Maatschappijleer

Hoofdstuk 1. Over Burgerschap&Sociale Problemen

-Particulier&individueel burgerschap:*Recht op bezit&vrijheid van meningsuiting*Klassieke mensenrechten (burger verantwoordelijk voor eigen leven)

-Politiek burgerschap:*Rechten om mee te doen in maatschappij (bestuur,etc.)--maakte (liberale)democratie mogelijk 19e eeuw

Liberale democratie leidt tot:-Sociaal burgerschap:*Recht op voorzieningen (zorg,inkomen,onderwijs) voor iedereen*20e eeuw

-Corporatief burgerschap:*Non-profit organisaties toegestaan

Opvattingen burgerschap:

1. Liberalen:-Nadruk op juridische rechten v/d mens-Iedereen heeft vrijheidsrechten-Overheid speelt voorzienende rol (collectieve goederen)

2. Neo-republikeinen:-Meedoen in democratie is een deugd-Samenwerken aan politieke cultuur (=sociaal)-Inzetten in politieke partijen etc.

3. Communitaristen:-'Burgerzin' > 100% participatie in verenigingen,buurt, etc.-Men moet wíllen participeren

Sociaal vraagstuk:Probleem wat groter is dan de mens > alleen OV kan er 'iets' aan doen, maar er is vaak geen concrete/directe oplossing.

Sociaal-economische driehoek:Overheid, Maatschappelijk Middenveld, De Markt

Markt+Maatschappelijk Middenveld = particulier initiatief> markt = commercieel initiatief>maatschappelijk middenveld = niet-commercieel initiatief

Mensen buiten de S-E driehoek zijn vaak illegale immigranten, asielzoekers,ed., maar zij maken wél gebruik van collectieve goederen.

Hoofdstuk 2. De Grote Ontwikkelingen:

Sociale problemen:

1. Sociale cohesie = Interne bindingskracht v/d samenleving (saamhorigheid)Probleem = individualisering&modernisering:+ Vrijheid- EenzaamKan leiden tot werkloosheid,discriminatie,dropping outKan komen door beslissingen/beleid van de OV

2. Sociale ongelijkheid = Verschillen in macht en daarmee verbonden privilegesSoorten:-Politiek&Sociaal-Cultureel&Cognitief-Economisch-Affectief (status)

2a. Sociale strateficatie: Verdeling in lagen v/d bevolking (sociaal):kind krijgt zijn plek in de maatschappij vaak door ouders al aangegevenFactoren:-Financieel kapitaal-Sociaal kapitaal (vrienden,etc.)-Cultureel kapitaal (geloof,etc.)2b. Mobiliteit:Verticale mobiliteit - Opklimmen in maatschappij dmv. opleiding, scholingEr blijft altijd een statusverschil door de elite-families:inter-generatiemobiliteit: Stijging of daling vergeleken met vorige generatieintra-generatiemobiliteit: Stijging of daling vergeleken met eigen beroepsverleden

3. Rationering&ModerniseringPlek van het geloof is ingenomen door Ratio (verstand/rede) en dat komt door de modernisering vanaf 1800.Politiek:-nieuwe systemen-meer regels in besturing (wetten)Cultureel:-wegvagen religieuze tradities-meer stedelijk samenlevingspatroonEconomisch:-markteconomie ipv. oude economische systemenEconomisch/cultureel:-nieuwe technologie door vordering natuurwetenschappen

Appendix: Wat zijn sociale wetenschappen?Politicologie onderzoekt politiek gedrag+bestuurskunde-onderwerpenSociologie onderzoekt samenleven (soms ook criminologie erbij)Antropologie onderzoekt gedrag en samenleven van andere samenlevingen

Hoofdstuk 3. Waarden&Belangen:

Waarden = Lange duur (levenslag), soort principesBelangen = Korte termijn/snel, bijv. geld (direct voordeel)Waarden&Belangen botsen vaak tussen groepen v/d s-e driehoek>concurrentieIdealen = nog hoger belang (stijgt boven iedereen uit)

Mensbeelden: 1. Hoe sociaal is iemand?2. Hoeveel capaciteit heeft iemand?

Optimistisch mensbeeld:- Heel sociaal- Veel talenten- Iedereen is gelijkwaardig- Sommige zijn beter in iets dan anderen

Pessimistisch mensbeeld:- Vooral eigenbelang- Talenten ongelijk verdeeld- Er is altijd een elite (door streven naar macht)- Mensen zijn ongelijk- Alleen door wetten en regels kunnen mensen samenleven, anders oorlog

Waardensystemen:-Religies > Kern van menselijk bestaan is aangegeven door een godheid-Levensbeschouwingen > Vaak optimistische mensbeelden, gaan uit van ideeen van zowel bovennatuurlijke als natuurlijke oorsprong (humanisme,new-age)-Ideologieen > Waardenstelsel hoort bij inrichting van staat&samenleving (bijv. liberalisme, christen-democratie, ed.) = politieke ideeen

Intermezzo:

Diepgang over driehoek van mensbeelden:Solidariteit, sociaal, altruisme (alles voor anderen over hebben) en sociale vrijheid = links (optimistisch)Egoisme, economische vrijheid = pessimistisch/ rechts

Politieke partijen kan je indelen naar hun ideologieen en stromingen. Rechts = VVD, PVV > rechtsmidden = CDA >midden = D66, PvdA >links = GroenLinks,SP

Konservatief = We willen het zo houden of terug naar vroegerProgressief = Vernieuwing, we willen verandering, maar niet terug naar vroeger (progessie= vooruitgang)

Media:

Opiniebladen = Bladen met artikelen over politiek,cultuur, sociale leven, economie > bladen die diepgang propageren (Elsevier, VN)

Onmiddelijke beloning-informatie: Directe info > tv, krantUitgestelde beloning-informatie: Leerboeken, achtergrondinfoKader-informatie: Info voor geleerden, niet voor iedereen geschikt >hoort bij uitgestelde beloning-informatie (bijv. NRC, opinieblad)Massa-informatie: Voor iedereen geschikt, hoort bij Onmiddeliijke beloning-informatie (bijv. Telegraaf, Privé)

Verzuilde media:Vroeger had elke 'stroming-aanhanger' eigen omroep/krant. Katholieken lazen ... en keken naar KRO, etc. Scholen, verenigingen werden ook verdeeld.Nu: Verdeeld naar doelgroep

Hoe gaat media te werk?1. Verzamelen uit bronnen 2. Verwerken en vormgeven> belangrijkste gegevens worden verwerkt3. Verspreiding >distributie via kanalen

NL is een informatiemaatschappij > zorgt voor grotere kloof tussen geleerden en anderen, want de één weet raad met zóveel informatie, de ander blijft achter en raakt in verwarring. Manieren van 'informatie-infiltratie':-Cognitieve dissonantie: Tegenstrijdige informatie onschadelijk willen maken (horen dat je vriend vreemdgaat, etc.) > soort ontkenningsmechanisme in je hoofd-Injectienaaldtheorie: Men krijgt info 'ingespoten' en dat blijft in je hangen (not true)-Opinieleiderstheorie: Media beinvloedt je via jouw doelgroep/stroming > is in reclame wel zo-Agendatheorie: Media heeft invloed op talk of the day > wel waar, vooral nu > Newsfeeds en hashtags beinvloeden conversaties van de dag

Hoofdstuk 4. De linkse en rechtse stromingen:

Linkse ideologieen:-Optimistisch mensbeeld > mens wordt sociaal geboren, heeft verschillende talenten> inkomens moeten niet te ver uit elkaar liggen, want iedereen verdient 'dezelfde prijs' voor zijn/haar van nature goedbedoelde inzet.-Bestaat uit Anarchisten, Communisten, Radicalen

1. Anarchisten:-belangrijkste waarden: vrijheid&gelijkheid-mensen kunnen zichzelf goed besturen-sociale wezens-sommigen willen overheid afschaffen en federatie instellen-anti-communisten (te weinig vrijheid) en anti-parlementaire democratie (niet democratisch genoeg, macht moet bij het volk ipv. bij tussenpersonen liggen)-voorbeeld = GroenLinks-willen kleinschalige economie, geen privé-bezit van bedrijven, maar samen de baas over het bedrijf-iedereen evenveel politieke macht (radendemocratie)-waarden&normen zijn vrij, tenzij iemand zich misdraagt en asociaal is

*Federatie = iedere 'staat' evenveel macht: ieder mens is opgenomen in een basisgroep (groep van mensen uit woonplaats of werkplaats) > zij kiezen samen een vertegenwoordiger die samen met afgevaardigden van andere basisgroepen in een overkoepelende raad gaat zitten > samen beslissen zij dingen die later weer door de basisgroepen worden doorgevoerd. Vergaderingen zijn openbaar

2. Communisten:-Geschiedenis: *ontwikkeld door Karl Marx (19e eeuw)ideologie: Historisch Materialisme > proletariaat zal de macht grijpen na revolutie > dictatuur van het proletariaat > daarna socialisme: iedereen welvaart, gelijke kansen voor iedereen*1917: Russische Revolutie > communisten aan de macht > dictatuur (Lenin)'zuiveringen' : mensen die macht misbruikten, worden afgezet (corruptie)Stalin: zette communisten in op vrijgekomen arbeidsplaatsen vanwege zuivering > ontstaan dictatuur*Staatsplaneconomie: alle productiemiddelen in handen van de staat > ging goed, tot na WO 2 > rond Koude Oorlog veel geld verloren aan wapens (wapenwedloop met VS)> veranderingen moesten komen: Gorbatsjov (leider) voerde 'Glasnost ' in (vrijheid van pers) > alsof hij Pandora's doos opende (alles kwam eruit) > Sovjet-Unie viel uiteen > staatseconomie werd markteconomie > ontstaan elite>>> communisme verdween langzaam maar zeker

Communisme in NL:- Na WO2 razend populair (men wilde tegenovergestelde van fascistische aanpak, misschien ook uit angst), steunden Sovjet-Unie in Koude Oorlog. CPN (communistische partij) werd uiteindelijk GroenLinks&SP

3. Radicalen:- milieu-aanhangers- kwam op in 70's > ook wel duidelijk, beetje hippie-cult-achtig. Men wil duurzaam investeren, minder consumeren en arme landen steunen.- arbeiders mogen meebesturen - burgers veel inspraak

- privé-bezit toegestaan (wel met radicale regeltjes)De Rechtse Ideologieen:

-Overwegend pessimistisch : *Eigenbelang *Niet zo sociaal, leiding is nodig *Talenten zijn ongelijk verdeeld > er is van nature sociale ongelijkheid-Drie stromingen: fascisten, conservatieven, reactionairen-Reactionairen&conservatieven discrimineren-Er zijn eeuwenoude waarden en daar moeten we ons aan houden-Er moet duidelijk gezag, harmonie, orde&tucht, elite zijn

1. Conservatieven:-Minst streng rechtse-Er zijn verschillen in samenleving vanaf geboorte-Er moeten regels zijn in maatschappij-Kapitalistische economie in handen van elite-Democratie met extra inbreng van eliteneo-conservatieven: nadruk op ongelijkheid en economische waarden > verschillen van mensen zitten in wilskracht, prestaties (VVD)confessionele conservatieven: nadruk op morele kant: er zijn natuurlijke (door God gegeven) normen&waarden en daar houden we ons aan, nadruk op zwakkeren helpen en ongelijkheid terugdringen (ChristenUnie)

2. Reactionairen&Fundamentalisten:-Economie in handen van particulieren-Elite regeert/ Gods wetten regerenReactionairen:-Discrimineren vanwege ongelijkheid > adel van vroeger tegenover minderwaardige mensen (ras, sekse, etc.)-Proberen eigenwaarde te vinden door anderen naar beneden te halen -Vrouwen altijd minderwaardigFundamentalisten:-Confessionele reactionairen (gebaseerd op geloof)-Doodstraf is goed > schrikt mensen af en sommigen verdienen het-SGP is beetje fundamentalistisch

3. Fascisten:-Reactionairen die geweld gebruiken om minderwaardigen te onderdrukken-Mensen moeten egoistisch zijn (extreem pessimistisch)-Sommige volken zijn nauwelijks mens (verschil met elite te groot)-Soms wordt andere volk met geweld neergeslagen (WO2)-Heroisch beeld van zichzelf (extreem nationalistisch) > 'desperate illusion'-Kapitalistische economie-Één leider-Extreme normen&waarden

Appendix:-politieke terreur = terroristen gebruiken geweld om politieke tegenstanders te intimideren-fascistisch terrorisme = geweld tegen zwakkere volken > wekt angst op bij het volk zodat ze vallen voor fascistische aantrekkingskracht-fundamentalistisch terrorisme = extreem-gelovigen die via 'Heilige Oorlog' hun geloof willen afdwingen-anarcho-communistisch terrorisme = links-extremisten die oorlog gebruiken-terrorisme van afscheidingsbewegingen = onafhankelijkheidsbewegingen (wat er in Egypte gebeurden valt hieronder)

Hoofdstuk 5. De Middenstromingen:

-Een beetje links en een beetje rechts-sociaal-democraten, liberalen, middenconfessionelen, pragmatici

1.Sociaal-democraten:-Meer vrijheid&gelijkheid-Minder vrije ondernemingsgewijze productie (=ons economisch systeem)-Strijden voor hervorming-Onderwijs,zorg,huisvesting voor iedereen-Minder werklozen-Meer macht voor burgers dmv. controle op parlement (deelgemeenteraden,vertegenwoordigende democratei)-Vrije keuzen (emancipatie, sexuele keuzes, euthanasie)-PvdA & D66 horen hierbij

2. Liberalen:-Streven naar vrijheid (liber)-Overheid kleine rol in economie > privé-bezit mag-Wilden vrije keuzes voor mensen met bezit en wilden tijd lang censuskiesrecht (alleen belastingbetalers&bezitters mogen kiezen)-Vrije markt economie staat voorop, een goeie economie gaat voor sociale zorg, met als doel dat uiteindelijk iedereen (uitkering bijv.) van welvaart profiteert-Parlementaire democratie -Niet al te sociaal>maatschappij moet zich niet teveel bezighouden met privé-bezwaren van mensen

>links-liberale stroming: bescherming tegen de machtigen (economisch&sociaal), individuele vrijheid staat centraal (D66)>rechts-liberale stroming: economische belangen>letten op economisch verschil dmv. prestatie, wilskracht, etc. (VVD)

3. Middenconfessionelen:=Christen-democraten (CDA)-Handelt in politiek vanuit moralen van het geloof-Gezinnen zijn belangrijk voor maatschappij-Vrije markt is goed, maar de nadelen voor de armeren moeten worden

gecompenseerd-Harmoniedenken>doel: eensgezindheid>Problemen moeten in overleg worden opgelost, tegenstellingen moeten niet benadrukt worden, maar juist de middenweg staat voorop-'Soevereiniteit in eigen kring' > iedere burger heeft eigen verantwoordelijkheid, tenzij ze hulp nodig hebben>pas dan komt OV in the picture(bij katholieken heet dit: subsidiariteitsbeginsel)>kortom: Particulier initiatief is belangrijk-'Corporatisme' (rooms-katholiek idee): Groepen in maatschappij hebben eigen ideeen, maar moeten samenwerken om de maatschappij te laten werken> nu (bij het CDA) heet dit: 'gespreide verantwoordelijkheid'&'zorgzame samenleving' en 'rentmeesterschap' (God geeft iedereen eigen verantwoordelijkheid om er samen voor te zorgen dat de volgende generatie nog steeds onbezorgd kan leven)-Welzijnsorganisaties en hulp voor zwakkeren zijn belangrijk-Parlementaire democratie-Leven naar God's normen&waarden (gaan bijv. moeilijker om met abortus&euthanasie)

*links-ideologische confessionelen: -motto= vrijheid&vrede-proberen euthanasie&abortus zoveel mogelijk te voorkomen>gezin is alles-hulp voor armen (3e wereld)

*rechts-ideologische confessionelen (deze zijn populairder):-fel tegenstander abortus&euthanasie>gezin is alles-vrouw mag pas werken als kinderen uit huis zijn-er moeten sociale voorzieningen zijn-zorg voor zwakkeren is belangrijkst, daarna pas economie

4. Pragmatici:-Licht progessief>willen veranderingen en willen dat burger meer inbreng krijgt in politiek-Nemen ideeen van de maatschappij gelijk over>daarom zitten ze vaak bij regering-Ze willen eensgezind zijn met meningen van de burgers, maar willen wel een 'betere maatschappij', al hebben ze daar zelf geen duidelijke voorstelling van

Appendix:Populisme

-Manier van politiek bedrijven-Willen stem van het volk vertegenwoordigen>nemen standpunten van de hardwerkende bevolking over-Eenheid onder volk is belangrijk>andere culturen zijn funest voor de maatschappij-Verzet tegen elite-Willen een 'selfmade-leider' die zelf is opgeklommen, niet door elitaire

privileges-Leider luistert naar het volk, vertegenwoordigende democratie niet nodigPopulisme kan zowel rechts als links worden opgevat, want omdat het een sterke leider propageert, lijkt het het meest op het rechtse nationalisme, maar in de Sovjet-Unie bijvoorbeeld kende het communisme ook een sterke leider, dus beiden is mogelijk.

-in Nederland was Pim Fortuyn volgens men een populist, maar hij gedroeg zich tegendraads>populisme is beetje verdwenen in NL

Deel 2. De Systemen

Hoofdstuk 6. De Cultuur:

Cultuur wordt aangewend door omgeving, opvoeding, contacten

Cultuur in 4 lagen:1. Dingen die direct in het vizier liggen. Dingen die ze kennen en daardoor bij hen en het land waarin ze wonen 'passen'2.Gedragspatronen van groepen waarin mensen thuishoren3.Instituties>leefregels gebaseerd op waarden (huwelijk bijv.)4.Waardensystemen>overtuiging van waaruit met handelt (geloof bijv.)

Dominante cultuur=meest aanwezige en 'normale' cultuur in een land (hier: Nederlandse cultuur)Subcultuur=andere cultuur dan normale in een landTussencultuur=men mixt na een verhuizing de nieuwe cultuur met de oude>door integratie kan tussencultuur subcultuur worden en dan dominante cultuurTegencultuur=mensen met andere cultuur die zich verzetten tegen dominante cultuur>overtreden vaak wet omdat ze het niet eens zijn met het rechtssysteem>kan sprake zijn van etnisering: eigen huidskleur als kenmerk van eigen cultuur zien

Wetsartikel van toepassing:Gelijke behandeling voor iedereen

Verschil leefstijl en cultuur:-Vluchtiger (trendgevoelig)>men verandert sneller van leefstijl-Individueler>eigen identiteit wordt benadrukt in leefstijl

Typologie:Onderverdeling cultuur:1. traditionele(agrarische)&stedelijke2.indeling Hofstede = *machtsverschillen tussen mensen (groot/klein) *openstaan voor onbekende (ja/nee)

*collectivisme vs. individualisme *sociale rolpatronen man/vrouw (overlappend/gescheiden)1. Plattelandscultuur:-Collectivisme is belangrijk>verantwoordelijkheid met z'n allen, eigen groep is veiligst-Opvoeding is wij-gericht>gehoorzaamheid&volgzaamheid-Sterke rolverdeling>man werkt, vrouw thuis-Duidelijke machtsverdeling tussen ouders&kinderen

2. Stedelijke cultuur:-Individualistisch-Nadruk op zelfstandigheid in opvoeding-Emancipatie van de vrouw-Open opvoeding>gelijkwaardige positie ouders&kinderen

Het ontstaan van de Nederlandse cultuur:-Nederland= pluriforme samenleving (veel groeperingen), vanwege 'tolerante reputatie'

Migratiestromen:1000: Joden uit Spanje&Portugal vluchten voor Spaanse Koning Filips II naar NL1635-1800: Josen uit Polen&Rusland naar NL1680-1720: Hugenoten (=protestanten) uit Frankrijk naar NL1685: Lodewijk XIV herroept Edict van Nantes> protestanten worden vervolgd 1900: Chinezen naar NL 1930: Polen&Italianen (mijnwerkers) naar NL1949: Dekolonisatie in Nederlands-Indie> Nederlanders uit Indie kwamen naar NL&Indiers ookNederland beloofde vrijheid aan Molukkers en goeie banen aan Indiers, maar niets daarvan kwam uit> Molukkers boos> terroristische acties (1970)1950/1960: Surinamers&Antillianen naar NL (studiemogelijkheden)1975: Suriname onafhankelijk>komst naar NL1970: Antillianen naar NL (werkgelegenheid was daar slecht)

Na WO2 ging industrialisatie snel> hierdoor had NL tekort aan laaggeschoolden en daarom kwamen er ‘gastarbeiders’. Meesten gingen later weet terug naar eigen land, behalve turken&marokkanen, want Turkije&Marokko hadden een flinke economische achterstand. 1973: Oliecrisis>geen vraag meer naar gastarbeiders>er bleven Turken&Marokkanen komen, vanwege gezinshereniging

Nu vooral asielzoekers (vluchtelingen die een tijdje in ons land asiel zoeken).Meestal moslims. Sinds 9/11 veel meer wantrouwen van NL’ers naar moslims toe>harmonie is verpest (zie stemmen PVV).

1579: Unie van Utrecht (=afscheiding van 7 protestante noordelijke gewesten) nav. Kritiek op kerk in Rome &Spaanse overheersing

(ze waren namelijk eerst rooms-katholiek).1648: Onafhankelijk Noorden nav. Nederlandse revolutie tegen Spaanse overheersing1815: Noors&Zuid herenigd>Koninkrijk der Nederlanden>cultuur kwam langzaamaan later pas op (onderwijs,taal..)

Er was veel verzuiling in NL> ieder had eigen groepje en ook eigen scholen (=bijzonder onderwijs). NL gelooft in harmoniemodel: Iedereen moet overweg kunnen, dus er moet altijd samengewerkt worden dmv. Onderhandelingen

Ontzuiling:-Men maakt zich steeds meer los v/d kerk>seculering (=losmaken v/e kerk/verwereldlijking)-Individualisering: Men richt zich op zichzelf en doet waar hij/zij zin in heft>culturele differentiatie: ontstaan van veel verschillende culturen

Democratisering&Emancipatie1960: Men wil meer te zeggen hebben in poltiek > democratiseringsgolf1970: Vrouwen willen kiesrecht > emancipatieNu: Emancipatie = allochtonen gelijke rechten geven als NL’ersNa WO2: Oprichting COC > Kwam op voor homo-rechten (nu: homo-huwelijk toegestaan)

Kenmerken Nederlandse cultuur:1. Waardensystemen > alle stromingen samen hebben algemene

waarden zoals respect voor iedereen etc.2. Instituties: Huwelijk alleen tussen 2 partners, geen lijf-en doodstraffen

>onaantastbaarheid v/h menselijk lichaam 3. Gedrag: Nederlanders zijn individualisten, vrij in opvoeding, ‘alles kan’ 4. Betekenissen: Vrijheid voor gedrag > commerciele waarden zijn belangrijk en dat leidt weer tot verslavend consumentisme

Pluriforme samenleving in de praktijk:-Accommoderen: Aanpassen aan nieuwe cultuur-Integreren: Deel uitmaken van nieuwe cultuur-Assimilatie: Nieuwkomers nemen dominante cultuur aan Men dacht altijd dat het volledig integreren wel met de tijd zou komen (ongeveer de 3e generatie zou volledig geintegreerd zijn).Sinds 2000: Pim Fortuyn kwam op> Wilde strenger beleid voor het integreren van buitenlanders (ze moesten beter hun best doen) Daarna 9/11> versterkte dat idée

Huidige integratiebeleid:1. Inburgeren 2. NL’ers moeten minderheden accepteren&respecteren>als men inburgeringscursus haalt, krijgt men een machtiging tot voorlopig verblijf

>reden van komst=gezinshereniging? Men moet van tevoren in eigen land al een toets afleggenBeleid richt zich duidelijk op de instromers, maar ook op de Nederlanders als ontvangers. Beiden moeten voor elkaar openstaan, wil volledige integratie kunnen plaatsvinden.

AppendixVluchtelingenbeleid:Eerst vond vrije instroming van mensen naar Nederland > zóveel cultuur in Nederland verwarde Nederlanders en gaf ze een onprettig gevoel > sommigen extreem >xenofobie (vreemdelingenhaat) > richtten extreme (racistische) partijen op, maar na WO II moest regering iets doen aan haar vorige beleid:1. Vreemdelingen kunnen zich moeilijker in NL vestigen2. Als ze zich hier vestigen, moeten ze veilig en welkom zijn

1951: Vluchtelingenverdrag (VN): Vastgelegd wanneer een asielzoeker recht heeft op erkend vluchtelingdschapUitkomst: Vluchteling=iemand die zijn land heeft verlaten omdat hij gegronde redenen heeft om in zijn land van herkomst te vrezen voor vervolging vanwege (ras,religie,afkomst,politieke overtuiging,sociale groep)-Grondwet bevat wetsartikelen die bij dit Verdrag aansluiten-Uitzondering op normale voorwaarden die gelden voor een vluchteling kan zijn dat diegene bij uitzetting kans loopt vermoord/gemarteld te worden. Is dat het geval? Dan krijgt hij/zij tijdelijke verblijfsvergunning

Hoofdstuk 7. De Rechtsstaat:

Kenmerken v/e staat:-Afgebakend grondgebied-Inwoners hebben gemeenschappelijke kenmerken (taal,geschiedenis,cultuur)-Staat/overheid heeft hoogste gezag

Overheid mag fysiek geweld gebruiken bij het aanpakken van wetsovertreders> haar ‘wapens’ daarvoor zijn de politie,justitie,militaire apparaatOm te zorgen dat de overheid niet uit eigenbelang opereert, zijn er uiteraard wetten opgelegd, die de rechten van de mens omschrijven, waardoor zij de mens óf staat kunnen beschermen wanneer nodig.

Definitie van een democratische rechtsstaat:Maatschappij waar zowel de burger als de overheid gebonden zijn aan het recht en waarin dit recht burgers garandeert over hun rechten en vrijheden te kunnen beschikken.

Om te zorgen dat NL een onpartijdige democratische rechtsstaat is, maken we gebruik van Trias Politica (Montesquieu)-Wetgevende macht (1e&2e kamer) > door burgers gekozen-Uitvoerende macht (dagelijks bestuur van NL)-Rechterlijke macht (biedt verdediging als rechten van burgers/overheid geschonden worden)

Rechtspraak is niet alleen straffen van criminelen of het aanpakken van wetsovertreders (dat denken alle losers altijd) > dat is slechts (en dan nog niet eens alleen maar) strafrecht.

Legaliteitsbeginsel = Iedere burger dient gelijk behandeld te worden; Overheid moet zich baseren op wetten en democratische proceduresWaarden van een rechtsstaat:

1. Vrijheid > sociale rechten (burger moet zich kunnen ontwikkelen, onderwijs ed.)&klassieke rechten (vrijheid van meningsuiting ed.)

2. Gelijke behandeling (geen corruptie, Trias Politica)3. Gerechtigheid (iedereen kan zijn beroepen op zijn rechten)

Contrasterende staten:-Dictatuur aka politiestaten/machtsstaten > heerser leidt uit eigenbelang > klassieke rechten (vrijheidsrechten) worden niet erkend(oa. Fascisten, communisten)

Middenstromingen omarmen meeste waarden> iedere stroming legt nadruk ergens anders op:-Links-liberale stromingen: Klassieke rechten&individuele rechten-Sociaal-democratische&confessionele stromingen: Sociale grondrechten>OV moet haar burgers goed verzorgen (‘verzorgingstaat’)-Conservatieven: Elite eist algauw macht op, geen Trias Politica-Reactionairen/fundamentalisten: Geen rechtsstaat mogelijk

Amnesty International houdt schendingen v/d mensenrechten in alle landen in de gaten. Soms kunnen landen een tijdje meer mensenrechten schenden, vanwege bepaalde gebeurtenissen. Voorbeeld: Na 9/11 werden gevangenen opgesloten in Guantanamo Bay (namen niet bekend) >mensenrechten werden geschonden

Het rechtssysteem:1.Publiekrecht: Verhouding burger/overheid*Staatsrecht*Strafrecht*Belastingrecht

2.Privaatrecht: Verhoudingen burgers onderling*Burgerlijk recht*Handelsrecht*Faillissementsrecht*Erfrecht3.Volkenrecht: Recht dat op 1 land betrekking heeft>hierbij horen internationale afspraken, Rechten v/d mens, wetten van EU,etc.>deze wetten/verdragen moeten door ons parlement geratificeerd (=goedgekeurd) worden.

Nader bekeken> Privaatrecht:Conflict tussen burgers onderling> 1 v/d 2 kan ander dagvaarden; formulieren bij Kantongerecht, vakbond, etc. halen>gedagvaarde moet hier binnen 4 weken op reageren> dat doen ze mbv. Advocaat> best case scenario: beiden advocaten vinden compromisAnders: wordt het rechtszaak@Kantongerecht (civiele zaken, kleine bedragen) niet eens met vonnis? In hoger beroep gaan (niet veel voorkomend) Evt. daarna nog naar Hoge Raad stappen

Nader bekeken> Publiekrecht:-Overheid heeft er partij in-Eigenrichting (voor eigen rechter spelen) = niet toegestaan-Strafrecht: Officier van Justitie klaagt een wetsovertreder aan> uit dienst van het OM (openbaar ministerie) = organisatie v/d rechterlijke macht

Ontstaan van de rechtsstaat:Oudheid-1e document wat lijkt op een rechtssysteem stamt uit 18e eeuw v.ChrAfkomstig uit Iran>wetgeving van Babylonische koning Hammoerabi -10 geboden uit Bijbel kunnen ook gezien worden als recht-achtig

Middeleeuwen:-13e eeuw in Engeland: Koning Jan I voerde veel oorlogen>had geld nodig>dwong belasting af bij bevolking> bevolking boos>dwongen Magna Carta af (bepalingen die grenzen stelden aan macht v/d koning)

Magna Carta:-1215-1e Westerse mensenrechtendocument-Magna Carta gold alleen voor elite>rest v/d bevolking leefde naar andere maatstaven, namelijk de regels die

de elite hen opdrong

Protestantisme:-Opkomst +/- 1500-Had opvattingen (vrije rechten voor individu bijv.) die deden denken aan democratische denkbeelden>Hugenoten (franse protestanten) ontwikkelden verzetsrecht tegen staat -1566: Hollandse gewesten komen in opstand tegen heerser van Europa, Koning Filips II. >1581: Acte van Verlatinghe: Bepalingen die de burger rechten gaf tegenover de Koning, als hij het niet goed deed>daaruit is Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden ontstaan

Bill of Rights:1688: Stadhouder Willem III verdrijft Koning Jacobus II van Engeland>Als hij Koning wilde worden, moest hij Bill of Rights (=verbeterde versie van Magna Carta) ondertekenen> Bill of Rights perkte macht v/d vorst in

Amerikaanse Vrijheidsoorlog:-1776>Declaration of Indepence (‘all men are equal’)>Geinspireerd door Acte van Verlatinghe >Geschreven door Founding Fathers>hierdoor kon de VS zich afscheiden van Engeland

Franse Revolutie:-1789>Bestorming v/d Bastille (Parijs)>leidde tot Verklaring van de Rechten v/d Mens en de Burger>gevormd naar ideeen uit Verlichting (optimistisch)>macht van de OV werd beperkt

Russische Revolutie:-hieruit volgde Declaratie v/d Rechten van het Werkende en Uitgebuite Volk>sociale mensenrechten+culturele rechten>rol v/d OV werd groter

Universele Verklaring:-Na WO II wilde landen een samenhangende standaard die voor iedereen gold>Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (1948)>opgesteld door VN-1966: Verklaring werd uitgewerkt in 2 verdragen: 1 politieke en 1 sociale

Europese Verdrag:-1951>uitwerking van de Universele Verklaring-1951: Vluchtelingenverdrag van Geneve-1984: Verdrag van de Foltering

>ieder land dat tekent, moet zich houden aan de verdragen

De Nederlandse rechtsstaat in de praktijk:-Ontwikkelde ‘civil society’ : Sterk maatschappelijk middenveld-Veel organisaties die zich bezighouden met burgerrechten (ook kerk,vrijwilligers,etc.)-Pers is kritisch en eerlijk tegenover maatschappij>er blijft altijd discussie bestaan over verschillende beslissingen van het parlement>onontkoombaar

AppendixDe Rechtsstaat onder druk?

-Strafrecht werd steeds sneller gebruikt vanaf 2000 (na terroristische dreigingen,etc.) >volgens velen niet de bedoeling!

>wordt slechts uit luiheid gebruikt>men heeft geen zin om tijdrovende processen te voeren, dus dreigen met gevangenisstraf bijv. is makkelijker

2002: Brandbrief van juristen&criminologen aan Minister van Justitie destijds. Punten:-‘Ultimatum-remedium’ : Strafrecht dient alleen te hulp geroepen te worden als het het enige middel is-Vermoeden van onschuld: ‘Onschuldig, tot het tegendeel bewezen is’ > mensen moeten dus niet meteen als verdachte worden behandeld (behalve als het gaat om fouilleren)-‘Nemo-tenetur’-beginsel: ‘Ik beroep me op mijn zwijgrecht’ > men hoeft zichzelf niet per se te verdedigen (behalve bij blaastest bijv.)-Bescherming van privacy v/d burgers tegen willekeurige opsporingsactiviteiten van justitie&politie (wij tappen bijv. heel veel telefoons af)

Hoofdstuk 8. De Nederlandse parlementaire democratie:

-Volkssoevereiniteit (Rousseau): Volk heeft het voor het zeggen-Anarchisten: willen staatsmacht afschaffen&organiseren raden-Overige linkse ideologieën: willen macht bij het volk leggen-Rechtse stromingen: Elite kan alleen regeren-Middenstromingen: Voorstander van volksvertegenwoordiger, volk moet uiteindelijk de baas zijn-Democratie>volkssoevereiniteit-Aristocratie>elite overheerst-Monarchie>vorst overheerst-Theocratie>god overheerst-Technocratie>kleine groep ondernemers bestuurd volk-Tirannie/’rechtse dictatuur’>één leiderMacht v/e leider kan erg verschillen>meeste landen hebben macht sinds liberale stroming in 19e eeuw ingeperkt, zoals wij:‘Constitutionele monarchie’ : Grondwet&Vorst

Politieke systemen:1.Basisdemocratie (anarchisten): >volkssoevereiniteit>basisgroepen sturen vertegenwoordigers naar een raad>raad neemt besluiten>staat is afgeschaft2.Volksdemocratie/’Linkse dictatuur’ (communisten):>combinatie van basisdemocratie met dictatuur van een partij 3. Representatieve democratie/representatiedemocratie/’vertegenwoordigende democratie’ (middenstromingen):>burgers laten zich vertegenwoordigen door gekozen groep>iedere burger krijgt 1 stem en kiest een elite om zich door te laten besturen-2 soorten representatieve democratieën:*Presidentiele democratie: Volk kiest president+parlement>staatshoofd heeft overhand*Parlementaire democratie: Parlement staat centraal>staatshoofd niet veel macht(handig tabelletje p. 157 Civitas)

Ontstaan Nederlandse parlementaire democratie:-1815: Willem Frederik uitgeroepen tot Koning Willem I>grondwetswijziging>Eerste&Tweede Kamer opgericht>verving Staten-Generaal*Eerste Kamer bestond uit adel, Tweede kamer uit 110 afgevaardigden v/d hogere klassen>Ontevreden bevolking> slechte economie onder Willem I-bewind&sociale onrust>wilden meer economische&politieke vrijheid>Willem II werd Koning>er moest veel veranderen>grondwet moest aangepast olv. Thorbecke (accepteerde Koning niet)>1840: Hongeroproeren door economische crisis>1848: Februarirevolutie Parijs>paniek in kringen rond Willem II>hij wilde wel dat zijn zoon nog koning kon worden, dus accepteerde de grondwetswijzigingen van Thorbecke-1848: Nieuwe grondwet:*Parlement meeste macht*Trias Politica ingevoerd*Rechtstreekse verkiezingen*Ministeriele verantwoordelijkheid*Parlementaire rechten uitgebreid*Mogelijkheid van Kamerontbinding ingevoerd*Burgerrechten benadrukt*Censuskiesrecht>mannen 25+ en minimumbedrag aan belasting mochten stemmen

Vanaf 1850>politieke kwesties:-Sociale kwestie: >men wilde verbeteringen voor armere mensen (arbeiders)> meer OV-voorzieningen (betere arbeidsomstandigheden etc.)>er heerste verdeeldheid over deze kwestie>arbeiders verzetten zich>richtten

vakbonden op, etc.-De schoolstrijd:>waarom hebben confessionele (protestantse&katholieke) scholen geen recht op subsidies-De kiesrechtkwestie:>discussie over uitbreiding kiesrecht-CDA,VVD,PvdA zijn in die tijd ontstaan

Pacificatie van 1917: Compromis over deze kwesties >Algemeen kiesrecht>Confessionele scholen kregen ook subsidies>Districtenstelsel gewijzigd in stelsel van evenredige vertegenwoordiging1887: Kiesrecht leeftijd werd 18 jaar in 1972

Liberalen waren voorstanders van de Vrije Markt economie>onzichtbare hand zou productie&verdeling v/d goederen regelen>beïnvloedde ook de politiek, vandaar invoering Trias Politica door Franse filosoof Montesquieu

Parlementaire democratie in de praktijk:Basisdemocratie (iedereen beslist mee) is haast niet te doen in de praktijk, dus representatieve democratie lijkt beste oplossing;Volk kiest volksvertegenwoordigers> kan misgaan, want macht verblind mensen>elite kan gaan corrumperen>ze moeten gecontroleerd worden>daarvoor zijn regels in Grondwet:-om de vier jaar verkiezingen>geheim-vrije meningsuiting&openbaarheid van bestuur>burgers moeten informatie kunnen verkrijgen, ook vrijheid van drukpers

Taken van media in democratie:-Spreekbuisfunctie: media laten politici weten wat er onder bevolking speelt-Commentaarfunctie: media geven commentaar op politieke gebeurtenissen>maakt controlefunctie mogelijk: Samenleving kijkt kritisch naar gekozenen-Agendafunctie: Media kunnen onderwerpen aan orde stellen>OV+burgers kunnen zo beter zien waar ze hun aandacht aan moeten besteden

Kiessystemen:-Evenredige vertegenwoordiging: Partijen krijgen zetels ahv. Aantal stemmen*voordeel: alle stromingen komen aan bod in politiek*nadeel: veel partijen in parlement>niet makkelijk om meerderheid te vormen>coalities gevormdSommige landen hebben kiesdrempel: Partij krijgt alleen zetels bij bepaald percentage stemmen>zorgt voor minder partijen in parlement

-Meerderheidsstelsel: Alle zetels binnen district worden toegewezen aan partij die de meerderheid in dat gebied haalt*voordeel: minder partijen in parlement-Districtensysteem: Land wordt opgedeeld in districten en ieder district krijgt nav. Grootte van het district een aantal zetels toegewezen.

*voordeel: Kamerlid zal goed contact onderhouden met inwoners gebied

Politieke partijen:Taken:-Selecteren kandidaten kieslijst-Wijzen mensen aan voor posten (burgemeester,commissaris v/d Koningin,hoge ambtelijke functies)=’Recrutering&Selectiefunctie’-Verwoorden wensen van hun aanhang in partijprogramma’s=’articulatiefunctie’ (articuleren=uitspreken)-Mensen kunnen lid worden van partij en meedoen met politieke activiteiten=’participatiefunctie’-Lichten burgers voor en brengen wensen van burgers te horen=’communicatiefunctie’

Bestuurslagen in Nederland:1. Het Rijk: kiest Tweede Kamer en indirect ook Eerste Kamer2. Provincie: burgers kiezen Provinciale Staten3. Burgers kiezen Gemeente&Gemeenteraad

1.Het Rijk:-Politieke partijen stellen voor verkiezingen verkiezingsprogramma op-Na uitslag moet een coalitie gevormd worden>regeringspartijen moeten minimaal 76 zetels v/d 150 hebben-Na verkiezingen kiezen kamerleden per partij fractievoorzitter>zij beslissen met welke partijen zij zouden willen regeren>bespreken voorstel met Koningin>Koningin start informatieperiode>zij wijst 1 of meer informateurs aan>formatiebesprekingen: compromissen gesloten>regering moet zich daaraan houden (regeerakkoord)>partijen hebben dus grote invloed>partijen leveren ook ministers&staatssecretarissen

Tweede Kamer:-Recht van amendement: mag wetsvoorstellen veranderen-Recht van initiatief: eigen wetsvoorstellen indienen-Budgetrecht: onderdeel = begroting goedkeuren>gaan overleggen&stemmen>kunnen gebruikmaken van vragenrecht (vragen stellen) en recht van interpellatie (ministers ter verantwoording roepen)

Eerste Kamer:-75 leden-Gekozen door Provinciale Staten-Mogen alleen wetten goedkeuren/afkeuren

2. De Provincie:-12 provincies-Om de 4 jaar kiezen we leden van Provinciale Staten-Zij wijzen dagelijks bestuur aan: Gedeputeerde Staten>besturen samen met Commissaris v/d Koningin-Maken wetten&regelingen voor hun gebied

3. De Gemeente:-Hoofd v/d gemeente is Gemeenteraad>Gemeenteraadsleden kiezen wethouders>laatste tijd veel discussie over gekozen burgemeester: sommigen denken dat dit band burger-burgemeester versterkt

Nederland in Europese Unie:-Na WO II werd EGKS (Europese Gemeenschap voor Kolen&Staal) opgericht>Frankrijk&West-Duitsland (later meer)>dmv. Samenwerking op het gebied van mijnbouw&staalindustrie zou ervoor zorgen dat de rivalen weer samen konden werken>succes! Daarom:-1957: EURATOM (Europese Gemeenschap voor Atoomenergie) en EEG (Europese Economische Gemeenschap) opgericht in Verdragen van Rome-1967: Instellingen v/d 3 samenwerkingsverbanden fuseren>oprichting 1 commissie, 1 Raad van Ministers, 1 Europees Parlement-1979: Burgers konden kandidaat kiezen voor Europees Parlement-1992: Verdrag van Maastricht: nieuwe vormen van samenwerking tussen regeringen van de lidstaten> hierdoor: EU gevormd

-Europese Raad:-Regering&Staatsleiders komen met voorzitter van Europese Commissie 4x per jaar bij elkaar>samen: Europese Raad-Europese Commissie: ‘Dagelijks bestuur’>regering van Europa>moeten besluiten van Europese Raad uitvoeren , mag ook nieuwe wetgeving voorstellen-Europees Parlement: Direct gekozen, grote invloed op onze wetten, maar burgers snappen vaak niet precies wat er gebeurt in Europees Parlement, dus dat gebeurd vooral op achtergrond

AppendixDe Ideologische DriehoekRechts vs. Links

-Economische dimensie: Vrije marktwerking tegenover overheidsingrijpen-Communitaire dimensie: Individualisme tegenover gemeenschapsdenken (communitarisme)-Morele dimensie: Ethische kwesties> neutrale overheid tegenover morele overheid(alles uit Appendix staat eigenlijk al in eerste hoofdstukken uitgelegd)

Hoofdstuk 9. Het politiek systeem 2:

Nederlandse parlementaire democratie > beleid&cultuur:Beleid:Actoren (=groepen uit S-E driehoek) maken beleid: Ontwikkelen plannen

en gebruiken strategie om hun doel te bereiken>stellen tussendoor doelen bij>OV grijpt in als actoren er niet uitkomen>komt op voor algemeen belangBeleidsmiddelen/beleidsinstrumenten:-Communicatie (informatie,propaganda)-Financieel (subsidie,belasting)-Juridisch (rechten, geboden)-Sociaal-actief (demonstratieve actie, bezetting)

Waarop kan macht gebaseerd zijn?-Persoonlijke deskundigheid: Geinformeerd op bepaald gebied, toegang tot publiciteit, kennis van gang van zaken bij bestuur-Persoonlijke aantrekkingskracht: Charisma-Steun v/e sterke organisatie: Hoge positie in organisatie, geoliede organisatie, organisatie met veel geld-Steun van anderen: Belangrijke relaties, lidmaatschappen van netwerken, steun v/e massale groep-Beschikking over uiterste machtsmiddelen: Mogelijkheid om dwang en geweld te gebruiken(=letterlijk overgenomen v/d tabel op p.178)

Mensen in overheidsdienst hebben vaak meeste macht, mensen uit markt&maatschappelijk middenveld kunnen wel macht/invloed hebben, maar de echte macht ligt bij OV, omdat zij beslissingen kan doorvoeren/afkeurenPressiegroepen,actiegroepen,politieke partijen:Pressie-groepen: Maatschappelijke groepen die invloed uitoefenen op politieke beleid (belangenorganisaties)>Twee soorten pressie-groepen:1. Groepen die voor speciale belangen opkomen2. Groepen die bepaalde idealen hebben (actiegroepen) >komen op voor bepaalde ideeen, maar zijn niet constant bezig met actievoeren>bewerken publieke opinie (via massamedia)>soms burgerlijke ongehoorzaamheid (illegaal, maar legitiem)

Politieke acties van burgers:-Legale acties: Gewone politieke participatie-Illegale acties: Burgerlijke ongehoorzaamheid-Legitieme acties: Bovenstaande samen. Wel sprake van wetsovertreding, maar gezag wordt over het algemeen wel geaccepteerd-Illegitieme acties: Revolutionaire acties (gezag wordt verworpen)

Kenmerken illegale, maar legitieme acties:-Actievoerders voeren actie vanuit hun geweten ipv. eigenbelang-Acties zijn in openbaar>media wordt ingeschakeld-Acties zijn geweldloos>lastig voor OV om in te grijpen>kan leiden tot massa-medelijden en afkeer tegen OV

Lobbyen:

Groepen uit S-E werken soms samen om elkaar te helpen>win/win-situatie voor beide partijen

Welke problemen worden wel/niet aangepakt?-Probleem moet op publieke agenda zijn gekomen (publiciteit hebben gekregen) = agendavorming>daarna moet het probleem op politieke agenda komen-Beleidsvoorbereiding = eisen uit de samenleving worden omgexet in beleid (bestuurder wil probleem aanpakken>schakelt zijn ambtenaren in>vraagt raad aan adviesorganen)>politicus hakt dan knopen door (mbv. adviseurs,ambtenaren)>beleidsbepaling: overleg met bevriende politici in volksvertegenwoordiging>beleidsuitvoering: wetten/regels moeten bekend worden gemaakt en alles moet doorgevoerd wordenten slotte: Beleidsevaluatie: Welke effecten heeft het gevoerde beleid gehad?

Politieke cultuur:Hoe worden sociale problemen door het Rijk/Provincie/gemeente aangepakt?

1. Het Rijk:-Beleid: Ministers zijn meestal korte tijd in functie>ambtenaren moeten veel werk van ministers uitvoeren en hebben geheimhoudingsplicht>media kan beleid niet uitvoerig beschrijven, want meeste speelt zich achter de schermen af-Veel lobbyisten bij politici> willen aandacht voor bepaald probleem> politici bieden luisterend oor en staan open voor suggesties voor oplossingen-NL kent veel ideologieen,geloofsrichtingen,levensbeschouwingen>veel ervan worden vertegenwoordigd in politieke partijen-NL kent politieke overlegcultuur: Compromissen sluiten, coalities vormen-Als ministers werk niet goed doen>weggestuurd (motie van wantrouwen)-NL kende vroeger afstand tussen regering&regeringspartijen>dualisme

2. De Provincie:-Beleid: uitgevoerd door Provinciale Staten, Gedeputeerde Staten, Commissaris v/d Koningin>minder lobbyisten, vanwege desintresse in provincie-Volksvertegenwoordigingen van provincies zijn klein>minder leden, minder partijen>makkelijker samenwerken-Provincies werken dualistisch: Provinciale Staten&Gedeputeerde Staten werken afzonderlijk (andere taken)

3. De Gemeente:-Beleid: is doorzichtig, vanwege de kleine afstand tussen burger en gemeente-Meer plaatselijke partijen dan landelijke-Veel lobbyisten: Raadsleden&inwoners meer contact-Dualisme: Wethouders maken geen deel uit van gemeenteraad>onderlinge vriendschappen ontstaan daarentegen snel, dus dualisme is niet altijd makkelijk

4. De Europese Unie:-Beleid: Volksvertegenwoordigers onderverdeeld in vele fracties (vanwege hoeveelheid personen)>veel conflicten>adviseurs ingeschakeld-Veel lobbyisten: in EU worden namelijk grootste beslissingen gemaakt, dus veel mensen willen hun mening laten gelden-Procedures parlement:a. Samenwerkingsprocedure: Parlement adviseert over ontwerp-richtlijnen&verordeningen die Europese Commissie heeft voorgesteldb. Instemmingsprocedure: Parlement moet instemmen met internationale overeenkomsten waarover Commissie heeft onderhandeldc. Medebeslissingsprocedure: Parlement kan voorgestelde wetgeving v/d Raad verwerpen als meerderheid van parlementsleden tegen 'gemeenschappelijk standpunt' v/d Raad stemt

-Parlement&Raad stellen samen begroting van EU vast>Commissie bereidt voorstel begroting voor>Raad&Parlement discussieren-Parlement = politieke stuwkracht>belangrijke beslissingen worden door parlementsleden genomen-Binnen EU worden alle soorten ideologieen vertegenwoordigd, zoals communisten&fascisten (anderen dan NL-ideologieen dus)-Parlement v/d EU krijgt steeds meer bevoegdheden, maar er is zo weinig belangstelling voor bij burgers, dat ze niet echt 'aanzien' hebben

Appendix:Lobbyen in de EU:Belangrijkste beslissingen worden, ondanks de geringe aandacht van burgers, genomen binnen de EU. >meer lobbyisten bij EU>ook 'professionele/betaalde lobbyisten' > tast democratie aan?>lobbyist richt zich op 'sleutelfiguren' (key figures) > belangrijkste figuren binnen EUp.192 t/m 194 bevat interview met lobbyist

Hoofdstuk 10. Het sociaal-economisch systeem:

Economisch systeem: In hoeverre regeringen ingrijpen in economie1. Verzorgingsstaat: Intensief ingrijpen v/d regering in economie2. Nachtwakerstaat: Niet ingrijpen v/d regering in economie

Ontwikkeling economische vorm:-Middeleeuwen: Opkomst handel>grotere handelsgebieden>geldeconomie verving ruileconomie-Industriele Revolutie: Massaproductie werd mogelijk>markteconomie

Markteconomie: Privé-bezit bedrijven, weinig invloed overheid>= VOP (Vrije Ondernemingsgewijze Productie)>vrijheid wordt enigszinds ingeperkt door betalingsysteem, sociale lasten, wetten

Alternatieve economie: OV grijpt veel in, onvrije markt- VOP leidt tot denivellering>linkse stromingen&christenen waren geen voorstander van VOP-Enige alternatieve economie was in Sovjet-Unie>communisten, vanaf 1917 (Russische Revolutie)>productiemiddelen waren in handen v/d staat>consumptie was gering>eerst succesvol systeem>daarna milieuvervuiling, gebrek aan creativiteit&innovatie, afname productie>+/- 1980: Gorbatsjov kwam met verbouwing ('perestrojka) om systeem te redden> 1989: mislukt

Nader bekeken: VOP/markteconomie-Drie vormen:1. Kapitalisme (rechts, nachtwakerstaat, geen collectieve voorzieningen)2. Ontwikkelingseconomie (conservatief, kleine rol OV, vrije markt)3. Gemengde economie (veel inbreng OV, onvrije markt, verzorgingsstaat)-Vraag&Aanbod bepaald prijzen en marktwaarde>marktprincipe werkt nooit helemaal, omdat of de aanbieders of de consumenten altijd nadelen van het systeem zullen ondervinden>ook verstoort OV marksysteem, vanwege ingrijpen (belasting,etc.)-Vanaf 1990: 'Neo-liberalisme' >NL wil meer marktwerking> men wilde bedrijven privatiseren (losmaken van bezit van OV)

Particuliere&Collectieve sector:-Collectieve sector in drie delen:1. Collectieve goederen&diensten: Goederen die verzorgd worden door OV (wegen,diensten,etc.)2. Quasi/semi-collectieve goederen&diensten: Zouden individueel gekocht kunnen worden, maar is lastig, dus OV doet het (onderwijs,zorg)3. Sociale overdrachtsuitgaven: = uitkeringen:a.verzekeringenb. voorzieningen

Ontstaan v/e verzorgingsstaat:-Vroeger: weinig inbreng OV, kerken zorgden voor armen etc.>Nachtwakerstaat dus-1854: Armenwet-1874: Kinderwetje van Van Houten> begin sociale wetgeving-NL ging richting verzorgingsstaat, vanwege:

1. grote armoede nav. industrialisatie2. door toenemen van fabrieken&machines was meer veiligheid nodig om ziekte/ongevallen te voorkomen3. urbanisatie (verstedelijking) vormde bedreiging voor volksgezondheid>hygiene-maatregelen nodig4. urbanisatie zorgde voor problemen met huisvesting (woningtekort)5. onderwijs,zorg,etc. bleek collectief goedkoper&makkelijker te zijn6. industrialisatie zorgde voor behoefte aan geschoolde arbeiders>beter onderwijs nodig-Door uitbreiding kiesrecht hadden arbeiders meer te zeggen> OV wilde hen tegemoetkomen uit angst voor revolutie-Eind 1800-begin 1900: Invoeren van sociale wetten &werknemersverzekering-Vanaf 1900: Invoering sociale wetgeving (ziektewet,etc.)-1930: Economische crisis>men wilde overheidsbeleid-1945:Wederopbouw (welvaart) na WO II> 1950 vooral>sociaal-democraten&christen-democraten aan macht>wilden meer inbreng overheid>waarborgen algemeen welzijn = motto-Nieuwe wetten: AOW, WAO, Bijstandswet-1972-1978: Economische crisis>armoede zorgde voor veel 'gebruiken' van sociale verzekeringen, staatsschuld stijgt-Onderwijs werd beter én langer>arbeidsmarkt kromp -Vanaf 1980 ging het niet meer>er moest verandering komen!

Bestrijden werkloosheid:-In VS door FED (Federal Reserve) = centrale bank> neemt maatregelen om prijsstabiliteit&werkgelegenheid te beschermen-In EU door bestrijden inflatie door Europese centrale bank

Soorten verzorgingsstaten:1. Rijnlandse/corporatistische model:-Landen waar Rijn doorheen stroomt-Optimistisch mensbeeld> mens is homo socius (zorg voor anderen)-Midden-confessionelen&sociaal-democraten-Uitkeringen niet te hoog2. Scandinavische/sociaal-democratische model:-Collectieve sector groot-Uitkeringen voor minder mensen-Hoge belastingen3. Angelsaksische/liberale model:-Minimale verzorgingsstaat-Pessimistisch mensbeeld>homo economicus (eigenbelang>winst)-Men moet voor zichzelf zorgen-Bij uitzondering bescheiden uitkering

Karakter van een onderneming:1. Stakeholdersmodel: -Belangen van alle betrokkenen v/e bedrijf moeten in de gaten gehouden worden-Bedrijven moeten zich op lange termijn richten>overleven

2. Shareholdersmodel:-Bedrijven moeten belangen van aandeelhouders in de gaten houden-Managers richten zich op winsten op korte termijn

Nederlandse verzorgingsstaat in praktijk:Vakbonden:-1870: Slechte arbeidsomstandigheden>arbeiders konden niets doen-1872: Men mocht weer vakorganisaties oprichten>vakbonden opgericht>iedere stroming een eigen (verzuiling)>Christelijken wilden samenwerking met ondernemers,harmonie>Socialisten verdedigden het conflict&klassenstrijd>door vakbonden konden werknemers&werkgevers onderhandelen over arbeidsvoorwaarden-Voordeel van vakbonden voor werkgevers: zou arbeiders disciplineren&vrede waarborgen-Steeds meer 'georganiseerd overleg' >nu: CAO-overleg ieder jaar (= onderhandelen over primaire arbeidsvoorwaarden (look,pacht,winst,interest)) -Vakbonden komen ook op voor betere arbeidsomstandigheden, werktijdverkorting, medezeggenschap, promotie, scholingWerkgeversorganisaties:-Komen op voor belangen ondernemers> willen winst:>is aantrekkelijk om arbeiders te ontslaan en te automatiseren, maar werkgever is gebonden aan regels>willen liefst kleine inbreng overheid>vrije markt

Overheid:-Komt op voor belangen van werkgevers&werknemers:>werkgevers: subsidies,belasting,premies>werknemers: sociale regelingen/wetten

Sociale zekerheid:Soorten mensen die niet werken:1. mensen die door externe oorzaken niet werken2. anderen zonder inkomen

Groep 1 valt onder sociale verzekeringen> uitkerings&pensioen-gerechtigden-Twee sociale verzekeringen:1. Volksverzekeringen (AOW,etc.)2. Werknemersverzekeringen (Werkloosheidswet,etc.)

Groep 2 valt onder sociale voorzieningen>bijstand

Europese sociale model (2 kenmerken):1. Er zijn sociale verzekeringen die tot stand zijn gekomen door onderling overleg van werknemers&werkgevers2. Veel nadruk op gelijke kansen voor man&vrouw

Appendix:

Armoede&beleid:

Gebrek aan sociale cohesie = sociale uitsluiting>sociale uitsluiting in 2 onderdelen:1. Sociaal-culturele:-Onvoldoende sociale participatie-Afwijzing van algemene normen&waarden2. Economisch-structurele:-Materiele deprivatie (onvoldoende geld voor levensbehoeften, schulden)-Onvoldoende toegang tot rechten van sociaal burgerschap (zorg,onderwijs,etc.)

>Mensen kunnen niet meedoen als ze maar net kunnen rondkomen van hun inkomsten (materiele deprivatie)>kan leiden tot absolute armoede: Schulden bouwen zich op, men kan net woning&eten betalen-Relatieve armoede = arme mensen als percentage van rijkeren

Drie groepen vallen onder armoedegrens:1. Huishoudens die financiele problemen hebben en geen gebruik maken van wettelijke voorzieningen (bijstand,etc.)2. Eenoudergezinnen&Alleenstaande vrouwen onder 65 (grote aandeel lage inkomens)3. Allochtonen met een laag inkomen

1995: Armoede werd op politieke agenda geplaatst>sprake van stille armoede> armoedebeleid propageerde participatie, inkomensondersteuning, beperking van vaste lasten, terugdringen van niet-gebruiken van sociale voorzieningenVanaf 2000: EU wilde sociaal beleid ter bestrijding van armoede en sociale uitsluiting> alle lidstaten werden verplicht in hun land nationale actieplannen ter bestrijding van armoede&sociale uitsluiting op te stellen