Collectiebeheer (Dirk Van Duyse)

Collectiebeheer

Dirk Van Duyse

Adjunct-bibliothecaris Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience (Antwerpen) – collectievormingwww.consciencebibliotheek.be

Bibliotheekverantwoordelijke (en redacteur) H.H.K. Het Land van Beveren vzwwww.landvanbeveren.be

- Geen kant-en-klaar oplossingen

Ieders context is anders (bvb. professioneel – vrijwilligers)

- Niet alle vragen beantwoord

- stof om over na te denken

- in vraag stellen huidige werkwijze

- Verwijzing naar:

- werkbare voorbeelden

- documentatie

= Inleiding cursusreeks: bepaalde items later diepgaander behandeld

1° Introductie

17 mei 2008:

Stadsbibliotheek

Antwerpen

↓

Erfgoedbibliotheek

Hendrik Conscience

Vlaamse Erfgoedbibliotheek = netwerk van 6 erfgoedbibliotheken

19

Provinciale

Bibliotheek

Limburg

Hasselt

Universiteits-

bibliotheek

Leuven

Universiteits-

bibliotheek

Gent

Openbare

Bibliotheek

Brugge

Erfgoed-

bibliotheek

Hendrik

Conscience

Universiteits-

bibliotheek

Antwerpen

Abraham-databank

Belgische kranten:

van 1830 tot 1950

in erfgoedinstellingen in Vlaanderen en Brussel

Gratis online databank:

Circa 6.100 krantentitels

Collecties: ruim 100 instellingen

www.krantencatalogus.be

13/04/15 30

Bibliografie

Online-publicatie, o.a. hoofdstuk : Wat is cultureel erfgoed en hoe ga je ermee om?

Een sjabloon voor inventariseren van:

- bibliotheekcollectie

- museale collectie

Ook aandacht voor digitaal erfgoed

Hoofdstuk 3: knelpunten bij lokale erfgoedhouders

1. Heterogeniteit, acquisitie, ontsluiting

- samenstelling

- acquisitie of verwerving

- ontsluiten en ter beschikking stellen van de collectie

- continuïteitsproblematiek

2. Behuizing en de bewaarproblematiek

- locatie

- behoud en beheer van de collecties

3. Wat te doen als u te maken krijgt met boekenwormen, archiefratten,…

Depotwijzer

Op 8 november 2013 lanceerden de vijf Vlaamse provincies en de Vlaamse

Gemeenschapscommissie www.depotwijzer.be.

Deze site wil alles bundelen rond erfgoeddepotbeleid, -werking en

-praktijk: van informatie, relevante expertise tot praktische tips voor

een verantwoorde bewaring van erfgoed in depot.

http://www.depotwijzer.be/

P. 4 Erfgoeddepots in de kijker

8 Wat is een erfgoeddepot?

16 Aanpassen of nieuw bouwen?

26 Een geschikte locatie

34 Het depotgebouw

46 Inrichting van de opslagruimte

60 Exploitatie van het depot

Wat is een erfgoeddepot? Wat komt er allemaal kijken bij de bouw of verbouwing

van een depot? Wat is een geschikte locatie? Welke ruimtes en functies moet het

depotgebouw huisvesten? Welke algemene principes voor inrichting en meubilair

gelden voor de inrichting van de depotruimten? Hoe pak je de exploitatie van het

depot aan? Wat zijn de noodzakelijke ingrediënten voor een efficiënte werking?

Band- en boekblokschade

Chemische schade (inktvraat, plakband en stickers, verzuring,…)

Mechanische schade (schade door gebruik)

Plaagschade (insecten en knaagdieren)

Vochtschade

3.1. Erfgoedbeherende instellingen en collecties

Bewaren

Aangroeien

Actief afstoten !

Collectiemobiliteit

3.3. Verzamelaars en collecties

Samenstellen van de collectie

Inventariseren

Bewaren en behouden

Ontsluiten

Overleven van de collectie

Reeks “Handleiding architectuurarchieven”:

Dl. 1. Inventarisatie

Dl. 2. Materiële zorg

Dl. 3. Verwerven, selectie, beschrijven

= Een duidelijk acquisitieplan !

= Selectiecriteria !

P. 81-87: “De inventaris is nog geen collectie”

P. 107-114: “Je kunt niet alles verzamelen”

Hoe papieren, beelden en geluid bewaren

Inpakken en opbergen

Bits en bytes leesbaar houden

Spreid het risico : back up

Digitaal klassement

Problematiek “born digital”

= Van oorsprong digitale publicaties

Soms wel soms geen versie op papier

Bewaring is speciale uitdaging

(backups, update software, opslagcapaciteit, ontsluiting,…)

= Acht opstellen (2009, 240 p.) over over aard en wezen van het verzamelen (van boeken).

Verzamelaars zullen met dit boek in de hand wellicht een onvermoed zicht op hun bezigheid krijgen, en hun huisgenoten krijgen wellicht meer begrip voor deze passie die ook een grote praktische invloed kan hebben op het huiselijk leven en gebruik en inrichting van de woning.

O.a.:

1. Wat drijft de verzamelaar?

3. Het profiel van de bibliofiel

6. Wat de gek ervoor geeft

8. Een verhaal zonder einde

“Een heerlijk boekje (2009, 143 p.) over boekenverzamelingen,

de liefde voor het boek, en de drang om te verzamelen (de bibliofielen

en bibliomanen) en te ordenen (het indelen van de boekenkasten).”

O.a.:

= Hoe klasseer je je boeken?

= Waar haal je de ruimte vandaan om die boeken op te tasten?

= Wat is de motor die de boekenwurm gaande houdt?

De perfecte bibliotheek bestaat niet!

1. Inleiding

1. Inleiding

Lokale erfgoedinstellingen= actief op diverse terreinen

= waardevol erfgoed

= waardevol documentair erfgoed

- bewaring

- gebruikt in de werking

- ter beschikking stellen van belangstellenden

documentatiecentrum

Basisfuncties erfgoedinstelling / documentatiecentrum

CollectieCollectie

Verzamel-functie

Behoud en beheer-

functie

Onderzoeks-functie

Publieks-gerichtefunctie

1. Inleiding

Documentatiecentrum : diverse documentaire collecties= vooral papieren erfgoed= affiches

= archivalia

= AVM-materialen

= boeken (diverse soorten, vormelijk en inhoudelijk)

= brochures en folders

= curiosa

= documentatiemappen

= foto’s en postkaarten

= grijze literatuur

= handschriften

= kaarten en plannen

= periodieke publicaties

= rouwprentjes en doodsbrieven

1. Inleiding

Onderscheid t.o.v. andere bibliotheken

= specifiek onderwerpsgebied (lokale en regionale geschiedenis)

= collectie is minder omvangrijk

= veel grijze literatuur

= vaak diepgaande(re) ontsluiting

= specifiek, lokaal publiek

= beperkt toegankelijk (afspraak, openingsuren, ontleningen)

1. Inleiding

Situatie verschilt van plaats tot plaats

= lokale erfgoedhouder:

= beheersproblemen (ontsluiting, bewaring, huisvesting, ter

beschikkingstelling, geldelijke middelen, personele middelen, expertise)

= andere spelers in het veld

= plaatselijke bibliotheek kan zich ook profileren als bewaarbibliotheek

= gemeentelijk archief kan zich ook profileren als bewaarbibliotheek

= mengvormen

1. Inleiding

Uiteenzetting : weg van het documentaire erfgoed

= verzamelen (collectievorming)

[= verzorgen (conservering, restauratie)

= materiële bewaring]

= ontsluiten (catalografie)

= ter beschikking stellen van gebruikers

= publiekswerking

2. Collectievorming

(collectiebeleid)

2. Collectievorming

Praktijk bij lokale verenigingen, meestal:

- breed interesseveld

- niet kritisch omgaan met schenkingen

- brede collecties (werkingsgebied overstijgend)

Hamsteren van erfgoed ten koste van:

- efficiënt beheer:

nodeloos investeren van tijd, geld en middelen (bewaring,

hypotheek opbergcapaciteit)

- rendement collectie

2. Collectievorming

Besef collectiebeheerders:

- optimaliseren collectiebeheer

- welomlijnde collecties, inhoudelijke samenhang

- behoedzamer, economischer omspringen met depotruimte

- uitbouw collectie is resultaat van een selectieproces

weloverwogen keuzes maken

prioriteiten stellen

Erfgoedbibliotheekcollectie?

Onderscheid tussen:

Manuscripten en historische fondsen (tot 1830)

= Per definitie erfgoedcollectie

Collecties uit de 19de en 21ste eeuw

= Alleen erfgoedcollectie indien

Duidelijke inhoudelijk gerichtheid

» collectiedomein is omschreven en begrensd

» nastreven van volledigheid

Erkend als belangrijke bron

» Lokaal/regionaal, provinciaal, nationaal of internationaal niveau

» belang voor een kennisdiscipline of de cultuurhistorische waarde

verantwoordt langetermijnbewaring

2. Collectievorming

2.1. Collectiebeleid(splan)

Missie collectiebeherende instelling

Doel van de collectie

Verzamelbeleid formuleren

Gebruik van de collectie

www.icn.nl (Instituut Collectie Nederland)

2. Collectievorming

2.1. Collectiebeleidsplan

1° Missie collectiebeherende instelling

= wat is het verzamelgebied

het thema

het geografisch gebied

de periode

= wat zijn de kernactiviteiten

in termen als verzamelen, bewaren, tentoonstellen, beheren,

onderzoeken, informeren

Voor een lokale erfgoedhouder, in principe: het bewaren en valoriseren van

documentair en museaal materiaal over een geografisch beperkte regio

2. Collectievorming


2°Wat is de geschiedenis van de collectie / vereniging

= hoe en waarom is de collectie gevormd

= door wie en wanneer is de collectie gevormd

= hoe is de collectie in het verleden beheerd

inzicht in de (deel)collecties draagt bij tot een beter

collectiebeheer

2. Collectievorming


3° Positionering van de collectie

= hoe verhoudt de vereniging/collectie zich t.o.v. andere

lokale erfgoedhouders/collecties

= “swot”-analyse

wat zijn de sterke en de zwakke punten van de collectie en het

collectiebeheer, wat zijn de mogelijkheden, wat zijn de gevaren?

inzicht in samenstelling, betekenis, waarde van de collectie laat

een gericht beleid toe bij de actualisering van de collectie

(zoektocht naar nieuw, aanvullend materiaal)

2. Collectievorming


4° Beleid bepalen

= op het vlak van selecteren en afstoten

= hoe geeft men dit vorm?

duidelijke selectiecriteria vereist, bvb.:

- in hoeverre past een object binnen het collectieprofiel

- cultuurhistorische waarde object

- fysieke staat object

- ruimte in het depot

- beschikbaarheid identieke/vergelijkbare objecten

binnen de eigen of andere collecties

2. Collectievorming

2.2. Verwerving (acquisitie)

1° Verzamelen

2° Selecteren

3° Afstoten

2. Collectievorming

2.2. Verwerving

2.2.1. Aankoop

= Actieve collectievorming : aankoop publicaties die passen binnen het

collectieprofiel lokaal goed geplaatst

= Budget : is de aankoop zijn geld waard ?

- abonnementen

- publicaties

- nieuwe uitgaven

- retroactief : hiaten wegwerken (zie bijlage)

- boekantiquariaten

www.antiqbook.com

- boekenveilingen

bvb. www.romanticagony.com

= Geen publiekrechtelijke archieven : onvervreemdbaar !

= Meerwaarde realiseren door te focussen op grijze literatuur !

2. Collectievorming

2.2. Verwerving

2.2.2. Schenkingen

Principe: object/collectie wordt gratis overgedragen.

Interessant voor collectie-uitbreiding, maar…

- passend in het collectieprofiel ?

- verdubbeling ?

- de staat van de schenking ?

- handig ter vervanging van beschadigde/beduimelde

exemplaren

Schriftelijke bevestiging schenkingsovereenkomst

1

1

6

2. Collectievorming

2.2. Verwerving

2.2.2. Schenkingen

Schenkingsovereenkomst

- Tussen schenker en ontvanger

- Schenker erkent de eigenaar te zijn

- Schenker draagt de eigendom over

- Ontvanger kan vrij over de schenking beschikken

- Ontvanger bewaart en beheert schenking op deskundige wijze

- Ondertekend en gedateerd

2. Collectievorming

2.2. Verwerving

2.2.2. Schenkingen

Specifieke voorwaarden schenker

- Vermelding schenker bij exposities

- Integrale opname (“fonds”) : vergiftigd geschenk ?! Selectiecriteria:

- passend in brede interpretatie collectieprofiel

- in principe geen dubbele exemplaren

- staat van het exemplaar

- opname gewijzigde edities

- Onmiddellijke verwerking/inventarisatie

- Organisatie speciaal evenement

2. Collectievorming

2.2. Verwerving

2.2.2. Schenkingen

Aanbeveling : afspraken met schenker

- Wat met:

- dubbels of niet relevante titels herbestemming:

- beter geplaatste erfgoedhouder (Vlabidoc)

- ruil

- boekenverkoop

- papierslag

- gevarieerde schenkingen (dragers)

respecteren structuur- en herkomstbeginsel ?

- Schenkingen = arbeidsintensief !

afspraken, selectie, vervoer, stockage, controle bezit,

vervanging beschadigde exemplaren, herbestemming,…

2. Collectievorming

2.2. Verwerving

2.2.2. Schenkingen

Schenkingen activeren !

- Oproep schenkingen (via tijdschrift, via website)

- Bedanking na schenking

- Vermelding van schenkingen (via tijdschrift, via website)

- Activiteiten rond schenkingen

Exemplaar bij medewerking aan publicatie (aanleveren fotomateriaal) of

tentoonstelling (met catalogus), of bij boekaankondiging via eigen kanalen

2. Collectievorming

2.2. Verwerving

2.2.3. Ruil

- Beschikkend over eigen publicaties of over dubbels

- Veelal toegepast m.b.t. tijdschriften

- op de hoogte van elkaars werking

- uitwisseling grensoverschrijdend onderzoek

pdf ruilen?

- Ruilkoop (vereist interessant aanbod)

2. Collectievorming

2.2. Verwerving

2.2.4. Bewaargeving

- Bewaarnemer (ontvanger) wordt geen eigenaar

- Bewaarnemer bewaart en beheert op deskundige wijze

- Bewaarnemer bezorgt na afloop bewaargeving in gelijkaardige staat terug

(behoudens normale verouderingsprocessen)

- Duidelijke afspraken : bewaargevingsovereenkomst

- tijdsduur (beperkt, langer, onbepaald)

- raadpleegbaarheid (consultatie, publicatie, expositie) / inventarisatie

- bewaargever op de hoogte houden

- kosten bewaargeving / verzekering

- herbestemming bij

- overlijden bewaargever

- stopzetting bewaargevende instelling

- Ondertekend en gedateerd

2. Collectievorming

2.3. Wieden / selectie

Collectiebeleidsplan

- wat wil de instelling verzamelen en behouden?

- wat hoort niet thuis in de collectie?

selectie af te stoten objecten

Herbestemming af te stoten objecten

- schenking aan meer relevante erfgoedinstelling

- ruil met andere erfgoedinstellingen / antiquariaten

Verkoop

Vernietiging (als herbestemming of verkoop niet mogelijk is en voldoende

alternatieven voorhanden zijn)

Mogelijke selectiecriteria zijn:

de mate waarin een object past binnen het collectieprofiel;

de culturele waarde van een object of deelcollectie;

de toestand van een object;

de beschikbaarheid van vergelijkbare objecten binnen de collectie of

elders;

de grootte van het object in relatie tot de ruimte in het depot.

Werd het af te stoten object of de (deel)collectie aan de erfgoedinstelling

geschonken? De oorspronkelijke schenker (of erfgenaam) contacteren!

1.Inleiding

2. Collectievorming

3. Ontsluiting

PAUZE

3. Ontsluiting

3.1. Belang

- Ontsluiting = vormelijke, gestructureerde beschrijving van het bezit in de

catalogus

- Resultaat ontsluiting = zoekvraag levert relevante informatie op

- Bibliotheek (ordening, klassering, inventarisatie) = essentieel fundament

(publieks)werking

- wat bezit de vereniging?

- waar bevindt het zich?

- wat is het belang van het bezit?

- Zonder ontsluiting is de collectie “waardeloos”,

want niet bruikbaar/terugvindbaar

3. Ontsluiting

3.1. Belang

- Maar: ontsluiting is problematisch

Praktijk: veelal gebrekkige ontsluiting

- al dan niet papieren catalogus

- onvoldoende, niet doeltreffend gestructureerd

- modellen van regelgeving worden niet/onvoldoende gevolgd

- ontsluitingspercentage varieert naargelang het bronnentype

- niet altijd eenvormige systemen voorhanden

- inventarisatie is tijdrovend / ondankbaar (achter de schermen)

- vrijwilligers beschikken niet altijd over de vereiste vaardigheden

- Moeilijke keuze tussen:

- snelle maar oppervlakkige registratie

- diepgaande maar trage ontsluiting

Belang registratie

Een goede registratie vervult 3 basisfuncties:

een informatiefunctie

een beheersfunctie

een verantwoordingsfunctie

Informatiefunctie registratie

De inventaris biedt informatie over je collectie aan: aantal

objecten, metadata, digitale reproducties, restauratieverslagen,

verzekeringswaarde,… Met één muisklik vind je in een

geautomatiseerd registratiesysteem alle noodzakelijke gegevens.

De inventaris is onontbeerlijk bij het definiëren, waarderen en

onderzoeken van de eigen collectie, het uitwisselen van objecten,

het voorbereiden van exposities, het samenstellen van

brochures,...

Ook voor de buitenwereld is een inventaris belangrijk: door het

online plaatsen van je collectie of een deel ervan creëer je een

draagvlak, ook voor de objecten in het depot.

Beheersfunctie registratie

Een up-to-date inventaris is het beste werkinstrument om je

collectie te beheren: je weet direct wat je in huis hebt. De

wisselwerking tussen permanente opstelling en depot vereist een

correcte standplaats- en conditieregistratie.

Aan de hand van de standplaatsregistratie weet je perfect waar elk

object zich bevindt en dankzij de conditieregistratie kan je

passende maatregelen nemen. Heel je depotwerking is gekoppeld

aan een zo volledig mogelijk collectieregistratiesysteem.

Bij calamiteiten of diefstal is een goede inventaris goud waard.

Verantwoordingsfunctie registratie

Een inventaris is tenslotte een verantwoordingsinstrument. Veel

erfgoedinstellingen en collectiebeheerders krijgen subsidies.

Regelmatig moet een erfgoedbeheerder zich dan ook

verantwoorden tegenover een bestuur, overheid of andere

instantie.

Met een degelijke, actuele registratie en documentatie kan je

vragen snel, efficiënt en objectief beantwoorden.

3. Ontsluiting

3.2. Gestandaardiseerd proces

- Catalografie : gestandaardiseerd proces van titelbeschrijvingen

van het bezit, met een catalogus gevolg

- Catalogus : biedt de gebruiker een zoekinstrument aan om de

collectie via diverse invalshoeken te bevragen

- Specifieke invoerproblematiek vergt enige competentie

- Belang uniformiteit

3. Ontsluiting


1° Feitelijke titelbeschrijving : karaktiserende formele kenmerken

- Titelgegevens (uniforme titel? – oorspronkelijke titel? – …)

- Auteurgegevens :

- primaire – secundaire auteurs

- Editievermelding

- Impressumgegevens : plaats, uitgever, jaar van uitgave

- Collatieveld

- Annotatiegegevens (bvb. tentoonstellingsgegevens)

- Reeksaanduiding

- ISBN- of ISSN-gegevens

- Materiaaltype

- Taalaanduiding

3. Ontsluiting


3.2.1. Feitelijke titelbeschrijving

Daarnaast onderscheid tussen:

- Monografieën : eendelige werken “pur sang”

- Eendelige werken met meerdere onderdelen (verzamelwerk in één band)

omnibus? – convoluut (bvb. met liedbladen, of pamfletten)?

- Beperkt meerdelige werken, die in een aantal delen een afgesloten geheel vormen (encyclopedie in 24 banden)

- onderdelen hebben geen zinvolle titel

- onderdelen hebben een zinvolle titel

- Reeksen

- Periodieke publicaties (kranten, tijdschriften, jaarboeken)

3. Ontsluiting


2° Inhoudelijk ontsluiting : karaktisering inhoud

- Classificatie

= indeling van onderwerpen in diverse (sub)categorieën

= kan ook dienen als plaatsingssysteem (informatieve boeken)

- Trefwoorden(lijst)

1

4

5

3. Ontsluiting


3° Exemplaargegevens

- Wat bevindt zich in de collectie?

- welke delen?

- hoeveel exemplaren?

- bepaalde meerwaarde?

- Waar is het geplaatst ?

3. Ontsluiting


Objectwaarde van boeken!

Herkomstgegevens,

aanwezigheid opdrachten, annotaties, ex-libris,...

Boekbanden en boekvarianten

Schade-inventaris

Catalografisch hetzelfde, maar…

Hetzelfde (catalografisch) en

toch anders…

1

5

0

3. Ontsluiting

3.3. Bibliotheekautomatisering

- Computer al enkele decennia in gebruik in de bibliotheekwereld

- Voor catalografie diverse voordelen:

- enkel invullen van relevante velden, systeem presenteert eindresultaat

- uniforme werking (opzoeken, kopiëren van en linken aan reeds ingevoerde informatie)

- kopiëren van of linken aan bestaande beschrijvingen

- Publiekscatalogus

- laat diverse zoekmogelijkheden toe

- laat toe te springen van de ene beschrijving naar de andere

- laat toe zoekresultaten in te perken of uit te breiden

- van op afstand, via internet, te raadplegen (“web-based”)

3. Ontsluiting


- Ogenschijnlijk eenvoudig, maar tussen en droom en daad…

- Na verloop van tijd toch diverse beperkingen:

- relevante informatie wordt niet altijd opgenomen

- beperkte zoekmogelijkheden

- geen gestandaardiseerde invoer

- tijdrovend proces

- Geautomatiseerde hulpmiddelen vereist : zoeken naar specifieke software

kiezen voor toekomstgerichte oplossing (onderhoud door leverancier)

Zie bvb. hoofdstuk 2.3. “Bibliotheekautomatisering” in:

“Wegwijzer voor bibliotheken en documentatiecentra”

Kiezen uit verschillende registratiesystemen

- Inventariseren op stuk- of collectieniveau (zie Cometa-model)?

- Data- of beeldbank? Of beide?

- Welk registratiesysteem?

- Welke software? Licentie of open source?

- Eigen databank of niet?

- De provincies Oost- en West-Vlaanderen beheren een centrale databank, die wordt

ontsloten via Erfgoedinzicht.be.

- Kerkbesturen in de provincie Antwerpen gebruiken voor de registratie van de

openbare erfgoedcollecties van parochiekerken de CRKC-databank, zie:

www.religieuserfgoed.be/databank.

Cometa

= Beschrijven van deelcollecties, zie:

www.faronet.be/dossier/cometa

Cometa is een praktisch model dat voor cultureel-erfgoed-

instellingen werd ontwikkeld om iedereen in Vlaanderen die een

collectiebeschrijving wil maken, snel op weg te helpen. Zo hoeft

niemand het wiel opnieuw uit te vinden én werken we allemaal

op (ongeveer) dezelfde manier.

Cometa kan worden gebruikt door alle soorten erfgoed-

organisaties, en door zowel professionals als amateurs.

http://www.faronet.be/dossier/cometa

Voorbeelden

Enkele organisaties publiceren al een uitgebreid collectieregister op internet:

- Collectiewijzer erfgoedbibliotheken: www.collectiewijzer.be

- Archiefbank Vlaanderen: www.archiefbank.be

- Muziekbank Vlaanderen: www.muziekbankvlaanderen.be

- Oost- en West-Vlaanderen: www.erfgoedinzicht.be

Heel wat erfgoedcellen presenteren fotocollecties van particulieren, heemkringen en andere erfgoedbeheerders op zeer toegankelijke beeldbanken.

CEST

Een interessant overzicht met een beoordeling van alle beschikbare software voor de

registratie en het beheer van museale, bibliotheek-, archief- en audiovisuele collecties

vind je op de CEST-website:

www.projectcest.be

Opensourcesoftware 3. Ontsluiting


= Software waarvan de broncode beschikbaar is en aangepast mag worden.

Het verspreiden, kopiëren en wijzigen ervan is toegestaan en je hoeft geen

licentiebedrag

te betalen.

Kan door erfgoedinstellingen ingezet worden om collecties te beschrijven en online

te publiceren

Bvb. CollectiveAccess

Samenwerking met plaatselijke openbare bibliotheek ?

zie: http://beveren.bibliotheek.be/

Voordelen voor:

- erfgoedvereniging

- openbare bibliotheek is stabiele partner (continuïteit)

- catalograaf

- gebruiker: vindt doelgericht informatie

- online raadpleegbaar:

- bibliotheekbezit is vanop afstand consulteerbaar

- consultatie niet gebonden aan openingsuren

- stijgend collectierendement : lage drempel voor (rijke) collectie

Nadeel:

- grondige opleiding

- strikte regels

- belangrijk engagement erfgoedvereniging

- langetermijnwerking

- investering in project (manuren + uitbouw collectie)

In principe enkel catalografie (titelbeschrijving) met weerspiegeling in

publiekscatalogus

alle bibliotheekmaterialen

(niet bedoeld voor archivalische of museale items)

geen lenersbestand

geen bestelmodule

geen uitleenmodule

geen tijdschriftenmodule

geen administratie voor interbibliothecair leenverkeer

Grondige voorbereiding (wijzigingen achteraf niet eenvoudig)

- Eén bestand ?

gegevens erfgoedvereniging zijn onderdeel van de algemene

bibliotheekgegevens (voor- en nadelen)

- Apart bestand ? gegevens erfgoedvereniging maken geen onderdeel uit van de

algemene bibliotheekgegevens (voor- en nadelen)

- Erfgoedvereniging = aparte gebruiker

definiëring nieuwe gebruiker (paswoord) met specifieke rechten

vastleggen plichten (catalografische regelgeving)

- Catalogeren vanop afstand (internetverbinding – paswoord) of wordt er gecatalogeerd in de openbare bibliotheek ?

Definiëring context nieuwe collectie:

- “Aard van het werk” (onderhuidse gevolgen)

- Materiaalsoorten (in functie van titelbeschrijving) :- boek- tijdschrift- cd- cd-rom- documentatiemap- kaarten- handschriften- …

- Afdelingen- leeszaal - magazijn- of specifieker ?

Praktijkvoorbeelden

3. Ontsluiting


In elk geval betrachting om de catalogus online raadpleegbaar te maken !

- Bibliotheekbezit is vanop afstand consulteerbaar

- Consultatie niet gebonden aan openingsuren

- Stijgend bibliotheekrendement : gebruiker vindt doelgericht informatie

3. Ontsluiting

3.4. Revisie

Bibliotheekgebruik : titels gaan soms een eigen leven leiden

- “tijdelijk” ontleend

- verkeerd teruggeplaatst

Periodieke revisie is wenselijk, rek per rek, legplank per legplank:

- stemt het theoretische bezit overeen met de feitelijke aanwezigheid?

Hoe langer revisie wordt uitgesteld, hoe moeilijker om verdwenen exemplaren

opnieuw te traceren…

1.Inleiding

2. Collectievorming

3. Ontsluiting

4. Huisvesting en plaatsing


4.1. Locatie

- Eigen huisvesting (of niet) ?

- geschikte accommodatie

(ligging, oppervlakte, meerdere ruimten, isolatie, licht, zon(newering),

(lucht)vochtigheid, toegankelijkheid, beveiliging, bouwkundige staat,…)

- verzekering

- Wat is (geen) eigendom van de vereniging ?


Verzuring van papier is een tikkende tijdbom in papieren erfgoedcollecties en

zou dus een voortdurende bezorgdheid van erfgoedbibliotheken moeten zijn.

Permanente aandacht voor:

- bestendigen van de toestand van de collectie

- aanstaand verval voorkomen of vertragen

= goede bewaaromstandigheden:

- klimatalogisch

- verpakkingsmateriaal

Calamiteitenplan?!

4.2. Verwerking

Calamiteiten komen zelden voor maar hebben een enorme impact op je erfgoed. Daarom ben je maar beter voorbereid om zo goed mogelijk te reageren en zo de schade te beperken.


Zo weinig mogelijk onherstelbare manipulatie

- niet plastifiëren

- geen barcodes

- geen etiketten

- zuurvrije kaft met plaatsingsgegevens / barcode

- zuurvrij strookje met plaatsingsgegevens

- vooraan inschrijven plaatsingscode

- droogstempel

Plaatsing : formaatplaatsing (boeken)

2

1

5

1.Inleiding

2. Collectievorming

3. Ontsluiting

4. Huisvesting

5. Publiekswerking

5. Publiekswerking

- Rijkdom documentaire collecties bekend maken !

- Rijkdom documentaire collecties open stellen !

- Leeszaalgebruik : aandacht voor het object !

5. Publiekswerking

raadpleegmodaliteiten bepalen, aandacht hebben voor:

- (wat) wel of niet uitleenbaar

- kwetsbare / beschadigde / zeldzame materialen

- materialen die veel geraadpleegd worden

- geen verzuurde bladwijzers

- wat wel of niet kopiëren (boekenscanner)

- registratie gebruik

wat is prioritair voor digitale equivalent

(om verdere beschadiging te voorkomen)

Einde

Niet alle vragen beantwoord

- stof om over na te denken

- in vraag stellen huidige werkwijze

- bepaalde items worden later diepgaander behandeld

Vragen?

Collectiebeheer (Dirk Van Duyse)

Education

Transcript of Collectiebeheer (Dirk Van Duyse)