Het Sociaal- Economisch Systeem Civitas Hoofdstuk 10 Het Sociaal-Economisch Systeem Civitas...
-
Upload
vincent-boender -
Category
Documents
-
view
215 -
download
1
Transcript of Het Sociaal- Economisch Systeem Civitas Hoofdstuk 10 Het Sociaal-Economisch Systeem Civitas...
Het Sociaal-Economisch Systeem
Civitas Hoofdstuk 10Het Sociaal-Economisch Systeem Civitas Hoofdstuk 10 1
1. Wat is een Economisch en een Sociaal-Economisch Systeem?
Economisch Systeem = de soort economie
(er zijn twee hoofdsystemen: VOP en AE)
Sociaal-Economisch Systeem = of en hoe regeringen in de economie ingrijpen om sociale ongelijkheid te veranderen
(er zijn twee hoofdsystemen: Nachtwakersstaat en Verzorgingsstaat)
Het Sociaal-Economisch Systeem Civitas Hoofdstuk 10 2
2. Typologie
Opdracht:
Je kent het spel Monopoly
Noteer minstens drie verschillen tussen onze economie en die van het spel Monopoly
Het Sociaal-Economisch Systeem Civitas Hoofdstuk 10 3
2. Typologie Monopoly is gebaseerd op de economie van de VS. De Verenigde Staten
hebben een kapitalistische economie. Die verschilt op veel punten van de Nederlandse economie.
1. De vier stations en de waterleiding + electriciteit zijn in het spel in handen van particulieren. In Nederland zijn veel bedrijven nog in handen van de overheid.
2. In Nederland kennen we een progressieve belasting: hoger als je meer verdient. In Monopoly zijn de belastingen voor iedereen ongeveer hetzelfde.
3. Het doel in Monopoly is om als enige over te blijven. De tegenstanders zijn uitgeschakeld omdat zij niet meer rond kunnen komen. Er worden geen uitkeringen verstrekt.
Het Sociaal-Economisch Systeem Civitas Hoofdstuk 10 4
2. Typologie
In de VS en Nederland bestaan markteconomieën. Wij vatten ze samen onder de term Vrije Ondernemingsgewijze Productie (VOP)
De ondernemingen zijn voornamelijk in handen van particulieren
Die kunnen we onderverdelen in verschillende subsystemen.
De Amerikaanse economie is meer “kapitalistisch” te noemen, de Nederlandse noemen we “gemengde economie” omdat de overheid daarin een belangrijke invloed heeft.
Het Sociaal-Economisch Systeem Civitas Hoofdstuk 10 5
2. Typologie
Lees op bladzijden 197 en 198 hoe het marktsysteem in de loop der tijden veranderde doordat de overheid er steeds meer grip op kreeg.
Het Sociaal-Economisch Systeem Civitas Hoofdstuk 10 6
2. Typologie
De communisten en anarchisten zetten zich af tegen de VOP zoals die in in de vorige eeuw bestond.
Het ‘kapitalisme’ veroorzaakte enorme ongelijkheid.
Daarom wilden zij een Alternatieve Economie waarin de gemeenschap (anarchisten) of de staat (communisten) het voor het zeggen hebben.
Het Sociaal-Economisch Systeem Civitas Hoofdstuk 10 7
2. Typologie
Het Sociaal-Economisch Systeem Civitas Hoofdstuk 10 8
Anarchisten: een economie van door arbeiders zelf bestuurde bedrijfjes. Deze plannen zijn tot uiting gebracht in Spanje, in de eerste helft van de vorige eeuw. Maar een anarchistisch alternatief dat het gehele land dekte, is nooit ontstaan.Radicale stromingen ontwikkelen ideeën over een alternatieve economie die erop gericht is een duurzame economie te vestigen met een sterke betrokkenheid van de mensen zelf. Zo’n systeem bestaat echter (nog) nergens.De communisten waren de enige linkse stroming die een eigen systeem op wist te zetten. Hun planeconomie, gestart in 1917,boekte aanvankelijk veel successen. Er waren veel voordelen, zoals: nagenoeg gratis openbaar vervoer, gezondheidszorg en onderwijs. Er waren natuurlijk ook nadelen: na verloop van tijd verkommerden bedrijven, kwaliteit van producten was verre van goed, het milieu werd ernstig vervuild, et cetera.Michail Gorbatsjov probeerde rond de jaren tachtig door een ‘perestrojka’ (verbouwing) het communistische systeem van haar ondergang te redden. In 1989 was het echter afgelopen met het communisme.
De Alternatieve Economie
2. Typologie
Het Sociaal-Economisch Systeem Civitas Hoofdstuk 10
AE VOP
= de marktsector
De economische systemen in de rechthoek
de collectieve sector
2. Typologie
Het Sociaal-Economisch Systeem Civitas Hoofdstuk 10 10
De Vrije Ondernemingsgewijze Productie
De Vrije Ondernemingsgewijze Productie, ook wel de markteconomie, is een politiek-economisch stelsel waarin de basis wordt gevormd door vrije (ofwel: particuliere) ondernemingen die voor een markt produceren en waarin de overheidsinvloed kan variëren van bijzonder klein tot behoorlijk groot.
2. Typologie
Het Sociaal-Economisch Systeem Civitas Hoofdstuk 10 11
De Vrije Ondernemingsgewijze Productie
Markteconomie houdt op papier het volgende in:• Er is een grote groep kopers van producten, er is volop concurrentie en de prijzen van producten worden bepaald door de wet van vraag en aanbod. • De ondernemers noch de klanten kunnen op die manier bepalen wat de prijs van een product wordt. • Er is grote concurrentie. • Om die concurrentie voor te blijven is het noodzakelijk dat een ondernemer zo efficiënt mogelijk werkt en zijn producten kwalitatief goed en goedkoop af te zetten op de markt.
2. Begrippen
Het Sociaal-Economisch Systeem Civitas Hoofdstuk 10 12
De Wet van Vraag en Aanbod
Vraagcurve
Aanbodcurve
Prijs = p
Hoeveelheid = q
hoog
laag
weinig veel
vraaglijn
aanbodslijn
evenwichtsprijs
2. Begrippen
Het Sociaal-Economisch Systeem Civitas Hoofdstuk 10 13
De rode lijn in het diagram stelt de wil van de verkoper voor
De groene lijn in het diagram stelt de wil van de koper voor
Als er genoeg kopers zijn en als er veel concurrentie is ontstaat een evenwichtsprijs; die vinden we op het punt waar de twee lijnen elkaar raken.
2. Begrippen
Het Sociaal-Economisch Systeem Civitas Hoofdstuk 10 14
In de praktijk kom je nooit zo’n zuivere vorm tegen
o Dit is aan de ene kant te wijten aan het feit dat de overheid minimum- en maximumprijzen voorschrijft, belastingen heft en allerlei regels en voorschriften hanteert (bv op het gebied van het milieu).
o Aan de andere kant maken bedrijven inbreuk op de wet van vraag en aanbod: ze schakelen concurrentie uit. Zo binden veel bedrijven klanten aan merken. Bovendien bestaat er ook nog kartelvorming: in een bedrijfstak worden prijsafspraken tussen ondernemers gemaakt.
2. Begrippen
Het Sociaal-Economisch Systeem Civitas Hoofdstuk 10 15
De particuliere (markt-)sector en de collectieve sector
We zien hoe groot de invloed van de overheid op de economie in een land is, in de grootte van de collectieve sector in een land
NB Dit is de eerste en belangrijkste van de drie kernvragen!
2. Begrippen
Het Sociaal-Economisch Systeem Civitas Hoofdstuk 10 16
De particuliere (markt-)sector en de collectieve sector
de overheid
krijgt het geld door belastingen te heffen. - van bedrijven en - van inkomenstrekkers Dit komt uit de zogenaamde particuliere sector of marktsector
geeft geld uit aan defensie, de politie, het onderwijs, het openbaar vervoer enzen geeft bijstand aan mensen zonder inkomsten
We noemen dit de collectieve sector. Deze collectieve sector kan worden opgedeeld in drie delen
2. Begrippen
Het Sociaal-Economisch Systeem Civitas Hoofdstuk 10
17
De particuliere (markt-)sector en de collectieve sector
AE VOP
de marktsectorde collectieve sector
2. Begrippen
Het Sociaal-Economisch Systeem Civitas Hoofdstuk 10 18
De particuliere (markt-)sector en de collectieve sector
AE VOP
1. Collectieve goederen en diensten 2. Quasi-collectieve goederen en diensten 3. Sociale overdrachtsuitgaven
1
2
3
2. Begrippen
Het Sociaal-Economisch Systeem Civitas Hoofdstuk 10 19
De particuliere (markt-)sector en de collectieve sector
Deze collectieve sector bestaat uit drie delen.1. Collectieve goederen en diensten. De samenleving kan niet
zonder deze goederen of diensten, maar een individu kan deze niet zelf kopen.
2. Voorbeelden: infrastructuur (dijken) en veiligheid (politie, leger).3. Quasi-collectieve goederen en diensten. Een burger kan deze
goederen en diensten wel aanschaffen, maar dit levert voor hem meer na- dan voordelen op. Daarom is het beter dat de overheid deze goederen en diensten aanschaft en er beheer over houdt. Voorbeelden: onderwijs voor jongeren, subsidies voor het openbaar vervoer, subsidies voor bejaardenvoorzieningen, straatverlichting.
4. Sociale overdrachtsuitgaven. Hier worden de uitkeringen onder verstaan. Deze sociale overdrachtsuitgaven worden weer onderverdeeld in de verzekeringen en de voorzieningen
Het Sociaal-Economisch Systeem Civitas Hoofdstuk 10 20
Oom agent
een voorbeeld van een collectieve dienst.
Het is beter dat de overheid dit verzorgt, aangezien het vrij zinloos als iedereen voor zichzelf een politieagent inhuurt. Het zou niet te betalen zijn, en het is minder productief.
2. Begrippen
Het Sociaal-Economisch Systeem Civitas Hoofdstuk 10 21
De groei van de collectieve sector
2. Begrippen
Het Sociaal-Economisch Systeem Civitas Hoofdstuk 10
22
De economische subsystemen:
AE VOP
KapitalismeGemengde economie
2. Begrippen
Het Sociaal-Economisch Systeem Civitas Hoofdstuk 10 23
De subsystemen van de VOP: de gemengde economie en het kapitalisme
Economisch systeem Vrije Ondernemingsgewijze Productie (VOP)
Economisch subsysteem Gemengde economie Kapitalisme
Marktwetten Ingeperkt Vrij
Collectieve sector Relatief groot Relatief klein
Rol van de staat Grote rol: ‘verzorgingsstaat’ Kleine rol: ‘nachtwakersstaat’
Sociale voorzieningen Uitgebreid aanwezig Niet aanwezig
Stromingen Middenstromingen Rechtse ideologieën
Voorbeeld van een land Nederland Verenigde Staten