1

Samenvattingmaatschappijleer,Civitas

Inhoudsopgave

Periode1 2

Introductie 2

Hoofdstuk1 2Paragraaf1 2Paragraaf2 3

Hoofdstuk2 4Paragraaf1 4Paragraaf2 5Paragraaf3 5Paragraaf4 7

Hoofdstuk3 7Paragraaf1 7Paragraaf2 7Paragraaf3 9

IntermezzoA 9

Periode2 10Paragraaf2 10

2.1Anarchisten 102.2Communisten 102.3Radicalen 11

Paragraaf3 113.1Conservatieven 123.2Reactionairenenfundamentalisten 133.3Fascisten 13

Hoofdstuk5 14Paragraaf1 14Paragraaf2 14Paragraaf3 14Paragraaf4 15

4.1Linkseenrechtseconfessionelen. 15Paragraaf5 15

Hoofdstuk6 16Paragraaf1 16Paragraaf2 17Paragraaf3 18Paragraaf4 19Paragraaf5 19Paragraaf6 20

Hoofdstuk7 21Paragraaf1 21Paragraaf2 22

2.1Derechtsstaat 22

2

2.2Hetrechtssysteem 22Paragraaf3 23Paragraaf4 23

Periode1

IntroductieHoofdlijnenmaatschappijleer:

• Hoelevenmensensamen?• EnHoewordtdemaatschappijingericht?

Burgerschap:derechtenenvrijhedendieeenburgerheeft.Burgerplicht:deplichtendieeenburgerheefttenopzichtevananderenendestaat(wetten).

Hoofdstuk1Overburgerschapensocialeproblemen

Paragraaf1Overburgerschap

Deverhoudingtussenburgersendestaatwordthetpubliekerechtgenoemd,endeverhoudingtussenburgerswordthetburgerlijkerechtgenoemd.Dezerechtenzijnvastgelegdinwetten.Dezewettenzijnvaakgebaseerdopmensenrechten.4soortenburgerschap(T.H.Marshall)

1. Particulier(individueel)burgerschapa. Individuelevrijheidsrechten(vb:rechtopbezit,rechtopvrijheidvan

meningsuiting)b. Klassiekemensenrechtenc. Deburgeriszelfverantwoordelijkvoorheteigenlevenenwelzijn

2. Politiekburgerschapa. Medezeggenschapvanburgers(rechtopzeggenschap)b. Maatschappelijkgericht->burgerismedeverantwoordelijkvoorde

samenleving3. Sociaalburgerschap

a. Rechtopsocialevoorzieningen(vb:gezondheidszorg,inkomen)b. Mogelijkheidvooriedereenomvolwaardigdeeltenemenaande

samenleving.Nietmeerafhankelijkvanafkomstofklasse.4. Corporatiefburgerschap

a. Mogelijkheidtotverenigingb. Burgersorganiserenzichingroteorganisatiesmetreligieuzeofideologische

achtergrond(non-profitorganisaties).c. Maatschappelijkmiddenveld.

3

3opvattingenoverburgerschapm.b.thetbestuur:Inhoeverremoetendeburgerswordeningeschakeldinhetbestuurvandesamenleving.

1. Liberaleopvattinga. Nadrukopjuridischerechtenenvrijhedenvandemens.Burgerszijn

gelijkwaardigenhebbenrechtopeengelijkebehandeling.b. Uitgangspunt:eenonvoorwaardelijkrespectvoordeindividuele

vrijheidsrechtenvandeburger.(Vb.vrijheidvanmeningsuitingenstemrecht.)c. Mogenmeedoen.

2. Neon-republikeinseopvattinga. Politiekebetrokkenheidenparticipatieindedemocratischerechtstaatwordt

verwacht.Debetrokkenheidbijdedemocratieenhetsocialelevenismogelijkenraadzaam.

b. Socialekant:mensenwerkensamenaaneen‘politiekecultuur’.c. Mogenenkunnenmeedoen.

3. Communitaristischeopvattinga. Veelinbrengvandeburgerswordtverwacht.Mensenmoetenzichnietalleen

betrokkenvoelen,maarmoetenookmeedoenindeburgerlijkesamenleving.b. Mensenzijnactiefinorganisaties->mensenlerenmeetedoen.c. Mogen,kunnenenwillenmeedoen.

Paragraaf2Oversocialeproblemen

Burgerschapsrechtenontstaandoorwrijvingenonenigheidtussengroepen.Erontwikkelenzichsteedsnieuweproblemen,diemensennietzelfkunnenoplossen,zehebbendeoverheidnodig.OmtekunnenbepalenwateensociaalprobleemisheeftdesocioloogK.Schuijt7kenmerkenvaneensociaalvraagstukopgesteld:

1. Hetgaatomgrotegroepenmensen(>1000).2. Hetgaatomparticuliereoverlast->mensenhebbenerlastvan.3. Hetgaatdeburgersbovenhunmacht->depolitiekmoetingrijpen.4. Erzijnmeningsverschillenoverenverschillendevisiesophetprobleem.5. Socialeproblemenzijningewikkeldverstrengeldmetandereproblemen.Alsjeecht

ietsaanhetprobleemwiltdoen,moetjeookandereproblemenaanpakken.6. Politicimakenerbeleidover.7. Hetprobleemkannooitdefinitiefopgelostworden->hetkeertsteedsterug.

Bijsocialeproblemenspelenaltijdvelebelangenvanvelegroepen.Omeenvisiegoedtekunnenbegrijpenmoetenweeerstwetenbijwelkegroepiemandhoort.

4

Wekunnengroepenindelenincategorieëndoormiddelvandesociaal-economischedriehoek.Definitiegroep:eengeorganiseerdegroepdieondereenadrestebereikenis.(Vb:bedrijfofoverheidsinstelling.)(Jongerentussende10en16isgeengroep,wantniettebereiken.)Sociaal-economischedriehoek: OverheidMaatschappelijkmiddenveld DemarktOverheid:politiek,destaat,overheidsorganisaties.Maatschappelijkmiddenveld:groepengeorganiseerdeburgers,non-profit,stichtingenenverenigingen.Demarkt:commerciëleinstellingen,bedrijven,gerichtopwinstmaken.Hetmaatschappelijkmiddenveldendemarktzijnsamenookwelhetparticulierinitiatief.Deoverheidheethetoverheidsinitiatief.Bekijkpagina24,25injetekstboekvooreenoverzichtmetvoorbeeldenvangroepenuitdeSE-driehoek.

Hoofdstuk2Degroteontwikkelingen

Paragraaf1Inleiding

Socialeproblemenontstaandoorwrijvingtussengroepenensocialeontwikkelingen.Hiervoorwordtbeleidgemaakt,maarbeleidkanookweerleidentotsocialeontwikkelingen.Indithoofdstukgaanwekijkennaarde3grotesocialeontwikkelingen.

5

Paragraaf2Socialecohesie

Mensenverenigenzichingroepenwaartoezezichverbondenvoelen.Eenvandebestaansvoorwaardenvooreensamenlevingiseenaffectieveverbindingtussendeledenvaneensamenleving;een‘wijgevoel’.Indegroepenwaarinmensenzichverenigencontrolerenmensenelkaar.Datheetsocialecontrole.Degroepzorgtdatiedereenzichaanderegelshoudtendatiedersgedragsociaalblijft.Ditwordtsocialecohesiegenoemd.Socialecohesie:deinternebindingskrachtvaneengroep.Indehuidige/modernesamenlevingwordenmensensteedsmeernaarzichzelfgekeerd.Mensenpassenzichminderaan,aananderen.Ditheetindividualisering.Hetvoordeelvanindividualiseringisdatmensenmeervrijheidhebben.Eengrootnadeelisechterdatmensenkunnenvereenzamen.Ineensamenlevingmetsocialecohesiehebjeookuitvallers.DesocioloogSchuytformuleertdriesoortenuitvallers:

1. Mensendieernietbijwillenhoren.(Zelfmoordenaars,‘optingouts’).2. Mensendieernietbijmogenhoren.3. Mensendieernietbijkunnenhoren.(Daklozen,‘drop-outs’).

Deoverheidkanhetuitvallenvanmensengroepenvoorkomendoorbijvoorbeeldeenbeleidvoordiscriminatie.Paragraaf3Socialeongelijkheid

Vooreenstaatishetbelangrijkomzoveelmogelijkheiduithaarburgerstehalen.Ditisnietaltijdmogelijk,omdatmensenbijvoorbeelduiteenmilieukomenwaarlerennietvanzelfsprekendis.Erzijnverschillendesoortenongelijkheiddoorherkomstenmilieu:

• Financieelkapitaal(inkomenenbezit)• Sociaalkapitaal(relatiesennetwerk)• Cultureelkapitaal(opvattingenengewoonten)

DesocioloogvanHeekformuleertverschillendesoortenvansocialeongelijkheid:

6

Dezevormenvanongelijkheidstaannietopzichzelf,zezijnmetelkaarverbonden,ongelijkheidophetenegebiedbeïnvloedtongelijkheidopeenandergebied.Alsjebijvoorbeeldgeenfinanciëlemiddelenhebthebjevaakookgeentoegangtotgoedescholenofeenabonnementopeenkrant.Socialeongelijkheid:verschilleninmachtendedaarmeeverbondensocialeprivileges.Bijmaatschappijleerwordtgekekennaardeongelijkheidtussengroepen,enniettussenindividuen.Voordeverdelinginlagenwordthetwoordsocialestratificatiegebruikt.Socialestratificatie:gelaagdheidindesamenlevingofongelijkheidtussenverschillendesocialelagen(groeperingen).Jebegintindezelfdelaagalsjeouders.Indehuidigemoderneindustriëlesamenlevingishetmogelijkomteontsnappenuitdielaag.Ditwordt(verticale)socialemobiliteitgenoemd;hetstijgenofdalenopdemaatschappelijkeladder.Inter-generatiemobiliteit:stijgenofdalenopdemaatschappelijkeladderinvergelijkingtotjeouders.Intra-generatiemobiliteit:stijgenofdalenopdemaatschappelijkeladderinvergelijkingtotjeeigenleven.Toenemendeongelijkheidkandesocialecohesieineensamenlevingaantasten.Alsergroteverschillenontstaanzullengroepenernietmeerbijwillen,kunnenofmogenhoren.Deoverheidzalerrekeningmeehoudenbijhetmakenvanhetbeleid.

7

Paragraaf4Rationaliseringenmodernisering

Modernisering:hetgeheelaansamenhangendemaatschappelijkeveranderingenopeconomisch,politiekensociaalgebied,dievanafdeindustriëlerevolutiehebbenplaatsgevonden.Rationalisering:deovergangvaneentraditionelenaareenrationelesamenleving.Hetordenenensystematiserenvandewerkelijkheidmetdebedoelinghaarvoorspelbaarenbeheersbaartemaken.ModerniseringenRationaliseringvindenplaatsopdevolgendegebieden:

• Politieko Deopkomstvannationalestatenennieuwepolitiekesystemen.o De‘formalisering’vandestaat:bestuurgaatzichsteedsmeeropofficiële

regelsrichten.• Cultureel

o Deverbreidingvaneenstedelijksamenlevingspatroon.o Deafbrokkelingvanhettraditionelereligieuzewereldbeeld.

• Cultureeleneconomischo Opkomstvandenatuurwetenschappenensteedsgrotererolvannieuwe

technologieën.• Economisch

o Deopkomstendoorbraakvandemarkteconomietenkostevanoudeeconomieën.

Hoofdstuk3Waardenenbelangen

Paragraaf1Inleiding

GroepenkanjeindelenindriegroepenindeSE.Eengroepheeftaltijdbepaalderedenen,waaromzeergensvoorstaan.Detweesoortendrijfverenzijn:waardenenbelangen.Paragraaf2Belangenenwaarden

Belangen:Voordelenvoorbepaaldegroepen,zijndirectenvaakalleeninteressantvoordedesbetreffendegroep.Overdezevoordelenbestaatconcurrentie,hetgaatvaakomgeld.Belangenspelenmeestalopdekortetermijn.Waarden:Ideeëndiedoormensenzodemoeitewaardwordengevondendatzezicherlangdurigvoorwilleninzetten.Waardengeldenvoormeerderegroepen.

8

Idealen:Sommigenwaardenzijnidealen,dezemoetenvolgensaanhangersdegrondslagwordenvandeperfectemaatschappij.Hetzijneensoortuniverselesuperwaardendievooriedereengeldenindeverretoekomst.(Vb:wereldvrede).Idealenvindenweteruginideologieën.Datzijnwaardestelselsdieergrotestromingenernahouden.Kijkvooreenlijstmetvoorbeeldenvanwaardenopblz.48vanjetekstboek.MensbeeldenMensbeeldenzijnideeënoverwatdemensinwezenis:

• Hoesociaalisdemens?• Welkecapaciteitenheefteenmens

Wekunnenmensbeeldenintweetypenverdelen;hetoptimistischemensbeeldenhetpessimistischemensbeeld:

Optimistischmensbeeld:Mensenzijnsociaalgeborenendemenskanveelbereikenalshijdekansdaarvoorkrijgt.Demensenzijngelijkwaardigmaarnietgelijk.Deenemenskanophetenegebiedietsgoedeneenanderweeropeenandergebied.Mensenhebbenveelvoorelkaarover.Pessimistischmensbeeld:Mensenwordengedrevendoorhuneigenbelangendetalentenzijnongelijkverdeeld.Demensenzijnongelijk.

9

Paragraaf3Waardensystemen

Waardensystemen:eensamenhangendgeheelvanideeënoverdegewenstemaatschappij.3soortenwaardensystemen:

1. Religies(gebaseerdopgeloofinhetbovennatuurlijke)2. Levensbeschouwingen(ideeënoverdemensennatuurdiezowelgebaseerdop

geloofalsgebaseerdopwetenschapkunnenzijn)3. Ideologieën(waardendieuitmondenineenuitgewerktevisieopdeinrichtingvande

staat)

Ideologieën:Eenwaardensysteemdatbestaatuitsamenhangendeideeënoverpolitiekenmaatschappij,gegroepeerdrondcentralewaarden,waarinmensbeeldenalsuitgangspuntenterugtevindenzijn.Stroming:Eensocialegroepmeteenideologie.Mensenineenstromingdenkennietallemaalprecieshetzelfde.Hunideeënzijnniethetzelfde,maarwelaanelkaarverwant.Driekernvragenzijnbepalendbijideologieën:

1. Watvoorsoorteconomie?a. Rolvandeoverheidendemarkt.

2. Hoemoetdemachtverdeeldzijntussenburgersenoverheid?3. Hoeveelvrijheidheefthetindividubijhetkiezenvaneigenwaardenennormen?

IntermezzoABeeldtaal

ZiedePowerPointvanintermezzoAopdeelo.HetlerenvandePowerPointisvoldoende

10

Periode2Hoofdstuk4Delinkseenderechtsestromingen

Paragraaf2Delinkseideologieën

Hetlinkseoptimistischemensbeeldheefttweeuitgesprokenstandpunten:1. Mensenwordensociaalgeboren.

a. Demensisvannaturesociaalenbehulpzaam.b. Slechtgedragkomtdooreenslechteinvloedvandemaatschappij.

2. Iedermensheeftheeftveeltalenten,alleenverschillende.2.1AnarchistenAnarchistenhebbeneensterkoptimistischmensbeeldengaanervanuitdatdemenszichzelfkanbesturen.Gezagbeperktnamelijkvrijheidengelijkwaardigheid.Omdesamenlevingteorganiserenkomendeanarchistenmetdefederatievanbasisgroepen.Hierbijwordtdeoverheidafgeschaft,enwordendemensenopgedeeldinkleinegroepenindeplaatswaarhijwoont.Omdepaarwekenheefteengroepeenanderevertegenwoordiger,diedegroepvertegenwoordigtineenoverkoepelenderaadzit.Debeslissingenwordenuiteindelijklokaal,dusbinnendegroepgenomen,demachtligtdusdirectbijhetvolkennietbijeentussenpersoon,zoalsbijparlementairedemocratie.3kernvragen:

• Economie:kleinschaligeeconomie.Collectieveeconomie;bedrijvenhebbengeenprivébezit.

• Politiekemacht:iedereenheeftevenveelmacht.Groteparticipatie.Allevergaderingenzijnopenbaar.

• Waardenennormen:waardenennormenzijnvrij.Mensendieonsociaalgedragvertonenwordentotverantwoordinggeroepen.

2.2CommunistenNaeenrevolutiemoetereenovergangsfaseontstaan.Indezeovergangsfasewordtgebruikgemaaktvaneenstaatsplaneconomie:alleproductiemiddelenzijninhandenvandestaat,endoorplanningmoetdeproductiegeoptimaliseerdworden,waardoorerwelvaartzalontstaan.Ditwordtvolgehoudentotdewelvaartvoldoenwordtgeachtomeenwerkelijkvrijestaattemaken.

11

3kernvragen:• Economie:indeovergangstijdisereenplaneconomie,waarbijdebedrijvenin

handenzijnvandestaat.• Politiekemacht:indeovergangstijdisereendictatuur;tegenstandersworden

uitgeschakeld.Burgerdientactiefteparticiperenindestaat.• Waardenennormen:demeestecommunistischelandenhebbeneenstrengemoraal.

2.3RadicalenDeradicalenwillentoegroeiennaareenmilieuvriendelijkesamenleving,waarindemenselijkemaatweergaatgelden.Hetradicalismeheeftgeenduidelijkegedachteoverhoedezesamenlevingeruitzoumoetenzien.Dewegnaardenieuwesamenlevingmoetvreedzaamverlopen.Zwamtheorie:demaatschappijisnuziekenlijktopeenstervendeboom.Denieuwementaliteitzalopkomenzoalszwammenenzaldeheleboombedekken.Hetradicalismegaatvooraloverhetreddenvanhetmilieuenhetbeperkenvandematelozeconsumptie.Radicalenwillenditideaalbereikendoormensenmeertezeggengevenophunwerkenindepolitiek.3kernvragen:

• Economie:kleinschalige,duurzameeconomiemetzoveelmogelijkinspraakvanarbeiders.Particulierbezitismogelijk,mitseraandebeginselenvanhetradicalismewordtgehouden.

• Politiekemacht:deburgershebbenzoveelmogelijkinspraak.• Waardenennormen:demensenzijnvrijinhunwaardenennormen.

Paragraaf3Derechtseideologieën

Derechtseideologieënhebbeneenoverwegendpessimistischmensbeeld:1. Mensenzijnuitopeigenbelang.2. Mensenverschillen,talentenzijnongelijkverdeeld.

Delichaamsmetafoor:Delichaamsmetafoorisdemanierhoerechtseideologieëndemaatschappijwilleninrichten.Demaatschappijisnatuurlijkgegroeidenermoetvoorgezorgdwordendatdemaatschappijzichopeenrustigemanierkanontwikkelen.Netzoalsjeineenlichaamkansnijden,mogenergroteveranderingengedaanworden,tenzijeenlichaamsdeelzowordtaangetastdathethelelichaamwordtaangetast.

12

Hetgezinstaatcentraalbijdelichaamsmetafoorenwordtookvergelekenmetdeverschillendeorganen.Lichaam Gezin MaatschappijHoofd:bestuurvanhetlichaam.

Devaderdiedeplichtheeftgoedvoorzijngezintezorgenenderegelsrechtvaardigtoetepassen.

Deelitediedeplichtheeftgoedvoordeburgerstezorgenenderegelstehandhaven.

Borstkas:geeftstevigheid. Debeschermendevader Soldatenenpolitie.Hart:plaatsvanhetgevoel Deverzorgendemoeder,die

inhetmiddelpuntstaatenliefdeuitstraalt.

Devrouwelijkeburgersdieindeverzorgendeberoepenthuishoren.

Voortplantingsorgaan:zorgtvoorhetvoortbestaan.

Devrouwdievoorbestemdisomkinderentekrijgen.

Devrouwelijkeburgers,dieervoormoetenzorgendatereengezondvolkopgroeit.

Ledematen:voerenuitwathethoofdbeveelt.

Dekinderendiegehoorzaamheidverschuldigdzijnaanhunouders.

Alleburgersdiehetgezagmoetengehoorzamen.

Uitdemetafoorzijneenaantalrechtsewaardentehalen:

1. Harmonie2. Hetgezinalshoeksteenvandesamenleving3. Hetheiligelevenindemoederschoot4. Gezag5. Ordeentucht6. Elite

3.1ConservatievenConservatievenstrevennaarbehoudofveranderingnaarvroeger.Eeneliteheeftdemachtenmoethaargezaglatengeldenalsdatnodigis.Deburgersbehorenrechtvaardigenmenselijkbehandeldteworden.Binnenhetconservatismezijnertweerichtingen:

1. Moderneconservatieven(neo-conservatieven)a. Nadrukoponoverbrugbareongelijkheidenopeconomischewaarden.b. Nauwelijksgeloofindelichaamsmetafoor.

2. Confessioneleconservatievena. Nadrukopmorelekant:erzijndoorgodgegeveneeuwigewaardenen

normen,endaarmoetdemenszichaanhouden.b. Sterkgeloofindelichaamsmetafoor.c. Zorgenvoormedemens,metnamezwakkeren.

13

3kernvragen:• Economie:eenkapitalistischeeconomie,zoveelmogelijkinhandenvaneenelite.

Weinigsocialevoorzieningen.Deelitebestrijdtarmoededoormiddelvanliefdadigheid.

• Politiekemacht:erwordtvoorkeurgegevenaaneendeskundigeelite,maareenvertegenwoordigendedemocratieisookmogelijk.

• Waardenennormen:eenafgezwaktelichaamsmetafoor:demensdientzichaandetraditionelenormenenwaardentehouden.

3.2ReactionairenenfundamentalistenDereactionairengaanuitvandeongelijkheidendeongelijkwaardigheidtussenmensen.Reactionairendiscrimineren;sommigemensenzijnmeerwaarddananderen.Fundamentalistenzijnconfessionelereactionairen,dusreligieus.3kernvragen:

• Economie:eeneconomieinhandenvanparticulieren.Destaattrektzichteruguitdeeconomie.

• Politiekemacht:Eeneliteregeert.(Fundamentalistenhoudenzichaandestrengewettenvanhungeloof).

• Waardenennormen:eensterkelichaamsmetafoorbepaaltdewaardenennormen.3.3FascistenFascistenhebbendezelfdeideeënalsdereactionairen,maarwillenmetgewelddeminderwaardigenonderdrukken.Fascistengaanuitvaneenextreempessimistischmensbeeldenzijnookvanmeningdatdemensegoïstischdienttezijn.Het‘eigenvolk’wordtaltijdvoorgetrokkenbijdefascisten,aangezienereenvoortdurendestrijdplaatsvindtindesamenleving.Debelangrijkstewaardenvanfascistenzijn:

• Brutemacht• Krachtdadiggezag• Harmonieusgezin• Onoverwinnelijk

3kernvragen:

• Economie:eenkapitalistischeeconomie,metvoorzieningenvoorheteigenvolk.• Politiekemacht:deleiderbeveelt.Deelitevoertdezebevelenblindelingsuit.• Waardenennormen:eenextremelichaamsmetafoor:devrouwheeftgeenandere

rol,danhetkrijgenvankinderen.

14

Hoofdstuk5Demiddenstromingen

Paragraaf1Inleiding

Middenideologieënzijnideeënstelselswaarinideeëngecombineerdwordendievanverschillendeafgezwaktemensbeeldenafkomstigzijn.Middenideologieënhebbengeenvasteopvattingen,deopvattingenzijnvoornamelijkafkomstigvanandere,afgezwakte,ideologieënenwordengecombineerdindemiddenstromingen.Paragraaf2Sociaal-democraten

Desociaal-democratenzijneenmiddenstromingdiebinnendebestaandemaatschappijnaarmeergelijkheidenvrijheidstreeft.Viadeparlementairedemocratiemoetenstapvoorstapverbeteringenaangebrachtworden.3kernvragen:

• Economie:vrijeondernemingswijzeproductiebeperkenendemarktminderruimtegeven.Opbouwvansocialevoorzieningenstelsel.

• Politiekemacht:vertegenwoordigendedemocratie,decentralisatie.• Waardenennormen:ruimevrijheidomeigenwaardenennormentekiezen.Veel

sympathievooremancipatiebewegingen.

Paragraaf3Liberalen

Devrijheid(voornamelijkindividueleenpersoonlijke)staatcentraal.Economischevrijheid:deoverheidheefteenterughoudenderolbinnendeeconomie.Iedersprivélevenmoetzominmogelijkgehinderdwordendoordestaat,zodatiedereenpersoonlijke,vrijekeuzeskanmaken.3kernvragen:

• Economie:vrijeondernemingsgewijzeproductiemeteenterughoudendeoverheidgarandeertwelvaartenvrijheid.Socialevoorzieningenzijnnodig,maarmoetengeenhindernisvormenvoordeeconomie.

• Politiekemacht:parlementairedemocratie.• Waardenennormen:vrijheidinhetkiezenvaneigennormenenwaarden.

15

Paragraaf4Middenconfessionelen

Demiddenconfessionelenstellenvanuithetgeloof,hetharmoniedenkenvoorop.Denadrukligtopdewaardevanhetgezinendesamenleving.Harmoniedenkenstaatvoorop,dusermoetnaareensgezindheidwordengezocht.Delichaamsmetafoorisineenafgezwaktevormterugtevindenbijdemiddenconfessionelen.Harmoniemodel:problemenmoeteninvoortdurendoverlegopgelostworden.Conflictmodel:detegenstellingenindemaatschappijmoetenzoduidelijkmogelijkzichtbaarworden,omdatalleendandeonderliggendegroepdekansheeftvoorhaarbelangenoptekomenenmeermachttekrijgen.3kernvragen:

• Economie:demensbeheertdewereldinnaamvangod.Vrijeondernemingsgewijzeproductie,maardesolidariteitvoorzwakkerenisbelangrijk.

• Politiekemacht:parlementairedemocratie.• Waardenennormen:afgezwaktelichaamsmetafoor.Mensmoetlevenvolgensde

normenenwaardenvanzijngeloof.Hetgezinisbelangrijk.

4.1Linkseenrechtseconfessionelen.Links-ideologischeconfessionelen:idealenzijnopvredeengerechtigheidgericht.Datuitzichindehulpvoordearmen.Moeitemetabortuseneuthanasie,maaraanvaardenhetwel.Rechts-ideologischeconfessionelen:gezinengezagstaancentraal.Redelijkesocialevoorzieningen.Strengeman-vrouwverdeling:devrouwmagpaswerkenalsdekinderenhethuisuitzijn.Feltegenabortuseneuthanasie.Paragraaf5Pragmatici

Depragmaticiwillenzondervasteuitgangspuntendedemocratieendegangvanzakenindepolitiekendeeconomiebeterlatenverlopen.Depragmaticizijneigenlijkgeenstroming,maareengroepmeteenhouding.Pragmaticizijnlichtelijkprogressiefinwesterselandenenzoekennaarmogelijkhedenomdeburgersmeerstemtegevenindepolitiek.Pragmaticinemendebelangrijksteideeënvandemaatschappijover,zezittendanookaltijdindebuurtvanregeringen.Hetkenmerkvanpragmaticiisdatzezichsteedsblijvenafvragenwelkemaatschappijzeeigenlijkwillen.Depragmaticihebbenechtergeenduidelijkbeeldvandeidealemaatschappij,maarwelvaneenbeterwerkendemaatschappij.Zieblz.106voordetekenregelsvandepragmatici.

16

Hoofdstuk6Decultuur

Paragraaf1Watiseencultuur?

DeNederlandsecultuurispluriform,datbetekentdatonzecultuurveelvormigis.Cultuurwordtaangeleerd,maarkanookveranderendoordeomgevingwaarjeinleeft.Cultuurhangtafvan:

• Omgeving• Groep• Waardenennormen

Eencultuurbestaatuitvierlagen:1. Waardensystemen.

I. Dediepsteovertuigingenvanwaaruitwordtgeleefdengehandeld.II. Bijvoorbeeldeengeloof,eenlevensbeschouwingofeenideologie.

2. Gedrag.I. Gedragsregelsbinneneengroep.II. Gebaseerdopnormenenwaarden.

3. Instituties.I. Deinstellingendievertrouwdegebruikenenpatroneninstandhoudenen

controleren.II. Bijvoorbeeldhethuwelijk,school,vriendengroep.

4. Betekenissen.I. Betekenissengegevenaandedingenomjeheen.II. Jehebtdaareengevoelswaardebij.

Cultureninsamenleving:• Dominantecultuur(ééncultuurisoverheersend)• Tussencultuur(overgangscultuur)• Subcultuur(vooreendeelafwijkend)• Tegencultuur(groepdiezichafzettegendedominantecultuur)

Dominantecultuur Subculturen TegenculturenTypischemaniervanleven. Insommigeonderdelen

anderemaniervanleven.Verzetsgedrag.

Centralewaardendievooriedereengelden.

Centralewaardendiedooriedereenwordengeaccepteerd.

Eigenwaardendiebotsenmetbelangrijkeinstitutiesvandedominantecultuur.

17

Leefstijl:geheelvanvoorkeurenengedragvaneenpersoon.Verschilleefstijl–cultuur:

• Eenleefstijlisvluchtiger,modeentrendgevoelig.• Leefstijlisindividueler.

Paragraaf2Typologie

Jekuntcultuuroptweemanierenindelen:1. Hetverschiltussentraditionele(agrarische)cultuurenstedelijkecultuur.2. IndelingvanHofstede;verschilnietintypes,maarinkenmerken.

a. Groteofkleinemachtsverschillen.b. Welofnietopenstaanvoorhetonbekende.c. Individualismeofcollectivisme.d. Gescheidenofoverlappenderolverdelingtussenmanenvrouw.

18

Paragraaf3OntstaanvandeNederlandsecultuur

AleeuwenlangkomengroepenmensennaarNederlandomeenbeterbestaantevinden.InonderstaandschemaistezienwelkegroepenmensennaarNederlandzijngekomen.

Wanneer? Welkegroepen? Waaromkwamenze?

1500 1000SpaanseenPortugeseJoden

Opdevluchtvoorkatholiekekoning

1635-1800 20.000JodenuitPolenenRusland

Vluchtelingen

1680-1720 55.000protestanten(Hugenoten)

VluchtelingenuitFrankrijkdoorbeperkingvangodsdienstuitoefening

1900 1200Chinezen Zeelieden,voornamelijkwerkzaamindescheepsindustrie

1930 PolenenItalianen MijnwerkersinLimburgenterazzo-werkers(granietenvloerenenaanrechtenleggers)

1949 280.000IndischeNederlanders Gevolgvandekolonisatie–Nederlandsekolonialenkerenterug,m.n.strijderstegendeonafhankelijkheid,diealslandverraderswordengezien

1950-1960 SurinamersenAntilianenuithogereinkomensgroepen

Studenten

1970 Antilliaansejongerenuitlageresociaal-economischeklassen

GrotewerkloosheidindeAntillen

1950-1972 30.000Spanjaarden,Portugezen,Italianen,Grieken,TurkenenMarokkanen

Gastarbeiders,werkzaamindetraditioneleindustrietakken,bv.Textiel-,metaalindustrieendescheepsbouw

1975 200.000Surinamers DoordeSurinaamseonafhankelijkheid

1980/1990 TurkseenMarokkaanseimmigranten

Gezinshereniging/gezinsvorming

Vanaf1990 AsielzoekersvanbinnenenbuitenEuropa

Wegensoorlogineigenland

19

Paragraaf4OntstaanvaneendominanteNederlandsecultuurenveranderingen.

Verzuiling:mensendoenallesingroepen,bijvoorbeeldprotestanten:kerk,schoolenvaakookverenigingen.Ontzuiling:dezegroepenwordenlangzaamopgeheven,enmensenlevenweersamen.Secularisering:mensenonttrekkenzichvandekerken,kerkverliestgripopdemaatschappij.VerzuilingenOntzuiling

• Verzuilingsinds16eeeuwmetdeopkomstvandeprotestanten.• Deontzuilingbegonrond1960(metdeopkomstvantv).• Mensenmaaktenzichlosvanhunkerk,gingenmindernaardiensten(secularisering).• Verzuildeorganisaties(MM)zoalsscholen,ziekenhuizen,zorginstellingenverliezen

hun“kleur”.Deconfessionalisering:mindermensenherkennenzichineen(traditioneel)geloof.Individualisering:iederzoektzijneigenwegenbemoeitzichvoornamelijkmetzichzelf.Cultureledifferentiatie:hetontstaanvanveelverschillendeculturen.Sindsdejaren60wordtdeburgerspraakzamertegenoverdepolitiek.Hetvolkwilzelfietstezeggenhebben.Burgerseistenhunzeggenschapopenkregenmeerinspraak.Hetproces,waarindeburgermeerinspraakkrijgtbinnendepolitiekheetdemocratisering.Emancipatie:eenstrijdnaargelijkerechten,dooreenminderwaardigegroepzoalsbijvoorbeeldhomo’sofvrouwen.DusdeNederlandsecultuuriszoalshijisdoor:

1. Migratiestromen2. Zuilen/ontzuiling3. Individualisering4. Democratiseringenemancipatie

Paragraaf5KenmerkenvandeNederlandsecultuur

Discriminatie:mensenwordennietbeoordeeldenbehandeldnaarhunpersoonlijkekwaliteiten,maarnaarkenmerkenvaneengroepwaartoezewordengerekend.Leesderestvanparagraaf5opblz.125-127eenkeerdoor,dezeparagraafisnietheelbelangrijkvoordetoets.

20

Paragraaf6DeNederlandsepluriformesamenlevingindepraktijk:hetbeleid

3soortenimmigranten(buitendeEU):• Economischemigranten

o Alleenalswezekunneninzettenindemaatschappij,meestalhoogopgeleidemensen.

• Vluchtelingeno AlleenwelkomalszevoldoenaandedefinitievanhetVN-

Vluchtelingenverdrag(verdragvanGenève)• Gezinsvorming/-hereniging

o Nogweinig,deeisenzijnstreng.AlsmensennaarNederlandverhuizennemenzehuneigencultuurmee.Naeentijdjeontwikkelenzeeentussencultuur.Debegrippenm.b.t.aanpassenvanimmigrantenenNederlandersleesjeinonderstaandetabel: WIJ:nietaanpassen WIJ:aanpassenZIJ:nietaanpassen Segregatie AccommodatieZIJ:aanpassen Assimilatie Integratie

1. Segregatie:levengrotendeelsapartvanelkaar.Wederzijdsgeenaanpassing.Kanleidentothetontstaanvaneentegencultuur.

2. Accommoderen:tussencultuurpastzichnauwelijksaanenbehoudtgrotendeelseigentypischekarakter.

3. Integreren:Wederzijdsproceswaarbijdetussencultuureenvandevelesubculturenwordt.

4. Assimileren:sub-/tussencultuurlostvolledigopindedominantecultuurenisnietmeerteonderscheiden.

IntegratiebeleidNederland:Gebaseerdoptweesporen

1. Immigrantenmoetenkennisenvaardighedeneigenmaken(inburgeringscursus):• Taal• Kennisoverdesamenleving• Praktijk

1. Bedrijven,voorzieningenendeautochtonebevolkingmoetenzelfvoldoendeopenstaanvoordeimmigranten.

Hetintegratiebeleidisgebaseerdop:

• UniverseleVerklaringvandeRechtenvandeMens(UVRM)• EuropeesVerdragvoordeRechtenvandeMens(EVRM)• Grondwet

Mensenrechten:allemensenhebbengelijkerechten.Erisgelijkheidtussenmanenvrouw,discriminatieisverbodenenzewaarborgeneeneerlijkproces.

21

Erbestaatonenigheidinhoeverremensenrechtenmondiaaltoegepastmoetenworden:• Universalisme

o “Mensenrechtenzoudenoveralterwereldmoetengelden”.• Cultuurrelativisme

o “Watdemensenrechtenzoudenmoetenzijnverschildpercultuur”.

Hoofdstuk7DeNederlandserechtsstaat

Paragraaf1Watiseenrechtsstaat?

Eenstaatheeftdriekenmerken:1. Eenstaatheefteenpreciesomschrevenafgebakendgrondgebied.2. Binneneenstaatwoonteenbevolkingmeteenaantalgemeenschappelijke

kenmerkenalsgeschiedenis,taalencultuur.3. Destaatheeftbinnenditgebiedhethoogstegezag.Ditbetekentdatdestaatfysiek

geweldmaggebruikentegenhendiedewetovertreden.Erzijndriesoortenregelsinhetstaatsrecht:

1. Regelsdiedevrijheidvanburgersbeschermen,ofweldemachtvandestaatinperken.

2. Regelsdiestaatsgeweldtegenburgersaanbandenleggen.3. Regelsdiemisbruikvanstaatsgeweldtegenburgersmoetvoorkomen.

Ineendemocratischerechtsstaatisdeoverheiddusgebondenaanhetrecht.Ditmoetgaranderendatburgersgeenmachtswillekeurvandeoverheidondervinden.Deoverheidsmachtisbeperktdoorfundamentelerechtenenvrijhedenvandeburger.Triaspolitica(machtenscheiding):Detriaspoliticabestaatuitdewetgevendemacht,deuitvoerendemachtenderechtsprekendemacht.Dezemachtenstaanlosvanelkaarzodatzeelkaarkunnencontroleren.Wetgevendemacht:deeersteentweedekamer.Doordeburgersgekozen.Uitvoerendemacht:hetdagelijksebestuurgekozendoordevertegenwoordigersvandewetgevendemacht.Deuitvoerendemachtmoetverantwoordingafleggenbijdevolksvertegenwoordiging.Rechtsprekendemacht:biedtbeschermingenverdedigingalsderechtenvandeburgersofdeoverheidwordengeschondenofbedreigd.

22

Paragraaf2Typologieenbegrippen

2.1DerechtsstaatLegaliteitsbeginsel:feitenzijnalleenstrafbaaralservoordieneenwetbestondwaarindiestrafbaargesteldwerden.Deburgerendeoverheidwordengelijkbehandeldenmogenalleenaangepaktwordenopbasisvanwettendieeerderbestonden.Derechtstaatheeftdevolgendekenmerken:

1. Alleburgershebbengelijkerechten.2. Erissprakevanhetlegaliteitsbeginsel.3. Erissprakevaneenmachtenscheiding(TriasPolitica).4. Erissprakevanindewetvastgesteldegrondrechten(mensenrechten)

a. Klassiekeindividuelegrondrechtenb. Modernesocialegrondrechten.

Klassieke(individuele)grondrechten:Overheidmag,opuitzonderingenna,geeninbreukhieropmaken.bijv.vrijheidvanmeningsuitingengodsdienst.PassieveopstellingModerne(sociale)grondrechten:Deoverheidheeftzorgplicht,maarhetisnietdoorburgersafdwingbaar.Bijv.onderwijs,huisvestingenzorg.Actieveopstelling

2.2HetrechtssysteemHetrechtregeltnietalleendeverhoudingentussendeburgersendeoverheid,maarooktussendeburgersonderling.Publiekrecht:deverhoudingtussendeburgerenoverheid.(Vb:staatsrecht,strafrechtenbelastingrecht)Privaatrecht:deverhoudingtussenburgersonderling.(Vb:burgerlijkrechtenhandelsrecht)Volkenrecht:rechtmetbetrekkingtotmeerderelandendiesamenwerkenopbasisvaninternationaleafspraken.(Vb:Derechtenvandemens(VerenigdeNaties))

• Publiekrecht:(tussenburgersenoverheid;verticaal)o Staatsrechtgaatoverdeinrichtingvandestaato Strafrechtregeltdestraffenvoorwetsovertreders.o Belastingrechtregeltdefinancieringvandeoverheid

• Privaatrecht:(tussenburgersonderling;horizontaal)o Personen-enfamilierechtregelthuwelijk,echtscheiding,geboorteo Handelsrechtregeltdehandel;koopenverkoop

• Internationaalrecht:volkenrecht(vanbijv.EUofVN)o EVRMregeltdemensenrechtenindeEUo UVRM-intentieverklaringmensenrechten

23

Paragraaf3Hetontstaanvanderechtsstaat

• Alduizendenjarenoud:wettenvanHammoerabi/Tiengeboden• InM.E.MagnaCharta(1215,Engeland)grenzenaanmachtkoning(voordeadel)• TijdensopkomstProtestantisme“ActevanVerlatinghe”(1581)devorstkanafgezet

worden.• “BillofRights”(1688)toestemmingparlementnodig.• ‘DeclarationofIndependence’(1776)meteerstemensenrechten,vrijheiden

gelijkheid.• FranseRevolutie(1789)metleus“vrijheid,gelijkheidenbroederschap”enVerklaring

vandeRechtenvanMensenBurger.Klassiekegrondrechten.• NadeRussischeRevolutie(1917)meteersteaandachtvoorsocialemensenrechten.• ‘UniverseleVerklaringvandeRechtenvandemens’in1948doorVNàEVRM

(1951)Paragraaf4DeNederlandserechtsstaatindepraktijk

DeNederlandserechtsstaatverandertsteedsenisdusmoeilijkinbeeldtebrengen.OverhetalgemeenisNederlandeencivilsociety.Dathoudtindatereensterkmaatschappelijkmiddenveldis.InNederlandzijnveelgeorganiseerdegroependiezichbezighoudenmetburgerrechten(Vb:AmnestyInternational).