flight Rules van de Belgische Vrije

vlucht Federatie.

N ° 193

VTS193DEF 26-06-2006 15:08 Pagina 81

Rockwool/Rockfon N.V.Bedrijvenzone Cluster ParkRomboutsstraat 7, 1932 ZAVENTEMTel.: 02/715.68.68-62 - Fax : 02/715.68.69

E-m

ail:

info

@ro

ckfo

n.be

- w

ww

.roc

kfon

.be

Een zeer goede akoestiek is essen-

tieel voor de communicatie in een

sportomgeving. Sporters kunnen zich

hierdoor beter concentreren en

beter oriënteren op de bal en de

tegenstander.

Lange nagalmtijden en een hoog ach-

tergrond-geluidsniveau zorgen voor

onrust, keelpijn, hoofdpijn, vermoeid-

heid bij sportinstructeurs en publiek.

We Create A Better UnderstandingWe Create A Better UnderstandingROCKFON PLAFONDS :VOOR EEN ZEERGOEDE AKOESTIEK...

VTS193DEF 26-06-2006 15:08 Pagina 82

CONGRES IN WOORD DISCUSSIEGROEP ‘BEHEER ’

Vlaams Tijdschrift voor Sportbeheer 83

Definitie

Wat is nu een ‘actief ontspanningsevenement’? Volgenshet KB kan je het best als volgt omschrijven:‘Een actief ontspanningsevenement is een dienst waarbijeen activiteit wordt aangeboden door een organisator,aan één of meerdere consumenten, ter vermaak en/of terontspanning, waarbij de consument:• actief dient te participeren en• lichamelijke inspanningen dient te leveren, en• een bepaalde kennis, vaardigheid of techniek dient aan

te wenden die noodzakelijk is om de activiteit op eenveilige manier te kunnen uitvoeren.’

Het feit dat het over een dienst gaat, houdt in dat er eenterbeschikkingstelling is van een product of eengebruik door een dienstverlener van een product datrisico’s inhoudt voor de consument. De organisator is duseen producent (WVPD).

Het gaat ook over een actief deelnemen met een licha-melijke inspanning. Hier ligt o.m. het onderscheid methet KB extreme ontspanningsevenementen. Zo zal men bvbij het benji springen of bij een deathride wel actief deel-nemen, maar men doet geen lichamelijke inspanning.Deze zaken vallen onder het KB op de extreme ontspan-ningsevenementen.Puur intellectuele dienstverlening wordt ook nietbeschouwd als een dienst in de zin van de wet betreffen-de de veiligheid van producten en diensten.

De activiteit wordt aangeboden ter vermaak en ontspan-ning. Het gaat dus over activiteiten die men doet om zichte ontspannen, te vermaken, plezier te hebben, uit pas-sie,… zonder winstbejag.

Het uitoefenen van een competitiesport en de daarbijhorende trainingen zijn dus uitgesloten van het KB. Hetniveau (training, 1st divisie) waarop men aan sport doet,is niet bepalend. Zo wordt een cursus in principe nietaanzien als vermaak of ontspanning. Dit is evenwelafhankelijk van de omschrijving van de cursus. Een cur-sus georganiseerd voor lesgevers om een sporttak te lerendidactisch over te brengen valt niet onder het KB; een tou-wenparcours tijdens een teambuildingactiviteit valt danweer wel onder het KB; initiatielessen en kennismakings-lessen georganiseerd in de vakantie voor kinderen (sport-kampen) vallen wel onder het KB (uiteraard enkel indienze binnen de definitie van actief ontspanningsevenementvallen).

Belangrijk is ook dat het niet gaat over kennis, vaardighe-den of technieken die nodig zijn om de activiteit te KUN-NEN uitvoeren, maar om kennis, vaardigheden of technie-ken die nodig zijn om de activiteit VEILIG te kunnen uit-voeren. Iedereen heeft de kennis om te lopen, wande-len,… maar bij muurklimmen heb je techniek nodig omhet veilig uit te voeren. Het is duidelijk dat activiteiten

waarbij het noodzakelijk is om een bepaalde techniek aante wenden, maar waarbij het niet kennen van deze tech-niek geen bijzondere gevaren met zich meebrengt, nietmoeten worden beschouwd als actieve ontspanningseve-nementen. Zo zijn volgende sporten voorbeelden die niet onder detoepassing van het KB vallen: wandelen, lopen, basket,tennis, voetbal, ...

Het al dan niet commercieel karakter van de dienst maaktniet uit. Dus ook kosteloze activiteiten kunnen onder hetKB vallen.Of een activiteit in België of in het buitenland wordt uit-gevoerd, heeft geen belang. Zodra de activiteit in Belgiëwordt aangeboden, valt ze onder toepassing van het KB.Bovendien moet de organisator ervoor zorgen dat denationale reglementeringen in het desbetreffende landeveneens gevolgd worden.

De definitie is de angel in heel het KB. Een goede inter-pretatie is belangrijk. Zo is bv. boogschieten wel onder-worpen en speerwerpen niet. De reden is eigenlijk zeereenvoudig, bij boogschieten is er wel degelijk een kennisen een vaardigheid nodig, bij speerwerpen niet.Nochtans zijn beide eigenlijk gevaarlijke sporten. Eenjuiste en correcte interpretatie is dus nodig!Door het ministerie is er al wel een lijst opgesteld van‘actieve ontspanningsevenementen’ die zeker onder hetKB vallen. Uiteraard is deze lijst niet limitatief.

Uitgesloten activiteiten

Uit de reacties van het publiek bleek duidelijk dat menheel veel moeite had met sommige uitsluitingen zoalsdeze met de jeugdbewegingen en de sportclubs. Dereden voor deze uitzondering is vrij duidelijk. Het waspolitiek niet haalbaar. Hiervoor zijn uiteraard veel argu-menten, maar het is wel frustrerend voor een sportdienstdat voor eenzelfde activiteit de sportclub geen risicoana-lyse moet opstellen en de sportdienst wel!

De activiteiten ingericht door jeugdwerkinitiatieven

N ° 193

VTS193DEF 26-06-2006 15:08 Pagina 83

VTS193DEF 26-06-2006 15:08 Pagina 84

CONGRES IN WOORD DISCUSSIEGROEP ‘BEHEER ’

Vlaams Tijdschrift voor Sportbeheer 85

erkend door de daartoe bevoegde overheden zoalsscouts, KSA, Chiro enz. zijn niet onderworpen aan het KB. Dit geldt ook voor de activiteiten ingericht door eensportvereniging, -club of -federatie voor hun ledenindien deze activiteiten binnen het normale kader van hunsportactiviteit vallen. Lidmaatschap houdt in dat de sportin principe meerdere malen per jaar gedurende niet aan-eengesloten periodes wordt beoefend. Men kan dus nietiemand voor een éénmalige activiteit lid maken.Hier zit uiteraard een kleine angel onder het gras. Eensportclub die een activiteit organiseert die buiten het nor-male stramien van de club valt, dient uiteraard wel te vol-doen aan het KB! Zo dient een voetbalclub die gaatmuurklimmen zorg te dragen voor een risicoanalyse.

Competitie valt, zoals reeds vermeld, ook buiten het reik-gebied van het KB.

Uitbatingsvoorwaarden

Het actieve ontspanningsevenement mag slechts plaats-vinden indien voldaan wordt aan de algemene veilig-heidsverplichting. Deze verplichting bestaat uit volgendestandaard elementen:• organisator stelt risicoanalyse op,• organisator stelt preventiemaatregelen vast,• organisator past deze preventiemaatregelen toe,• organisator wijst één eindverantwoordelijke aan,• organisator neemt maatregelen zodat de deelnemers en

derden niet worden blootgesteld aan onaanvaardbarerisico’s.

Contactpersoon

Binnen de organisatie moet éénpersoon aangeduid worden die deeindverantwoordelijkheid draagt.Dit wil niet zeggen dat deze per-soon voor alles verantwoordelijk is.Wel moet deze persoon, diegemakkelijkheidhalve beter als‘contactpersoon’ wordt aange-duid, van alles op de hoogte zijn.

De eindverantwoordelijke beschikt over volgende gege-vens:• een lijst van benodigde producten die een invloed heb-

ben op de veiligheid,• een beschrijving en identificatie van deze producten,• een bepaling van de karakteristieken van deze produc-

ten, • een situatieschets.

Als het gaat over de karakteristieken van het product,betreft het deze karakteristieken die invloed hebben op deveiligheid. Voorbeelden zijn: de draagkracht van een mus-

keton, de schokabsorptie, de kleurcode van een touw, degebruiksduur, …

De gevraagde situatieschets slaat niet op een plan. Het isniet de bedoeling om een extreem gedetailleerde situatie-schets voor te leggen. Wel moet er een goed idee kunnengevormd worden van wat er gebeurd en waar. De schetsdient zeker de zones te bevatten waar publiek, derden,EHBO,… staan. Ook alle zaken die van belang zijn voorde veiligheid van het evenement dienen vermeld.Als bijvoorbeeld een parcours in een bos georganiseerdwordt, moet men via de schets kunnen zien, waar de eve-nementen zich bevinden, waar er hulp kan opgeroepenworden,…

Als bijvoorbeeld een activiteit georganiseerd wordt in eenhaven, moet aangeduid zijn waar de vaargeul zichbevindt, waar de redders staan, waar de boeien zichbevinden, waar de deelnemers kunnen staan, waar dereddingsvesten zijn,…

De eindverantwoordelijke moet maatregelen nemen voorverstrekken van volgende informatie:• naam van de organisator,• adres van de organisator,• aard van de vereiste kennis, vaardigheid of techniek,• relevante informatie.

Het is uiteraard verboden van de waarschuwing “gebruikop eigen risico” te hanteren. Dit verbod komt in bijna alleuitvoerende KB’s op de WVDP voor.De eindverantwoordelijke dient te kunnen aantonen dateen risicoanalyse werd uitgevoerd, deze analyse en pre-ventiemaatregelen en de lijst en situatieschets ter beschik-king te houdenSoms stelt zich het probleem dat de activiteit door meer-dere instanties wordt ingericht. Wie is dan de contact-persoon, de eindverantwoordelijke? Een voorbeeld is deorganisatie van muurklimmen door een school of vereni-ging op de terreinen van een recreatiedomein. Het recre-atiedomein, in casu de uitbater, zorgt voor monitorenvoor de begeleiding, de installatie, kortom voor alles,maar de school richt de activiteit in.In een dergelijk geval moet gekeken worden naar de over-eenkomst die afgesloten wordt tussen de vereniging ende uitbater. Indien alles wordt overgelaten aan de uitba-ter, is deze de organisator en dus verantwoordelijk voorde risicoanalyse. Het is duidelijk dat dit dus best een stan-daardonderdeel van het contract wordt.De organisator hoeft geen fysieke persoon te zijn, de con-

tactpersoon wel. Zo kan besteen vzw een organisator zijn alsze handelt in het kader van haarberoepsactiviteit. Om dezelfderedenen is een overheidsinstel-ling a-priori niet uitgesloten alsorganisator.

N ° 193

VTS193DEF 26-06-2006 15:08 Pagina 85

VTS193DEF 26-06-2006 15:08 Pagina 86

CONGRES IN WOORD DISCUSSIEGROEP ‘BEHEER ’

Vlaams Tijdschrift voor Sportbeheer 87

Risicoanalyse

De opstelling van een risicoanalyse op zich is al stof vooreen dik boek. Wij gaan hier dan ook niet te diep in opdeze materie. ISB zal vermoedelijk op korte termijn zichhiermee gaan bezig houden en een aantal risicoanalysesals voorbeeld opstellen.Een veel gemaakte fout (en ook wij begingen deze fout) ishet vergeten van de risico-inschatting. Je kunt een per-fecte analyse opstellen, waarin je vaststelt dat alles veiligis, maar zonder risico-inschatting is ze onvolledig.Er zijn vele systemen voor de risico-inschatting. Fine enKinney is de meest bekend. Er is echter ook de Matrix risi-co-inschatting en –evaluatie en de Risicograaf.Voor het opstellen van een risicoanalyse zijn er een aantalhulpmiddelen. Het eerste is de lijst van gevaren. Dezelijst kan kortelings op de website van het ISB geconsul-teerd worden. Je kan de lijst ook grotendeels terugvindenin het KB op de speeltuigen.Het allerbelangrijkste in het geheel is het bekende stap-penplan:

Melding

Elk ernstig incident en elk ernstig ongeval dienen te wor-den gemeld aan:FOD Economie, KMO, Middenstand en EnergieKwaliteit en VeiligheidCentraal meldpuntKoning Albert II laan 161000 Brusselfax 02/277 54 38mail: info.consumentenproducten@mineco.fgov.be

Uiteraard komt direct de vraag wat een ernstig ongevaldan wel is. Moeten we elke gebroken arm en been mel-den, of enkel deze waarvoor een ziekenwagen te berdekwam?Volgens de richtlijnen van het ministerie is een ernstigongeval bijvoorbeeld een gebeurtenis die ertoe leidt dateen gebruiker van het evenement of een omstaandermedische hulp nodig heeft. De interpretatie van hetwoord “ernstig” is uiteraard niet altijd even eenvoudig.Men kan echter stellen dat het niet de bedoeling is hetCentraal Meldpunt te contacteren bij, bijvoorbeeld,oppervlakkige schaafwondjes, maar wel bij beenderbreu-ken e.d. Bij twijfel over de ernst, contacteert de uitbaterbest het Centraal Meldpunt.

Een incident is een gebeurtenis die aantoont dat er eenernstig ongeval zou kunnen gebeuren. Men kan hierbijonder meer denken aan een werkelijk gebeurd ongevaldat goed afgelopen is, maar dat bij herhaling van de fei-ten zou kunnen leiden tot ernstig letsel. Een test of eencontrole van een toestel die uitwijst dat er een ernstigongeluk zou kunnen gebeuren valt eveneens onder dezenoemer.

Sancties

Zoals te verwachten viel, (wij zijn immers Belgen) kwam alsnel de vraag wat de sancties zijn. Een verwaarloosbaresanctie zal immers snel tot de ‘laat maar waaien’ houdingleiden. Maar onze ambtenaren zijn ook Belgen en kennende mentaliteit! Eerst zal het ministerie een waarschuwingsturen, vervolgens komt er een PV van minnelijke schik-king. De hardleerse zullen het tenslotte voor de rechtbankmogen komen uitleggen.

Op zich is dit allemaal niet erg. Maar het moet duidelijkzijn dat de rechters snel zullen teruggrijpen naar het KBom verantwoordelijkheden en de daaruit volgende finan-ciële gevolgen vast te leggen indien de organisator nietvoldoet aan het KB.

Verzekeringen

Iedereen heeft de befaamde brief van Ethias nog vers inhet geheugen. Zij dreigden de activiteiten niet meer teverzekeren indien men geen risicoanalyses opstelde.Inmiddels is echter duidelijk geworden dat het KB fameusis afgezwakt en dat de verzekeringsmaatschappij zal moe-ten bijsturen. Voorlopig is het nog stil op dat front. Erzal contact gezocht worden met de verzekeringssectorom een en ander kort te sluiten.

Fons Van Bael

directeur vzw De Lilse Bergen

voorzitter Vlaanderen is Recreatie

Trefwoord(en):

ISB-congres, recreatiedomeinen, wetgeving, beheer

N ° 193

Stap 1. Vastleggen omstandigheden

Stap 2. Gevaren identificerenRisico’s inventariseren

Stap 3. Risico’s evalueren

Onaanvaardbaar risico

Lage risicograad OK

Stap 4. Maatregelen

Stap 5. Restrisico’s evalueren

Plan van aanpak- plannen- evalueren

Lage risicograad OK

Onaanvaardbaar Andere gevaren/risico’s

Stap 6. Onderzoek incidenten

VTS193DEF 26-06-2006 15:08 Pagina 87