',+core

N

dad an a - 'door

F.van Eeden-II

-'-'~

: : : : SADHANA :: : :VAN

RAB I N D RANATH TAG O R EDOOR

FREDERIK VAN EEDEN

IL

- UITSLUITEMD -6EAUTORISEERDE- VERTALIINO -

TWEEDS DRUK

AMSTERDAM

1921

W. VERSLUYS

SADHANA

VERWEEZENLIJKING IN DE LIEFDE

Verweezenlijking in de liefde .

Wij koomen flu tot het eeuwige vraagstukvan het bestaan met en naast elkander van hetoneindige en het eindige, van het opperweezenen onze ziel . Dat is de opperste paradox dieten grondslag ligt aan alle bestaan . Wij kunnener nooit achter koomen, omdat we nooit buitende kwestie koomen to staan, en het dus nietkunnen opweegen teegen een ander denkbaaralternatief. Het vraagstuk bestaat echter slechtsin logischen zin ; in werkelijkheid biedt het onsniet de minste moeilijkheid . Logisch gesprooken,kan de afstand tusschen twee pu nten, hoe naook, oneindig genoemd worden, omdat hij on-eindig deelbaar is. Doch ooverschrijden doenwe de oneindigheid bij elken stag, en in wer-kelijkheid koomen we iedere seconde met deeeuwigheid in contact. Daarom zeggen danook eenige onzer wijsgeeren dat zooiets alseindigheid niet bestaat, het is slechts een maja,schijn . Het weezenlijke is het oneindige, enhet is slechts maja, de onwerkelijkheid, welke

8

SADHANA.

de schijn van het eindige veroorzaakt . Dochbet woord maja is niet dan een naam, het iszelf geen verklaring . Het zegt niets meer dandat bij de waarheid deeze schijn hoort, welkehet teegendeel van waarheid is ; hoe zij eeven-wel op een en dezelfde tijd kunnen bestaan,is onbegrijpelijk .Wij hebben wat we in Sanskrit dvandva

noemen, een reeks van teegenstellingen in deschepping ; zooals de positieve en de negatievepool, de middelpuntzoekende en de middel-puntvliedende kracht, aantrekking en afstooting.Dit zijn ook louter namen, die geen verklaringzijn. Het zijn slechts verschillende manierenom aan to geeven dat de waereld in zijn weezeneen vereeniging is van paren elkander bestrij-dende krachten . Deeze krachten werkeneevenals de linker- en de rechterhand van denmaker, in volstrekte harmonic, hoewEl zij inteegenoovergestelde richting werken .

Er is een band van harmonic tusschen onzebeide oogen, welke hen in eenheid doer func-tioneeren. Eeveneens is er een onverbreekbarecontinuiteit van betrekking in de physieke

SADHANA.

waereld tusschen, hitte en koude, licht en duister,beweeging en rust, als ook tusschen de lageen hooge nooten van een piano. Dat is dereeden dat teegenstellingen in het heelal geenverwarring teweegbrengen dochharmonie .Indiende schepping slechts een chaos was, zoudenwij ons de twee teegengestelde beginselenhebben voor to stellen als voortduurend trach-tende elkander de loef of to steeken . Hetheelal staat echter niet onder de krijgswet,welke berust op willekeur en slechts een voor-loopig en tijdelijk karakter draagt . Hier vindenwe geen macht die plotseling als een dollemantekeer kan gaan, of voor onbepaalden tijd kanvoortgaan op zijn weg naar bandeloosheid, alseen uit de maatschappij gestootene die alleharmonie met zijn omgeeving verbreekt ;inteegendeel, iedere macht moet in een ge-boogen lijn terugkeeren tot zijn eevenwigtstoe-stand . Golven rijzen omhoog, elk tot zijnafzonderlijke hoogte, en het komt ons voor ofzij elkander onverpoosd bekampen, dock slechtstot op zeekere hoogte ; en daardoor koomenwe tot het inzicht van de groote rust der zee,

i o

SADHANA.

waarmee zij alien in verband blijven en waartoezij alien moeten terugkeeren in een wonder-schoon ritme .

Inderdaad, deeze golvingen en trillingen, ditrijzen en dales is niet het werk van ongereegeldeverwringingen van ongelijke lichamen, zij vor-men een ritmischen daps . Ritme kan simmerontstaan uit de eerste de beste worsteling opgoed geluk in een strijd. Het grondbeginselmoet zijn eenheid met teegenstelling .

Het beginsel der eenheid is het mysterieller mysteries. Het bestaan eener dualiteitverpt terstond een vraag in onzen geest op,en wij zoeken de oplossing in bet Eene . Wan-neer wij ten siotte verband vinden tusschendeeze twee en hen daardoor zien als een inweezen, voelen wij dat wij tot de waarheid zijngeraakt. En das geeven wij uiting aan deezeverbijsterende paradox, dat het Eene zich voor-doet als veelen, dat de uiterlijke schijn deteegenstelling der waarheid is en toch onaf-scheidelijk ermee verbonden.

Vreemd genoeg zijn er menschen, die datgevoel van mysterie, dat ten grondslag ligt aan

SADHANA.

t

al onze verrukking, verliezen, wanneer zij deeenvormigheid der wet ontdekken, temiddender verscheidenheid in de natuur . Alsof dezwaartekracht zelf geen grooter wonder is dande val van een appel, alsof de evolutie vanden eenen trap van bestaan tot den anderenniet jets is, wat meer met alle verklaring spotdan een gansche reeks van scheppingen . Dezwarigheid is dat we zeer dikwijls bij zulk eenwet blijven stilstaan, alsof Zij het einddoel vanons onderzoek was, en dan koomen we tot deontdekking, dat zij zelfs nog niet een aanvangmaakt met de bevrijding van onzen geest . Zijverschaft slechts ons intellect voldoening, en daarzij niet tot ons gansche weezen spreekt, verstomptzij slechts den zin voor het oneindige in ons .

Een groot gedicht is, als het ontleed wordt,een verzameling afzonderlijke klanken . De leezerdie de beteekenis doorgrondt, welke de innerlijkemiddenstof is, die deeze uiterlijke klanken ver-bindt, ontdekt er een volmaakte ooveral geldigewet in, welke nimmer in de geringste matewordt geschonden ; de wet der evolutie van ge-dachten, de wet der muziek en van den vorm .

12

SADHANA.

Maar wet is op zich zelf een grens . Zij doetslechts zien dat al wat is, nimmer anders kanzijn . Wanneer iemand zich uitsluitend beezighoudt met het opspooren van de schakel dercausaliteit, valt zijn geest ten proof aan detyrannie der wet, op bet oogenblik dat hij aande tyrannie der feiten ontkomt. Wanneer wijbij bet leeren van een taal, na de zuiverewoordenkennis geraken tot de wetten waaraande woorden onderworpen zijn, hebben we reedsveel gewonnen . Doch als wij daar blijven stil-staan, en ons slechts beezighouden met demerkwaardigheeden van die vorming eener taal,en de verborgen oorzaken opspeuren van alhaar schijnbare grillen, bereiken wij bet eind-doel niet -- want spraakkunst is geen letter-kunde, verskunst is nog geen gedicht .

Wanneer wij aan de litteratuur toekoomen,koomen wij tot de ontdekking dat, ofschoon zijzich voegt naar de reegels der spraakkunst, zijeen bron van vreugde, en de vrijheid zeif is .De schoonheid van een gedicht is door striktewetten gebonden, toch stijgt bet daarboovenuit. De wetten zijn de vleugelen, zij houden

SADHANA.

I 3

hot niet omlaag, dock dragon hot omhoog naarde vrijheid . Zijn vorm is aan de wet onder-worpen, dock haar geest bestaat in schoonheid .De wet is de eerste stag tot de vrijheid, enschoonheid is de volkoomen bevrijding, welkestaat op hot voetstuk der wet. Schoonheidharmonieert in zich zelf de grens en hotgenerzijds, de wet en de vrijheid .In hot waereld-gedicht zijn de ontdekking

van de wet zijner ritmen, hot meeten van zijnuitzetting en inkrimping, beweeging en rust,

de studio van zijn evolutie van vormen enkenmerken, ware verrichtingen van den geest,maar wij kunnen daar niet bij blijven . Het is

als eon spoorwegstation ; dock hot perron isonze wooning niet . Slechts hij, die weet datde heele waereld eon scheppingswerk vanvreugde is, heeft de uiterste waarheid bereikt .

Dit brengt mij op de gedachte, hoe myste-rious de betrekking tusschen hot menschelijkhart en de natuur moot zijn . In de buiten-waereld van bedrijvigheid heeft de natuur eonaanschijn, maar in ons hart, in de innerlijkewaereld, vertoont zij eon gansch ander beeld .

t4 SADHANA.

Neem een voorbeeld de bloem van eenplant . Hoe fijn en sierlijk hij er uitziet, tochwordt hij genoopt een grooten dienst to doen,en zijn kleuren en vormen zijn alle passend bijzijn werk. Hij moet de vrucht voortbrengen,of de continuiteit der plant zal worden ver-brooken en de aard" zal eerlang veranderdzijn in een woestenij . Daarom zijn kleur engeur van de bloem er allemaal rnet de eenof andere bedoeling; nauwelijks heeft de bevruchting plaats gehad of de tijd van hetvruchtzetten is daar, dan schudt hij zijn fijnebloembladen of en een wreede spaarzaamheiddwingt hem zijn zoeten geur prijs to geeven .Hij heeft geen tijd om met zijn opschik toprijken, want hij heeft het uitermate druk.Van buiten of beschouwd, lijkt noodzaak deeenige factor in de natuur, waarvoor alleswerkt en in beweeging is . Daar ontwikkclt zichde knop tot bloem, de bloem tot vrucht, devrucht tot zaad, het zaad weer tot een nieuweplant, en zoo voort, de kringloop der ver-richtingen geschiedt zonder onderbreeking .Mocht zich eenige stooring of hindernis voor-

SADHANA.

I 5

doen, geen verontschuldiging zou worden aan-genoomen, en het ongelukkige ding, aldusgestuit in zijn beweeging, zou terstond met hetetiket averworpen» worden voorzien en nood-zakelijk moeten sterven en met grooten spoedmoeten verdwijnen. In het groote kantoor dernatuur zijn er ontelbare afdeelingen waar eeneindelooze hoeveelheid werk wordt afgedaan,en de schoone bloem welke gij daar aanschouwt,feestelijk uitgedoscht, en geparfumeerd als eenfat, is geenszins wat hij schijnt to zijn, maareerder lijkt hij op een arbeider, zwoegend inweer en wind, die een klare verantwoordingmoet afleggen van zijn werk, en die geen tijdheeft om even tot verademing to koomen enzijn hart eens op to halen aan spel en vroo-lijkheid .

Maar wanneer deeze zelfde bloem in hethart van den mensch komt, is het gedaan metzijn beezige werkdadigheid, en wordt hij hetzinnebeeld van gemak en rust . Hetzelfde voor-werp dat de belichaming is van eindeloozebedrijvigheid van buiten, is de volmaakte uit-drukking van schoonheid en vreede van binnen .

z

SADHANA.

De natuurweetenschap komt ons hier waar-schuuwen dat we ons vergissen, dat de bedoelingvan een bloem slechts bestaat in wat zichuiterlijk oopenbaart, en dat de betrekking vanschoonheid en liefelijkheid, die er volgens onsin ligt, slechts het werk is van onze eigenwillekeurige verbeelding .

Maar ons hart antwoordt dat we ons a11er-minst vergissen. In de sfeer der natuurdraagt de bloem een getuigschrift bij zich,dat hem aanbeveelt als in het bezit van eengeweldig vermoogen om nuttig werkzaam tozijn, maar hij hrengt een gansch andere aan-beveelingsbrief mee wanneer hij aan de deurvan ons hart aanklopt . Schoonheid wordtdan zijn eenige juiste betiteling. Op de eeneplaats komt hij als een slaaf en op de andereals een vrij man . Hoe zouden wij dan ver-trouwen stellen in zijn eerste aanbeveelingen geen geloof hechten aan de tweede? Datde bloem zijn bestaan gehad heeft in de on-verbrooken keeten der veroorzaking, is buitentwijfel waar ; dock dat is slechts een uiterlijkewaarheid. De innerlijke waarheid is : Waarlyk,

SADHANA,

uit de eeuwigduurende vreugde worden alle voor-

werpen gebooren.

De functie van een bloem ligt dus niet uit-sluitend in de natuur, maar zij heeft nog een

groote functie to verrichten in den geest vanden mensch. Wat is deeze functie dan wel?In de natuur is zijn werk dat van een dienaar,die zijn opwachting maakt op gezette tijden,dock in het hart des menschen komt hij als

een boode des Koonings . In de Ramayangwerd Sita, die met geweld van haar man ge-scheiden was en in Ravana's gouden paleishaar noodlot bejamnlerde, aangesprooken door

een boode, die een ring meebracht van haareigen geliefde Ramchandra . Het zien alleenervan oovertuigde haar van de waarheid dertijding die hij bracht . Zij was meteen gerust-gesteld en zeeker dat hij inderdaad van haar

liefste kwam, die haar niet vergeeten had en

bij de hand was om haar to redden .Een bloem flu is zulk een boode van onzen

grooten minnaar . Omgeeven door de prachten praal der waereldschheid, welke kan wordenvergeleeken bij Ravana's gouden stad, leeven

II

2

i 8

SADHANA.

we nochtans in ballingschap terwijl de onbe-schaamde geest der waereldsche voorspoed onsmet verlokkingen tracht to verleiden en onsopeischt als zijn bruid. Inmiddels komt debloom met eon boodschap van de ooverzijdeen fluistert ons in hot oor : «Ik bon gekoomen.Hij heeft mij gezonden . Ik bon eon boodevan den schoone, van hem wiens ziel de zaligheidder liefde is . Dit eiland van afzondering isdoor hem ooverbrugd, en hij heeft u niet ver-geeten, en wil u op dit oogenblik redden .Hij wil u tot zich optrekken en u tot zijneigen maken . Deeze schijn zal u niet vooreeuwig gekeetend houden .

Indien hot gebeurt dat wij dan wakker zijn,ondervragen wij hem : « Hoe koomen wij toweeten dat gij inderdaad van hem zijt ge-koomenl> De boode zegt : «Zie! Ik hob deezering van hem. Hoe liefelijk zijn de kleurscha-keeringen en de tooverteekenen! >

Ha, zonder twijfel is hot de zijne ja,werkelijk hot is onze trouwring . Nu is al hotandere vergeeten, en slechts dit liefelijk symboolvan de aanraking der eeuwige liefde vervult

SADHANA.

ons met een innig verlangen . Wij koomen tothet besef dat het paleis van goud, waarin wijons bevinden, niets met ons to maken heeft ---onze verlossing ligt er buiten, en daar zal onzeliefde vruchten baren en ons leeven zijn ver-vulling erlangen .

Wat voor de bij in de natuur niets dan kleuren geur is, en de teek~ns welke den juistenweg naar de hooning wijzen, is voor hetmenschelijk hart schoonheid en vreugde, on-bedorven door de noodzakelijkheid . Zij brengenhet hart een minnebrief, geschreeven in veel-kleurige letters .

Daarom zei ik u, dat hoe druk beezig onzewerkzame natuur naar buiten mooge zijn, zijeen geheime kamer in het hart heeft, waar zijvrijelijk in en uit gaat zonder eenig voorneemen .Daar wordt het vuur van haar werkplaats ver-anderd in lampen als op een feest, het rumoer vanhaar f abriek klinkt daar als muziek . De ijzerenkeeten van oorzaak en gevolg klinkt buiten inde natuur zwaar, dock in het menschelijk hartschijnt zijn onvermengd genot als het ware toklinken als de gouden snaren van een harp .

20

SADHANA.

Het lijkt inderdaad wonderlijk dat de natuurop een en hetzelfde tijdstip deeze twee aspectenvertoont en zoo teegengesteld - het eene vanslavernij en het andere van vrijheid . Onderdenzelfden vorm, klank en kleur en in den-zelfden smack worden twee teegengesteldetoonen gehoord, de een van noodzakelijkheiden de ander van vreugde . Uiterlijk is de natuurbeezig en rusteloos, innerlijk is zij slechts stilts envreede. Aan de eene zijde vertoont zij zwarenarbeid en can de andere zijde kalme rust. Haarslavernij ziet gij slechts van buiten, dock binnenin haar hart is een schoonheid zonder perk .

Onze ziener zegt : ~Uit vreugde zijn ailsschepselen gebooren, door vreugde worden zijin stand gehouden, naar vreugde schrijden zijvoorwaarts, en in vreugde keeren zij weer.

Niet dat hij de wet niet kept, of dat zijnbeschouwing van deeze oneindige vreugde voort-komt uit dronkenschap tengevolge van eenzwelgpartij in abstracts gedachten .

Hij erkent ten voile de onverbiddelijke wettender natuur en zegt : rHet vuur brandt uit vreesvoor hem (d .w.z. door zijn wet) ; de zon schijnt

SADHANA.

Z i

uit vrees voor hem ; en uit vrees voor hemdoen wind, golven en dood hun dienst . Hetis een regeering van ijzeren reegel, klaar omde minste oovertreeding to bestraffen . Tochzingt de dichter het blijde lied : «Uit vreugde zijnalle schepselen gebooren, door vreugde wordenzij in stand gehouden, naar vreugde schrijdenzij voorwaarts, en in vreugde keeren zij in .,

Het onsterfelijk weezen oopenbaart zich in vreugde-zorm . Zijn oopenbaring in schepping is uitde voiheid van zijn vreugde . Het is de natuurvan deeze oovervloeyende vreugde, zich toverweezenlijken in een vorm welke wet is . Devreugde, die zonder vorm is, moet scheppen,moet zich in vormen ooverbrengen . De vreugdevan den zanger wordt uitgedrukt in den vormvan een lied, die van den dichter in den vormvan een gedicht. De mensch is in zijn rot vanschepper steeds vormen scheppende, en zijkoomen voort uit zijn oovervloeyende vreugde .

Deeze vreugde, wier andere naam liefde is,moet juist door hare natuur voor hare ver-weezenlijking dualiteit hebben . Wanneer dezanger geinspireerd wordt, splitst hij zich in

22

SADHANA.

twee, in zich heeft hij zijn ander ik als hoorder,en de toehoorders zijn slechts een uitbreidingvan dit andere ik. De minnaar zoekt zijn eigenander ik in zijn geliefde . Het is de vreugdedie deeze scheiding in het leeven roept, om devereening door de hinderpalen to kunnen ver-weezenlijken .De amrztam, de onsterfelijke zeegen, heeft

hem in twee gedeeld. Onze ziel is de geliefde,het is het andere ik, wij zijn afgescheidenweezens ; dock indien deeze afscheiding volstrektwas, dan zou er volstrekte ellende en on-ge-leenigd kwaad in deeze waereld zijn. Dankonden wij uit de onwaarheid nooit de waar-heid bereiken, en bestond er geen hoop datwe van de zonde konden koomen tot reinheidvan hart ; dan zouden alle teegenstehingeneeuwig teegenstellingen blijven, en konden wenooit een middenstof vinden, waardoor onzeverschillen elkaar konden zoeken en vinden .Dan konden wij geen taal hebben, geen onder-linge verstandhouding, geen vermenging onzerharten, geen samenwerking in het leeven . DocFwij ontwaren inteegendeel dat de afzonderlijkheic

SADHANA,

der dingen in vloeibaaren toestand is . Hun onder-scheidingen zijn steeds wisselend, zij ontmoetenelkaar en gaan in elkaar op, tot natuurweeten-schap zelf in metaphysics verkeert, stof zijngrenzen verliest, en de bepaling van wat leevenis hoe langer hoe onbepaalder wordt .

Ja onze persoonlijke ziel is gescheiden vande opperste ziel, maar dit is niet geschied uitvervreemding dock uit volheid van liefde . Omdie reeden zijn onwaarheeden, lijden en allerleikwaad geen stilstand ; de menschelijke ziel kanze trotseeren, ze to booven koornen, ja, kanze zelfs geheel omzetten in nieuwe kracht enschoonheid .

De zanger brengt zijn lied oover in gezang,zijn vreugde in vormen, en de toehoorder moetbet gezang veer in de oorspronkelijke vreugdeooverbrengen ; dan is de gemeenschap tusschenden zanger en den toehoorder volkoomen . Deoneindige vreugde oopenbaart zich in meenig-vuldige vormen, en neemt daarbij den dwangder wet op zich, en wij vervullen onze be-stemming wanneer we van de vormen naar devreugde terugkeeren, van de wet naar de liefde ;

24

SADHANA.

wanneer we de knoop van het eindige vast-leggen en terugkeeren tot het oneindige .

De menschelijke ziel is op haar refs van dewet naar de liefde, van tucht naar bevrijding,van het zeedelijke naar het geestelijke gebied.Boeddha preedikte de tucht der zelfbeperkingen van het zeedelijke leeven ; het is een vol-koomen aanvaarding der wet. Deeze dwangder wet kan echter geen doe! op zich zelf zijn ;door haar door en door to leeren kennen, ver-krijgen wij het middel om haar to booven tokoomen . Zij gaat terug tot Brahma, tot deoneindige liefde, welke zich oopenbaart doorde eindige vormen der wet . Boeddha noemthet Brahma-vihara, de vreugde van in Brahmato leeven. Hij die deeze trap wil bereiken, zalvolgens Boeddha dniemand bedriegen, geen haatkoesteren teegen een enkel mensch, en nooitin boosheid willen krenken . Hij zal een on-meetelijke liefde hebben voor alle schepselen,eevenals een moeder heeft voor haar eenig kind,dat zij met haar eigen leeven beschermt. Boovenen beneeden hem en rondom zich heen zal hijzijn liefde uitstrekken, welke zonder grenzen

SADHANA.

Z 5

en hinderpalen is, en vrij van alle wreedheiden vijandigheid . Waar hij staat, zit, loopt ofligt, tot hij in slaap valt, zal hij zijn geestbeezig houden met deeze oefening in universeelewelwillendheid .

Gemis aan liefde is een snort verhardheid ;want liefde is de volmaking der bewustheid .Wij hebben niet lief omdat wij niet begrijpen,of liever, wij begrijpen niet omdat wij nietweeten wat liefde is . Want liefde is de opperstebeteekenis van alles om ons heen . Het is geenbloot gevoel ; bet is waarheid : bet is de vreugdedie de grondslag is van alle schepping . Het ishet witte licht der refine bewustheid dat van

Brahma uitstraalt. Om dus een to zijn met dit

sarvanuhbuh, dit al-voelend weezen dat in denheemel is, zoowel als in het binnenste onzer

ziel, moeten wij dat toppunt van bewustheid

bereiken, dat liefde is : Wie zou hebben kunnenademen o, f" beweegen, indien de heemel niet vervuldwas van vreugde, van liefde Het is door betverhoogen van ons bewustzijn tot liefdeen door het uit to strekken , oover deheele waereld, dat wij Brahmaavihara kunnen

26

SADHANA.

bereiken, de gemeenschap met deeze oneindigevreugde.

Liefde geeft zichzelf spontaan in eindeloozegaven. Doch deeze gaven verliezen hun voilebeteekenis als wij door hen niet geraken totdie liefde welke de geever is. Om dat to doen,moeten wij liefde in ons eigen hart dragen .

Hij die geen liefde in zich heeft, waardeert degaven van zijn geliefde slechts naar hun bruik-

baarheid . Doch nuttigheid is een tijdelijk en

gedeeltelijk begrip . Het kan nimmer ons geheeleweezen in beslag neemen ; wat nuttig is, raaktons slechts in het punt waar we eenige be-

hoefte hebben, Wanneer die behoefte is ver-zadigd wordt nuttigheid een last, als zij blijft

aandringen. Aan den anderen kant is een teekenalleen reeds van blijvende waarde voor ons,

wanneer wij liefde in het hart hebben . Want

zij heeft geen speciaal doe. Het is een doelop zich zelf; het is voor ons gansche weezenen kan ons daarom nooit verveelen .

De kwestie is: op welke wijze aanvaardenwij deeze waereld, die een volmaakte gave van

vreugde is? Zijn we er in geslaagd haar in ons

SADHANA.

27

hart op to neemen, waar wij de dingen veiligachter slot houden, die voor ons onsterfelijkewaarde hebben? Wij zijn steeds met koorts-achtige ijver in de veer om partij to trekkenvan de krachten van het heelal, om meer enmeer macht to verwerven ; wij kleeden envoeden ons uit zijn pakhuizen; wij grabbelennaar zijn rijkdommen, en zoo wordt de waereldons een terrein van ongevoelige meededinging .Maar waren wij hiertoe in het leeven geroepen,om onze eigendomsrechten oover deeze waerelduit to breiden en er een courant handels-artikel van to maken? Wanneer onze heelegeest er op gericht is, om van deeze waereldgebruik to maken, verliest zij voor ons haarzuivere waarde . We maken haar goedkoopdoor onze vunze begeerten ; en zoo trachtenwij tot het eind van onze dagen er alleenmaar van to leeven, en zien haar waarheidoover bet hoofd, eevenals een greetig kind, datbladen uit een kostbaar boek scheurt en trachtze op to slokken .

In de landen waar de menscheneeterij intwang is, beschouwt de eene mensch den andere

28

SADHANA.

als zijn voedsel . In zulk een land kan debeschaving het nooit ver brengen, want daarverliest een mensch zijn hoogere waarde, enwords inderdaad jets doodgewoons. Maar erzijn andere soorten van kannibalisme, misschienniet zoo ruuw, dock niet minder snood, waar-voor men niet ver hoeft to gaan . In landendie op een heel was hoogere trap van be-schaving staan, vinden we sours das de menschbeschouwd words als een lichaam zonder meer,en daar words hij gekocht en verkocht op demarks, uitsluitend naar de waarde van zijnvleesch . En sours ontleent hij zijn ganschewaarde aan zijn bruikbaarheid ; hij words totmachine gemaakt, en words door de menschenvan geld verhandeld, our meer geld door hemto verdienen. Zoo loopen onze lust, onzebegeerte, onze gemakzucht uit op het drukkenvan den marktprijs van den mensch tot zijnilaagste waarde . Het is zelf bedrog op grooteschaal . Onze begeerten maken ons blind voorde waarheid, die in den mensch is, en dit ishet grootste onrecht das wij onze eigen zielaandoen . Het stomps ons bewustzijn of en is

SADHANA.

29

niets anders dan een geleidelijke methode vangeestelijken zelfmoord . Het veroorzaakt ofzichtelijke ontsteekingen in het lichaam derbeschaving, does de krotten en bordeelen ont-staan, haar wraakzuchtige strafwetboeken, haarwreede gevangenisstelsels, haar georganiseerdemethode tot het exploiteeren van buitenlandscherassen tot zulk een mate, das men hen voort-duurend onrecht aandoet, door hen van detucht van zelf regeering to berooven en van demiddelen tot zelfverdeediging .

Natuurlijk is de eene mensch den andernuttig, omdat zijn lichaam een merkwaardigemachine is en zijn verstand een werktuig vanwonderlijke bruikbaarheid . Maar hij is eengeest eevenzeer, en deeze geest words slechtsnaar waarheid gekend door de liefde, wanneerwij een mensch bepalen naar de marktwaardevan den dienst, die wij van hem verwachten,kennen wij hem onvolmaakt . Met deeze be-perkte kennis van hem words het gemakkelijkvoor ons, hem onrechtvaardig to bejeegenenen gevoelens van zeegevierende zelfvoldaanheidto koesteren wanneer wij, ten gevolge van het

30

SADHANA.

een of ander wreed voordeel aan onze karat,meer uit hem kunnen halen dan wij betaaldhebben . Doch wanneer wij hem kennen alseen geest, kennen wij hem als jets eigens .wij voelen meteen dat wreedheid teegenooverhem, wreedheid teegenoover ons zelf is, hemverkleinen beteekent diefstal van onze eigenmenschelijkheid, en als wij trachten van hemto profiteeren uitsluitend voor ons persoonlijkvoordeel, winnen wij slechts aan geld of gemak,wat wij aan waarheid betalen.

Op zeekeren dag was ik uit varen op deGanges . Het was een schoone herfstavond.De zon was juist onder ; de stilte des heemelswas boordevol van onuitspreekelijke vreede enschoonheid . Het uitgestrekte wateroppervlakwas rimpelloos en weerspiegelde al de wisselendetinten van den gloed van den zonsondergang.Een mijlenlange verlaten zandbank lag als eenreusachtig amphibie-achtig reptiel uit het eenof andere anti-diluviaansche tijdperk, terwijlzijn schubben glinsterden in allerlei kleur-scha-keeringen . Terwijl onze boot zwijgend langsde steile never gleed, die weemelde van de

SADHANA. 3 I

nestgaten van een voogel-kolonie, sprong eens-kiaps een visch booven het water uit en verdweentoen, terwijl zijn verdwijnende gedaante allekleuren van den avond-heemel vertoonde. Hijtrok een oogenblik het veelkleurige scherm terzijde, waarachter een stilzwijgende waereld lag,vol van de vreugde des leevens . Hij kwamnaar booven uit de diepten van zijn mysterieuzewooning met een schoone dansende beweeging,en voegde zijn eigen muziek bij de stilzwijgendesymphonic van den stervenden dag. Ik voeldeme alsof mij een vriendelijke groet werd oover-gebracht, uit een vreemde waereld in haar eigentaal, en het ontroerde mijn hart met een lichtstraal van blij dschap . Toen riep eensklaps deman aan het roer met een duidelijke klank vanspijt in zijm stem : KHe! wat 'n groote visch!Hij zag op 't zelfde oogenblik de visch voor

zich, gevangen en toebereid voor zijn avond-eeten, Hij kon de visch slechts zien door zijnbegeerte, en bleef aldus verstooten van de voilewaarheid van zijn bestaan . Doch de menschis niet geheel en al dier. Hij streeft naar eengeestelijke vizie en dat is de vizie van de

32

SADHANA.

geheele waarheid . Dit geeft hem bet hoogstgenot, omdat bet hem de innigste harmoniconthult die tusschen hem en zijn omgeevingbestaat. Het zijn onze begeerten, die bet veldvan onze zelf-verweezenlijking beperken, deuitbreiding van ons bewustzijn in den wegstaan, en zonde verwekken, die bet binnenstesluithek is, dat ons van onzen God gescheidenhoudt, oorzaak als zij is van oneenigheid ende verwaande aanmatiging der afzondering .Want zonde is niet zoo maar een handelingzonder meer, dock bet is een leevensstandpuntdat als vaststaand aanneemt, dat ons doelbegrensd is, dat ons eigen ik de allerlaatstewaarheid is, en dat wij niet in essens alien eenzijn, dock dat ieder onzer er alleen is voor zij neigen afzonderlijke persoonlijke bestaan .

Zoo kunnen wij dus, ik herhaal bet, nimmereen juist in-zicht in den mensch hebben, tenzijwij liefde voor hem koesteren . Beschaving moetniet worden beoordeeld en afgemeeten naar demate barer machtsontwikkeling, dock naar demate waarin zij de liefde der menschheid heeftgeevolueerd en tot uitdrukking gebracht, door

SADHANA. 33

hare wetten en instellingen . De eerste en delaatste vraag die zij to beantwoorden heeft is ;,~6f en in hoeverre zij den mensch meer alsgeest dan als machine beschouwt. > Steedswanneer eenige oude beschaving in verval ge-raakte en onderging, was dit ten gevolge vanoorzaken welke gevoelloosheid des hartendeeden ontstaan en leidden tot het neerhoudenvan 's menschen waarde ; wanneer of de staat,of een machtige groep het yolk begonnen aanto zien als een werktuig van hun macht enmeer niet; wanneer de mensch, door zwakkererassen tot slavernij to brengen en to trachtenhen op alle manieren er onder to houden, degrondslagen van zijn grootheid, zijn eigen liefdevoor vrijheid en recht-en-billijkheid aantast .Beschaving kan zich nimmer staande houdenop kannibalisme in eenigen vorm . Wantdatgene, waardoor de mensch alleen waarachtigis, kan slechts worden gevoed door liefde enrechtvaardigheid .En zooals het met de menschen is, zoo is

het ook met dit heelal, wanneer wij naar dewaereld kijken door den sluyer onzer begeerten,

II

3

34 SADHANA.

maken wij haar klein en eng, en missen hetinzicht in haar volleedige waarheid. Natuurlijkligt het voor de hand dat de waereld onsdient en in onze behoeften voorziet, maardaarmee is onze betrekking tot haar niet af-geloopen . Wij zijn aan haar gebonden meteen inniger en waarachtiger band dan die dernoodzakelijke behoeften . Onze ziel wordt tothaar aangetrokken ; onze liefde voor het leevenis in werkelijkheid ons verlangen our onzebetrekking met deeze groote waereld voort tozetten. Deeze betrekking is er een van liefde .Wij zijn blij dat wij in haar leeven ; wij zijnaan haar gehecht met tallooze draden, die zichuitstrekken van deeze aarde tot de sterren .De mensch tracht dwaasselijk zijn superioriteitaan de toonen door zich to verbeelden dathij radikaal gescheiden is van wat hij noemtzijn physieke waereld, die hij in zijn blindegeestdrijverij sours zoo ver gaat in het geheelniet to willen erkennen, haar houdend voorzijn vreeselijksten vijand . Toch wordt het voorden mensch, naarmate zijn kennis vordert,steeds moeilijker zijn afgescheidenheid als jets

SADHANA . 35

vaststaands to blijven zien, want een voor eenverdwijnen alle omheiningen, die hij in zijnverbeelding om zich heen had opgezet .Telkenmale als wij een van onze kenmerken

van volstrekte onderscheiding, door welke wijaan onze menschelijkheid het recht toekendenzich afgezonderd van hare omgeeving to houden,verliezen, geeft dat ons een schokkend gevoelvan verneedering . Doch wij dienen ons hier-aan to onderwerpen . Als wij onzen hoogmoedop het pad onzer zelfverweezenlijking zettenorn verdeeling en oneenigheid to stichten, zalhij vroeg of last onder de widen der waarheidkoomen en tot gruis worden verpletterd . Neen,wij zijn niet bezwaard met een monsterachtigesuperioriteit, reedeloos in haar zonderlingeabrupte onsamenhangendheid met de anderedingen. Het zou uiterst verneederend voorons zijn in een waereld to leeven, zoo on-meetelijk ver beneeden ons staande wat betreftde kwaliteit harer ziel, eevenals het weerzin-wekkend en verneederend zou zijn zidh tolaten omringen en bedienen door een heir-leeger van slaven, dag en nacht, van onze

SADHANA.

geboorte tot onzen dood . Inteegendeel, deezewaereld is onze eevenknie, en was meer zegt,wij zijn er een mee .

Door onze vorderingen in de studie dernatuur words de volleedigheid der waereld enonze eenheid met haar duidelijker voor onzengeest . Wanneer deeze gewaarwording van devolkoomenheid der eenheid niet uitsluitendverstandelijk is, wanneer zij ons heele weezenoopenstelt voor een heldere bewustwording vanhet Al, dan wordt zij een stralende vreugde,een ooverspreidende liefde. Onze geest vindtzijn ruimer zelf in de geheele waereld, en isvervuld van een volslagen zeekerheid das hijonsterfelijk is . Hij sterft honderd dooden inde omsluitingen van het zelf ; want afgescheiden-heid is tot sterven gedoemd, en kan niet eeuwigworden gemaakt. Doch hij kan nimmer stervenwaar hij een is met het al, want daarin is zijnwaarheid en zijn vreugde . Wanneer iemandzijn ritmischen klop van het ziele •leeven dergeheele waereld in zijn eigen ziel voelt, danis hij vrij . Dan krijgt hij toegang tot hetgeheim minnespel das gaande is tusschen deeze

SADHANA. 37

schoone waereld-bruid, gesluyerd met den sluyerder veelkleurige eindigheid, en de paramatmam,den bruidegom in zijn smetteloos wit gewaad .Dan weet hij dat hij deelneemer is aan ditluisterrijk festijn der liefde en een geziene gastop het feest der onsterfelijkheid . Dan verstaathij de beteekenis van het lied van den ziener-dichter, waar hij zingt : « Uit liefde is de waereldgebooren, door liefde wordt zij in stand gehouden,naar liefde schrijdt zij voorwaarts en tot liefdekeet zij in .,

In liefde gaan alle teegenstellingen des bestaansop en gaan erin teloor. In liefde alleen zijneenheid en tweeheid niet on-eens . Liefde kanniet anders dan tegelijkertijd een en twee zijn.

Liefde alleen is beweeging en rust in-een . Onshart blijft van plaats veranderen tot het liefdeheeftgevonden, en dan vindt het ook rust. Doch deezerust zelf is een intense vorm van activiteit, waaruiterste werkloosheid en onophoudelijke geest-kracht in hetzelfde punt in liefde samenkoomen .

In de liefde worden winst en verlies in har-monic gebracht. Op haar balans staan credit-~n debetposten in dezelfde kolor en worden de

38

5ADHANA.

uitgaven bij de ontvangsten opgeteld . Op ditwonderlijk festijn der schepping, deeze grooteplechtigheid der zelf-opoffering God's, geeft deminnaar zich zelf voortduurend prijs, om zichin liefde to herwinnen . Ja waarlijk, het is deliefde die de verrichting van het prijsgeeven endie van het ontvangen bijeen brengt, en deezebeiden onafscheidelijk vereent.

In de liefde vindt gij aan een der poolen betpersoonlijke en aan de teegenoovergestelde hetonpersoonlijke . Aan de eene hebt gij de posi-tieve verzeekering : -- Hier ben ik! aan deandere de niet minder krachtige ontkenning --ik ben niet . Wat is liefde zonder dit ego?Doch aan den anderen karat weer, hoe is liefdedenkbaar met dit ego en niets meer?

Gevangenschap en bevrijding zijn in de liefdegeen teegenstellingen . Want de liefde is te-gelijkertijd zoo vrij en zoo gebonden moogelijk,Als God volstrekt vrij was, zou er geen schep-ping zijn. Het oneindige weezen heeft zichhet mysterie van het eindige toegevoegd . Enin hem, die liefde is, zijn eindigheid en on-eindigheid tot een gemaakt.

SADHANA. 39

Eevenzoo words bet niets dan een woorden-spel, wanneer wij praten oover de betrekkelijkewaarde van vrijheid en niet-vrijheid . Wij kunnenniet zeggen das wij vrijheid alleen begeeren, wijhebben slavernij eeven goed noodig. Het isde verheeven funetie der liefde alle beperkingenmet blijdschap to aanvaarden en er booven uitto stijgen . Want niets is onafhankelijker danliefde, en weederom, waar elders zullen wijzooveel afhankelijkheid vinden? In de liefdeis slavernij eeven roemrijk als de vrijheid .De vaishnava godsdienst heeft boutweg ver-

klaard das God zich aan den mensch verbondenheeft, en daarin bestaat de hoogste roem vanhet menschelijk bestaan . In de betoovering vanbet wonderlijke ritme der eindigheid binds hijzichzelf bij iederen stag, en geeft zoodoendeuiting aan zijn liefde in muziek, in zijn meestvolmaakte lyriek der schoonheid. Met schoon-heid tracht hij ons hart to winnen ; zij kan geenandere bestemming hebben . Zij leers ons alomdas machtsvertoon niet de allerlaatste beteekenisder schepping is ; waar slechts een weinig kleur,de klank van een lied, of bekoorlijkheid van

40

SADHANA.

vorm is, daar klinkt de roepstem der liefde.De honger dwingt ons zijn beveelen na tokoomen, dock honger is niet het laatste woordvoor den mensch . Er zijn menschen geweestdie zijn beveelen hebben getrotseerd, om tolaten zien dat de menschelijke ziel niet onderden druk van gebrek en bedreiging met pijnaan bet wankelei~ to brengen is . Ja waarlijk,om het leeven van een mensch to leiden, moetenwij zijn behoeften dagelijks weerstaan, de ge-ringsten onder ons zoowel als de grootsten .Doch aan den anderen kant is er een schoon-heid in de waereld, welke onze vrijheid nimmeraantast, en nimmer een vinger opheft om onshaar heerschappij to doen erkennen f Wij kunnenhaar bestaan volkoomen ignoreeren zonder daar-door eenigerlei straf op to loopen . Het is onseen lokstem, geen bevel. Zij zoekt de liefdein ons, en liefde kan nimmer door dwang ge-wonnen worden . Neen, dwang is zeer zeekerniet bet uiterste beroep op den mensch, dockvreugde is bet. En vreugde is alom ; zij is inbet groene dekkleed der aarde ; in bet refineblauw des heemels ; in de kwistige ooverdaad

SADHANA. 4'

der lente ; in de strange onthouding van dengrijzen winter ; in bet leevende vleesch, dat onsgeraamte met beweeging bezielt ; in hetvolmaakteeevenwigt van de menschelijke gestalte, eedelen opgericht; in hat leaven ; in hat aanwendenal onzer vermoogens ; in hat verwerven vankennis ; in hat blijmoedig sterven tar wille vanvoordeelen welke slechts aan anderen ten goedekunnen koomen. Blijdschap is er allerweegen ;en is oovertollig en ooverboodig ; en nog starker,zij is veelal in opstand teegen de allerdringendstebeveelen der noodzakelijkheid . Zij bestaat alseen leevend betoog dat de banden der wetslechts door de liefde kunnen worden verklaard ;zij zijn als lichaam en ziel . Vreugde is deverweezenlijking van de waarheid der eenheid,de eenheid van onze ziel met de waereld envan de waereldziel met den oppersten minnaar .

VE RWE E Z E N LIJ KI N G I N DOEN EN LATEN .

Verweezenlijking in doen en laten.

Slechts zij die eenmaal geweeten hebben, datvreugde zich oopenbaart in gebonden vormender wet, hebben geleerd booven de wet uit tostijgen . Niet dat de banden der wet opgehoudenhebben voor hen to bestaan -- dock dat debanden voor hen zijn geworden als de vorm vanleevend geworden vrijheid . De vrijgewordenziel vindt genot in het aanvaarden van banden,en zoekt aan geen enkele to ontkoomen, wantin elke band voelt zij de oopenbaring eenerinnerlijke kracht, welker vreugde is in schepping .

Uiteraard houdt daar waar geen banden zijn,waar de waanzin van losbandigheid en vrijddmheerscht, de vrijheid der ziel op . Daar geschiedthaar leed, daar wordt zij gescheiden van hetoneindige, en lijdt zij de smart der zonde.Telkens als zij, gehoor geevende aan den lok-stem der verleiding, zich aan de banden derwet onttrekt, dan roept de ziel uit, als een kindberoofd van den steun van moeders armen :Tref mij niet, `Bind mij ~, zoo bidt zij, ro bind

46

SADHANA.

mij met de banden van uw wet ; bind mij innerlijken uiterlijk ; houd mij vast ; last mij in de omknellingvan uw wet vastgebondenworden tegader met uwvreugde; bescherm mij door uw steevige houvastteegen de doodelijke verslapping der zonde .

Gelijk er zijn die, in de gedachte dat wethet teegenoovergestelde is van vreugde, dron-kenschap verkeerdelijk voor vreugde houden,zoo zijn er veelen in dit land die zich verbeeldendat beezigheid teegenoover vrijheid staat . Zijdenken dat beezigheid als behoorende tot hetstoffelijke plan, de vrije geest der ziel to kortdoet en aan banden legs . Wij dienen echterniet to vergeeten dat, zooals vrijheid aan den dagtreedt door vrijheidsbeperking, zoo ook de ziel indoen en laten haar vrijheid vindt, omdat vreugdegeen uitdrukking kan vinden in zich zelf alleen,verlangt zij naarde wet die buiten haar is . En eeven-zoo heeft de ziel, omdat zij in zich zelfgeenvrijheidkan vinden, behoefte aan uiterlijke handeling . Deziel des menschen ontdoet zich gestadig van haareigen plooyen ; zij bntplooyt zich door haarwerksaamheid ; ware bet anders geweest, danhad zij nimmer vrij-willig werksaam kunnen zijn .

SADHANA . 47

Hoe meer de mensch werkt en werkelijk maaktwat in hem schuilde, hoe naderbij hij het verreWat-nog-koomen -moet, brengt. In deezeverwerkelijking maakt de mensch zich al meeren meer onderscheiden, en ziet hij zichzelfvoortduurend duidelijker onder nieuwer ennieuwer aspekten to midden zijner verscheidenwerksaamheeden, in den staat, en in de ge-schiedenis. Deeze vizie wijst op de koomendevrijheid .

Vrijheid bestaat niet in duisternis, noch invaagheid. Geen slavernij zoo vreeselijk als dieder duisternis. Om daaraan to ontkoomenworstelt hed zaad om to ontspruiten en de knopom to ontbloeyen . Om zich van deeze omhullingvan vaagheid to ontdoen, zoeken de gedachtenin onzen geest voordurend naar een kans omeen uiterlijken vorm aan to neemen ; op de-zelfde wijze is onze ziel, teneinde zich los tomaken van den neevel der onduidelijkheid enaan den dag to kunnen treeden, voortdurendbeezig voor zich zelf het aanzijn to geeven aannog braakliggende terreinen van werksaamheid,zelfs aan dezulke, welke niet strikt noodig zijn

48 SADHANA.

voor de bedoelingen van haar aardsche leeven .En waarom ? Omdat zij behoefte heeft aanvrijheid . Zij wil zich zelve zien om zich toverweezenlijken .

Als de mensch het onbewoonbaar deel deraarde inkrimpt, en zich een lusthof schept, isde schoonheid die hij aldus uit haar afstootendeomkleeding bevrijdt de schoonheid zijner eigenziel. wanneer hij orde en tucht zaait to middender eigenzinnige en dwarskoppige menschen-maatschappij, is het goede dat hij bevrijdt vande teegenwerking door het kwade, het goedevan zijn eigen ziel: zonder aldus, van buitenbevrijd to zijn, kan hij van binnen geen vrijheidvinden. Zoodoende is de mensch voortdurendbeezig zijn vermoogens, zijn schoonheid, zijngoedheid en zijn ziel zelve in handeling tobevrijden. En hoe beeter hij hierin slaagt,des to grooter zal hij zichzelf bevinden, desto ruimer wordt het veld van zijn zelf kennis .De Oepanishad zegt : Slechts in voile beezig-

heid zult gij een honderdtal jaren wensehen toleeven . Dit zeggen zij die vol op van devreugde der ziel hadden geproefd . Zij die de

SADHANA . 49

ziel ten voile hebben gesmaakt, hebben nimmer

bloenl, wier stengel zoo slap is, dat hij bezwijktvoor dat zij tot bloem is uitgegroeid . Zijklemmen zich met alle macht aan hat leavenvast en zeggen nimmer zullen wij loslaten voorde vrucht rijp is . Zij wenschen, in hun vreugde,zich krachtig in hun leaven en hun werk todoen gelden . Lijden en kommer brengen henniet van hun stuk, zij laten zich niet door huneigen zwaarmoedigheid in hat stof terneerslaan .Met opgerichten hoofde schrijden zij door hatleaven, als zeegevierende helden, zich zelf ziendeen verschijnende in toeneemende weerschitteringvan ziel, zoowel door vreugde als door smart .De vreugde huns leaven houdt gelijken tredmet de vreugde van die groote beweegkracht,die aldoor beezig is met opbouwen en of breekenoover de heele waereld . De vreugde van hatzonnelicht, de vreugde van de vrije lucht, ver-mengt zich met de vreugde van hun leaven endoet in hen erl buiten hen een zoete harmonie

II

4

op treurende toon van de zorgeloosheid dasleavens gesprooken of van de slavernij derwerksaamheid . Zij zijn niet als de zwakke

5o

SADHANA,

heerschen . Zij zijn bet die zeggen ; In voileGeezigheid alleen zult gij wensciten een honderdtaljaren to leeienDe levensvreugde en de werklust van den

mensch zijn volstrekt waarachtig. Het geeft nietto zeggen, dat het een zinsbegoocheling vanons is ; dat wij het pad der zelf verweezenlijkingeerst kunnen betreeden na het opzijzetten daar-van. Het zal nooit ergens toe leiden een poogingto doen tot verweezenlijking van bet oneindige,buiten de waereld van bet doen en laten om .Het is niet de waarheid dat de mensch be •

drijvig is onder dwang . Als er dwang is aande eene zijde, aan de andere karat is er eengevoel van vreugde ; aan de eene karat wordtde lust tot werksaamheid aangespoord doornooddruft, aan de andere karat spoedt zij zichzelve voort naar haar natuurlijke vervulling .Dat is de reeden waarom, naarmate's menschenbeschaving toeneemt, zijn verplichtingen toe-neemen en teevens het werk dat hij willens opzich neemt. Men zou zoo meenen dat denatuur hem ruim genoeg to doen had gegeevenom hem beezig to houden, of liever, dat zij

SADHANA,

z

hem aijakkerde met de zweep van honger endorst -- maar neen . De mensch vindt datniet voldoende . Hij is niet tevreeeden metalleen het werk to doen, dat de natuur hemvourschrijft, gemeenschappelijk met de voogelenen viervoetige dieren . Hij moet ze met allegeweld oovertreffen, zelfs in werkdadigheid .Geen leevend schepsel moet zoo hard werkenals de mensch ; hij heeft het niet kunnen nalatenzich een uitgestrekt arbeidsveld to scheppenin de maatschappij ; en in dit arbeidsveld ishij eindeloos beezig met opbouwen en neer-halen, wetten in to stellen en ze weer op toheffen, het opstapelen van massa's grondstoffen,en daar is hij onophoudelijk aan het denken,zoeken en lijden . In dit veld heeft hij zijngeweldigste veldslagen geleeverd, zich heteeuwige nieuwe leeven verworven, de dood totroemvolle onderscheiding gemaakt, en verrevan moeilijkheeden to ontduiken, heeft hij zichwillens en weetens zonder verpoozen nieuwemoeilijkheeden op den hats gehaald . Hij isachter de waarheid gekoomen, dat hij nietvolleedig is in den kooi zijner onmiddellijke

5 a

SADHANA .

oomgeeving, dat hij grooter is dan zijn ikheidvan het oogenblik, en dat al mooge het eeniggerief meebrengen op een plaats to blijvenstilstaan, de stilstand des leevens zijn warefunctie to niet doet, zoowel als de werkelijkebedoeling zijns bestaans .

Deeze mahati zivashlih

deeze groote ver-nietiging kan hij niet verdragen, en dien oover-eenkomstig zwoegt en lijdt hij, ten einde ingestalte to winnen, door booven zijn teegen-woordige gedaante uit to stijgen, ten eindedat to worden wat hij flu nog niet is . In deezearbeid ligt 's menschen roem, en omdat hijdat weet, daarom heeft hij zijn arbeidsveldniet zoeken to beperken, dock is hij voortdurendbeezig de perken daarvan verder to stehen .Somtijds dwaalt hij zoover af, dat zijn werkdreigt zijn beteekenis to verliezen, of veroor-zaakt zijn heen en weer gedraaf geduchtedraaikolken om verschillende middenpuntendraaikolken van eigen-belang, van machts-ver-heffing . Niettemin, zoolang de kracht desstrooms nog niet verlooren is gegaan, is erniets to duchten ; de hindernissen en de doode

SADHANA .

opeenstapelingen van zijn werksaamheid wordenverstrooid en meegevoerd, de onstuimige be-weegkracht herstelt zijn eigen fouten en heftze op . Alleen wanneer de ziel in het stil-staande water van den slaap verzinkt, krijgenhaar vijanden de ooverhand en wordt haarvrijheid van beweeging door deeze hindernissenzoozeer belemmerd, dat zij zich er niet meervan kan losmaken . Vandaar dat wij gewaar-schuwd zijn door onze leeraren, dat wij omto werken moeten leeven, en om to leevenmoeten werken ; dat leeven en werken onaf-scheidelijk met elkaar verbonden zijn .

Het is de meest kenmerkende eigenschapvan het leeven, dat het in-zich-zelf niet vol-koomen is; het moet uit-koomen . Zijn waar-heid lint in een harmonisch verkeer tusscheninnerlijk en uiterlijk. Ten einde to leevendient het lichaam zijn verscheidene betrekkingenmet licht en lucht van de buitenwaereld toonderhouden, - niet alleen om leevens-krachtto verwerven, dock eeveneens om deeze aanden dag to brengen . Zie eens hoe bet lichaamvolkoomen in beslag wordt genoornen door

54 SADHANA .

zijn eigen inwendige beezigheeden ; zijn hart-slag mag geen seconde ophouden, maag enhersenen moeten onophoudelijk doorwerken .Toch is dit niet voldoende ; uiterlijk is hetlichaam aldoor rusteloos ; zijn leeveii voert bettot een eindelooze daps van werk en spelvoor de buitenwaereld ; het kan zich niet tevreeden stellen met den kringloop zijner in-wendige economic, en vindt slechts de ver-vulling van zijn vreugde in zijn uittochten inde buitenwaereld .

Niet anders staat het met de ziel, zij kanniet van haar eigen innerlijke gevoelens enverbeelding bestaan . Zij heeft steeds behoefteaan uiterlijke objecten ; niet uitsluitend om haarinnerlijk bewustzijn to voeden, dock eeveneensom zich zelf to doen gelden in doen en laten,niet alleen om to ontvangen, dock ook om togeeven .

De onloochenbare waarheid is, dat wij nietkunnen leeven indien wij hem, die de waarheidzelf is, in twee stukken deelen . Wij moetenonze toeverlaat zoowel in als buiten hem vinden,In welk opzicht wij hem ook verloochenen,

bSADHANA.

5 5

daarin bedriegen wij ons en halen wij ons schadeen schande op den hats . Brahma hee ft mijniet verlaten, laat mij Brahma niet zerlat~-n .Als wij zeggen, dat wij hem mochten verweezen-lijken door enkel zelfbespiegeling en hem buitenonze uiterlijke beezigheid wilden houden ; datwij geluk in hem zouden willen smaken doorde liefde in ons hart, dock niet hem wildeneeren door uiterlijke eere-diensten ; of dat wijhet omgekeerde zeggen, en ons op den onder-zoekingstocht des leevens aan de andere zijdeto zwaar beladen, het is om het eeven, in beidegevallen zullen wij wankelen op onze beenentot wij er bij neervallen .

Op bet groote westelijk vastland bespeurenwij dat de menschelijke ziel zich voornamelijkbekommert om hare vergrooting naar buiten ;het oopen veld der machtsoefening is haarterrein . Haar vooringenoomenheid is geheel enal gericht op de waereld der uitgestrektheid,en liefst zou zij dat veld van innerlijk bewust-zijn ter zijde laten - ja er nauwelijks geloofaan hechten . En zoover is het in dit opzichtreeds met haar gekoomen, dat de perfectie der

56

SADHANA.

vervulling voor haar nergens schijnt to bestaan .Haar natuurweetenschap heeft het steeds gehadoover de nimmer-eindigende evolutie der wae-reld. Haar metaphysics is flu begonnen ooverde evolutie van God-zelf to spreeken . Zij willenniet toegeeven dat Hij is ; volgens hen wasHij ook nog in wording .

Het schijnt maar niet tot hun besef door todringen dat, terwijl het oneindige altijd grooteris dan alle perken die men zou kunnen stellen,het eeveneens volkoomen is ; dat Brahma is :aan den eenen kant zich ontplooyende, aanden anderen kant volmaking ; dat in het geneopzicht hij is : essens, in het andere : oopen-baring beide tegader en tegelijkertijd, zooalshet lied is gelijk-tijdig met het zingen . Dit isals het bestaan van het bewustzijn van denzanger oover het hoofd to zien en to zeggendat alleen het zingen aan den gang is, dat ergeen zang is . Ongetwijfeld is alleen het zingendirect waarneembaar voor ons en nooit het liedals een geheel op een en hetzelfde oogenblik ;dock weeten wij niet aldoor dat het lied van hetbegin tot het eind in de ziel des zangers is?

SADHANA, 57

Het is dit vasthouden aan het doen en hetworden dat ons in het Westen de bedwelmingvan bet machtsbezit doet beleeven . Deezemenschen schijnen vastbeslooten om alles tovernielen en aan to fasten door geweld . Zijwillen aldoor met alle geweld doende zijn ennooit gedaan wordende - heist zouden zij dendood zijn natuurlijke plaats in het waereld-stelsel ontzeggen - zij kennen de schoonheidniet der volleedigheid .

In ons land dreigt het gevaar van de teegen-oovergestelde zijde . Onze eenzijdigheid is duseen andere en juist op de innerlijke waereldgericht . Met verachting zouden wij ons willenafkeeren van het veld van macht en vergrooting .Wij zouden Brahma alleen willen verweezen-lijken in ooverpeinzing van zijn volkoomenheid,wij hebben uitgemaakt dat wij Hem niet willenzien in de wisselwerking des heelals in zijn aspectvan ontwikkeling . Daarom treffen wij bij onzezoekers zoo vaak de bedwelming des geestesaan en de daaruit voortvloeyende verlaging .Hun vertrouwen wil den band der wet nieterkennen, hun verbeelding last zich door niets

58

SADHANA.

weerhouden in haar boovenaardsche vlucht, iiiachten het ver beneeden zlch van hun wijze

van doen reekenschap of to leggen teegenoover

de reede. Hun intellect loopt volslagen droogin hun ijdele poogingen om Brahma niet anders

dan on-afscheidelijk van zijn schepping to zien,en hun hart das Hem slechts binnen de grenzender eigen opwellingen wil erkennen, zwijmelt in

de drunken extase der eigen gemoedsbeweeging .Zij hebben zelfs niet meer de beschikking oovereenigerlei maatstaf om daarmeede of to meetenhet verlies aan kracht en karakter, waardoor

de menschheid op de been words gehouden,loochenende als zij zijn de banden der wet en

de rechtmatige aanspraken van alle be-drijf in

de waereld der uiterlijkheid .Ware geestelijkheid echter, zooals deeze wordt

geleerd in onze geheiligde leer, is rustig ineevenwicht in hare sterkte, in de wisselwerkingvan het innerlijke en het uiterlijke . De waar-

heid heeft haar wet, zij heeft ook hare vreugde .Aan haar gene zijde words gezongen hetBlcayadasyagmistapati9, aan de andere zijde het

i) «Uit vrees voor hrm is het vuur brandende», enz .

SADHANA. 59

Anandddhyewa khal~imani bhutc~ni jayantel) .

Vrijheid is onmoogelijk to bereiken zonder.onderwerping aan de wet, want in een opzichtis Brahma door zijn waarheid gebonden, aanden anderen leant is hij in zijn vreugde vrij,wat onszelf betreft, slechts wanneer wij ten

eenenmale onderworpen zijn aan de bandender wet, worden wij ten voile de vreugde dervrijheid deelachtig . En hoe? Zooals de snaardoet, die aan de harp gebonden zit. Als deharp strak gespannen is, als er niet de minsteversiapping is in de vastheid van haar verband,slechts dan komt er muziek uit ; en de snaarwelke in hare melodie booven zich zelf uitstijgt,vindt bij ieder akkoord haar ware vrijheid .Juist omdat zij aan den eenen karat aan zulkeharde en vaste reegels gebonden is, lean zijaan den anderen leant deeze wijde ruimte dervrijheid vinden in muziek. Zoolang de snaarniet goed gespannen was, was zij inderdaadniet meer dan vastgebonden ; toch zou eenver •lossing van den band haar geen vrijheidhebben gebracht, daar zij deeze slechts ten

i) ~Uit Vreugde worden alle schepselen ge boorcns, enz .

6o

SADHANA.

voile kan verwerven door vaster en vaster toworden aangedraaid tot zij de juiste toonhoogtezal hebben verkreegen .

De lage en de hooge snaren van onze plichtzijn slechts zoolang banden, als wij niet instaat zijn ze vast en zuiver gestemd to houdenop de wet der waarheid ; en wij kunnen aanhet losmaken daarvan, waardoor zij in niets-waardige vadsigheid geraken, niet best debenaming van tbevrijding~ geeven . Daaromwilde ik zeggen, dat het oprechte streeven bijhet zoeken naar waarheid, naar dharma, nietbestaat in het veronachtsamen van alle beezig-heid, dock in de steeds hechter en hechterovereenstemming daarvan met de eeuwigeharmonic. In woorden gebracht zou dit streevenaldus moeten luiden : Welke werken qij ook moogtdoer, wijd ze Brahma . Dat wil zeggen, deziel moet zich in al haar werken aan Brahmaofferen, Deeze wijding is het lied der ziel,hierin ligt hare vrijheid . Vreugde heerschtwanneer alle werk het pad wordt dat voertnaar vereening met Brahma ; wanneer de zielophoudt voortdurend in haar eigen begeerten

SADHANA .

hi

terug to keeren ; wanneer onze zelf opofferiugmeer en meer intens wordt . Dan is er vol-koomenheid, dan is er vrijheid, dan komt, nogin deeze waereld, het koninkrijk Gods .

Wie zou, gezeeten in zijn eigen hoekje,deeze grootsche zelf uiting der menschheid inwerksaamheid, deeze onophoudelijke zelf toe-wijding, willen bespotten? Wie is daar diedenkt, dat de vereening van God en denmensch to zoeken is in een particuliere ver-blijding van zijn eigen verbeelding, ver vande zich heemelhoog verheffende tempel dermenschelijke grootheid, welke de ganschemenschheid onverdrooten door alle eeuwenheen ongeacht zonnehitte en stormweer, metinspanning van alle krachten beezig is op torichten? En wie vindt dat een dergelijkeaparte gemeenschap met God de hoogste vormvan godsdienst is?

0 gij, verbijsterde en verdoolde zwerver, gijSannyasin, bedwelmd van den wijn der zelfbeneeveling, hoort gij nog niet het voort-schrijden der menschelijke ziel fangs den straat-weg die zich kronkelt door de wijde landouwen

62

SAD HANA.

der menschheid het gedreun der wielen vande kar beladen met hare volvoeringen, de karwelke bestemd is de grenzen to ooverschrijdendie haar uitdijing in het heelal in den wegstaan? De bergen zelve splijten oopen enwijken vaneen om doortocht to geeven aanhare bannieren die triomfantelijk in den aetherwapperen ; als de neevels vluchten voor denzon, zoo wordt het verwarde net der duisterematerie vaneen gereeten bij haar nadering, dieniet to stuiten is . Pijn, ongemak en wanorde,zij wijken stag voor stag terug waar zij haarintocht houdt ; de hindernissen van onweetend-heid worden gestadig uit den weg geruimd ;de duisternis der verblinding wordt allengsdoorboord ; en zie het beloofde land van voor-spoed, oovervloed, melk en hooning, vanpoezie en kunst, van kennis en rechtschapen-heid ontrolt zich gaandeweg voor het oog .En gij, dringt het dan in uwe zinsverbijsteringniet tot u door dat deeze zeegekar der mensch-heid, die op haar weg langs de weidsche ver-gezichten der geschiedenis de aarde daverendoet, een menner heeft die haar voert naar

SAI ITANA .

b3

hare bestemming? Wie zou daar weigerengehoor to geeven aan den oproep om zichaan to sluiten achter deeze triomfwagen ? Enjvie zou dwaas genoeg zijn het blijde gedrangto ontvlieden en Hem to gaan zoeken in dedoodsche stilte der vadsigheid? Wie is zoodiep in onwaarheid verzonken, dat hij dat allesonwaar durft noemen -- deeze groote menschen-waereld, deeze beschaving der met den dagmeer uitdijende mensch-heid, dit eeuwig-duurende streeven des menschen om doordiepten van lijden en oover hoogten van ver-blijden, door ontelbare hindernissen van binnenen van buiten, zijn vermoogens to doen zeege-vieren? Is hij, die in deeze onmeetelijke ge-wrochten van het menschelijke genie niet antlersziet dan een boerenbedrog in het onmeetelijke,in staat waarachtig to gelooven in God diewaarheid is? Waar verwacht hij, die God denktto bereiken door van de waereld weg to loopen,Hem to ontmoeten, en wanneer? Hoe ver kanhij wegvluchten -- kan hij vender en vendervluchten, tot hij eindelijk in bet niet zelf vlucht?Neen, de lafaard die Hem zou willen ont-

64 SADHANA.

vluchten, kan Hem nergens vinden . Wij moetenmoedig genoeg zijn om to kunnen zeggen : Wijraken hem hier op de plaats zelve, nu op ditoogenblik . Wij moeten onszelf kunnen ver-zeekeren dat zooals wij in ons doen en latenonszelf verweezenlijken, wij eeveneens in ons-zelf Hem verweezenlijken die des zelfs Zelf Is,Wij moeten het recht verdienen dit zonderaarzeling to zeggen door alle hindernis, allewanorde, alle oneenigheid op to ruimen vanhet pad onzer beezigheid ; wij moeten kunnenzeggen: «In mijn werk is mijn vreugde, en indie vreugde schuilt de vreugde mijner vreugde,»Wien noemt de Oepanishad Hoofdman der

kenners van Brahma? Hij wordt nader ow-schreeven als ihj wiens vreugde is in Brahma,-wiens speelen is in Brahrnu, de Ledr jvige . Vreugdezonder het spel der vreugde is in het geheelgeen vreugde -- spel zonder bedrijvigheidgeen spel . Het spel der vreugde bestaat uitbeweegelijkheid . Hoe zou hij wiens vreugdeis in Brahma, in werkeloosheid kunnen leeven?Irnmers, moet hij niet door zijn werksaamheidvoorzien in datgene, waarin de vreugde van

S DHANA. 65

Brahma vorm zal aanneemen en zich zal oopen-baren? Daarom moet hij die Brahma kept,die zijn vreugde in Brahma step, eeveneensal zijn werk in dienst van Brahma stellenzijn eeten en drinken, zijn broodwinning enzijn weldadigheid . Precies zooals de vreugdedes dichters in zijn gedicht, van den kunste-naar in zijn kunstwerk, van den dappere inbet betoonen van zijn mood, van den wijzein zijn onderscheiden van waarheid en on-waarheid, immer uiting vindt in hun onder-scheiden werksaamheeden, zoo tracht devreugde van den kenner Brahma's in zijn ge-heele dagelijksche werk, hetzij groot of klein,in waarheid, in schoonheid, in ordelijkheid enin weldadigheid het oneindige tot uiting tobrengen .

Brahma zelf geeft niet antlers uiting aan zijnvreugde . Door zijn veel-zijdige werksaamheid,welke naa-r alle kanten uitstraalt, vervult hij deingebooren behoe ften zijner verscheidene scliepselen .Deeze ingebooren behoefte is hij zelf, en datis hij op zooveele manieren, in zooveele vormen,zichzelf geevend . Hij werkt, want hoe kon

1I

5

66

SADHANA.

hij zonder werken zich zelf geeven? Zijn vreugdeis steeds zichzelf toewijdend in de toewijdingwelke zijne schepping is .

Hierin alleen bestaat onze eigen waarachtigebeteekenis, hierin bestaat de gelijkenis met onzenvader. Wij moeten onszelf eeveneens opgeevenin meenigvuldige, veelzijdige werksaamheid . Inde Vedas words hij genoemd : de geeven vanziehzelf, de geeven van sterkte . Hij is niet te-vreeden met zich zelf prijs to geeven, dockgeeft ons sterkte opdat wij eevenzoo onszelfmoogen prijsgeeven. Daarom bids de zienervan de Oepanishad tot hem, die aldus onzenbehoeften vervulling is : Mooge hij one de wel-doende geest schenken ; dat hij die uiterste noodvan ons vervulLe door ons de weldoende geestto schenken . Dat wil zeggen, das het niet vol-doende is, das hij alleen werksaam is om deezenood van ons of to neemen, maar das hij onsbet verlangen en de kracht mooge geeven, ommet hem to werken in zijn werksaamheid enin de uitoefening van goede werken . Ja waarlijk,dan alleen zal onze vereeniging met hem vol-tooid zijn . De weldoende geest is het die ons

SADHANA .

67

de behoefte (swartha) van een antler zelf toontals de ingebooren behoefte (nikiturtlia) van heteigen ik ; welken doet zien dat onze vreugdehestaat in het naar alle richtingen toepassenonzer veel-zijdige vermoogens in den dienst dermenschelijkheid . Wanneer wij werken onderleiding van deezen weldoenden geest, dan wordtonze werksaamheid gereegeld, dock wordt nietwerktuigelijk ; zij is beezigheid, niet geprikkelddoor behoefte, dock aangedreeven door de vol-doening der ziel . En zulke werksaamheid isniet langer blinde nabootsing van die der mee-nigte, karakterloos opvolgen van de voorschriftender heerschende mode . Daarin beginners wij tozien dat Hij in het begin en in het erode desheelals is, en ontwaren eevenzoo dat van onseigen werk Hij de bron en de bezieling is, endat aan het eind ervan weederom Hij is, endat daarom al ons doers en laten doortrokkenen vervuld is van vreede en goedheid envreugde.De Qepanishad zegt: Kennis, kunnen en

doers liggen in zijn natuur . Doeh omdat denatuurlijkheid hiervan nog niet in ons gebooren

68

SADHANA.

is, zijn wij geneigd vreugde en werken vanelkaar to scheiden . onze werkdag is niet onzefeestdag -- daarvoor hebben wij een «vrijendag noodig ; want zoo miserabel zijn wij, datwij in ons werk onze vrijheid niet vermoogento ontwaren. De rivier heeft iederen dag haarvrijen dag zoolang haar water voortvliedt, hetvuur viert feest in het oplaayen der vlammen,de geur der bloemen in het doordringen deratmosfeer ; dock in ons alledaagsche werk ligtzulk een feestdag niet voor ons. Dat wij onsniet laten gaan, dat wij er ons niet blijmoedigen met hart en ziel aan geeven, daardoor komthet dat ons werk ons ooverstelpt .

0 geeven van Uzelf ! laat onze zielen ophet zien van u als vreugde naar a oplaayenals het vuur, naar u voortvlieden als de stroom,uw weezen doorgeuren als de welriekendheidvan de bloem. Geef ons sterkte om ons leevenlief to hebben met hart en ziel, ons leeven inal zijn vreugde en smart, in winst en in verlies,in op • en ondergang. Laat ons sterk genoegzijn uw heelal in zijn ganschen omvang tohooren en to zien, en daarin met voile kracht

SADHANA, 69

to werken . Laat ons voluit bet leeven leevendat gij ons hebt gegeeven, last ons dapperneemen en dapper geeven. Dit is onze beedetot u. Laat ons eens voor al uit onzen geestde kwijnende gedachte bannen, als zou uwvreugde niets to maken hebben met werken,als zou het een begrip zijn, min, zonder vastenvorm en steunende op niets . Waar maar delandman de harde aardkorst scheurt, daar breektuw vreugde los in het groene graan, ooveralwaar de mensch het oerwoud velt, den steen-achtigen boodem effent, en zlch vestigt opden zelf- ontgonnen grond, daar huh uwvreugde zijn woonstee in orde en reegelmaat,en vreede .

Q werken des heelals ! Wij zouden u willenbidden den onweerstaanbaren stroom van Uwwaereld-energie als de onstuimige lentewindlos to laten, hem to laten stuiven oover hetwijde veld van het menschelijk leeven, met zichbrengend de geur van veele bloemen, bet ge-ruisch der bladeren van veele bosschen, enhem de leevenloosheid van ons verdord ziele-leeven to doen verkeeren in liefelijkheid en

70

SADHANA,

leeven vol van zoete geluiden . Laat onzepasgewekte vermoogens smeeken om onbe-grensde vervulling in blad en bloem en ooft .

HET VERWEEZENLIJKEN VANSCHOONHEID .

tiet verweezenlijken van schoonheid .

Zaken waarin wij geen vreugde scheppen,zijn of een drukkende last op omen geest diewij tot elken prijs van ons of moeten schudden ;ofwel zij zijn nuttig, en staan dus tijdelijk engedeeltelijk met ons in betrekking, terwijl zijzich als een last kenbaar maken zoodra hun

nuttigheid teloor is gegaan ; of ook zij zijn alszwervers, toevende een wijl in den omtrek onzerherkenning om dan vender to trekken . Een

zaak is alleen dan volkoomen ons eigen, wan-neer het ons een bron van vreugde is .

Het grootste deel dezer waereld is voor ons

als of het niet bestond . . Maar wij moogen dat

niet zoo laten, want daadoor wordt ons eigen

ik verkleind . De gansche waereld is ons ge-geeven en al onze vermoogens vinden hun

uiterste beteekenis in het vertrouwen, dat wijmet hun hulp ons vaderlijk erfdeel in bezit

kunnen neemen .wat is echter de task van omen zin voor

schoonheid, in dit proces van de verwijding

74

SADHANA,

van ons bewustzijn? Is hij ons gegeeven omde waarheid to onderscheiden in scherp lichten scherpe schaduven, en haar ons to doenzien in volstrekte scheiding van schoon en niet-schoon ? Als dat zoo ware, dan bleef ons nietsanders oover dan to erkennen, dat deeze zinvoor schoonheid in ons heelal oneenigheid ver-wekt, en een scheidsmuur opricht dwars ooverden grooten verbindingsweg tusschen ieder dingen alle dingen .Doch het kan niet zoo zijn . Zoo lang als

ons vermoogen om to verweezenlijken onvol-maakt is, blijft er noodzakelijk een scheidingtusschen bekende en onbekende dingen. Maarondanks alle voorschriften van een zeeker aantalwijsgeeren, neemt de mensch geen genoegenmet willekeurig getrokken en volstrekte grenzenvoor zijn kenbare waereld . Dagelijks dringtzijn kennis verder door in de streeken, welketevooren op zijn kaart stonden aangegeeven alsronbekend binnenlandh of onverkenbaar~. Opgelijke wijze is ook onze zin voor schoonheidvoortdurend beezig haar verooveringen uit tobreiden. De waarheid is alom, daarom is alles

wSADHANA. 75

weetenswaardig voor ons . De schoonheid isalomteegenwoordig, vandaar dat alles ons metvreugde kan vervullen .

In de eerste dagen der menschelijke ge-schiedenis strekte de waarneeming van denmench zich niet verder uit dan tot de verschijn-selen des leevens. Zijn leevensweetenschapbegon allereerst een scherpe scheidingslijn totrekken tusschen wat leeft en wat niet leeft .Hoe verder eevenwel die kennis zich uitstrekthoe eager teekent zich de grenslijn tusschenhet met leeven bezielde en het leevenlooze af.In den leertijd van ons bevattingsvernaoogenkoomen deeze lijnen eon scherpe teegenstellingons goed to stade, dock met het helderderworden van ons inzicht verbleeken zij gaandeweg .

De Oepanishads hebben gezegd dat alle dingengeschapen waren en instand gehouden werdendoor een oneindige vreugde . Om dit beginselder schepping goed tot ons besef to laten door-dringen dienen wij allereerst een afscheidingto maken -- een indeeling in schoon en on-schoon. Vervolgens moet de bevatting van hetschoone ons bewustzijn met een krachtigen ruk

76

SADHANA.

koomen wekken uit zijn oorspronkelijken diepenslaap der vergeetelheid, en zij bereikt haar oog-merk door de schrilheid der teegenstehing . Bijonze eerste kennismaking met de schoonheiddraagt zij dus yin onze oogen een kakelbontkleed, dat ons treft door zijn mengelmoes vankleuren en opschik, ja zelfs door zijn onooge-lijkheid. Doch wanneer onze kennismakingrijper wordt, dan lossen de valsche klanken zichop in harmonische en ritmische toonoover-gangen. In het eerst maken wij de schoonheidlos van hare omgeeving, en beschouwen haarzonder eenig verband met de rest, dock tenslotteworden wij ons bewust van onze harmonie methet Al . Dan is het niet meer noodig dat demuziek der schoonheid ons met luid gerucht invervoering brengt ; zij is afkeerig van alle ge-weld en spreekt tot ons hart door de waarheid,dat zachtmoedigheid het kooninkrijk der aardezal beerven .

In een zeeker stadium van omen groei, ineen zeekere periode onzer geschiedenis, trachtenwij een bepaalde eeredienst der schoonheid tostichten, en maken deeze slechts toegankelijk

SADHANA .

77

voor een beperkten kring, opdat slechts eenigeweinige uitverkoorenen zich crop zullen kunnenverheffen . Dan doet deeze bij de ingewijdenallerlei gemaaktheeden en ooverdrijvingontstaan,zooals het ging met de Brahmanen ten tijdevan het verval der Indische beschaving, toenhet beset der hoogere waarheid van hen afvielen plaats maakte voor weelig tierend bijgeloof .

In de geschiedenis der aesthetics komt echterook een tijdperk van bevrijding, waarin deonderkenning der schoonheid in groote zoowelals in . kleine dingen gemakkelijk wordt, enwaarin wij haar meer ontwaren in de harmonicder doodgewoone dingen, zonder eenige aan-matiging, dan in dingen die opzienbarend zijndoor hun eigenaardigheid . Zoozeer, dat we detijdperken van reactie moeten doormaken, waarinwij, bij het weergeeven van het schoone, allestrachten to vermijden wat opvallend aangenaamaandoet, en wat naar conventionaliteit zweemt .De lust bekruipt ons dan om van den weer-omstuit bet gewoone in de gewoone dingen toooverdrijven en door een dergelijke uitdagendemanier van doen maken wij ze dan juist on-

78

SADHANA.

gewoon . Om harmonic wear to doen heerschenroepen wij de disharmonie op, die hat kenmerkis van alle reacti'e . In den teegenwoordigen tijdzien wij alreeds hat teeken van deeze aesthe-tische reactie, waaruit blijkt dat de menscheindelijk to weeten is gekoomen, dat alleen deenge grenzen van zijn waarneemings'vermoogenoorzaak zijn van de scherpe scheiding van hatveld zijner aesthetische bewustheid in schoon-heid en leelijkheid . Wanneer hij de dingenvermag to zien, los van alle eigenbelang en vande aanhoudende eischen zijner zinnelijke . lusten,daft pas zal hat hem gegeeven zijn hat warebeeld to aanschouwen der schoonheid, die alomis. Dan pas vermag hij to zien dat wat onaan-genaam aandoet, nog niet altijd on-schoon be-hoeft to zijn, dock dat hat zijn schoonheid inzijn waarachtigheid heeft.

Wanneer wij zeggen dat de schoonheidooveralaanweezig is, bedoelen wij daarmee niet datbet woord leelijkheid uit onze taal moat ver-dwijnen, wat eeven ongerijmd zou zijn als debeweering dat onwaarheid eigenlijk niet bestaat .Onwaarheid is er zeer zeeker, niet in hat stelsel

SADHANA. 79

des heelals, dock in ons bevattingsvermoogen,als deszelfs negatieve element ; op dezelfde wijzeis er leelijkheid in de verwrongen weergaveder schoonheid in ons leeven en in onze kunst,en deeze ontstaat door onze onvolmaakte ver-weezenlijking der Waarheid . Tot op zeekerehoogte kan ons leeven zich teegen de wet derwaarheid verzetten, die in ons is zoowel als inalles, en zoo kunnen wij oorzaak zijn dat lee-lijkheid ontstaat als wij teegen de eeuwige wetvan harmonic ingaan, die alom heerscht .Door onzen zin voor waarheid zijn wij in

staat to beseffen dat de schepping aan vastewetten onderworpen is, en door onzen zin voorschoonheid kunnen wij tot het beset van deharmonic in het heelal koomen . Wanneer wijde wetten der natuur leeren kunnen, strekkenwij onze heerschappij uit oover physieke machtenen worden wij machtig ; wanneer wij de wettendie ons moreele leeven beheerschen, leeren ken-nen, leeren wij ons zelf beheerschen en wordenwij vrij . Hoe beeter wij eevenzoo de harmonicin de physieke waereld leeren verstaan, hoemeer zal ons leeven de vreugde der schepping

8o

SADHANA

deelachtig worden, en hoe meer zal het weer-geeven der schoonheid in de kunst waarlijk

universeel zijn . Koomen wij tot bewustzijn vande harmonie in onze ziel, dan wordt ons besefvan de zaligheid van den geest der waerelduniverseel, en beweegt zich de uiting der schoon-heid in ons leeven in goedheid en liefde, in de

richting van het oneindige . Dit is het alleruiterste

oogmerk van ons bestaan, dat wij steeds moetenweeten dat a schoonheid waarheid is, en waar-heid schoonheid h ; wij moeten de heele waereld

verweezenlijken in liefde, want liefde geeft haar

het aanzijn, houdt haar in stand en drukt haarweer aan haar hart. wij moeten die volkoomen

bevrijding des harten verworven hebben welkeons de macht geeft in het binnenste binnen der

dingen to gaan staan en to proeven van dievolheid van zelfachterstellende liefde die aan

Brahma eigen is.Muziek is de zuiverste vorm van kunst en

daarom de meest directe uiting van schoonheid,wier vorm en geest een en eenvoudig zijn, en

het minst afhankelijk van invloeden van buitenaf. Het is of wij voelen dat de oopenbaring

SADHANA

8r

van het oneindige in de eindige vormen derschepping zelf muziek is, stilzwijgend en zicht-baar. De avondheemel met zijn onvermoeid her-halen der sterrenbeelden schijnt als een kind, datgetroffen door het wonder zijner eerste uiting,hetzelfde woord keer op keer stamelt en er steedsweer met nieuwe blijdschap naar luistert . Wan-neer in de reegenachtige nachten van Juli deduisternis zwaar oover de velden hangt en dekletterende reegen de eene sluyer na de andereuitspreidt oover de sluimerende aarde, is hetof de eentoonigheid van bet kletteren van denreegen de duisternis van het geluid zelf is . Degeheimzinnigheid van de donkere en onbe-stemde omtrekken der boomen, de doornstruiken,verspreid oover de kale heide als drijvendehoofden van zwemmers met verwarde haren,de geur van het vochtige gras en de natte aarde,de spits van de tempel, die zich verheft boovende vage zwarte massa om de dorpshuttengegroepeerd, - al deeze dingen maken denindruk nooten to zijn, opstijgende uit hethart van de nacht, welke zich vermengenen oplossen in den eenen klank van den

II

6

82

SADHANA

onophoudelijk neerstroomenden reegen waar-van de lucht vol is .Daarom zoeken de ware dichters, zij die

zieners zijn, het heelal to verbeelden in mu-zikale termen .

Zij maken slechts zelden gebruik van dever-beeldingen der schilderkunst om de ont-plooying der vormen, de eindelooze mengelingvan lijnen en kleuren, die ieder oogenblik plaatsheeft op het doek van den blauwen heemel,weer to geeven .

Zij hebben daarvoor hun goede reeden . Wanthij die schildert moet doek, penseel en verfdoosbezitten . De eerste penseelstreek is zeer ververwijderd van bet volleedige denkbeeld . Enwanneer bet werk ten einde is, is de kunstenaarverdweenen, eenzaam en verlaten blijft betschilderstuk achter, de aanhoudende lief koozendeaanraking van de scheppende hand is eraanonttrokken .

Maar de zanger heeft alles in zich. De nootenkoomen uit zijn eigen leeven . Het zijn geenmaterialen die hij van buitenaf bijeengezochtheeft. Zijn denk-beeld en zijn ver-beelding zijn

SADHANA .

8 3

broeder en zuster ; zeer dikwijls zijn zij twee-lingen . In de muziek oopenbaart het hartzichzelf rechtstreeks ; het heeft geen last vanhet belemmerende van materialen die hemvreemd zijn .

Al zal dus de muziek moeten wachten ophare volmaking, eeven als alle andere vormen vankunst, toch is zij ieder oogenblik een uitingvan de schoonheid van het geheel . Als materiaalvan kunstuitdrukking zijn zelfs woorden be-lemmeringen, want hun beteekenis moet doordenken worden vertolkt . De muziek echter isnooit afhankelijk van een voor de hand lig-gende en vaststaande beteekenis ; zij drukt nit,wat woorden nimmer kunnen uiten .En wat meer zegt, de muziek en de speeler

zijn onafscheidelijk . Wanneer de zanger weggaat,sterft zijn lied met hem ; het is in eeuwigduu-rende vereening met het leeven en de vreugdevan den meester.

Het waereld-lied is nooit een oogenblik ge-scheiden van zijn zanger . Het is niet gefat-soeneerd van eenig materiaal van buitenaf.Het is zijn vreugde zelf, welke een nimmer

84

SADHANA.

eindende vorm aanneemt . Het is het grootehart dat de waereld doortrilt van zijn sid-dering.

Er is volmaking in elke afzonderlijke melodievan deeze muziek, welke de oopenbaring isder volkoomenheid in het onvolkoomene . Elkharer nooten is eindig, toch zijn zij alien eenweerklank der oneindigheid .

Wat hindert het of wij er niet in slagen denauwkeurige beteekenis van deeze groote har-monie of to leiden? Is het niet als de hand diede snaar beroert en er eensklaps al haar too-nen aan ontlokt? Het is de taal der schoonheid,de lief koozing die uit bet hart der waereld op-welt, en reegelrecht bet onze bereikt .Vannacht stond ik alleen in de stilte die

door de duisternis waarde, en hoorde de stemvan den zanger van eeuwige melodieen . Toenik slapen ging sloot ik mijn oogen met deezelaatste gedachte in mijn geest, dat zelfs wanneerik in mijn sluimer onbewust neerlig, de dapsdes leevens blijft voortgaan in bet tot rust ge-koomen worstelperk van mijn slapend lichaam,maathoudend met de sterren . Het hart zal

SADHANA.

85

blijven kloppen, het bloed blijft in de aderengutsen, en de millioenen leevende atoomen vanmijn lichaam zullen trillen in harmonie met detoon van de harpsnaar die trilt als de handdes meesters haar aanraakt .

DE BEWUSTWORDING VAN HETONNOEMBARE

De Bewustwording van het Onnoembare .

De Oepanishads zeggen : < De mensch wordt

waar indien hij in dit leeven God kan vatten .Het is voor hem de grootst denkbare ramp,

indien hij hiertoe niet geraakt .Doch wat is de aard van dit Godsbereiken ?

Het is duidelijk dat het Onnoembare geending is onder andere dingen, dat het niet torangschikken en to catalogiseeren is onder onze

bezittingen als een bondgenoot, een talismandie ons begunstigt in onze politiek, onze veld-slagen, onze broodwinning, onze eerzuchtigebedoelingen, wij kunnen God niet rangschikkenonder onze buitenhuizen, automobielen, of ons

credit op de bank, zooals veelen schijnen towillen .

Laat ons trachten het juiste karakter to zien

van het verlangen dat een mensch heeft, dienaar zijn God verlangt . Is het een wensch omzijne bezittingen met een nieuwe schat (onzeg-baar waardevol) to vermeerderen? Ongetwij feldniet 1

ga

SADHANA.

Dit vermeerderen van onze bezittingen is eeneindeloos, troosteloos werk en waar de ziel Godzoekt, zoekt ze eigenlijk een eindelijke uitweg

uit dit rusteloos verzamelen en opkoopen ennooit voldaan zijn . Het is niet een nieuw bezitdat zij zoekt, dock het nityo 'nitgavam, hetblijvende in al het vergankelijke, het rasanam

rasatamah, de hoogste blijvende vreugde, desom alley genietingen . En daarom leeren ons deOepanishads alle dingen to ervaren in Brahma

en niet jets nieuws to zoeken of to bedenken .

Ken elk ding in de waeield als in God beslooten .Aanvaard alles wat M u geeft, en voed inuw ziel niet den honger naar bezit, dat u niettoekomt .Indien ge weet dat al wat is, het zijne is, en

al wat ge hebt zijn gave is, dan kept ge hetOnnoembare in het eindige en den geever in

de gift. Dan weet ge dat de eenige beteekenisvan alle feiten en dingen is hunne oopenbaring

der eene waarheid en alle uwe bezittingen

hebben slechts een beteekenis voor u, niet in

zichzelf dock in hunne betrekking tot het On-noembare.

SADHANA. 9 I

Zoo kan niet gezegd worden dat wij Brahmavinden gelijk andere dingen . Hij kan niet ineen ding meer gezocht worden dan in eenander, op een plaats meer dan op een andere.Wij gaan niet naar den winkel om ons morgen-licht to koopen, wij oopenen onze oogen enzien het, zoo hebben wij slechts onszelf op togeeven om to bevinden dat Brahma alom is .

Om deeze reeden beval Boeddha ons aan,ons to bevrijden van de beperking van het zelf.Indien er niets was dat de plaats van dit zelfkon inneemen, dan zou deeze raad ten eenenmale onzinnig zijn . Niemand kan in ernst deraad aanvaarden, minder nog er enthousiasmevoor hebben, alles wat hij heeft to geeven zonderer iets voor terug to krijgen .

Zoo is dus ons dagelijksch bidden tot Godvolstrekt niet een benaderen van zijn weezen,dock wel onze dagelijksche zelfopoffering bijhet verwijderen van alle beletselen, die onzevereeniging met Hem in den weg staan enbij het versterken van ons vermoogen Hem toervaren in devotie en dienstvaardigheid, in goed-heid en liefde .

ga

SADHANA.

De Oepanishads zeggen : Wees geheel ver-looren in Brahma, zooals een phi, die geheelin de schijf is doorgedrongen . Het geheel ver-looren gaan in Brahma is derhalve niet enkeleen daad van concentratie. Het moet het eigenlijkdoel van ons gansche leeven zijn. In al onzegedachten en daden moeten we ons bewustzijn van het Onnoembare. De verwerkelijkingvan deeze waarheid moet elken dag van onsleeven ligter worden : dat niemand zou kunnenleeven of beweegen als de kracht der al-door-dringende vreugde de waereld niet vervulde . Laatons bij elke daad dien drang van het Onnoembarevoelen en verheugd zijn .

Er is gezegd dat het Onnoembare buiten onsbereik is, dat het dus voor ons schijnt als warehet er niet . En zeeker, als met het woordbereik zoo jets bedoeld wordt als bezit, danmoet worden toegegeeven dat het Onnoembareonbereikbaar is . Doch de hoogste vreugde voorden mensch is niet een bezitten dock een ver-krijgen, dat tegelijkertijd een niet verkrijgen is .Onze lichamelijke genietingen laten geen ruimtevoor het Onnoembare. Eevenals de doode

SADHANA, 93

satelliet der aarde zijn zij zonder atmospheer .Als we voedsel tot ons neemen om onzen hongerto stillen, is dit geheel een daad van inbezit-neeming. Zoo lang onze honger niet gestild is,is het eeten aangenaam, want dan raakt betgenot van ons eeten ooveral aan bet Oneindige .Doch wanneer de verzadiging intreedt, metandere woorden, wanneer ons verlangen om toeeten het einde van zijn toestand van niet-verwerkelijking bereikt, bereikt bet ook het eindevan zijn genot. Bij al onze intellectueele ge-nietingen ligt de grens vender. Voor onzediepere liefde loopen bezitten en niet bezittenimmers parallel. In een onze Vaishnara-zangenzegt de minnaar tot zijn geliefde : «Het lijktmij als had ik de schoonheid van uw gelaatsints mijn geboorte aangestaard en toch zijnmijn oogen nog hongerig ; als had ik u mil-lioenen jaren aan mijn hart gedrukt, en nog ismijn hart onverzadigd .

Dit toont ons duidelijk dat bet het Onnoem-bare is, dat wij in onze genietingen zoeken .Ons verlangen naar rijkdom is niet het ver-langen naar een zeekere som gelds, het is

94

SADHA,NA.

eigenlijk niet to definieeren en onze meestvluchtige genoegens zijn slechts oogenblikkelijke

aanrakingen van het Eeuwige. De tragedie van

ons leeven bestaat in onze vruchtelooze poo-gingen de grenzen der dingen die nooit gren-

zenloos kunnen worden, tot in het oneindigeto rekken, - het oneindige to bereiken doormet dwaasheid telkens nieuwe sporten toe to

voegen aan den ladder van het eindige .Uit dit alles blijkt dat het eigenlijk verlangen

onzer ziel is buiten al onze bezittingen to ge-raken. Omgeeven door dingen die zij kan aan-

raken en voelen, roept zij uit : «Ik ben zat van

het verkrijgen ; och waar is Hij to vinden, dienimmer to verkrijgen is!

Alom in de menschelijke geschiedenis zien

we dat de geest van renuntiatie de diepstewerkelijkheid der menschelijke ziel is . Waar

de ziel zegt van een ding : <<1k begeer betniet, want ik ben er booven~, geeft ze uitingaan de hoogste waarheid die in haar is. Alseen meisje haar poppen ontgroeid is, als ze

tot het beset komt in elk opzicht meer to zijndan haar pop, dan gooit zij die weg . Door

SADHANA. 95

de daad van het bezit reeds, weeten we daswe booven de dingen, die wij bezitten, uit zijn .

Het is volslagen ellende, gebonden to zijn aandingen, kleiner dan wijzelven . Dit is was

Maitreyi voelde, toen haar echtgenoot haar zijnbezittingen schonk op den dag das hij zijn huffs

verliet. Zij vroeg hem : e Zouden deeze stoffelijkedingen iemand kunnen helpen om het hoogsteto bereiken?>> -- of met andere woorden <zijnzij meer waard dan mijn ziel?> Toen haar echt-genoot antwoordde : dZij zullen u rijk maken

aan waereldsch bezib, antwoordde zij : Enwas moet ik daarmee dan aanvangenb

Alleen wanneer een mensch zich waarlijk

bewust words was z!jne bezittingen zijn, maakthij er zich geen illusies meer oover ; dan weet

hij das zijn ziel verre booven deeze dingen isen words hij vrij van hunne banden. Zoodoende

words hij zich zijner ziel bewust door zijne be •zittingen to ontgroeyen en zijn vordering ophet pad des eeuwigen leevens is een aaneen-

schakeling van verzakingen .Dat we het Oneindige weezen niet volkoomen

kunnen bezitten is niet slechts een intellectueele

96

SADHANA.

zeekerheid. Het moet worden ervaren en deezeervarmg is een zeegen . De voogel die zijnvlucht neemt in den heemel, ervaart met elkenvleugelslag de eindeloosheid des heemels endat zijn vleugels hem nimmer er buiten kunnendragen. Daarin ligt zijn vreugde . In de kooiis de heemel beperkt, zij mag voldoen aanalle eischen van het leeven eens voogels,meer dan het noodzakelijke geeft zij niet .De voogel kan wel genieten binnen de grenzenvan het noodzakelijke. Hij moet voelen datwat hij bezit, oneindig meer is dan wat hijkan wenschen en vatten, en dan aheen kanhij gelukkig zijn .

Zoo moet onze ziel opvliegen in bet oneindigeen gevoelen dat haar hoogste vrijheid en vol-koomen vreugde is in de bewustwording vanbet nimmer to kunnen omvatten .

Des menschen blijvend geluk ligt niet in hetverkrijgen van dingen voor zich zelf, dock inbet opofferen van zichzelf voor wat grooter isdan hij, voor ideeen die grooter zijn dan zijnindividueel leeven, bet idee van zijn vaderland,van de menschheid, van God .

SADHANA, 97

Die maken het hem gemakkelijk afstand todoen van alles wat hij bezit, zelfs van zijnleeven. Zijn bestaan is ellendig en lichtloos tothij een ideaal vindt, dat hem geheel voor zichopeischt en dat hem bevrijden kan van allebanden die hem binden aan al wat hij bezit .

Boeddha en Jezus en al onze groote leerarenzijn zulke idealen . Zij bieden ons de geleegen-heid onszelf geheel to geeven . Als zij vragenom hun goddelijke aalmoes, moeten wij welgeeven en vinden in dat geeven onze diepstevreugde en bevrijding, want voor zoo ver wijkunnen, vereenigen wij ons zelf er door methet Onnoembare .De mensch is niet volmaakt; hij is nog in

wording. In wat hij is, is hij klein, en als hijblijven zou in eeuwigheid wat hij is, dan zoudat de ergst denkbare vorm van hel zijn. Inzijn toekomst is hij oneindig, daar is zijn hee-mel en zijn bevrijding . Wat is is voortduurendbeezig met wat het krijgen kan en verliezen ;het andere hongert naar dat wat meer is danhet verkrijgbare en dat hij nimmer verliezenkan, omdat hij nooit bezat .

II

7

98

SADHANA.

De eindige pool van ons bestaan ligt in dewaereld der noodzakelijkheid . Daar beweegtzich de mensch, voedsel zoekend om to leeven,kleederen om zich to bedekken . In dit rijkhet rijk der natuur is het zijn arbeid : de dingento krijgen . De bcezigheid van den natuurlijkenmensch is het uitbreiden van zijn bezittingen .

Doch deeze daad van verkrijgen is beperkt .Zij ka i~ niet verder gaan dan de behoeften desmenschen . Wij kunnen een ding slechts bezitten .in de mate waarin wij het behoeven, joist zooals een glas slechts in zooverre vloeistof kanbevatten als bet leedigheid in zich heeft .

Onze betrekking tot voedsel bestaat alleenin het voeden, onze betrekking tot een huffsalleen in het bewoonen. We noemen het eengeluk, als we een ding vinden, dat voldoet aaneen of andere wensch die wij koesteren . Ver-krijgen is derhalve altijd slechts gedeeltelijk,en kan nooit anders zijn . En dit voortduurendverlangen naar meer is een eigenschap van onseindige zeif.

Dpch de zijde van ons bestaan die zich naarhet oneindige rigt, zoekt geen rijkdom, dock

SADHANA, 99

vrijheid en vreugde . Daar eindigt het rijk der

noodzakelijkheid en onze levensfunctie, daar is

niet < verkrijgen ' maar c zij n > . Wat to zijn ?

Een to zijn met Brahma . Want het rijk van het

Onnoembare is het rijk der eenheid . Daaromzeggen de Oepanishads : Als een mensch God

verstaat words hij waarachtig . Hier is betworden»; nietmeer « hebben> . Woordenneennen

niet toe in waarde, wanneer ge hun beteekeniskept; zij worden waar door eenheid met de idee .Ofschoon het Westen hem als Voorganger

heeft aangenoomen, die stoutweg zijn eenheid

met zijn vader verkondigde en die zijn volge-lingen aanspoorde volmaakt to zijn zooals God,

is bet nimmer geheel vertrouwd geworden metde idee van onze eenheid met bet Onnoembare

weezen. Als gods-lastering veroordeelt het elkemoogelijkheid van godwording des menschen .Zonder twijfel heeft Christus das oordeel nietgepreedikt en was het ook niet de meening der

christelijke mystieken, maar het is een populairgeworden meening in de christelijke waereld .

Maar de hoogste wijsheid van het Oosten

leers dat het niet de task onzer ziel is God to

too

SADHANA,

winnen, hem to gebruiken voor een of andermaterieel doe. Al wat we ooit kunnen bereikenis het meet en meet een worden met God. Inhet rijk der natuur, d, i. het rijk der verschei-denheid, neemen wij toe door verkrijging ; inde geestelijke waereld, die het rijk is der een-heid, groeyen we door ons zelf to verliezen,door vereening. Een ding verkrijgen is, zooalsik zeide, uit der aard altijd ten deele, het blijftbeperkt tot een enkele behoefte . Zijn echter isvolleedig, het is van ons geheele weezen ; hetkomt niet voort uit deeze of gene behoefte,dock uit onze eenheid met het Onnoembare,dat het beginsel van volmaking is, dat we inonze ziel hebben .Ja, wij moeten Brahma worden. We moeten

ons dit zonder aarzeling bekennen . Ons bestaanis zonder beteekenis, als we niet kunnen vet-wachten eenmaal de hoogst moogelijke vol-maaktheid to kunnen bereiken . Als we eendoel hebben en dit doel nimmer kunnen be-reiken, dan is het geen doe! .Kunnen we dan echter nog zeggen, dat er

verschil is tusschen Brahma en ons ik? Toch

SADHANA.

101

voelen we duidelijk een verschil. Noem hetillusie of onweetendheid of hoe ge wilt, het iser, Ge kunt het trachten to verklaren, dock gekunt het niet wegredeneeren . Ook illusie iswerkelijk, als zoodanig .

Brahma is Brahma, fiij is het eindeloozeideaal van volmaking. Doch wij zijn niet watwij in werkelijkheid zijn ; wij moeten waarachtigworden, wij moeten Brahma worden. De ver-hotding tusschen dit zijn en worden is heteeuwige spel der liefde ; en in de diepte vandit geheim ligt de bron van alle waarheid enschoonheid, waaruit de eindelooze stroom derschepping vloeit .

In den zang van den bruisenden stroom klinktde blij de zeekerh eid : ik word de zee » . Het isgeen ijdele grootspraak; het is de ware neede-righeid, want het is de waarheid . De stroomheeft geen andere bedoeling. Aan zijne oeversliggen tallooze velden en wouden, dorpen ensteeden ; hij kan hun dienstbaar zijn op verrschillende wijzen, hen reinigen en voeden, hunvoortbrengselen van de eene plaats naar deandere dragen . Maar zijn betrekking tot hen

102

SADHANA.

blijft slechts ten deele, en hoe lang hij ookin hun midden mooge verblijven, hij blijft vanhen gescheiden ; nimmer kan hij een stad ofeen woud worden .

Maar zee kan hij worden en hij wordt het .Het kleinere, beweegelijke water is onverbree-kelijk verbonden met het groote stille watervan den oceaan . Het zoekt zijn weg door deduizenden voorwerpen, die het ontmoet, en zijnbeweeging vindthaar einde in de zee .De stroom kan in de zee opgaan, maar

nimmer kan hij de zee maken tot een deelvan zichzelf. Als hij toevallig een groot meerontmoet en dit in zich opneemt en dan beweertde zee tot zich zeif to hebben gemaakt, danweeten wij dat dit onwaar is en dat zijn stroomnog altijd rust blijft zoeken in den grootenoceaan, waaraan hij nimmer grenzen stellen kan .

Eevenzoo kan onze ziel slechts Brahma worden,zooals de stroom slechts zee . Alle andere dingenberoert zij slechts gedeeltelijk, verlaat ze envervolgt Karen weg, dock Brahma kan zij nim-mer verlaten, Hem kan zij nimmer to buitengaan . Eenmaal verwerkelijkt onze ziel haar

SADHANA,

103

laatste doe! van rust-in-Brahma, al hare be-weegingen beoogen een doe! . Deeze oceaanvan oneindige rust geeft beteekenis aan deeindelooze beweeging . Dit volkoomen Zijn geeftaan het onvolkoomen Warden die eigenaardigeschoonheid, die haar uitdrukking vindt in allepoezie en kunst .

S

Een gedicht moet bezield warden door eenvolkoomen idee. Als de leezer deeze rondideeverwerkelijkt bij het leezen, brengt het gedichthem geluk . Elk dee! van het gedicht wordsdan stralend en beteekenisvol bij het licht vanhet geheel . Indien het gedicht echter zonderinnerlijke samenhang is, geen dee! der weer-spiegeling is der geheele idee, en slechts eenaaneenschakeling van beelden words gegeeven,hoe schoon die ooverigens oak moogen zijn,dan words het vermoeyend en onbelangrijk .Het leeven onzer ziel is als een volmaakt ge-dicht. Zij heeft in zich een oneindige idee, die,eenmaal verwerkelijkt, elk leevensbeweeg vervultvan beteeke nis en vreugde. Indien wij echterde beweegingen scheiden van die diepste idee,indien we de oneindige rust niet zien, en slechts

104

SADHANA,

de oneindige beweeging opmerken, dan schijnthet bestaan ons als een monsterachtigheid, zichonweerstaanbaar voortbeweegend in oneindigedoelloosheid .lk herinner mij in mijn jeugd een leeraar

to hebben gehad, die gewoon was ons de ge-heele sanskrit-grammatica woordelijk van buitento laten leeren, een . boek dat in symbolen isgeschreeven . De beteekenis deezer symbolenverklaarde hij ons niet. Dag aan dag spandenwij onze hersens in ; waarvoor begreepen weniet. En zoodoende leerden wij onze lessen eevenals de pessimist, die niet anders doet dan derustelooze verschijnselen van het waereldbeeldin zich opneemen, zonder de eindelooze rustder Volmaaktheid waar to neemen, waaruit enwaarin deeze verschijnselen ten alien tijde huneevenwicht vinden in volkoomen zuiverheid enharmonie. Alle vreugde sterft bij een dergelijkebeschouwing des leevens, want zoo ontgaat onsde waarheid. Wij zien de beweegingen van dendanser en meenen dat zij beheerscht wordendoor een reedeloos en tyranniek toeval, terwijlwe doof zijn voor de eeuwige muziek, die elk

SADHANA.

105

deezer beweegingen van zelve schoon en spon-taan maakt. Deeze beweegingen smelten samenmet die muziek der volmaking, worden eenermeede, de ontelbare vormen, die zij voort-brengen, er aan toewijdende .En dit is de waarheid onzer ziel, das zij

steeds moet groeyen in Brahma, das al haaraandoeningen moeten worden doordrongen vandie eene idee en das al haar daden moeten zijnals offers aan den hoogsten geest van volmaking .Er staat een merkwaardige tekst in de

Oepanishads :Ik denk niet das ik hem goed ken, o f das

ik hem ken o f zelfs das ik hem niet ken .Door het weeten kunnen wij het onnoembare

nimmer benaderen. Doch als Hij geheel buitenons bereik was, zou Hij voor ons niets kunnenzijn. De waarheid is das wij niets van Hemkunnen weeten en Hem toch kennen .

Dit words verklaard in een ander woord uitde Oepanishads

Van Brahma keeren alle woorden, ja de geest,verslagen terng. Dock wie Hem kept door Zijnvreugde, is vr'ij van alle vrees .

To6

SADHANA.

Het weeten is slechts ten deele, omdat onsintellekt niet meer is dan een werktuig, eendeel van ons. Het kan ons kennis bijbrengenvan dingen die kunnen worden onderverdeeld,en geanalyseerd, wier eigenschappen kunnenwordengerangschikt in onze voorstelling . Brahmaechter is volstrekt en weeten dat slechts tendeele is, kan nimmer zijn een 'kennen van Hem .

Door vreugde en liefde kan Hij gekend worden .Want vreugde is weeten in volmaaktheid, hetis kennen met ons geheele weezen . Ons intel-lekt maakt scheiding tusschen ons en de dingendie wij kennen, liefde echter kept haar voor-werp door eenwording er meede . Zulk eenkennen is onmiddelijk en last geen twijfel toe .Het is hetzelfde als het kennen van ons zelf,slechts nog dieper .

Daarom zeggen de Oepanishads : De geestkan Brahma nimmer bevatten, woorden kunnenHem nimmer beschrijven ; slechts door onze zielkan Hij erkend worden, in haar vreugde, haarliefde in Hem. Met andere woorden : wij kunnenalleen door eenwording met Hem, Hem vindeneenwording van ons geheele weezen met Hem .

SADHANA,

107

Een met onzen Vader moeten wij zijn, volmaaktgelijk Hij volmaakt is .

Doch hoe kan dit zijn? Er zijn Been gradenin de oneindige Volniaaktheid. Wij kunnen nietmeer en meer groeyen in Brahma. Hij is de Eerie,en er kan niet jets zijn meer of minder in Hem .

En in werkelijkheid is de bewustwording vanParamatman, het hoogste zelf, in onze Antarat-man, onze ziel, niet anders dan een toestandvan absolute volmaking .

Wij kunnen het ons niet voorstellen als niet-bestaand en in zijn wording afhankelijk vanonze beperkte krachtene Als onze betrekkingtot het Onnoembare niet anders was dan eigentoedoen, hoe zouden we ons er dan op kunnenverlaten, hoe zouden we er steun in kunnenvinden ?

Wij moeten tot het begrip koomen dat inons binnenste datgene woont, waar tijd enruimte ophouden to bestaan en de schakels derevolutie ineensmelten . In dit eeuwige verblijfvan Atman, de ziel, is de oopenbaring vanParamatman, het Zelf, volmaakt in zichzelve .Daarom zeggen de Oepanishads ; Hij, die Brahma

io8

SADHANA.

kept, den waaraehtigen, albewusten, oneindigen,verborgen in het diepst der ziel, dat is het hoogsteuitspansel, het innerlijke uitspansel des bewustzijns,hij genet alle dingen in vereeniging met den apeskennenden Brahma .De vereening is reeds daar . Paramatman,

het Zelf, heeft onze ziel gekoozen tot Zijn bruiden het huuwelijk is reeds voltrokken . De plech-tige mantram is uitgesproken :

Uw hart zij, zooals mijn hart is . Er is indeeze vereening geen plaats meer voor evolutie .Het eshak, dat niet anders kan omschreevenworden dan als Dit, 1) de onnoembare, onmid-delijke teegenwoordigheid is steeds hier in onsbinnenste. «Dit eshah of Dit is het uiterste eindevan het andere dit~ ; «dit Dit is de hoogsteschat van het andere dib ; «dit Dit is het hoogsteverblijf van het andere dit. Omdat het huuwelijkder hoogste liefde voltrokken is in tijdloosheid .Aldus wordt het eindelooze lila, het spel derliefde gespeeld . Hij die gewonnen werd in deeeuwigheid, wordt nu vervolgd in tijd en ruimte

i) 1k-au (Vertaler)

SADHANA.

log

in vreugden en smarten, in deeze waereld enalle andere waerelden . Als de zielebruid ditgoed verstaan heeft, wordt zij vervuld vanzeegening en rust . Zij weet, dat ze, eevenalsde stroom, den oceaan harer vervulling heeftbereikt met het eene einde van haar weezenen met het andere einde is zij steeds beezighem to bereiken ; aan het eene einde is eeuwige

rust en volmaaktheid, aan bet andere onop-houdelijke beweeging en verandering . Als zijbode einden kept als onafscheidelijk verbonden,dan kept zij de waereld als haar eigen tehuis,omdat zij den Heer der waereld erkent alshaar eigen Heer. Dan worden al haar daden,diensten van liefde, alle moeiten en kwehingendes leevens koomen tot haar als beproe-vingen, gedragen met triomf als bewijs vanbarer liefde sterke macht, met een glimlachde weddingschap winnend van haren Minnaar .Doch zoo lang zij eigenzinnig in het duisterblijft, niet haren sluyer opheft en haren Min-naar niet erkent, de waereld slechts kept alsjets van Hem gescheiden, dient zij slechts alseen dienstmaagd, waar ze rechtens heerschen

r To

SADHANA.

mocht als een vorstin ; zij slooft zich of in twijfelen weent in smart en needergeslagenheid .

Haar weg voert van ontbeering tot ontheering,van smart tot smart, van vrees tot vrees .

Nimmer kan ik die paar reegels vergeeten

van een lied, dat ik eens hoorde in den vroegenmorgen to midden van het geraas van eenmeenigte menschen, die van een nachtfeest

huiswaarts keerden : € Veerman, haal mij oovernaar den anderen oever ! >>

Te midden der drukte van al ons werk klinktdeeze kreet : cHaal oover!'. De voerman inIndie zingt, naast zijn kar gaande : cHaal mijooverl~ De marskramer biedt zijn waren aan

en zingt : 'Haal mij oover. A

Wat diepe beteekenis ligt er in dit lied? Wij

voelen dat we ons doel niet bereikt hebben ;

en weeten dat we met al ons tobben en streevenhet eind niet bereiken kunnen, voldoening nietzullen vinden. Als een kind dat genoeg heeft

van zijn speelgoed, roept ons hart : rniet dit,niet dit . p Maar waar is dan bet andere? waaris de oever die bereikt moet worden? Is bet jetsanders dan wat wij hebben? Is bet ergens anders

SADHANA.

IT'

dan waar we zijn ? Is bet rust na al ons werkenen verlossing van alle plichten des leevens ?

Neen, to midden van onze beezigheden zoekenwij het einde . Op de plaats waar we staanroepen wij den Veerman. En zoo zijn onzehanden nimmer stil, ook terwijl wij ons gebedom verlossing bidden .

In waarheid, o Oceaan van vreugde, deezekust en de andere kust zijn een en dezelfdein U. Omdat ik deeze mijn eigen noem, ligtde andere ver en vervreemd en daar ik dezin niet vat der volkoomenheid, die in mij is,roept mijn hart onophoudelijk om die andere .A1 mijn dit en dat andere wachten op volkoomenvereening in uw liefde,

Mijn «ik~ zwoegt dag en nacht om een eigenhuffs to vinden . Zijn lijden zal echter geen eindeneemen, zoolang het niet in staat is dit huffshet Uwe to noemen . Tot zoolang zal het blijvenzwoegen en zal zijn hart immer roepen : ~Veer-man, haal mij ooverl ' Als dit huffs van mij tothet uwe gemaakt is, dan is het c oovergehaald >,al zijn zijne muuren nog dezelfde . Dit (1k>> iszonder rust . Het arbeidt voor een winst die

112

SADHANA.

nimmer door zijn geest kan worden aanvaard,die het nimmer behouden en bezitten kan .In zijn poogingen om datgene wat voor alienis in zijn eigen armen to sluiten, kwetst betanderen en wordt zelf gekwetst en roept «Haalmij oover~ . Doch slechts dan wanneer het zeggenkan 4c al mijn werk is het Uwe ~, wordt bet,terwiji alles onveranderd blijft, naar de oover-zijde geleid .

Waar kan ik U vinden, tenzij in dit mijnhuffs, dat tot het uwe gemaakt is? Waar kan ikmij met U vereenigen tenzij in dit mijn werk,dat omgeschapen is tot het uwe? Als ik mijnhuffs verlaat zal ik het uwe niet vinden ; als ik mijnarbeid stack, zal ik nimmer can uw arbeid kunnendeel hebben . Want Gij woont in mij en ik inU. Gij zonder mij en ik zonder u zijn niets .

Daarom rijst uit het middeft van ons huffsen ons werk het gebed op <Haal mij oover!want hier golft de zee en hier zelfs ligt deandere kust, die bereikt wil worden -- ja, hieris bet onvergankelijke Nu, niet ginds, niet opandere plaats .

EINDE .

N NL N

r' I]L o cr o -ao ° mN

Cl)