waargaat het eigenlijk over?

hetgaatDit boek is gedrukt op FSC®-papier, bij een door FSC® gecertficeerde drukker.

Raddraaier werkt met inkten op plantaardige basis en heeft een alcoholvrij offsetprocédé.

eigenhet

nlijk overRedactie-adres

Syntens: info@syntens.nl

088 - 444 0222

Afdeling communicatie:

debby.vanwijngaarden@syntens.nl

088 - 444 0456

...nlijk overWaar gaat het eigenlijk over in de creatieve sector?is een uitgave van Syntens.

Uitgevers Annewies Kuipers, Dirk Minne Vis en René Bastiaans, Syntens

Concept en advies Annewies Kuipers

Concept en hoofdredactie Dorien van Schie, www.copycoaching.nl

Redactie Dorien van Schie, Gregor Hakkenberg, Dolf Weverink

Eindredactie Dolf Weverink, www.copycoaching.nl

Concept en ontwerp Yvon Thewessen, www.zo-ontwerp.nl

Fotografie De meeste foto’s komen uit privécollecties

van onze ondernemers. Kijk op pagina 126

voor de overige credits.

Druk Raddraaier, Amsterdam

Syntens is een initiatief van het

ministerie van Economische Zaken

Creativiteit op zich is geen garantie voor innovatie

Je zou missschien verwachten dat we hier uitgebreid gaan uitleggen wie al die door de overheid

betaalde Syntensadviseurs zijn en wat wij waar doen om innovatie in de creatieve industrie te

stimuleren. Maar dat is niet zo. Want wat wij doen is niet de kern. Het gaat er om wat zij

doen, al die creatieve, gedreven, grenzeloze, visionaire, optimistische en soms een

beetje maffe paradigmaverschuivers en voortstuwers van innovatie die wij dagelijks

mogen ontmoeten. Wat zij willen bereiken en hoe zij met hun creativiteit een bijdrage

leveren aan de concurrentiekracht van Nederland, dat is wat ons bezig houdt.

We leven in een tijd van radicale veranderingen, ingegeven door het faillissement van de oude modellen,

die hebben geleid tot een wereldwijde financiële, economische, sociale en milieucrisis. De vraag hoe

en in welke rol de creatieve industrie kan bijdragen aan de innovatie en (productiviteits)groei van het

Nederlandse en internationale bedrijfsleven is nu buitengewoon actueel. Tegelijkertijd is het de

hoogste tijd om het Nederlandse innovatiesysteem aan een kritisch oordeel te onderwerpen.

Hoe kan het anders, creatiever en beter?

Dit boek gaat over de denkers en doeners die de creatieve industrie maken tot wat ze

nu is. Het staat vol verhalen, blikken op de toekomst en passies van modeontwerpers,

architecten, reclamemensen, internetspecialisten, grafisch ontwerpers, muziek- en

filmtalenten, zakelijke dienstverleners en ontwikkelaars van games en andere software.

We hebben ze gevraagd naar hun drijfveren, hoe zij het ondernemerschap beleven, naar de

kruisbestuiving tussen verschillende sectoren, hun visie op intellectueel eigendom, de laatste

trends in bedrijfsvoering en financiering, en naar hun ideeën over hét buzzwoord van deze nog

jonge eeuw: duurzaamheid.

En natuurlijk, stiekem gaat het in al die verhalen ook een beetje over Syntens. Doordat we onze klanten aan

het woord laten, wordt vanzelf duidelijk wat onze toegevoegde waarde is. Creativiteit op zich is immers nog

wie•wat•waar •gaat•het•eigenlijk•over?

Dit boek

gaat over de denkers en doeners die de creatieve industrie maken tot wat ze

nu is

wie•wat•waar •gaat•het•eigenlijk•over?

wie•wat•waar •gaat•het•eigenlijk•over?geen garantie voor innovatie. Het creëren van meerwaarde en duurzaam succes is een proces dat gedreven

wordt door creativiteit, maar waarbij het ook belangrijk is om rationeel te sturen. Je moet af en toe even

stil staan, afstand nemen en kritisch kijken naar je eigen ondernemerschap, de kwaliteit van je organisatie

en de relevantie van je producten voor de markt. Wat zijn mogelijke obstakels? Hoe financier ik het? Hoe zit

het met de beschermbaarheid van je ideeën? Waarop baseer je de beslissing over zelf doen of uitbesteden,

in binnen- of buitenland? Al dit soort overwegingen vragen om andere eigenschappen en expertise dan

alleen creativiteit.

Syntensadviseurs zijn wegbereiders, wegwijzers en inspirende verbinders. Of, zoals diverse ondernemers

in dit boek zeggen: versnellers van verandering. Ze brengen partijen met elkaar in contact, leggen

verbanden tussen sectoren, stellen lastige vragen, duwen, trekken, kietelen en knijpen. En steeds vanuit een

onafhankelijke positie, want ze hebben geen enkel commercieel belang.

Maar goed, over onze rol als stuwers van innovatie gaat het in dit boek dus slechts zijdelings.

We willen hier vooral de portretten schilderen van een kleine, maar representatieve groep

ondernemers: voorhoedespelers in onze creatieve industrie. Zo laten we onze kennisleveranciers,

opdrachtgevers, ambtelijk en politiek verantwoordelijken én ons thuisfront zien wat ze allemaal

doen en bereiken, die creatieven die wij dagelijks mogen ontmoeten.

Tegelijk maakt dit boek zonneklaar waarom wij zo gepassioneerd

kunnen raken van ons werk in en met de creatieve industrie.

Zij leggen immers – elke dag weer – een nieuw stukje

schaduw van onze toekomst bloot en versterken met hun

ideeën onze concurrentiekracht als creatieve natie.

Namens het team Creatieve Industrie van Syntens,

veel plezier met dit boek!

Dirk Minne Vis

Regiodirecteur

Het is de hoogste tijd om

het Nederlandse innovatiesysteem aan een kritisch oordeel te

onderwerpen

Hoe kan het

anders, creatiever en beter?

wie•wat•waar •gaat•het•eigenlijk•over?

Inhoud

28 Butterfly Works: creatief ondernemerschap met een missie. “Onze kracht ligt in innovatie door het samenbrengen van bestaande technieken, kennis en nieuwe oplossingen!” www.butterflyworks.org

8 Look for the shadow of the future in today Een rondetafelgesprek met Marleen Stikker en Daniel Erasmus over

disruptieve businessmodellen en paradigmakantelingen. Kortom, twee visionairs over de betekenis van design thinking voor de

toekomst van de creatieve industrie en Nederland. www.dtn.net www.waag.org

PROFESSIONEEL ONDERNEMERSCHAP

18 De snelste weg naar de top? Met de stroom mee! Column van organisatieactivist

Jaap Peters. www.jaappeters.nl20 Wat heb je te verliezen? 5 stellingen van

Bas van Berkestijn, mede-oprichter van reclamebureau

Woedend!

www.woedend.nl22 Matchmaking in de praktijk Het verhaal

achter een goede match!

www.youngworks.nl www.newzoo.nl24 Mini-dossier MKB-Krachtcentrale Voor

ondernemers die meer rendement willen halen uit

samenwerking met hun bende creatievelingen.

www.mkbkrachtcentrale.nl27 Van fouten leer je Column van Leen Zevenbergen.

www.leenzevenbergen.nl

34 Groeiambities aan het IJ Speciaal voor

vrouwelijke MKB-ondernemers.

35 MVO 2.0 Een frisse kijk op sociaal ondernemen.

www.1procentclub.nl36 Focus, focus, focus Kroeskontrol over de winst

van specialisatie voor leverancier van online kennis.

www.kroeskontrol.nl37 Van heel gespecialiseerd naar breed Curve over de noodzaak om mee te bewegen met de wereld

om je heen.

www.curve.nl38 Trezorix en het semantische web Een

rondetafelgesprek over confronterende vragen en modellen.

www.trezorix.nl41 Turning fashion Talent into Business

54 Netwerkorganisatie: de droom van elke creatieve ondernemer? “Ik vind dat innovatie, op welk vlak dan ook, vooral aan de sector en de ondernemers zelf overgelaten moet worden.” www.fortknox.nl

www.unit2.nl www.versfruit.nu

www.anet.nl

SAMENWERKING

46 Samenwerking is maar lastig! Column en

tips door Rob de Graaf van de Innograaf.

www.deinnograaf.nl48 Heus niet naar Cannes Netwerken en creatief

innoveren in optima forma.

www.heusnietnaarcannes.nl58 Ruimte voor Kruisbestuiven: Wat hebben

architecten en gameontwikkelaars gemeen?

60 Syntens’ universe62 Die filmcommissioner moet er echt komen… De vruchten van een businesscluster.

www.goedzoekers.nl65 Toptalent in de schijnwerpers www.picnicnetwork.org www.gameinthecity.nl68 LiveWIRE Voor pionierende technostarters.

www.livewire.nl

INTELLECTUAL PROPERTY

72 Creativiteit en Intellectueel Eigendom

Waardevolle tips van IP-adviseur Wouter Kanneworff.

www.agentschapnl.nl77 Fablab www.fablab.nl78 De wereld van open content Het delen van

creativiteit stimuleert het creatieve en intellectuele klimaat

in de wereld.

www.creativecommons.nl8o Unlimited Design Contest Een jurkje met het

patroon van je favoriete gerecht? Alles kan!

www.unlimiteddesigncontest.nl82 Tribe of Noise: platform voor nieuw muziektalent www.tribeofnoise.com

74 Open versus closed source Hippo en about:blank op zoek naar de nuance in een vertroebelde discussie “Het is te grof om te zeggen, dat open source altijd goed is, zelfs voor de overheid.”

www.about-blank.nl www.onehippo.com

FINANCIERING

86 Ondernemen met een investeerder: je groei versnellen Column Thomas Engel.

www.the-saints.nl90 Mini-dossier Financiering Voor ondernemers

die extra financiering nodig hebben voor groei, innovatie of

het oplossen van knelpunten.

88 Nederlandse investeerders vaak nog niet klaar voor concepten “In vergelijking met de VS, de UK en Israel staat Nederland echt met stip onderaan als het gaat om het financieren van creatieve concepten.”

www.imxcapital.com

INTERNATIONALISERING

94 Er was eens…. Column door Jeroen Elfferich.

www.exmachina.nl95 Creatief over de Grens Innovatieadviseurs over

hoe internationaliseren en innovatie hand in hand gaan.

www.syntens.nl98 Het succes van ‘LaDress’ Interview met

Simone van Troyen.

www.ladress.com

100 De wereld is mijn speeltuin Micha van de Meer over zakendoen met culturele intelligentie. “Blauw vinden zij namelijk een hele lelijke kleur én dik is ook veel mooier.” www.whitebear.nl

S P EE L TU I N

DUURZAAMHEID

106 Nederland wereldkampioen Column door

Maurits Groen.

www.mgmc.nl 114 Kunst uit Burkina Faso in sneakers! Merijn ten Thije van !SYOU over inspirerend zakendoen op

basis van co-creation.

www.isyou.com118 MVO: de normaalste zaak van de wereld Dieuwertje Damen over ecologische en sociale innovatie.

www.thevalueagency.com122 Groeien? Wat een onzin Column Martijn Meima.

www.meimacoaching.nl

107 Profits for principles Yolanda Philipssen van Biyomap en Jim Bowes van GreenGraffiti in gesprek over social en environmental improvement. “Social en environmental improvement maakt branding een stuk makkelijker.” www.greengraffiti.com www.biyomap.com

Annewies: “Blijft de creatieve sector de komende jaren nog een

sleutelgebied, denken jullie?”

Daniel: “The background idea behind creative industries

being key, was to broaden the sense of IT or technology driven

progress. The idea is that internet and certain technologies

were going to strengthen this evolution of the Nederlandse

maatschappij. Nu wij praat niet meer over techniek en internet,

maar over creativity en design.”

Marleen: “Je ziet dat mensen in de creatieve industrie worstelen

met het feit dat hun rol anders is geworden, dat ze anders in

de keten staan, dat ze andere verantwoordelijkheden hebben.

Interactive designers staan plotseling middenin de discussie

rondom mobiliteit en creatieven worden de vraagbaak voor

het duurzaamheidvraagstuk, omdat dat steeds meer gaat over

lifestyle en experience. Ik ben ervan overtuigd dat het voor het

beantwoorden van de grote maatschappelijke vraagstukken

LOOK FOR THE SHADOW OF THE FUTURE IN TODAYWe leven in een tijd van radicale veranderingen. Niks is nog langer zeker. Oude

modellen hebben geleid tot financiële, sociale en milieuproblemen, waarvan

het einde nog niet in zicht is. Nieuwe businessmodellen zijn nodig om deze

maatschappelijke vraagstukken op te lossen en nieuwe kansen die zich aandienen,

te grijpen. Het gaat dan niet alleen om het ontwerpen van nieuwe producten, maar

juist om nieuwe processen, ideeën en betekenissen. “Daarom is het hoog tijd om

‘design thinking’ meer ruimte te geven in innovatieprocessen, want alleen zo kunnen

we richting geven aan het ontwerpen van een samenleving die goed is voor mensen

en waar nieuwe technologie een middel is en gebruikers ook daadwerkelijk ingezet

worden als informatiebron”, menen Marleen Stikker, directeur van de Waag

Society en Daniel Erasmus, oprichter van het digital thinking network, DTN.

Benieuwd naar wat dit betekent voor de toekomst van MKB-ondernemers in de

creatieve sector organiseerden innovatieadviseurs Annewies Kuipers en Bruni

Hofman een rondetafelgesprek met deze twee creatieve visionairs. Een gesprek in

een heel eigentijdse mengelmoes van Afrikaans, Engels en Nederlands.

10

LOOK FOR THE SHADOW OF THE FUTURE IN TODAYdraait om drie elementen: emerging technologies, design

thinking en creative business. Op het snijvlak van deze drie

zullen disruptieve businessmodellen opnieuw uitgedacht moeten

worden. De creatieve industrie moet emerging technologies

helpen betekenis te geven. Daar zullen vervolgens nieuwe ideeën

en lijnen voor lifestyle uit ontstaan, maar ook nieuwe ideeën voor

emerging technologies. Maar uiteindelijk draait het in de kern

om ‘design thinking’, waarmee de vraag wat betekenisvol is en

vragen over menselijk gedrag beantwoord moeten worden.”

Annewies: “Maar Daniel, jij denkt daar vast anders over want jij

komt uit de hoek van digital thinking.”

Daniel: “I think it is a good analysis. The question is how do

we see the future? Up until pretty recently the future was very

much thought to be a cold technical space of internet driven

technologies in which globalization plays a dominant role and

somehow social communities would ad everything on top of

that. There was thought to be a new frontier for both economic

expansion and cultural expansion. Now the debate has broadened

and matured significantly. We’re not just talking about IT itself

but we’re talking about a broad range of emerging technologies,

material science, chemical and physical approaches. The

question for the future is how do we go about creating systems

using all those elements? But more important: how do we

commonly agree on what is acceptable behavior of the systems

that we have. The good thing is that new business models are

starting to establish new norms.”

Marleen: “Het disruptieve karakter zit ‘m in de winst die we

kunnen behalen uit een andere manier van ontwikkelen ten

Design ThinkingDesign thinking is een manier van ontwerpen die volgens Tim Brown, CEO

van ontwerpbureau IDEO, uitstekend werkt voor allerhande commerciële én

maatschappelijke vragen. Het stellen van HMW-vragen (How might we…) leidt

ontwerpers tot oplossingen voor de meest uiteenlopende ontwerpvragen. Van

trendy fietsen tot goedkope maar effectieve ooglensklinieken in India of het

bevorderen van het sparen in de USA. Alles is volgens IDEO te ontwerpen als je

maar vasthoudt aan een paar belangrijke ontwerpprincipes die Tim Brown in zijn

boek ‘Change by design’ beschrijft.

11

Daniel ErasmusDaniel is CEO of NewsConsole(TM), which reads

more than a million news articles per day to

give its clients strategic overview of today and

tomorrow’s news. As founder of the DTN, Daniel

has led major scenario planning projects for 14

years, edited one and written two books, three

columns and trained more than 1000 executives

and MBA students in scenario thinking. He

is a Visiting Professor at Ashridge Business

School and a Fellow at the Rotterdam School of

Management.

Marleen StikkerMarleen Stikker is directeur van de Waag

Society, dat digitale innovatie ontwikkelt voor

maatschappelijke vraagstukken in sectoren

zoals zorg, cultuur en onderwijs. Stikker is

sinds het begin van de jaren negentig een van

de belangrijkste trendsetters van de wereld

op het gebied van experimenteel internet en

nieuwe media. De voormalig burgemeester

van De Digitale Stad, medeoprichter van

PICNIC, Cross Media Week, lid van de Raad van

Advies van het ICT Regie Orgaan en lid van de

Raad van Commissarissen bij WPG Uitgevers,

schrijft samen met haar collega’s mee aan

het innovatieprogramma van de creatieve

industrie in Nederland. Lees meer op www.

waardevancreatie.nl

opzichte van wat technologie tot nu toe zo machtig heeft

gemaakt. Ik spreek regelmatig met publieke diensten, die een

goudmijn aan data in handen hebben. Het probleem is alleen dat

ze als organisatie – en dat is ook logisch – niet in staat zijn om

deze data te vertalen naar diensten, door er betekenis aan te

geven. En dat moeten

ze ook niet zelf willen

doen, maar het is wel

een uitgelezen kans om

creatieve denkers in te

schakelen om betekenis

te geven, zodat wij als

burgers en maatschappij

kunnen profiteren van

deze informatie. Die

manier van denken is

voorlopig nog behoorlijk

disruptief ten opzichte

van hoe het nu is

georganiseerd, merkte

ik aan de reactie van

mijn gesprekspartners.

Het interessante van de

huidige ontwikkelingen

is dat de creatieve industrie interventies doet in systemen die

al heel erg lang bestaan. Dat vind ik zelf de meest interessante

ontwikkeling. Leuker dan het zoveelste bijzondere meubel in

Milaan. Ook daar kan ik overigens erg geïnspireerd van raken

en ik vind ook dat we dat talent moeten opschalen en uitdragen

over de grenzen heen. Maar de echte uitdaging zit ‘m in de

vraagstukken waar de gemeenschap voor staat en de rol die

disruptieve denkers daarin kunnen hebben. De eerste stap die we

moeten zetten is om al die partijen met elkaar te verbinden.”

Bruni: “De eerste voorwaarde is inderdaad het tot stand

brengen van multidisciplinaire samenwerkingsverbanden om

tot baanbrekende vernieuwing te komen. Innovatie loopt nu nog

te vaak over platgetreden paden. Juist cross-over partnerships

zorgen voor vernieuwende inzichten. Syntens is, in haar rol van

aanjager, daarin heel actief.”

Daniel: “The moment we talk about voorwaarden, we talk about

some kind of a pre-planned system en dan eindig je met een

werkgroep. And I don’t say that those things are not important,

because they are a part of the strategies of governments. But at

this point in time the question is whether this makes sense. The

thing is that the world requires large scale system change and we

are going to have disruptions. That means that the challenge lies

in the institutional ability to engage with people, because in the

end it’s people with ideas who create disruptions. The ability to

capture and move these disruptions in structural ways.”

Marleen: “Ik herken heel goed wat je zegt. Wat je nu ziet is

dat debatten rond mobiliteit-, zorg- en vervoerssystemen nog

steeds volledig gedomineerd worden door stakeholder- en

engineeringprocessen. Het zijn decisionmaking-processen, die

volledig gedicteerd worden door aanbestedingsprocedures uit

angst voor verlies van controle. Een jaar of zeventien geleden

was ik in een lab van Philips waar ze in het kader van een vierjarig

Europees programma bezig waren met interactiviteittesten. En

hoewel het een researchprogramma heet, waar ontdekkingen

gedaan mogen worden, lagen de levels, de terminologie en

platforms en het hele proces al vast. Het schrijnende was

dat ze daardoor niet meer naar internet mochten switchen,

waardoor het totaal irrelevant was wat ze aan het maken waren.

En net als bij de introductie van systemen als het elektronisch

patiëntendossier, de OV-chipkaart en rekeningrijden zijn de

huidige decisionmaking-processen tot op de dag van vandaag

totaal niet geoutilleerd om design thinking de ruimte te geven.

Design thinking betekent immers dat je op basis van bevinding

een volgende itineratie maakt. Een ander voorbeeld is de

communicatie van bus- en treintijden. De verantwoordelijken

binnen de instanties weten dat het kan via vrije sms en toch

gaan ze die palen neerzetten, omdat het in de pen zat en ze

afgerekend worden op targets. Dat geldt ook voor Bloomberg,

“Please don’t go in the geijkte wegen of trends but go other places, because the other places is where the interest will be.”

13

“Design thinking is an approach that uses the designer’s sensibility and methods for problem solving to meet people’s needs in a technologically feasible and commercially viable way.”

een disruptieve technologie om lokaal energie op te wekken, die

kolencentrales overbodig maakt. Helaas beslissen de politieke

mechanieken nog steeds anders. Het zou daarom goed zijn als we

eens een omgekeerd vouchersysteem ontwikkelen, een systeem

waarmee overheden en technische bedrijven de hulp van de

creatieve denkers in kunnen roepen.”

Bruni: “Heel mooi idee!”

Daniel: “We are moving from a push world into a pull world. And

I think that governments have to start to think about how their

instruments function in a pull world. Creative entrepreneurs are

answering unanswered questions. Sometimes they are not yet

understood.”

Marleen: “Eén van de grootste ondernemers van Amsterdam is

Rop Gonggrijp. Deze serie-entrepreneur is volledig authentiek

gericht op een missie, een publieke missie. Maar die man wordt

gezien als een rare hacker die een t-shirt aan heeft en niet te

koop loopt met zijn succes. Dat zijn hele emotionele beelden van

wat ondernemen is, terwijl mensen zoals hij op een missie zijn en

het ondertussen als ondernemer waarmaken.”

Daniel: “Rop is a fantastic example of social engagement and

social entrepreneurship. And that type of thinking needs to be

the space to celebrate the kind of entrepreneurship that Rop

brings.”

Marleen: “Ik kom steeds meer mensen tegen in de reclame- en

internetwereld die geen zin meer hebben in wegwerpcreativiteit.

Hun talent wordt langzaamaan anders gewaardeerd dan vroeger

en ze zetten het liever in voor het oplossen van maatschappelijke

vraagstukken of innovatie, dan voor een nieuwe smaak chips.”

Bruni: “Maar nu even heel simpel, wat zijn volgens jullie de

belangrijkste ontwikkelingen voor ondernemers in de creatieve

industrie?”

Marleen: “Elke creatief komt anders in de keten te staan.

Je kunt niet meer alleen grafisch vormgever zijn of een

reclameman. Van architecten wordt verwacht dat ze snappen

wat virtuele ruimtes zijn en van reclamemensen wordt gevraagd

dat ze weten hoe je met mobiele telefoons sociale netwerken

bestuurt.”

Annewies: “Hun plek in de keten zal dus voortdurend

veranderen.”

Marleen: “Alle terreinen van de creatieve disciplines raken

elkaar dankzij de emerging technologies. Daardoor zullen

creatieve beroepen wezenlijk veranderen, maar ook de

organisatie van netwerken en het gedrag van mensen verandert.

Dat betekent dat alle bestaande businessmodellen steeds meer

op de helling komen te staan de komende jaren. Tegelijkertijd

moeten creatieven in nieuwe ketens telkens weer nieuwe

verbanden leggen. Op dit moment weten bijvoorbeeld nog maar

heel weinig mensen wat Life Science gaat betekenen, maar we

weten wel dat het een impact zal hebben op hoe producten en

materialen worden ontwikkeld. Ik verwacht dat het onder druk

14

van de cradle-to-cradle-gedachte steeds meer lokaal gebeurt.

Kortom, de creatieve sector staat op dit moment al met een

been in een enorme paradigmakanteling, die om een enorme

mindshift vraagt. Creatieven die in deze beweging mee willen,

moeten zorgen dat ze hierin bijgeschoold worden. Gelukkig is het

crisis, dus hebben ze allemaal meer tijd om zich in iets nieuws te

verdiepen.”

Daniel: “My advice

is not to play on

trends. Trends are

obvious. The future

is uncertain, and

let’s not pretend it’s

certain by having

trends. Let’s focus

on uncertainties

and start asking hard questions in your business space. Try

to work at answering them by pulling in knowledge that is

required. So please don’t go in the geijkte wegen of trends but

go other places, because the other places is where the interest

will be. People who answer hard questions, most often smaller

institutions, will be able to address them by building skills to

answer hard questions. This is going to be one of the most

valuable process skills going forward. And please stop playing

knowledge as a being that you can count and store and put in a

bag, instead value processes, networks and abilities to exercise

agendas.”

Marleen: “Wat bedoel je precies met hard questions?”

Daniel: “Things that people have difficulty answering. For

example: How can we grow things, to be things. How do we have

technical systems that require less maintenance? How do we

develop books that learn while you read them? How do we deal

with loneliness? And once you start to address those in a serious

way, you end up in very different spaces, dan we moeten iets

doen aan de vergrijzing.”

Annewies: “Suggereer je nu dat elke ondernemer zichzelf dit

soort vragen moeten stellen?”

Daniel: “Ik denk dat als creatieve MKB-mensen deze vraag

stellen, je stukken enthousiastere antwoorden krijgt.”

Marleen: “Laatst verdeelde iemand de wereld in ‘werkmensen’

en ‘mogelijkheidsmensen’. Werkmensen nemen de wereld

zoals het is en mogelijkheidsmensen durven te geloven in iets

wat er nog niet is. Persoonlijk probeer ik liever door de trends

heen te kijken. Trendwatchers beschrijven en zijn alles behalve

normatief, maar ik heb geen zin om niet normatief te zijn. Het

gaat mij om een betere wereld. Ik denk liever door op iets wat

relevant is en daar trek ik mensen in mee. Als overheid kan dat

niet, maar als ondernemer wel.”

Annewies: “Ik vind het juist heel sterk dat jullie hardop zeggen

waarover nagedacht moet worden.”

Daniel: “We should think of the world as people. And as soon

as we start thinking of the world as people, we start to come up

with very different questions. And we find out that the trends will

take care of themselves, instead of trying to get a false sense of

certainty. I advise creative entrepreneurs to look for the shadow

of the future in today!”

“In other words, design thinking is human-centered innovation.”

15

ONDERNEMERSCHAP

De snelste weg naar de top? Met de stroom mee!

Jaap Peters werkt als

organisatieadviseur

bij ‘DeLimes

Organisatieontwikkeling’

dat is gevestigd in

Zwammerdam. In de

dagelijkse praktijk

noemt hij zichzelf

organisatieactivist.

Hij is gastdocent

op verschillende

universiteiten: Business

Universiteit Nyenrode

(strategie), Universiteit

Wageningen (innovatie)

en Utrechtse School

voor Bestuurs- en

Organisatiewetenschap

(introductie in de

Chaostheorie).

Heel stilletjes voltrekt zich een revolutie in het zakelijk landschap. Als je mij vraagt te beschrijven wat die revolutie

inhoudt, dan zou ik zeggen: fluïditeit. Strakke netwerken worden soepel. Rigide matrixorganisaties laten een zekere

chaos toe. Binnen hiërarchisch georganiseerde ondernemingen ontstaan verbindingen dwars door alle structuren

en beslissingslagen heen. Hoe dat komt? Sommigen leggen de oorzaak bij de sociale media en de nieuwe manieren

waarop mensen contacten aanknopen. Volgens mij klopt dat niet helemaal. De nieuwe media zijn katalysator voor het

proces omdat ze het leggen van nieuwe verbanden faciliteren. Maar de oorzaak ligt dieper. En wel in het falen van het

Angelsaksische business model, wat zich onder meer uit in de economische crisis. Er is behoefte aan iets nieuws.

18

De wortels van de crisisBedrijven die alleen maar werken om geld te verdienen,

verspillen enorm veel energie. Zij roeien tegen de stroom in

omdat ze denken dat ze naar de top moeten. Organisaties die

hun medewerkers stimuleren met plezier de beste kwaliteit te

leveren, laten zich met de stroom meedrijven. Ze leggen zonder

veel moeite grote afstanden af en komen in een steeds bredere

‘flow’. Waar ze bovendien meer klanten bereiken. En die klanten

doen ook veel liever zaken met iemand die duidelijk geniet van

zijn werk dan met een leverancier die met een verbeten kop

verkrampt naar zijn targets zit te roeien. Slachtoffer van wat ik

de ‘Intensieve Menshouderij’ genoemd heb, in mijn gelijknamige

boek.

Weg met moetenAls organisatieadviseur en een van de protagonisten van Het

Rijnlandse Model probeer ik zo veel mogelijk ondernemingen,

instituten en overheidsorganisaties ervan te overtuigen afstand

te nemen van het heilige moeten. Waarbij ik overigens niet

beweer dat de principes van het oorspronkelijk Rijnlandse

Model zaligmakend zijn. Als ze zich maar realiseren dat een

prettige reis belangrijker is dan het bereiken van een doel. Dat

vakmanschap en een goed product meer waarde hebben dan een

hoge beursnotering. Dat je moet streven naar continuïteit door

kwaliteit te leveren en je klanten in de watten te leggen. En dat

dit alles beter lukt als je vaste structuren loslaat en ruimte schept

voor fluïditeit.

Maak je hobby van je werkIk preek hier voor eigen parochie, want dit boek gaat over de

creatieve industrie. En juist daar is men er al lang achter dat

leuk werk betere mensen aantrekt dan hoge bonussen. En dat

als je kwaliteit de ruimte geeft, je organisatie vanzelf steeds

beter wordt. Kijk naar creatieve ondernemingen als Apple en

Google. Bedrijven die zowel hun werknemers als hun klanten een

bepaalde mate van ‘fun’ beloven. Die mensen aannemen met de

boodschap: “Ga lekker je ding doen en bedenk het allerbeste voor

onze gebruikers.” Je ziet wat dat oplevert.

Apple en de beursAls principieel Rijnlander was ik voorheen mordicus tegen

een beursnotering. Nu ben ik iets genuanceerder. Apple

bewijst: je kunt je bedrijf best naar de beurs brengen, zolang

je maar niet beurs wordt. Laat nóóit je beleid beïnvloeden

door je aandeelhouders. Dan krijg je uitwassen, zoals het ooit

briljant voetballende Ajax, dat na de beursgang zijn beste

spelers verkocht om het financieel resultaat op te krikken. De

aandeelhouders waren belangrijker dan de prestaties op het veld.

Dat is typisch Angelsaksisch winstdenken en uiteindelijk de dood

in de pot.

Open Source bron van groeiDe nieuwe manier van werken is fluïde, vloeibaar. Je doet datgene

waar je goed in bent en wat je leuk vindt, je werkt wanneer en

met wie het je uitkomt en probeert er letterlijk het beste van te

maken. Je stelt je open voor inbreng van buiten en laat de ruimte

voor het toeval, voor beweging. Het is het principe van Wikipedia.

Je gooit de deuren open en iedereen die kwaliteit toe wil voegen,

mag dat doen. Hetzelfde geldt voor Open Source software. Je

geeft de macht uit handen om samen sterker te worden. Alleen

ben je misschien sneller, maar samen kom je verder!

Durf te vragen...En zo zijn we weer terug bij de social media, populair omdat ze de

behoefte aan fluïditeit faciliteren. Een prachtig voorbeeld is de

speciale topic bij Twitter: #durftevragen. Als je dat aan je vraag

toevoegt, komt hij vanzelf bij alle mensen binnen die het leuk

vinden om anderen verder te helpen. Zo ben je dus lid van een

netwerk zonder dat je er lid ben bent! Sterker, het is niet eens een

echt netwerk. Het is een groep mensen, alleen gebonden door

hun abonnement op #durftevragen. De fluïditeit ten top!

CU on Twitter!

@JaapPeters

19

Wat heb je te verliezen?

Een kleine tien jaar geleden kocht Bas van Berkestijn

zijn eerste computer. Drie maanden later begon

hij het eigenzinnige reclamebureau Woedend!

Communicatiedingen met boezemvriend Marnix

Pauwels. Vlak daarna sloot Paul Coops, partner

nummer 3, zich ook aan op de zolderkamer.

Inmiddels staat hij aan het roer van een netwerk

van bedrijven, waar negentig vrienden van vrienden

werken, stuk voor stuk specialisten in communicatie,

games en mobile.

”Mensen beoordelen elkaar altijd op gedrag en zichzelf op de intentie. Kunnen we ook ’ns omdraaien.”

20

Stelling 1 Groei is een noodzakelijk kwaad“In het eerste jaar hadden we vijf man in dienst en zwoeren we altijd zo te blijven. Maar om mooie klussen te krijgen, heb je kritische

massa nodig en moet je specialisten aannemen. Dat klinkt allemaal heel simpel, maar het is ook echt geen rocket science. De vonk in

de samenwerking was goed en daardoor ontstond er een bosbrand. Wat ons nog steeds onderscheidt is dat we onszelf zijn gebleven.“

Stelling 2 Je moet juist zaken doen met vrienden “Ik ben meer een bouwer dan een manager. Dat laatste kan ik ook wel aardig, maar dat vind ik minder interessant. Woedend! is

samengesteld uit mensen die ik zocht, maar ook die ik tegenkwam. Mijn stelling is dat je juist met vrienden zaken moet doen. Je moet

dan wel in staat zijn om vrienden te zijn. Dat betekent dat je vertrouwen moet hebben en niet aan jezelf moet denken. Ik wil juist met

mensen werken, waar ik ook mee in de kroeg kan zitten, die me begrijpen en waarbij ik mezelf kan zijn. Dat gaat volgens mij het beste

met vrienden, of in ieder geval mensen waar je het goed mee kunt vinden. Cv’s vinden wij hier dan ook niet zo belangrijk, wel wat het

buikgevoel zegt. We selecteren op grote persoonlijkheden met kleine ego’s. Daardoor is het een hechte club geworden.”

Stelling 3 Ik ben het cement, niet de steen“Als ondernemer is het belangrijk dat je weet wat je niet kunt. Dat heeft vaak te maken met wat je niet zo leuk vindt. Mijn ding is

leiderschap, dat zijn heel veel dingen die eindigen op –eren, zoals creëren, stimuleren, animeren, inspireren. Als leider ontwikkel je de

visie samen met anderen, bepaal je de richting en verzeker je je ervan dat je niet in je eentje over de dijk rent. Mijn rol is het zijn van

Bas, de pionier, de entrepreneur en die is het cement en niet de steen. Echte leiders maken van die stenen een hecht blok. Een stapel

stenen trap je immers zo omver, als het een gemetselde muur is breek je tenen. Dat is het verschil.”

Stelling 4 Ik kan heel goed loslaten“Heel veel ondernemingen groeien niet of doen niet wat ze willen uit angst dat ze het niet kunnen. Mijn credo is steevast: Wat heb je

te verliezen? Als ik dit morgen verlies, weet ik niet of ik opnieuw begin, misschien ga ik wel T-shirts verhuren in Nicaragua. Alles wat ik

doe is ter ontplooiing van mezelf en anderen. En uiteraard voel ik me zeer verantwoordelijk voor alle mensen die hier zitten, met alles

wat ik in me heb. Maar Woedend! is en blijft uiteindelijk een middel om leuke dingen te doen en niet iets waar mijn lot van af hangt.”

Stelling 5 Ondernemen doe je met zijn allen“Kenmerkend voor deze industrie is het eeuwige optimisme. Een tijdje terug wonnen we het global account van Asics en een Zilveren

Leeuw. Woedend! zoemde. We bleken een benchmark voor veel creatieve bureaus. Dat is leuk, maar daar leer je niet zoveel van. Ook

met zo een crisis moet je de spirit erin houden. Je moet mensen allereerst deelgenoot maken van het probleem, maar boeiender is

om ze deelgenoot te maken van de oplossing. Ik hou er helemaal niet van om voor te spiegelen dat Bas het wel even regelt. Het mes

moet aan twee kanten snijden. Op dagen dat de angst hoogtij vierde, legde ik uit dat de situatie nu even niet anders was, maar dat we

er wel invloed op hebben.“

21

Peter Warman is internetondernemer. Daarnaast begeleidt hij, onder meer in samenwerking met Syntens, ondernemers

met het vermarkten van hun ideeën. In die processen doet hij zijn voordeel met zijn eigen ervaringen. Met zijn bedrijf newzoo

ontwikkelde hij gamesindustry.com. Een site op abonnementsbasis die ondernemers in de gamingindustrie een platform biedt met

business data en analyses. Plus de mogelijkheid om jobs aan te bieden en feedback te krijgen op business en marketingplannen.

Juully Ruyters van Syntens nodigde Peter uit om kennis te maken met YoungWorks.

Als je dicht op de inhoud zit is het lastig afstand nemen

Matchmaking in de praktijk

“De eerste sessie met YoungWorks was een

oriëntatie, bedoeld om te kijken of we elkaar

begrepen en vertrouwden. Yvonne en haar

collega’s presenteerden het idee, ik stelde

vragen. Er kwamen direct wat ideeën op

tafel. Zoals bestaande klanten uit te nodigen

Trendport mee te ontwikkelen. Daarmee creëer

je betrokkenheid maar ook je eerste klanten

voor je nieuwe product. Die eerste sessie pakte

heel goed uit, er was een duidelijke ‘click’.

Mijn aanpak is heel overzichtelijk: we beginnen

met twee brainstormsessies van vier uur.

Daarin gaat het erom zoveel mogelijk ideeën

te ontwikkelen en ze vervolgens op de juiste

manier te ordenen en keuzes te maken.

Divergeren en daarna convergeren. Mijn

kracht is dat ik die twee bewegingen goed kan

begeleiden. De derde sessie is een operationele.

Daar werken we aan antwoorden zoals ‘wat

wordt het verdienmodel’, ‘hoe faseren we de

ontwikkeling en hoe financieren we die’, ‘hoe

ziet de praktische organisatie eruit.’

Als je dicht op de inhoud zit, zoals de mensen

van YoungWorks, dan is het lastig om afstand

te nemen en te zeggen ‘nu gaan we er de

markt mee op’. Het is namelijk nooit af. Het

benoemen van de belangrijkste benefits is ook

een lastig punt, want als je van de inhoud bent,

vind je alles belangrijk. Het product Trendport

is een prachtig voorbeeld van het ontsluiten

van kennis voor specifieke doelgroepen. Data,

analyses en trends in de jongerenmarkt, heel

interessant voor adverteerders, uitgevers en

producenten die zich richten op op die markt.

‘Wanneer is Trendport operationeel’ was een

belangrijke vraag tijdens de sessies. En een

moeilijke omdat de samenstellers streven naar

volledigheid. We stelden vast dat 90% ook goed

is. Want die laatste 10 procent vragen een

onevenredig grote inspanning. En je bedient er

maar een heel klein deel van je klanten mee.

Trendport, zoals dat nu door YoungWorks in de

markt is gezet, is een compleet product. Met de

top 10 van jongerentrends, artikelen, data en

analyses. Een kansrijk product.”

22

Yvonne van Sark is directeur

Kennis & Interactie bij YoungWorks.

“Het bureau bestaat nu 12 jaar en ontwikkelt

campagnes gericht op jongeren. Omdat

we werken voor een specifieke doelgroep,

kennen we die heel goed. We voeren al

jaren onderzoek uit. Daarnaast geven we

workshops en organiseren dialogen met

jongeren. Deze data brachten we onder

in een eigen kennismanagementsysteem

en voor een paar klanten maakten we

maandelijkse rapportages over belangrijke

ontwikkelingen rond jongeren. Op een

gegeven moment zagen we de waarde van

onze kennisverzameling in en besloten we

onze bibliotheek om te werken naar een

online tool. In april 2008 was de bètaversie

klaar. Rond die tijd sprak ik Juully Ruyters van

Syntens op een innovatiesessie. Ze herkende

de neiging om een dergelijk product heel lang

bij je te willen houden voordat je er mee naar

buiten treedt, want het is nooit goed genoeg.

We spraken een keer af en zij stelde voor een

brainstorm te organiseren. Zo kwam Peter

Warman in beeld.

Je kunt ieder kwartaal of halfjaar een dik

rapport maken dat je voor veel geld verkoopt.

Met Trendport bieden we een verzameling

actuele content op abonnementsbasis.

Klanten van het eerste uur zijn de Haagse

Hogeschool, uitgeverij Malmberg, de

Koninklijke Luchtmacht en Stationery

Team, een aanbieder van onder meer

schoolagenda’s. De eerste klanten zijn dus

binnen, nu moeten we doorpakken.

De effecten van Trendport zijn heel divers.

Onze opdrachtgevers vinden in de content

inspiratie voor de styling van uitgaven en

producten. Ze zien actuele thema’s die een rol

kunnen spelen in campagnes. Of heel concrete

aanknopingspunten zoals een flashmob die

de Haagse Hogeschool organiseerde bij het

afscheid van een directeur. Een rode draad in

de trends en ontwikkelingen is dat jongeren

allergisch zijn voor het niet-authentiek

ophippen van zaken. Daar prikken ze zo

doorheen. Wist je dat trouwens dat tapdancen

weer helemaal terug is in de USA? En kijk

eens naar deze facial tattoos…

Voor ons is Trendport een goede binnenkomer.

Regelmatig levert een presentatie of een

proefinlog een nieuwe opdrachtgever op. Bij

bureaucompetities geeft Trendport soms de

doorslag en winnen we.

De match die Juully Ruyters van Syntens tot

stand bracht, was een goede. Peter Warman

heeft ons echt verder geholpen. Hij snapt het

proces en heeft veel ervaring met innovatie.”

de match bleek een goede

23

“Uit onderzoek van het Innovatieplatform blijkt dat bedrijven die

zogenoemde harde innovaties combineren met slimmer werken 12%

meer productiviteitsgroei realiseren dan bedrijven die dit niet doen.

De sleutel tot succesvol (internationaal) ondernemerschap is sociale

innovatie. Het devies is: investeer in mensen en hun onderlinge

samenwerking om werkelijke technologische vooruitgang te boeken

en die te vermarkten. Daarom hebben het Innovatieplatform, het

ministerie van Economische Zaken, NCSI en Syntens samen de MKB-

Krachtcentrale ontwikkeld, een programma dat ondernemers en

medewerkers stimuleert om ‘slimmer te werken’. Innovatieadviseurs

van Syntens en NCSI, die het programma uitvoeren, maken succesvolle

initiatieven zichtbaar en organiseren feedback, zodat ondernemers

van elkaar leren. Daarnaast voeren wij gesprekken met ondernemers,

kennisleveranciers en ambtenaren over een ‘slimmere manier

van werken’, om het MKB te stimuleren om meer vanuit kracht en

inspiratie te werken.”

Van piramide naar pannenkoek“Veel bedrijven in de creatieve sector roemen zichzelf om hun

klantgerichtheid, maar een dergelijke claim kun je alleen maar

waarmaken als je medewerkers volledig in hun kracht staan. Die op

zich niet hele nieuwe gedachte heeft verregaande consequenties,

onder meer voor ‘hoe’ veel creatieve bedrijven functioneren. Niet

meer top-down waarbij de eigenaar de binnen- en buitendienst

aanstuurt, maar eerder op een manier waarbij iedereen zijn eigen

expertise inbrengt om het bedrijf te innoveren”, licht Anke Wiersma de

gedachte achter het promoten van ‘slimmer werken’ toe.

MINI-DOSSIER MKB KRACHTCENTRALE

Bedrijven waar ondernemers alleen de kar trekken, die hun kennisnetwerk

niet benutten en waar medewerkers vanuit afgebakende functies werken,

gaan het niet redden in de nieuwe economische orde. In dit mini-dossier

leest u hoe het landelijke programma van het ministerie van Economische

Zaken, Syntens en NCSI, de MKB-Krachtcentrale, MKB-adviseurs en hun

ondernemers inspireert om zich voor te bereiden op ‘slimmer werken’.

Initiatiefnemer Anke Wiersma: “Veel creatieve ondernemers denken dat ze

alleen succes kunnen boeken, als ze zelf heel hard aan de touwtjes trekken.

Maar als adviseurs die dagelijks over de vloer komen bij MKB-bedrijven,

constateren mijn collega’s en ik dat bedrijven die ook nu tijdens de crisis

succes hebben, veel meer dan andere ondernemers de kracht van hun

medewerkers benutten en de verantwoordelijkheid voor hun succes delen.”

24

Wat is slimmer werken precies? “Slimmer werken is een brede term voor onderwerpen als het

anders inrichten van bedrijfsprocessen, verbeteren van taak-

en werkverdeling en flexibele arbeidstijden. Het neerzetten

van een cultuur, waarbij je medewerkers gericht zijn op trends,

ontwikkelingen die relevant zijn voor de klant, maar ook om

onderwerpen als het in balans brengen van hoe goed je bent

voor je klanten met hoe goed je bent voor je medewerkers.

Dat betekent dat je net zo goed luistert naar je klant als naar

je medewerkers en in gesprek gaat met je mensen om uit te

zoeken wat zij nodig hebben om veiliger, gemotiveerder en

daardoor productiever te kunnen werken. In een sector als de

creatieve industrie, die voornamelijk op kenniswerkers draait,

is het niet alleen belangrijk dat je mensen goed over je praten,

maar ook graag bij je werken, want dan werken ze harder

en leveren ze meer op. Door mensen simpelweg te vragen

wat zij nodig hebben, zet je ze in hun kracht en maak je ze

medeverantwoordelijk voor hun en dus jouw succes.”

Slimmer werken in de creatieve industrie“Ondernemers in de creatieve industrie zijn veelal vakmensen

die het niet leuk vinden om leiding te geven. Vaak hoor ik

van ondernemers dat zij worstelen met de vraag hoe zij ‘hun

bende creatievelingen’ moeten aansturen. De commerciëlen

sturen zij op target en de creatieven op output, maar als je

met kenniswerkers werkt, moet je zorgen dat zij hun talent

optimaal kunnen inzetten en ontwikkelen. En dat vraagt

juist een faciliterende in plaats van een sturende manier

van leidinggeven. Helaas zijn creatieve ondernemers ook de

meest eigenwijze ondernemers die ik ken en de vraag ‘wat

heb jij nodig’, die past in een faciliterende stijl gaat ervan

uit dat je vertrouwen hebt in elkaar en dat is vaak een hele

cultuurverschuiving. Een tijd terug sprak ik een creative

director die vertelde: ‘Elke keer als ik binnenkom, zie ik dat ze

internet snel wegklikken. Ze weten dat ik niet wil hebben dat

ze in mijn tijd zitten te internetten.’ Maar toen ik hem vroeg

25

‘waar haal jij dan je inspiratie vandaan’, bleek dat hij ook regelmatig

het internet afstruint of buiten het bedrijf rondkijkt. Maar zo had hij

het nog even niet bekeken.”

Focus op MKB-adviseurs“Het is onze ambitie om minimaal 1.000 ondernemers te helpen

met slimmer werken. Anders dan wat partijen van Syntens gewend

zijn, richt de MKB-Krachtcentrale zich primair op MKB-adviseurs die

bedrijven ondersteunen in het MKB en die op zoek zijn naar inspiratie

en nieuwe technieken en een nieuw netwerk. Dat zijn onze eigen

innovatieadviseurs, maar ook adviseurs van andere organisaties

en zelfstandig opererende adviseurs. De gedachte hierachter is dat

ondernemers druk zijn met hun werk en niet uit zichzelf op zoek

gaan naar methoden om ‘slimmer te werken’. Terwijl dat voor ons

en andere MKB-adviseurs juist onze core business is. Deze adviseurs

vinden hier inspiratie en een podium om zich te profileren met

hun toegevoegde waarde. Wij inspireren en activeren ze om het

onderwerp ‘slimmer werken’ mee te nemen in hun werk met het

MKB. We vragen ze wat ze nodig hebben aan kennis en netwerk

en reiken dat aan. Andersom vragen wij van hen om hun trajecten

zichtbaar te maken en hun ervaring en kennis terug te brengen in het

netwerk. Zo bereiken we samen zeker die 1.000 bedrijven dit jaar.

Je ziet, we proberen zelf ook ‘slimmer te werken’ en die ervaring te

delen met ondernemers.

Tegelijkertijd willen we ondernemers bereiken die al bezig zijn met

sociale innovatie en die daar ook successen mee behalen. Deze

verhalen meten we ter inspiratie breeduit in ons clubhuis: www.

mkbkrachtcentrale.nl”

Mee doen?Anderen inspireren en zelf geïnspireerd raken?

Kijk op www.mkbkrachtcentrale.nl voor meer informatie over de

community, de bijeenkomsten en de oplaaddagen.

Alexander Rinnooy Kan: “Het is belangrijk om deze

1.000 bedrijven goed te monitoren, ervan te leren en nog meer bedrijven slimmer

te laten werken. Immers zo’n 60% van het MKB doet

dit nog niet en resultaten elders behaald zijn zeer

bemoedigend.”

26

Van fouten leer jeSinds 1 januari 2010 is

Leen Zevenbergen CEO van

Qurius, een beursgenoteerde

IT-dienstverlener met 1.000

medewerkers in 7 landen.

Zevenbergen vestigde zijn

reputatie met het boek ‘En

nu laat ik mijn baard staan*’,

een gids voor creatief en

verrassend ondernemen.

*Managementboek van het

jaar 2007

Een angstcultuur werkt heel belemmerend

“Als je naar Nederland kijkt, maak ik me geen zorgen over

ondernemerschap. Dat is er voldoende. Alleen wordt het ondernemers

niet makkelijk gemaakt. Er zijn wel erg veel regels en een tekort aan

startkapitaal. En bovendien angst om je te onderscheiden. Je hoofd

boven het maaiveld uit te steken. Dat is typerend voor Nederland en

geen ideaal klimaat voor ondernemers. Rijd je hier in een Bentley, dan

word je als een graaier of een boef gezien. In Sjanghai of Singapore

ligt dat anders. Daar laat je chique auto zien dat je het goed gedaan

hebt.

Een angstcultuur werkt heel belemmerend. Je ziet het ook bij

de overheid: uit angst om een fout te maken, blijft de actie en de

verandering uit. Want op je fouten word je afgerekend. Ik benader

dat anders. Als CEO neem ik iedere dag veel beslissingen en maak ik

iedere dag fouten. Dat is inherent aan ondernemen. Van fouten leer

je. Dat zou ook voor ministers moeten gelden. Maar die moeten direct

verdwijnen als ze een fout maken. Zo stimuleer je mensen om een

veilige koers te varen en dat is slecht voor innovaties. En als je als land

niet meer innoveert, ga je verliezen.

Potentie genoeg in Nederland, ook in de gaming- en softwareindustrie.

Maar veel kleine bedrijfjes slagen er niet in een succesvolle sprong

naar het buitenland te maken en groot te worden. Tomtom is een

van de weinige ondernemingen die daar wel in geslaagd is. Wil je

echt groeien, dan moet je in gesprek gaan met ondernemers die met

succes de sprong naar het buitenland hebben gemaakt. De overheid

kan daar een rol in spelen. Niet door er geld in te stoppen, maar door

de startups in contact te brengen met grotere, succesvolle bedrijven.

Of door een soort leergang te ontwikkelen.”

27

Hoe grenzeloze nieuwsgierigheid de wereld elke dag weer een beetje mooier maakt

Butterfly Works: creatief ondernemerschap met een missie

Butterfly Works-directeuren Emer Beamer, Hester Ezra

en Ineke Aquarius zijn paradigmaverschuivers in

hart en nieren. Inspirerende ondernemers die

tegelijkertijd op en top ‘de ontwikkelingswerker

nieuwe stijl’ belichamen, die zij in ‘The Butterfly

Paper No. 1’ beschrijven: hoogopgeleid, creatieve

netwerkers, ondernemende geesten. Zelf noemen

ze zich een ‘do-tank, een social design studio

waar design en creativiteit leidend zijn voor het

beantwoorden van internationale sociale vraagstukken.

Algemeen directeur Ineke Aquarius vertelt hoe deze drie

conceptontwikkelaars van Butterfly Works de afgelopen

tien jaar een duizelingwekkende hoeveelheid innovatieve

concepten in de wereld hebben gezet. Een huzarenstukje, dat

een daverende impact heeft op de toekomst van duizenden

talentvolle creatieven in de sloppen van deze wereld.

28

Directeur Ineke Aquarius: “Het begon allemaal met drie vragen

die Emer Beamer, een econome, die vervolgens aan de Rietveld

Academie in Amsterdam studeerde en ontwerpster Hester

Ezra zich in 1999 elkaar stelden: ‘Waarom wordt het internet

gedomineerd door de witte westerse man?’ ‘Hoe kunnen we een

stem geven aan creativiteit bij mensen die deze middelen niet

hebben?’ ‘En is Afrika werkelijk een continent van slachtoffers,

zoals het wordt neergezet door de westerse media?’ Grenzeloos

nieuwsgierig naar ‘de ander’ en op zoek naar het antwoord,

stapten ze op het vliegtuig naar Kenia. Om kort te gaan,

resulteerde die reis in Nairobits, in een ‘Digital Design school’

voor jonge mensen uit de krottenwijken van Nairobi. Onze

creatieve aanpak genereerde een hoop media-aandacht in

binnen- en buitenland. Mensen vroegen zich af: Wie zijn die

The Butterfly effect‘Een vlinder voor de kust van Europa

hoeft maar één keer met zijn vleugels te

klappen om een minieme turbulentie in de

atmosfeer te veroorzaken, die uiteindelijk kan

leiden tot een fikse storm in het Caribische

gebied’, aldus meteoroloog Edward Lorenz. Het

idee dat Emer, Hester en Ineke een dergelijk

effect zouden kunnen realiseren met

hun creativiteit, visie en concepten

inspireerden hen tot de naam

Butterfly Works.

29

drie vrouwen? En hoe kunnen zij zonder enige kennis van traditionele

ontwikkelingssamenwerking een dergelijk momentum creëren?

Beseffend dat het antwoord gezocht moest worden in een combinatie

van empowerment en design en onder de indruk van de leergang die

deze jonge ondernemers hadden neergezet, kwam de World Population

Foundation twee jaar later met het verzoek of wij drieën een HIV/AIDS-

progamma wilden ontwikkelen voor jongeren in Oeganda. Toen ook

dat een succes werd en onze activiteiten en netwerken bleven groeien,

besloten we in 2002 Butterfly Works op te zetten.”

Franchising Nairobits“Nairobits, het eerste innovatieve concept van Butterfly Works, is in

tien jaar uitgegroeid tot een trainingscentrum met een curriculum

waar jongeren niet alleen het vak van webdesigner leren, maar

ook getraind worden in creativiteit, ondernemersvaardigheden,

conflicthantering en ‘life-skills’. Hoewel het maar een klein

onderdeel uitmaakt van onze totale portfolio, heeft het concept

veel potentie en gaat het elk jaar weer een nieuwe levensfase in.

Het programma wordt tegenwoordig gerund door de Keniase Anne

Ikiara. Inmiddels is de reputatie van Nairobits zo stevig, dat andere

ontwikkelingsorganisaties en lokale en internationale bedrijven staan

te trappelen om studenten aan te nemen, die uit het programma

stromen. Ineke: “Met de kennis en ervaring die we nu hebben, vind ik

het een gemiste kans, dat we van Nairobits geen terugverdienmodel

hebben weten te maken. Maar het blijkt heel lastig om een goed

trainingscentrum te zijn én jezelf commercieel in de markt te

zetten. We proberen het trainingscentrum nu te financieren door

te onderzoeken of toekomstige werkgevers willen betalen voor de

opleiding van onze jongeren. Tegelijkertijd blijkt dat donoren dol

zijn op dit concept en het graag willen financieren. Zo succesvol dat

we er een franchiseformule van hebben gemaakt. Naast Nairobits

hebben we tegenwoordig franchisekantoren in Oeganda, Ethiopië, en

Tanzania: Kampabits, Addisbits en Zanzibits en er zitten er nog meer

in de pijplijn. Het zijn allemaal zelfstandig draaiende bedrijfjes die

franchise fees betalen, waarvoor zij in ruil het curriculum, diensten en

support ontvangen. Om de franchiseformule te ondersteunen hebben

we vorig jaar Mamabits opgericht, die de franchisers aanstuurt. Vanuit

Mamabits zal ook in toenemende mate productiewerk gedaan worden

voor een aantal projecten van Butterfly Works.“

Games en social media“Zo kan ons team hier zich richten op het ontwikkelen van nieuwe

concepten, zoals bijvoorbeeld serious games. Na jaren interactieve

lespakketten ontwikkelen, bleek dit uiteindelijk een natuurlijke

volgende stap. We ontdekten namelijk dat we via games met hele

korte intensieve interventies veel grotere groepen kunnen bereiken.

Als onderdeel van een conflictprogramma hebben we bijvoorbeeld

‘Ghetto’ ontwikkeld, een spel dat qua ‘game play’ iets weg heeft

van kolonisten van Catan. Het grappige is dat we tijdens het testen

ontdekten dat ook de professionele gamefreaks hier in Nederland het

leuk vonden. Inmiddels hebben we een uitgever gevonden die het spel

ook in Nederland gaat uitbrengen. Voortbordurend op onze ervaring

met e-learning en gaming, zetten we tegenwoordig ook social media in

voor bijvoorbeeld peacebuilding en democratisering. Building Bridges

is bijvoorbeeld een platform waarmee inwoners en lokale organisaties

in Kenia via alle oude en nieuwe media betrokken worden bij politieke

discussies en vredesinitiatieven. Denk nou niet dat wij specialisten

zijn in zowel aids, seksualiteit en conflicthantering. Nee, onze kracht

ligt vooral in het samenbrengen van bestaande technieken, kennis van

betrokkenen en experts en nieuwe oplossingen. Wij zijn natuurlijk niet

de eersten die een serious game maken, maar wel een van de eersten

die dat doen voor jongeren in Afrika. We proberen elke keer opnieuw

uit alle sectoren de beste ideeën op te pikken en die vervolgens weer

te vertalen voor de mensen waar wij voor werken. Daarnaast zijn wij

heel goed in het samenwerken met lokale organisaties die veel weten

van de inhoud.”

Van Marokko tot de Hema“Dat alles heeft ons bij weer op een heel ander spoor van creativiteit

gezet: productontwikkeling op een duurzame manier. Een aantal jaren

30

Social design

in optima forma:

armoedebestrijding

tussen bh’s en

rookworsten.

31

terug kwam Hester in Marokko manden tegen van autobanden. Met de

intuïtie van een ontwerper pur sang wist zij dat er uit die autobanden

nog meer te halen was. Samen met lokale ambachtsmensen heeft zij

vervolgens nieuwe vormen bedacht, zoals de manden die je nu in veel

designwinkels in Nederland kan krijgen. Die producten sloegen enorm

aan, en daar zijn allerlei nieuwe projecten en concepten uitgerold.

Zo zijn we na verloop van tijd benaderd door Katja Schuurman, die

een partij zocht om het concept Return to Sender mee te helpen

ontwikkelen. Katja had toen al het contact met de HEMA, een van de

belangrijke succesfactoren van Return to Sender. In twee jaar tijd

hebben wij in allerlei landen materialen, producten en producenten

voor Return to Sender gezocht. Die twee jaar hebben Butterfly in

korte tijd een hoop kennis opgeleverd, onder meer over hoe je lokale

producten ontwikkelt voor een internationale markt en hoe je bouwt

aan een merk. Daar bouwen we nu weer op voort. Zo hebben we

onlangs samen met ondernemer Merijn ten Thije een sneakermerk

gelanceerd, !SYOU. Co-designed sneakers voor het hogere segment,

waarvan met 15 euro per verkocht paar businessplannen worden

gesteund van creatief talent uit ontwikkelingslanden, te beginnen met

Burkina Faso en Colombia.

Een hele andere nieuwe ontwikkeling speelt zich af in de Sahara.

Hier proberen we met het opzetten van een ecolodge, een cultureel

centrum en een productenlijn een kleinschalige economie op gang te

brengen, met veel aandacht voor het behoud van de bijzondere cultuur

en ecosysteem. Samen met een internationaal architectenbureau, een

Nederlandse milieuorganisatie en vooral met een lokale organisatie

en de vrouwen uit 13 omliggende dorpen leggen we momenteel

letterlijk en figuurlijk de fundering voor een project waar we de

komende jaren nog wel zoet mee zullen zijn.”

Open space ondernemerschap“Toch zijn we uiteindelijk geen gamebedrijf, geen trainingscentrum,

ontwikkelingsorganisatie of designstudio. En dat is, denk ik, de

kracht van onze creativiteit. We werken niet vanuit vooropgezette

kaders, maar pakken wat we nodig hebben, een soort open-space-

ondernemerschap dus. En doordat wij zo’n breed spectrum aan

talenten in huis en in ons netwerk hebben, zijn wij in staat om onszelf

elke dag weer te vernieuwen. Qua businessmodel blijven we tot op

heden op twee gedachten hinken. Aan de ene kant krijgen we subsidie

voor een deel van onze activiteiten, maar we streven er naar om ook

minimaal 50% van onze omzet commercieel te verdienen. Dat was

aanvankelijk een beetje zoeken. Eerst dachten we aan consultancy,

maar dat alleen blijkt niet voldoende op te leveren. Vervolgens

kwamen we uit op licenties, maar dat sluit niet goed aan bij onze focus

op innoveren. Via royalty-overeenkomsten lijken we hierin een stap

gemaakt te hebben. De grootste uitdaging is dat je iedere keer geld

verdient met wat je bedenkt en het leuke is dat elk project beter is dan

het project daarvoor. Een leven lang leren en creëren.”

The Butterfly mentality“Gedreven door een grenzeloze nieuwsgierigheid naar de ander, kan

een mens een ander mens niet ontwikkelen, wel kan je inspireren

en delen. De kernwoorden die The Butterfly mentality dan ook het

best typeren zijn kosmopolitisch, grenzeloos nieuwsgierig, innovatie,

wederkerigheid, open ondernemerschap en een diepgeworteld gevoel

voor wereldwijde onrechtvaardigheid. Die instelling en de successen

die we hebben geboekt, drijft ons om elke dag weer optimaal te

presteren. Een jaar terug waren we op zoek naar een directeur, maar

een van die kandidaten hield me de spiegel voor en liet zien dat ik die

rol beter zelf kan oppakken. Ik ben ontzettend gemotiveerd om de

organisatie nog beter te maken en helemaal up-to-speed te krijgen.

Daarin heb ik ook veel aan Syntens. Ik heb de afgelopen jaren aan

zo een beetje alle workshops en programma’s deelgenomen. En

niet alleen daar leer ik veel, maar ook van al die specialisten, waar

onze innovatieadviseur ons mee in contact brengt. Emer, Hester en

ik zouden dan ook niet weten waar we nu zouden staan zonder haar

netwerk en al haar steun en kritische feedback de afgelopen jaren.”

“Dat is allemaal prachtig, maar je bent zelf een briljant netwerker”,

reageert innovatieadviseur Annewies Kuipers. “Jij, Emer en

Hester zijn bovendien een inspirerend voorbeeld hoe creativiteit,

samenwerken en ondernemerschap als vliegwiel kan werken voor de

empowerment van andere mensen en bedrijven.”

32

Onze kracht ligt in innovatie door

het samenbrengen van bestaande technieken,

kennis en nieuwe oplossingen!

Kruisbestuiving op weg naar Leipzig

Als creatieve netwerkorganisatie tekende

Butterfly Works vorig jaar in op de inspiratietour

van Syntens richting de gameconferentie in Leipzig.

Om de negen uur durende reis optimaal te benutten,

vroegen Syntens en Butterfly Works de meereizende

collega’s samen met hen te brainstormen en toepassingen

en applicaties voor het programma ‘One Laptop per Child’.

Een programma van MIT, dat via goedkope computers ieder

kind op de wereld toegang wil geven tot modern onderwijs.

Innovatieadviseur Annewies Kuipers: “In de VIP-bus die ons

naar Leipzig reed, konden de ondernemers in groepjes

van vier samen brainstormen. Het is elke keer weer

verrassend wat er uit komt als je innovatieve

geesten uit verschillende bedrijven bij

elkaar zet.”

33

Groeiambities aan het IJIn samenwerking met Porth4Growth organiseert Syntens programma’s,

speciaal voor vrouwelijke MKB-ondernemers met een groeiambitie.

De onderneemsters ontmoeten elkaar op inspirerende locaties

aan het IJ, om ervaringen uit te wisselen en van elkaar te leren

over de groei van hun bedrijf.

Lyanne Lamar, partner in Lamar communicatie“Drie avonden vol herkenning

en erkenning, inspiratie en

genieten, groei en bouwen

aan het netwerk. Wat een

verademing om in alle

openheid te praten over alles

wat je als ondernemer-in-

de-groei zoal bezighoudt.

Iedereen bedankt voor het

klankborden!”

Louise Verschuren, Co-founder van Wuzzon,“Met jullie input op mijn

vraagstelling zijn we direct

aan de slag gegaan. De nieuwe

propositie is helder en dat

merken we in onze gesprekken

met partners.”

Mimi Lodewijks, EMTEK“Ik vond het een verfrissend

samenkomen. Eindelijk eens

wat anders dan pratende

krijtstreeppakken met

bolknakken en een zeilboot ;-).

Ik heb er bijzonder genoten

van de open gesprekken. Het

was vooral ook zinvol, dat in

tegenstelling tot sommige

andere clubjes.”

34

In gesprek met Bart Lacroix, partner Outbox Consultancy MVO 2.0Hoewel pas twee jaar oud, timmert Outbox Consultancy hard aan de weg. In binnen- en buitenland.

Hun frisse kijk op sociaal ondernemen in combinatie met een grondige kennis van social media en

web 2.0, resulteert in innovatieve projecten die niet onopgemerkt blijven in de wereld van ontwikkelings-

samenwerking en bedrijven. Hun bekendste project is de 1%CLUB (www.1procentclub.nl), een gratis

marktplaats voor concrete projecten van relatief kleine ontwikkelingsorganisaties.

Drie jaar geleden kwam Bart Lacroix

terug uit Tanzania, waar hij als

ontwikkelingsmedewerker van Voluntary

Services Overseas (VSO) tweeënhalf jaar

kleinschalige projecten ondersteunde,

die opvallend effectief bleken te zijn.

Het weblog dat hij bijhield, werd behalve

door zijn vrienden en familie ook door

een groeiende groep onbekenden

gevolgd. ”Terug in Nederland wilde

ik mijn kennis van webconsultancy

combineren met mijn ervaring voor

VSO. Niet lang daarna ontmoette ik

Anna Chojnacka, die bezig was de

1%CLUB te ontwikkelen. Het klikte en

sindsdien gaan we als een speer.”

Van Nairobi tot AmsterdamInmiddels heeft de 1%CLUB een

tweede vestiging geopend. Bart: “In

Kenia hebben we een incubation lab

opgezet, waar lokale ondernemers

ondersteuning, in de vorm van kennis en

ruimte, krijgen om te kunnen groeien.

Maar Outbox Consultancy is meer dan

de 1%CLUB. Steeds vaker worden wij

door Nederlandse bedrijven benaderd

om op creatieve wijze invulling te

geven aan mvo-vraagstukken. In

opdracht van Delta Lloyd werken we nu

bijvoorbeeld aan een virtueel platform

waar bedrijven zich kunnen aanmelden

om geld, tijd of kennis te investeren om

samen de armoede in Amsterdam te

bestrijden. Heel succesvol en populair

zijn ook de Co-Creation Fridays.

Tijdens deze evenementen brengen

wij de kennis van de medewerkers

van multinationals samen met

concrete businesscases van kleine

hulporganisaties. Zo krijgt ons werk een

vliegwieleffect.”

Samen met Syntens“Omdat wijzelf ook wel wat advies

konden gebruiken, hebben wij

aangeklopt bij Syntens. Samen met onze

innovatieadviseur zitten we regelmatig

om tafel om de professionalisering

en de internationalisering van Outbox

Consultancy in goede banen te leiden.

Doordat zij een enorm netwerk heeft en

zelf ook jaren in Afrika heeft gewerkt,

snapt ze heel goed waar wij tegenaan

lopen en wat wij nodig hebben.” 35

In gesprek met Larissa Zomerdijk, partner in KroesKontrol, leverancier van online kennis.

Focus, focus, focus“We zijn begonnen met werving en selectie voor on- en offline medewerkers voor reclame-

bureaus. De term ‘werving en selectie’ wordt echter snel geassocieerd met cv’s schuiven en

hoge tarieven. Maar dat zijn wij niet, dat past niet in onze visie. Werven doen we uitsluitend

via het ‘ons-kent-ons-principe’. Die kwaliteit onderscheidt ons in de branche.”

Larissa: Hoe kan social media een tijdschrift

helpen om zijn lezers aan zich binden?

Henk: Social media zijn een heel goed middel

voor het binden van de doelgroep van een

magazine. De lezers van de B2B-bladen zijn echter

meer geïnteresseerd in communicatie met een

brancheorganisatie dan met beroepsgenoten. De

inzet van social media moet je daarom per magazine

beoordelen.

Larissa: Zijn online magazines een goede

vervanger van de traditionele print?

Henk: Online magazines kunnen een vervanger,

maar ook een aanvulling zijn op de gedrukte

magazines. Welk middel je inzet, en waarvoor, is

afhankelijk van een samenspel van factoren.

VRAGEN OVER EN WEER

In 2004 had Esther Kroes voldoende geleerd van de grote

bureaus, waar ze tot dan toe haar sporen had verdiend,

en richtte KroesKontrol op. Vier jaar later, in het eerste

jaar van de crisis, waagde ook partner Larissa Zomerdijk

de sprong. Een spannende tijd, volgens Larissa. “In die tijd

ontmoetten wij ook onze Syntensadviseur. Precies op tijd.

Al pratende met haar ontdekten we, dat we een enorm

netwerk van online-specialisten om ons heen hebben.

Eigenlijk draait ons werk volledig om online kennis. Vandaar

dat we onze payoff hebben omgedoopt in leverancier van

online kennis. En dat maakt een groot verschil. Niet alleen

voor ons, ook voor onze opdrachtgevers. Ze weten nu

precies waar ze moeten zijn als ze online kennis zoeken.

Of dat nu is in de vorm van een specialist, een workshop

of het uitvoeren van een online project. Opdrachtgevers

vragen ons bijvoorbeeld hoe ze social media in hun werk

moeten integreren. En hoe, waarom en wanneer ze dit aan

hun klanten moeten adviseren. En natuurlijk hebben we nog

veel meer kennis in huis.

Als online specialist laten we dat graag weten en zijn we

natuurlijk – met vragen en advies - op Twitter en LinkedIn

te vinden. Daardoor worden we tegenwoordig ook veel

gevraagd voor het geven van lezingen en presentaties voor

binnen- en buitenlandse klanten. Zo is de crisis toch ergens

goed voor geweest.”

36

In gesprek met Henk Stoffels, directeur en eigenaar van Curve, bureau voor vormgeving van off- en online magazines

Van heel gespecialiseerd naar breed“Door te specialiseren maak je jezelf zichtbaarder. Dat is 16 jaar ons credo geweest. Maar de wereld

om ons heen verandert. Als de tijdschriftenmarkt op zijn kop staat, producties goedkoper moeten en

wij niet naar India gaan en je daardoor klanten verliest, dan is het tijd om je te bezinnen.”

“Je begint als ontwerper van een hoogfrequent

magazine van de ANWB. Wat je maakt wordt gezien en

je wordt groter. Dan ben je meer bezig met managen

dan met creatie. Toch wil ik de creatie niet helemaal

kwijtraken, want daar ligt mijn hart. Mede door de

gesprekken met onze Syntensadviseur zijn we nu

beter in balans, vindt Henk. “Toen de crisis twee jaar

geleden zijn intrede deed, hebben we een aantal

gerichte keuzes gemaakt. Curve gaat bijvoorbeeld

niet mee in de offshoretrend richting India of de

andere opkomende landen. We zijn goed in de

combinatie van tekst en beeld, vooral bij ingewikkelde

content. Dat lukt je alleen maar als je met je beide

benen in de samenleving staat en de cultuur kent.

Hoe grensoverschrijdend onze wereld ook is, je levert

altijd in op kwaliteit.

Tijdschriftvormgeving is onze niche. Toch heeft

Curve een verschuiving gemaakt naar online

(magazines) en andere aan tijdschriftgerelateerde

producten. De techniek is anders en de manier van

lezen op internet is anders, maar het draait allebei

om redactionele vormgeving. Klanten kloppen nu

bij ons aan voor advies en productie van meerdere

communicatiemiddelen. De verbreding van onze

propositie zorgt ervoor dat klanten een steeds

bredere vraag bij ons neerleggen. Dat betekent na

zestien jaar weer een hele nieuwe uitdaging.”

Henk: Zal online offline verdringen?

Larissa: Nee, dat gaat zeker niet gebeuren. Online

heeft vele voordelen, maar in de praktijk blijkt een

crossmediale aanpak nog altijd het meest effectief.

Henk: Hoe verleid je oudere doelgroepen tot

social media?

Larissa: 40+ is juist veel te vinden op social-media-

kanalen. Op Hyves zijn inderdaad vooral jongeren

actief, maar op Twitter en LinkedIn zie je juist

meer 40-plussers. En Facebook heeft haar groei in

Amerika zelfs te danken aan de 55-plussers.

VRAGEN OVER EN WEER

Een rondetafelgesprek bij Trezorix.

Met Hans Nederbragt, oprichter, en

Syntensadviseurs Wilfred Backers en

Leon van der Sande. Over confronterende

vragen en modellen die je niet verder

helpen.

Wat is dat eigenlijk, het semantische web?Hans: “Web 1.0 is het web van de chaos. Alles is met alles

verbonden, het is alleen heel moeilijk om een schifting

te maken. In web 2.0 vind je veel user input. Web 3.0, het

semantische web, knoopt zaken betekenisvol aan elkaar.

Dus zoek je op vorst, dan maakt het web onderscheid

tussen klimatologische content en informatie over

gekroonde hoofden.”

Hoe kom je als ondernemer uit bij web 3.0?“Ik werkte als zzp-er voor Naturalis in Leiden. Applicaties

ontwikkelen voor tentoonstellingen, gericht op het

toegankelijk maken en verspreiden van kennis. Dat

beviel van beide kanten goed. Toen het museum zo’n tien

jaar geleden de kennisverspreiding op grotere schaal

wilde aanpakken, structureler, los van afzonderlijke

tentoonstellingen, vroegen ze mij of ik dat wilde oppakken.

Daar is het bedrijf Trezorix uit voortgekomen, met Naturalis

als aandeelhouder. We zijn nu zelfstandig, maar Naturalis is

nog steeds een belangrijke opdrachtgever.

TREZORIX EN HET SEMANTISCHE WEB

“Als alles wat je doet nieuw is, vind je geen modellen die je verder helpen”

38

Onze kracht is het koppelen en vindbaar maken van

verschillende soorten data van verschillende organisaties.

Wij koppelen de begrippenlijsten - de thesauri – van

Naturalis aan beschermingsgegevens van het ministerie

van LNV en aan data van waarnemingen. Dat doen we

ook voor het Legermuseum: op een samenhangende

manier koppelen we verschillende soorten data die zijn

ondergebracht in verschillende soorten datamodellen aan

elkaar. In het geval van het Legermuseum gaat het om

informatie over dienstonderdelen, militaire voertuigen,

handwapens, uniformen en een oud militair woordenboek.”

Wanneer kwam Trezorix bij Syntens in beeld?Leon: “In 2006. Hans was door een bedrijfsadviseur op

ons spoor gezet. Wij vonden Trezorix zowel innovatief als

kansrijk en boden ondersteuning aan bij het ontwikkelen

van een meerjarenplan.”

Wilfred: “Het idee was om in een paar gesprekken kansrijke

bedrijven een spiegel voor te houden en vast te stellen

welke innovaties er de komende vier jaar te verwachten

waren op basis van de aanwezige potentie en de ambitie.”

Werkte dat?Hans: “Leon en Wilfred hanteerden een directe aanpak. Ik

houd daar wel van, maar ik lag ook wel eens wakker van de

vragen die ze stelden. Ben je een bureau, voer je projecten

uit, of ben je een echt bedrijf met een DNA en een visie,

dat soort dingen. Dat werkte goed, zo maak je tenminste

meters.”

Hoe kreeg je grip op de ontwikkeling van je innovaties?Hans: “We keken naar modellen die houvast konden bieden.

Mijn achtergrond is projectmanagement, ik houd van

modellen. De mannen kwamen voortdurend met nieuwe,

maar ze boden onvoldoende steun.”

Wilfred: “In andere sectoren maakt een bedrijf bijna altijd

deel uit van een keten. Die gedeelde context zorgt ervoor

dat er een zekere standaardisatie ontstaat; de bedrijven

in de keten hanteren vergelijkbare modellen omdat ze

hun processen op elkaar afstemmen. Creatieve bedrijven

hebben dat niet, daarom werkten ze bij Trezorix met

verschillende modellen.”

Hans licht toe: “We zijn voortdurend het product aan het

uitvinden en daar zoeken we tegelijkertijd een markt

bij. Dan vind je ondertussen ook het businessmodel uit.

Je komt er ook achter dat er van alle administratieve

pakketten geen een is dat aansluit bij wat we hier doen.

We zijn dus voortdurend op zoek naar houvast om grip

te krijgen op de ontwikkelingen. Een goed voorbeeld is

39

leidinggeven. Gaat het allemaal goed, dan is er niets aan de

hand. Maar moet je mensen bijsturen, dan is dat heel lastig

als je het nooit eerder gedaan hebt en je geen steun vindt in

bestaande modellen.”

Een pragmatische aanpak dus. En nu?Hans: “Ondertussen weten we dat we echt een bedrijf zijn.

Met een duidelijke ambitie en identiteit. In de afgelopen

jaren zijn we gegroeid van vijf naar tien medewerkers. De

sessies met Leon en Wilfred hebben ons echt aan het denken

gezet. En het resultaat is dat we nu veel duidelijker zien

welke kant we op willen. Softwareontwikkeling is bij ons

een goed lopende machine. De bezetting van vijf mensen

op dat onderdeel willen we zo houden. Op services – de

verschillende diensten die we onze opdrachtgevers kunnen

leveren - zie ik wel duidelijke groeimogelijkheden.”

Hoe ziet de samenwerking er in de toekomst uit?Wilfred: “We hebben net een updategesprek gehad met

Hans. Hij geeft aan dat hij graag verder wil met ons. Dat

is wederzijds. Het criterium dat wij in opdracht van het

ministerie van EZ, onze financier, hanteren is duurzame

groei. Dat is de optelsom van meer omzet, werkgelegenheid,

groei in capaciteit, de kracht van het netwerk en de

maatschappelijke impact. De vorderingen van Trezorix op

het gebied van het semantische web worden in binnen-

en buitenland met grote belangstelling gevolgd. De

onderneming maakt deel uit van een sterk netwerk waar

universiteiten, instellingen en collega-bedrijven deel van

uitmaken. Aan de verdere ontwikkeling van Trezorix leveren

wij graag een bijdrage.”

Voer je projecten uit, of ben je een bedrijf met een DNA en een visie? Dat soort vragen...

40

Ondernemerschap en mode lijken niet goed samen te gaan.

Alsof ‘de markt’ de kwaliteit van het creatieve proces schaadt.

“Conservatief en hopeloos achterhaald”, noemen innovatie-

adviseurs Marije Hovestad en Bruni Hofman die gedachte. “Omdat

de meeste ontwerpers niet over ondernemersvaardigheden,

financiële steun en productiemogelijkheden beschikken, vallen ze

na hun studie in een zwart gat. Terwijl een van de belangrijkste

zaken bij het opzetten van een collectie natuurlijk is, dat het

uiteindelijk ook verkocht kan worden. Dat geldt voor kunstenaars

én mode-ontwerpers. Maar ondernemerschap gaat natuurlijk

verder dan verkoop, de alerte ondernemer is ook actief bezig met

andere onderdelen van de bedrijfsvoering, zoals de marketing, het

productieproces, het distributienetwerk en de gekozen strategie.

Dat besef ontbreekt volledig bij de Nederlandse starters.”

Klaarstomen voor ondernemerschapOmdat alle partijen in de sector het er wel over eens zijn dat het

Nederlands talent hartstikke mooie dingen maakt, maar niet in

staat is om geld te verdienen, heeft de Dutch Fashion Foundation

(DDFA) samen met HTNK, een adviesbureau voor de modebranche,

de organisatoren van de Arnhemse Mode Biënnale en Syntens het

programma Turning fashionTalent Into Business (TTIB) opgezet.

Turning Fashion Talent into Business

De mode-industrie staat bekend om zijn nimmer aflatende creativiteit,

unieke ontwerpen en vernieuwende collecties. Maar is dat genoeg

om bestaansrecht te hebben? Nee, zo concludeerde de sector

ondersteund door onderzoek van de Universiteit van Utrecht en

Monique Roso in opdracht van Stichting Premsela. Het bereiken van de

top van de markt vereist talent, kennis en geld, maar wie afstudeert

aan de modeacademie heeft vaak geen idee hoe zijn of haar talent

vermarkt moet worden. Alle reden voor Syntens, DDFA, HTNK en de

Arnhemse Biënnale om in 2007 met steun van andere partijen uit

de modesector het programma Turning Talent Into Business op te

zetten. Projectleider en Syntensadviseur Marije Hovestad: “Dit is het

eerste initiatief waar zo’n beetje de héle Nederlandse modewereld bij

betrokken is, een waar unicum.”

Met als doel om zestien modeontwerpers in twee jaar tijd klaar te

stomen voor het zelfstandig ondernemerschap. Maar met wie ga je

aan de slag is dan de vraag. Ook dat bleek geen probleem want in

no time hadden DDFA, HTNK en de Arnhemse Biënnale een longlist

van het Nederlands modetalent opgesteld. Met elk van die veertig

geselecteerden voerden de innovatieadviseurs een persoonlijk

gesprek. Marije Hovestad: “De meesten kwamen met hun portfolio

aanzetten, maar daar waren we eigenlijk niet in geïnteresseerd. De

andere partijen hadden deze veertig immers al aangemerkt als talent.

Wij probeerden vervolgens te ontdekken of zij enig ondernemerstalent

in zich hadden. De zestien geselecteerden zijn vervolgens twee jaar

individueel begeleid door collega Chris Willemsen in Arnhem en Bruni

Hofman en mijzelf in Amsterdam. Die individuele advisering hebben

we aangevuld met workshops door specialisten uit ons netwerk,

en dat van de leden van de projectgroep. Experts van TNO hebben

bijvoorbeeld uitleg gegeven over de laatste ontwikkelingen op het

gebied van stoffen. Price Waterhouse & Coopers hebben een middag

uitgelegd waar een goed businessplan aan moet voldoen en andere

specialisten hebben de ontwerpers bijvoorbeeld geleerd hoe je een

webwinkel bouwt, hoe je naamsbekendheid opbouwt en hoe ze moeten

omgaan met hun intellectueel eigendom. Voor de meeste ontwerpers

was dit de eerste keer dat ze informatie deelden over zakelijke

aspecten als administratie, rechtspersonen en nadachten over

hoeveel tijd ze investeren in hun ontwerpen en daar een prijskaartje

aan hingen.”

Het geheim van TTIBInnovatieadviseur Bruni Hofman: “Regelmatig ontvangen wij

verzoeken van partijen die het format van TTIB willen kopiëren. Maar

dat is lastig, want TTIB is meer dan een educatieprogramma voor

42

ondernemers. Wat dit format uniek en lastig kopieerbaar maakt, is

dat wij ons gebaseerd hebben op de resultaten van het onderzoek.

Vervolgens hebben we gekeken welke partijen van belang zijn.

Door goed naar hen te luisteren, creëerden we een breed draagvlak

in de markt, waardoor we snel en unaniem tot de selectie van de

toptalenten kwamen. Samen met de workshops en de persoonlijke

advisering zijn dat de ingrediënten die van TTIB zo een succes

hebben gemaakt.” Marije Hovestad vult aan: “En dat in een sector

waarvan werd gezegd dat hij totaal verdeeld is. De grootste innovatie

is dat de koplopers in de sector ervaren hebben dat samenwerken

loont. En zo is de projectgroep in staat geweest om die sector meer

te organiseren en netwerk en kennis te delen. Dat is pure winst en

sociale innovatie.”

TTIB heeft ons gesterkt en geïnspireerd Joline Jolink en Peter Feldbrugge runnen samen

het label Joline Jolink. Zij als creatief brein, hij als

zakelijk geweten. Ze maken kleding voor de moderne,

zelfstandige en ondernemende vrouw of zoals zij het zelf

noemen´women with something to do.´

Omdat het retailkanaal lastig bleek te overtuigen van

de markt voor hun kleding openden ze hun eigen online

winkel. Dat bleek een doorslaand succes. Vanaf dag 1

draait de shop boven verwachting en op de koop toe is

de afzet via de retailers sindsdien ook gestegen. Peter:

“TTIB heeft Joline en mij gesterkt in onze overtuiging

dat het ondernemersaspect van een modelabel net

zo belangrijk is als het creatieve deel. Vooral de

persoonlijke gesprekken met onze begeleider hebben

ons erg geïnspireerd. Ik heb zelf mogen ervaren hoe

belangrijk het is dat ontwerpers leren om kritisch naar

hun plannen en onderneming te kijken. Het is uitermate

leerzaam om met iemand te sparren die je vraagt ‘Wat is

je doel? Waar wil je naartoe? Waar sta je over 5 jaar? En

wat heb je hiervoor nodig? En je stimuleert om daarbij

´out of the box´ te denken.

Het is bijzonder hoe onze begeleider naar onze

onderneming kijkt en precies haar vinger weet te leggen

op de sterke en zwakke plekken, maar ook ziet waar er

kansen liggen. Zo een kritische sparringpartner waar we

altijd bij terecht kunnen met nieuwe ideeën, obstakels

of vragen is goud waard. We zijn ons nu op de export van

ons product aan het oriënteren. Daarin denkt ze met ons

mee over subsidies.”

www.jolinejolonk.com

43

SAMENWERKING

Het wordt daarmee steeds lastiger. Kunnen we niet beter

doen waar we goed in zijn? Want voor goede samenwerking

bij innovatie is dat toch de basis? Klopt, alleen als we de

kaarten tegen de borst houden, kunnen we geen gebruik

maken van synergie.

Bijvoorbeeld synergie tussen een reclamebureau en een

koekjesbakker. Het idee waarop ze elkaar vonden was John

Altman Cookies. Koekjes, met natuurlijke ingrediënten en

verrassende smaken voor jongeren. Beetje samplen bij Low

Lands en klaar is Kees. Of toch niet? Nee toch niet, al die

natuurlijke ingrediënten zijn lastig te krijgen in de handel.

Scharreleieren bijvoorbeeld, of verantwoorde chocola, of

afbreekbare verpakking.

Dus moest ook nog worden samengewerkt met verschillende

partijen in de keten. Daar wordt innoveren niet gemakkelijker

van. Bovendien moeten nieuwe machines worden ontwikkeld

om met die natuurlijke en verantwoorde ingrediënten om

te kunnen gaan. Elke keer als er een partij bij komt wordt

het weer lastiger. Daarom halen zoveel goede gezamenlijke

ideeën de eindstreep niet, samenwerken is té lastig.

Is daar nu wat aan te doen? De PDMA, the Product

Development Management Association meent dat partijen

elkaars markt en technologie moeten kunnen begrijpen,

dat ze voldoende overlap moeten hebben in de strategische

doelen en vervolgens ook nog bereid moeten zijn om hun

cultuur een beetje aan te passen. De success stories vertellen

steeds dat verhaal. Maar maakt dat samenwerken dan niet

nog lastiger?

Als je er te lang over nadenkt zeker. Als je het gewoon doet,

niet. Samenwerken is immers een werkwoord, een middel en

geen doel op zich. Dus als je het doel maar helder hebt en je

bent echt bereid om je open te stellen voor de ander, dan kun

je samen al die hobbels wel nemen. En dan kun je die lastige

reis naar het doel samen wel aan. Veel gezelliger ook, maar

lastig blijft het.

Dr.ir. Rob de Graaf,

directeur Innovation Leadership netwerk

rob@innovationleadership.nl

Samenwerken is maar lastigSamenwerken, dat blijkt toch steeds weer nodig. Eerst was het Collaborative Engineering, daarna werd het Open

Innovatie en nu wordt er zelfs al gesproken over Collectieve Innovatie. Dat betekent steeds meer samenwerken.

Eerst met collega’s, klanten en toeleveranciers, later met kennispartners en concurrenten en nu al met overheden,

ZZP-ers en brancheorganisaties.

Bij samenwerken is er meestal afstand tussen de partijen. Overbrug die door eerst

elkaar eens wat dieper in de ogen te kijken.

Zorg daarna voor een goede gedeelde infrastructuur. Die infrastructuur delen

vraagt wel discipline. Dat iedereen netjes zijn files op de gezamenlijke server zet,

versiebeheer doet, op tijd zijn reviews doet, et cetera. Legt vaak pijnlijk bloot dat we

dat toen we nog niet samenwerkten, eigenlijk ook nooit goed deden.

Werk niet steeds met dezelfde partner(s) samen. Je innoveert immers voor de wereld

van morgen. Partners van gisteren zijn wellicht goed genoeg voor vandaag, maar

wees kritisch. Is deze samenstelling de beste voor ons nieuwe project?

Gebruik videoconferencing in plaats van de telefoon. Dan zie je of je begrepen wordt

en kan je nog eens een verifiërende vraag stellen. Voorkomt dure foute aannames.

Leiderschap is ook essentieel, zowel van de directies als van de uitvoerders. Zij

moeten zorgen voor engagement en voor het nemen van beslissingen op de juiste

momenten. Niet hiërarchisch, maar persoonlijk leiderschap is de sleutel.

Samenwerking vraagt met meer partijen om meer regie. Een onafhankelijke regisseur

of facilitator kan het overzicht houden, processen managen en waar nodig de

advocaat van de duivel spelen.

Gebruik ook bij samenwerking een gefaseerde aanpak. Dan kan je indien nodig

verderop in het traject een andere partner zoeken die beter past. En zit je niet aan

elkaar vastgebakken.

Maak het elkaar voldoende lastig. Stel steeds verhelderende vragen en geef aan

waarom. Geef ook zelf aan waarom je zaken op een bepaalde manier aanpakt. En

vraag feedback aan elkaar. Niet alleen op de inhoud, maar ook op gedrag. Dat opent

een wereld aan mogelijkheden.

Tips & Tricks van Rob de Graaf

8

7

6

5

4

3

2

1

47

Hoewel iedereen weet, dat het bedrijfsleven juist als het economisch slecht gaat,

van zich moet laten horen, raakt de crisis de reclamebranche flink in 2009. Voor

veel reclamemakers is een reis naar Cannes dat jaar dan ook ‘not done’. Voordat

de VEA, de brancheorganisatie voor de advertisingindustrie, in Adformatie

aankondigt dat Cannes er dit jaar niet in zit, bedenkt DNB Media een ludiek

plan. Want wat veel mensen immers vergeten, is dat het in Cannes niet

draait om de dure hotels en de dikke lunches, maar om creativiteit. En om

inspiratie en internationaal zaken doen.

Heus niet naar Cannes

Met een bijzonder ludiek voorstel klopt DNB Media in het voorjaar van 2009 aan

bij Syntens, dat alom bekend staat om haar waardevolle contacten met ondernemers

én stakeholders in de creatieve industrie. Na een intensieve lobby slaan ondernemers,

met Leendert Mulder van Syndiqate als trekker, brancheorganisaties en overheden de handen

ineen. Het resultaat mag er zijn: de clipper Stad Amsterdam vormt die zomer hét enige Nederlandse

platform in Cannes waar reclamemakers en collega’s uit de creatieve industrie kunnen rechtvaardigen,

dat zij ‘heus niet in Cannes’ waren.

Kruisbestuiven onder Nederlandse vlag De ‘heus niet naar Cannes-matchmaking-zeiltocht’ op de clipper geeft ondernemers uit de gaming industrie,

de designwereld en reclamesector bovendien de kans om kennis te maken, kruisbestuiven en samen te ondernemen.

Zes Noord-Hollandse gameontwikkelaars werken er op 24 en 25 juni daarom samen aan een revolutionaire game. Twee

dagen varen, spelen en werken, resulteert uiteindelijk in een GPS-game, die zich volledig afspeelt in Cannes. Deze ‘urban

game’ neemt de spelers mee, langs de geschiedenis van games, op een ontdekkingstocht dwars door de stad en behandelt

zo alle aspecten van het game-ontwikkelproces. Een sterk staaltje crosssectorale samenwerking, dat in het najaar

bovendien meedong naar de Gouden Kans 2009, dé innovatieprijs voor ondernemers uit de provincie Noord-Holland.

De Gouden Kans hebben de gameontwikkelaars niet gewonnen. Maar de contacten en ervaringen die zij op de Stad

Amsterdam hebben opgedaan, zijn van grote betekenis. Voor nu en in de toekomst.

48

49

50

Dagboek Leendert Mulder – SyndiqateNa een spannend voorjaar, waarin we veel hebben moeten lobbyen en overleggen met tig partijen,

is het dan eindelijk toch echt zover: we zijn weer in Cannes.

Samen met een hele rij stakeholders en ondernemers hebben we ervoor gezorgd dat de

clipper Stad Amsterdam in de oude haven van Cannes komt te liggen. Het schip vaart onder

de Nederlandse vlag. Daardoor is het in principe de enige plek in Cannes waar je als bezoeker

officieel niet in Cannes bent. Een prettig alibi voor bezoekers die vanwege de economische

stormen eigenlijk van plan waren om Cannes dit jaar maar eens over te slaan.

Maandag 22 juniOver twee dagen komt de clipper Stad Amsterdam aan. Hier organiseren we deze week – samen met Syntens en de

BNO – inspiratiesessies en netwerkmomenten voor de reclamesector en de creatieve industrie. Nieuwelingen aan

boord zijn de game-industrie en de ontwerpers.

Deze eerste avond sluiten we traditiegetrouw af op het feest van stichting Jonge Honden op Waikiki beach.

Dinsdag 23 juniVandaag hebben we onze handen vol aan de laatste voorbereidingen voor de aankomst van de clipper Stad

Amsterdam.

Woensdag 24 juniIets voor 12 uur vanmiddag loopt de Stad Amsterdam binnen. Keurig op tijd. We hebben precies twee uur de tijd om

de lunch van de IAA op te dekken. Daarna hosten IAA en Mediamonks samen de inspiratiesessie ‘Advertising versus

gaming’, voorgezeten door de hoofdredacteuren van Creatie en Adformatie.

Genodigde netwerkers pur sang spurten zich daarna naar de Oranje Borrel op het dak van Palais du Stephanie.

Vanavond organiseren we aan boord ook nog een bbq voor alle Nederlanders in Cannes. We zijn blij met de grote

opkomst. De meeste van onze gasten sluiten deze Massive Wednesday af op onze No Party op Noga Beach.

Donderdag 25 juniVandaag waren we de hele dag aan boord van de clipper. Met ook vandaag weer een heel boeiend programma. Niet zo

gek, maar net als elk jaar verschijnt er ook dit jaar bijna niemand op ons ontbijtfeestje, de wake-up-call. Gelukkig is er

wel veel belangstelling voor ‘Advertising versus Design’, dat de BNO deze ochtend organiseert. Deze inspiratiesessie

wordt voorgezeten door Dagan Cohen van de Adformatie. Met als sidekicks, inspirators Eugene Bay van VBAT, Lode

Schaeffer van S-W-H en John Comitis.

Vanmiddag buitengaats zeilen met genodigden van VEA, ADCN, CannesLions. Een bbq voor de vip’s van Amsterdam

in business luidt de laatste avond in. Met als ultieme uitsmijter het Heus-niet-naar-Cannes-feest. Ondanks de crisis is

het een topfeest, vol blije gezichten en positieve verhalen. Dat moet het tij toch keren.

Vrijdag 26 juniVandaag is de clipper Stad Amsterdam vertrokken. Over een paar weken ligt hij weer rustig in het IJ.

“Ik ga wel vaker mee op

tripjes en evenementen die Syntens

organiseert, maar ‘Heus niet naar Cannes’

stak er echt met kop en schouders bovenuit. Een

netwerkevenement in optima forma. Ik ben bang dat

er die week dan ook geen Nederlander in Cannes was, die

de Nederlandse game-industrie over het hoofd heeft gezien.

Het was bovendien goed om te ervaren dat de reclamewereld

minder gesloten is, dan altijd wordt voorgespiegeld. Kortom

een topweek waar ik via AT5, die een mooie discussie

tussen mij en Victor Knaap van MediaMonks tijdens de

workshop gaming versus advertising hadden gefilmd,

bij thuiskomst nog even goed aan werd herinnerd.”

Michiel Sala, Eigenaar Little Chicken

“Met het historische schip de

‘Stad Amsterdam’ als podium op de beste

plek in de haven van Cannes, maakte het tot

een van de meest bijzondere zakenreizen die ik

ooit heb gemaakt. De mix van Nederlandse gaming,

design en marketing bedrijven was een sterke combinatie en

leverde waardevolle discussies met elkaar op. Naast inzicht en

contacten op het internationale speelveld van

marketing en reclame hebben wij ook de relaties versterkt met

de aanwezige Nederlandse bedrijven. Grote complimenten

aan de organisatie en hulde aan Syntens als drijvende

kracht.”

Stephan Poelsma, Managing Partner Cnut

Connecting Concepts/ DPI Holding

“We hebben twee

maanden hard op deuren

geklopt om via de ondernemers en

stakeholders de financiering voor elkaar te

krijgen, en dat was het meer dan waard. Voor veel

ondernemers heeft dit evenement een grote impact

gehad in een tijd dat ze dat hard nodig hadden. Zowel qua

opdrachten en samenwerking is er voor een aantal een heel

nieuwe wereld opengegaan. Ik ben dit jaar dan ook weer veel

gebeld met de vraag ‘wanneer gaan we weer’, maar dat is niet

aan Syntens, de markt moet het nu zelf oplossen. Uiteraard

blijven we alert op kansen om cross-sectorale samenwerking

te stimuleren, want dat brengt innovatie van de sector in

een stroomversnelling. Dat heeft ‘Heus niet naar Cannes’

dubbel en dwars bewezen.”

Bruni Hofman, innovatieaviseur

bij Syntens

52

“De zeiltocht was prachtig natuurlijk,

de feestjes ook, maar wat ik me vooral herinner

me is hoe geschokt ik was om te ontdekken dat

de marketing- en reclameindustrie nog niet snapt dat

gaming een cruciaal middel is om merkwaarden in de focused

mindset door te laten dringen. En dat marketing managers

ook gewoonweg nog niet zover zijn dat zij games kunnen

inzetten voor marketingdoeleinden. We zullen vaker naar

Cannes moeten, maar helaas lieten de deadlines het dit

jaar niet toe. Verder heeft die week in Cannes me vooral

veel waardevolle contacten opgeleverd. En met drie

partijen, DPI, Little chicken en Bite the Lemon, werk

ik sindsdien ook daadwerkelijk samen. “

Micha van der Meer, CGO van

Whitebear

“De activiteiten en initiatieven

van Syntens en BNO vullen

elkaar uitstekend aan. Onze leden, die

met innovatievraagstukken worstelen verwijs

ik dan ook vol vertrouwen door naar de collega’s

van Syntens. Met ‘Heus niet naar Cannes’ lieten ze door

de netwerken met de game-industrie, reclamewereld en

ontwerpers aan elkaar te koppelen, dan ook weer een sterk

staaltje van creatieve innovatie in de praktijk zien. Ik ben dan

ook zeker content dat ze BNO hebben betrokken bij ‘Heus niet

naar Cannes’. Het was voor ons een uitgelezen kans om de

netwerken met de reclamewereld te verstevigen, uit te

breiden en om kruisbestuiving tussen ontwerpers en

gamers te realiseren. Ja, ik kijk tevreden terug

op een geslaagde week.”

Rob Huisman, directeur BNO

“Met het historische schip de

‘Stad Amsterdam’ als podium op de beste

plek in de haven van Cannes, maakte het tot

een van de meest bijzondere zakenreizen die ik

ooit heb gemaakt. De mix van Nederlandse gaming,

design en marketing bedrijven was een sterke combinatie en

leverde waardevolle discussies met elkaar op. Naast inzicht en

contacten op het internationale speelveld van

marketing en reclame hebben wij ook de relaties versterkt met

de aanwezige Nederlandse bedrijven. Grote complimenten

aan de organisatie en hulde aan Syntens als drijvende

kracht.”

Stephan Poelsma, Managing Partner Cnut

Connecting Concepts/ DPI Holding

53

Op de vleugels van de netwerkeconomie schieten steeds meer

netwerkbureaus in de creatieve sector uit de grond. De droom van

een groeiende groep van onafhankelijke creatieve geesten komt

samen in een nieuwe bedrijfsfilosofie: de netwerkorganisatie.

Spannend? Ja en nee. Vernieuwend? Voor de sector wel. De

toekomst? Hoogstwaarschijnlijk!

Een altijd dynamische sector als de creatieve industrie eist samenwerkingsverbanden die

inventiviteit, ondernemerschap en innovatie uitlokken. Klinkt dit allemaal erg idealistisch?

In de praktijk functioneren netwerkorganisaties in de Verenigde Staten en Australië prima.

Rond de Amerikaanse website Fast Company heeft zich een complete gemeenschap van

netwerkbedrijfjes gegroepeerd. Ook in Nederland timmeren netwerkbedrijven als de ICT-ers

van 4BB, inkooporganisatie GOCO en de financiële experts van Finext al jaren met groot succes

aan de weg. Voor een groeiende groep van creatieve ondernemers is ‘de netwerkorganisatie’

het democratisch Walhalla dat hen in staat stelt op flexibele wijze in te spelen op de behoeften

van de snel veranderende markt om hen heen.

1 + 1 = 11In de creatieve sector was pionier Maud de Vries in 2004 de eerste die zich met

volle overtuiging aan het netwerkexperiment waagde. Haar bureau, WD81, is

het eerste creatieve netwerkbureau in Nederland. Inmiddels is WD81 opgegaan

in haar bedrijf Fort Knox, dat tal van grafisch ontwerpers, merkstrategen en

copywriters voor uiteenlopende projecten samenbrengt. Maud: “In mijn werk als

communicatiestrateeg ontmoet ik zeer veel creatieve freelancers, die moeilijk

Netwerkorganisatie: de droom van elke creatieve ondernemer?

54

toegang krijgen tot de grote bedrijven met dito opdrachten.

Tegelijkertijd zag ik dat diezelfde bedrijven zitten te springen om

goede en betaalbare ideeën, want de grote bureaus zijn te inflexibel

en te duur, terwijl de kleinere te weinig diversiteit, continuïteit of

financiële slagkracht bieden. Een en een is dan geen drie, maar elf!“

De tijd zal ons helpenToch is het niet alleen goud wat er blinkt. Maud: “Ik sta nog steeds

volledig voor het principe ‘groeien door te delen’, maar inmiddels,

een aantal jaren wijzer, heb ik ervaren dat er ook best wat haken

en ogen zitten aan het netwerkmodel. Zo zijn niet alle freelancers

echte ondernemers. Sterker nog, een groot deel heeft een sterke

hang naar zekerheid. Dat maakt het voor hen lastig om het risico

te nemen om werk en verdiensten te delen, terwijl het daar nu juist

om draait. Tel daar het dilemma van vertrouwen en concurrentie in

een strategisch netwerk bij op, commitment aan het gezamenlijke

gedachtegoed is dan ook cruciaal.

Tegelijkertijd merk ik dat opdrachtgevers razend enthousiast zijn

over de voordelen van een netwerkmodel, maar dat het echelon

daarboven geneigd is om te kiezen voor een traditioneel groot

bureau. Enerzijds omdat ze aan een bekende naam meer status

ontlenen, anderzijds omdat innovatieve organisaties voor hun

gevoel meer risico met zich meebrengen. Maar ik vertrouw erop dat

de tijd ons zal helpen. Ik blijf er in ieder geval voor gaan, samen met

de mensen die het ook snappen.“

Working Apart TogetherOok in Leiden neemt netwerken, dankzij een initiatief van journalist

Erik Went, inmiddels een hoge vlucht. Nadat hij een aantal

bevriende collega’s net zo enthousiast wist te maken voor het grote

netwerkexperiment, huurde hij een kantoorruimte in een voormalige

wolfabriek, de Nieuwe Energie in Leiden, en zag Unit-2 het

levenslicht. “Alle partners zijn volledig vrij om zelf te bepalen hoe

ze invulling willen geven aan ons concept ‘Working Apart Together’.

In de praktijk gaat dat overigens volledig organisch. Ik ben van

mening dat je samenwerking niet kunt afdwingen. Althans niet

als dat ook prettig, efficiënt en vruchtbaar moet zijn. Samen met

onze Syntensadviseur hebben we tijdens een visietraject inmiddels

wel de verschillende niveaus van samenwerking gedefinieerd. Dat

varieert van kantoorruimte delen tot samen nieuwe producten en

diensten ontwikkelen. Een mooi voorbeeld van dat laatste is de Face

Factory, een instrument om verbindingen te leggen tussen mensen,

dat tijdens het festival van de verleiding door een deskundige jury

bekroond werd tot ‘Mooiste Leidse communicatieproduct van 2009’.

Opdrachtgevers zien dat ookOok crossmediastrateeg, Allain Silbernberg, loopt warm voor wat

hij zijn bureau nieuwe stijl noemt. “Sales- en accountmanagers

zijn vaak veredelde secretaresses. Eigenlijk doen ze niet meer dan

de vraag van de klant doorspelen aan een creatief team. Echte

toegevoegde waarde hebben ze niet. In dat gat springen wij met

‘Bite the Lemon’.” Het bureau, dat deze zomer wordt gelanceerd,

is gebouwd rond een kern van partnerbedrijven en zelfstandig

specialisten. Allemaal specialisten met een toegevoegde waarde

in kennis en ervaring om een duurzame dialoog tussen onze

opdrachtgevers en hun doelgroep te ontwikkelen. “We willen plezier

hebben in ons werk en het moet een uitdaging zijn. Daarom werken

wij alleen voor ‘de challengers’, bedrijven die lef hebben om de

uitdagingen waar ze voor staan samen met ons op te lossen.“

Een kijkje in de vooruitkijkspiegelIn tegenstelling tot Fort Knox, Unit-2 en Bite the Lemon, heeft

Anet een minder commerciële invalshoek. Dit netwerk van 10

architechtenbureaus is in 2008 opgericht op initiatief van de BNA,

onder regie van Syntens. “Het is echt prettig om in vertrouwde

setting kennis met vakgenoten en collega-ondernemers te delen.

En het wordt natuurlijk pas echt interessant, op het moment dat

je ook kennis en ervaringen uitwisselt met je opdrachtgevers”,

meent Robert van Kats, één van de leden. “De debattenreeks die we

afgelopen zomer organiseerden was een belangrijke eye-opener

voor alle partijen. Het is voor iedereen duidelijk dat de wereld er

anders uit gaat zien. Maar welke invloed de crisis op onze rol en die

Commitment aan het gezamenlijke

gedachtegoed is cruciaal

56

van de opdrachtgever zal hebben, dat weet niemand. Dat gaan we

het komend jaar samen verder uitdiepen. Tijdens een interessante

en spannende zoektocht met een nog onbekende uitkomst. En

gezien alle reacties van opdrachtgevers en de vakpers, is dat

kennelijk heel innovatief.”

De sector moet op eigen benen staan De adaptatie van het netwerkmodel door de markt kost tijd en

dus geld. “Toch is het niet de taak van overheden om de creatieve

sector en haar klanten te professionaliseren of te innoveren”,

meent Maud. “Natuurlijk zijn organisaties zoals Syntens en Stichting

Nieuwe Bedrijvigheid zeer waardevol voor ons, maar ik vind ook

dat innovatie, op welk vlak dan ook, vooral aan de sector en de

ondernemers zelf overgelaten moet worden. Het is hoog tijd dat

de creatieve sector op eigen benen leert staan. Ontwikkeling

moet dan ook echt vanuit de sector en haar opdrachtgevers zelf

komen. Subsidies zouden marktinitiatieven moeten ondersteunen

en niet door de overheidspartijen zelf moeten worden uitgevoerd.

De Caballerofabriek, die met vele miljoenen is opgezet door de

Gemeente Den Haag, bekijk ik dan ook met enige scepsis.”

Commitment aan het gezamenlijke

gedachtegoed is cruciaal

57

Kruisbestuiven is niet alleen leuk, je komt er ook

verder mee. Waar kruisbestuiving door hommels

en bijen in de natuur mooiere en zwaardere

vruchten oplevert, daar zorgt het in het

bedrijfsleven voor de onontbeerlijke

inspiratie, creativiteit en vaak verrassende

uitkomsten. Hoewel er plenty leergierige

ondernemers zijn met een open houding,

vinden ze elkaar niet altijd even makkelijk.

Daarom trekt Syntens die kar. Bijna wekelijks

brengen zij ondernemers uit verschillende

beroepsgroepen bij elkaar. De laatste jaren waren

de gameontwikkelaars flink in trek, maar zij zijn

uiteraard niet de enigen.

Ruimte voor kruisbestuiven

58

Ruimte voor kruisbestuivenWat hebben architecten en gameontwikkelaars met

elkaar gemeen? Ze zijn creatief met ruimte. Beide

disciplines denken en ontwerpen driedimensionaal

en dus zouden hun werkwijzen elkaar prima

kunnen versterken. Om te onderzoeken hoe

een wisselwerking tussen de twee ambachten

tot innovatie van ontwerpprocessen kan

leiden, organiseerden Syntens en Virtueel

Platform een kennisuitwisseling tussen de

twee beroepsgroepen. Met als belangrijke les

dat strategische visualisatie – het ontwerpen

van een denkbeeldige ruimte waar mensen iets

kunnen ervaren wat in werkelijkheid (nog) niet

bestaat – kansen op innovatie van ontwerpprocessen

biedt. “De architect kan bijvoorbeeld al aan het begin van

het ontwerpproces zijn opdrachtgever laten ervaren of de

uitgangspunten voor het ontwerp houdbaar zijn”, licht Klaas

Kuitenbrouwer van Virtueel Platform toe. “Andersom kunnen

gameontwikkelaars van stedenbouwkundigen leren hoe reële

ruimten in elkaar grijpen. Veel gameontwikkelaars hebben een

eendimensionale visie op sfeer. Architecten weten als geen

ander hoe je ruimtelijke beleving creëert.”

Thinking outside the waterboxOnder de noemer ‘Thinking outside the waterbox’ organiseerde

Syntens samen met Xmediaworks een serie brainstormsessies

voor leveranciers van interactieve media, ontwikkelaars van

serious games en kennisinstituten die samen tot innovatie

willen komen. Julius Huijnk, directeur van FourceLabs, dat

sociaal-fysieke games ontwikkelt, was een van hen. “Het is een

droom om van de gebaande paden af te stappen, iets nieuws

te proberen en daar helemaal voor te gaan.”

In de sessies stond onder meer een case centraal die was

ingebracht door AKVO, dat duurzame kleinschalige projecten

organiseert op het gebied van water en sanitatie. Julius zag

direct raakvlakken: “We hadden net een drijvend interactief

kunstwerk gemaakt, dat draait om de mysterieuze sfeer van

het leven dat zich in het water begeeft. AKVO houdt zich

vooral bezig met de functie die water heeft voor de levens van

mensen in ontwikkelingslanden. De schaal en complexiteit

van de problematiek spraken ons erg aan, ook omdat games

juist in dergelijke contexten een meerwaarde kunnen

hebben. Het was erg interessant om kennis te delen

met de andere deelnemers en te leren van elkaars

ervaringen.”

Ook Joke Witteveen van XMediaworks, die de sessies

begeleidde, blikt tevreden terug. “Het project laat

zien hoe ontwikkelaars van games en interactieve

media andere sectoren kunnen helpen bij het

oplossen van problemen, zolang alle partijen er maar in

slagen buiten de kaders te denken.”

Meer kruisbestuivingen, in allerlei vormen en tussen allerhande beroepsgroepen, zijn in voorbereiding. Voor meer inspiratie: houd www.syntens.nl goed in de gaten.

59

STAKEHOLDERS

NETWERKEN/PLATFORMENNJDV PUM J

APAN DIGIKRING L

IFT NWP N

LGD DMN

AIM/CCAA BNJ TFI MKB.NL

JCT OFFICE DGA BNO

BNI MODINT REGIONALE ONTWIKKELINGSMAATSCHAPPIJEN

TFJ ROTTERDAMSE MEDIA COMMISSIE BUMA/STEMRA MEDIADESK

VNO/NCW BNA IZOVATOR IMMOVATOR PIBN FOTOGRAFEN FEDERATIE VEA

KAMER VAN KOOPHANDEL GEMEENTEN PROVINCIES IDC

KENNISKRING AMSTERDAM PICNIC

GAME IN THE CITY INNOVATIEPATFORM

JPCICO JCT ZAANSTAD

ICT REGIE

ECP

OKB DFF

HTNK & RED LIGHT FASHION

ARNHEM MODE BIËNNALE A

MSTERDAM INTERNATIONAL FASHION WEEK FASHION UNITED

ICT OFFICE EUROPESE COMMISSIE POLITIEKE PARTIJEN MINISTERIES VAN EZ, OCW, VWS, LNV EN DEFENSIE

JAA AIM D

DFA PDMA P

ICNIC STICHTING JONGE HONDEN K

IZ BNO S

TICHTING FRIS AMSTERDAM TOPSTAD

MEDIAGILDE AMERSFOORT CREATIEVE STAD SPINAWARDS ADCN SFBC EEN

60

GROOTBEDRIJF

KENNISINSTELLIN

GEN

HAY GROUP TG GT SHELL JBM GETRONIcs PWC

PHILIPS ACCENTURE DELOITTE STP SHELL SANOMA IBMFORTIS BANK NEDERLAND ABN AMRO

IIC

D

S

TT

N

HL

SA

XIO

N

FIL

MA

CA

DE

MIE

TWA

N

OV

AY

A

RTE

Z

KIT

TN

O

BIN

GER

INST

ITU

UT

G

RAFI

SCH

LYC

EUM

HOGER- E

N MID

DELBARE BEROEPSOPLEID

INGEN

DE WAAG

W

AGENINGEN

ISR

IR

C

FACHHOCHSCHULE DORTNUND A

MFI

VP/CREATE-IT

F

RAUNHOFER INSTITUTE

CO

MM

ER

CIË

LE

KE

NN

IS-

LE

VE

RA

NC

IER

S

FABLAB AKI E

NSCHEDE NIJENRODE

STICHTING PREMSELA

UNIVERSITEITEN

BDO NAM ECN RABOBANK ING TRIODOS BANK ASN NCSI KPMG

MK

B

Twintig jaar geleden spraken locatiescouts René de la

Rambelje en Simon Brester elkaar in het bovenzaaltje van

Eik en Linde. Ze wisselden ervaringen uit, onder meer

over het gedoe met het regelen van vergunningen voor

filmopnames in Amsterdam. René en Simon hadden in het buitenland goede ervaringen met filmcommissioners: het

aanspreekpunt voor producers waar je terecht kunt met alle

vragen over een shoot op locatie. Veel handiger dan zelf

een tijdrovende route langs alle verschillende loketten

afleggen.

DIE FILMCOMMISSIONER MOET ER ECHT KOMEN

62

In 2010 is het dan zover: Amsterdam heeft

een filmcoördinator. Een belangrijke stap

op weg naar het uiteindelijke doel: een

filmcommissioner. Simon Brester is absoluut

‘the right man in the right place’. Na een lange

aanloop en gedegen onderzoek hebben de

belangrijkste betrokkenen de gemeente van het

belang van deze functie weten te overtuigen.

De aanstelling van Brester door de gemeente

Amsterdam is tijdelijk: ze loopt tot 1 februari

2011 en is gefinancierd uit het budget van

het programma Amsterdam Topstad dat de

hoofdstad een betere positie op de ranglijst van

aantrekkelijke steden wil bezorgen. In dat jaar

is het zaak alle betrokkenen te overtuigen van

het belang van een permanente aanstelling van

een filmcoördinator. Want alleen op die manier

zet Amsterdam zich structureel op de kaart als

een stad vol prachtige locaties waar filmers,

drama- en documentairemakers maar ook

reclamemakers van harte welkom zijn.

Per stadsdeel gelden andere regelsDe filmcoördinator voert gesprekken met de

verschillende stadsdelen. Om kennis te maken,

maar ook om direct werk te maken van een

toegankelijk en werkbaar filmprotocol. René de

la Rambelje: “De huidige situatie is dat er per

stadsdeel verschillende regels gelden. Dan zijn

er nog de termijnen waarbinnen je je aanvraag

moet indienen. In een aantal stadsdelen is

het drie weken voor de shoot, in andere zes

weken. Dat is lastig in een branche waar je

vaak een week of twee vooraf hoort ‘we willen

in Amsterdam draaien.’ Die verschillen zijn

onwerkbaar. Simons’ eerste opgave wordt nu

om alle stadsdelen op één lijn te krijgen en een

uniform en werkbaar filmprotocol op te stellen.”

Commerciële waarde vele malen hogerHet werk van Simon Brester heeft natuurlijk

alles te maken met city promotion. René noemt

de film ‘Ocean’s Twelve’ als voorbeeld. De film

toont Amsterdam in zijn volle glorie en levert

wereldwijd een bijdrage aan de bekendheid

van de stad. Zo heeft de filmcoördinator een

duidelijke toegevoegde commerciële waarde.

Die waarde is overigens vele malen groter dan

de investering in de aanstelling, zo blijkt ook

uit de Casestudy Filmcommissions uit 2009.

Het rendement van een ‘filmcommissioner’

wordt geschat op minimaal € 5 miljoen per jaar

bij een totale investering van 1,7 tot 5 ton. De

filmomzet in de regio Amsterdam is € 100 tot

€ 500 miljoen per jaar. Het rapport stelt verder

dat Amsterdam, door het ontbreken van een

dergelijke voorziening, veel omzet misloopt.

Andere steden zoals Rotterdam profiteren

daarvan.

DIE FILMCOMMISSIONER MOET ER ECHT KOMEN

63

Warm hartAanleiding voor betrokkenheid van locatiescout

René de la Rambelje was overigens een heel

ander project: het digitaliseren van het archief

van zijn bedrijf Goedzoekers. René kwam in

contact met Fred van Ommeren, die voor

Syntens werkte. Van Ommeren adviseerde

over de aanpak van het project en wees

René op de onderzoekvouchers. René: “Fred

adviseerde om als eerste stap in de zoektocht

naar een filmcoördinator een businesscluster

samen te stellen met de belangrijkste spelers.

Dat bleek een uitstekend idee dat hij zeer

voortvarend en zorgvuldig heeft vormgegeven.

Duidelijke agenda’s en goede vergaderingen.

Met het cluster voerden we overleg met

wethouder Carolien Gehrels, die de filmwereld

in Amsterdam een warm hart toedraagt. De

optelsom van alles - het cluster, het onderzoek

– is dat Simon nu aan de slag kan. Ik ben ervan

overtuigd dat hij laat zien dat het loont. De

volgende stap is het vinden van de financiering

voor een permanente aanstelling van de

filmcoördinator.”

De volgende personen en partijen speelden

een belangrijke rol in het Businesscluster

Filmcommissioner Amsterdam en de aanstelling

van de filmcoördinator:

Federatie Filmbelangen, Joost Dekkers

Ministry of Film, Huub Meijer

Hazazah, Rob van den Idsert

Nederlandse Vereniging van

Speelfilmproducenten, Edwin Smelt, Brechtje

Schaling, Jos van der Linde

Verenigde Commercial Producenten, Huub

Meijer, Rob van den Idsert

Filmacademie, Henk Muller

Facilitair Lichtbedrijf Het Licht, Daaf van der

Veen

Locatiegoed, Tijn Heerkens

Goedzoekers, René de la Rambelje en Walter Kloos

Syntens, Petra Mardikjan, Bruni Hofman

Businesscluster Filmcommissioner

Amsterdam, Fred van Ommeren

Najah Aouki, Mark de Kruijk / gemeente Amsterdam

Topstad, Martine Brinkhuis / DMO, Edwin Oskam / EZ,

programma Kanskanon, wethouder Carolien Gehrels

Simon Brester: “Filmopnames maken deel uit van het openbare leven in Amsterdam. Ik ben het smeermiddel tussen regisseurs, producers en de stad.”

64

Toptalent in de schijnwerpersNederlandse creatieven zijn tegenwoordig internationale smaakmakers. Van unieke designobjecten en haute couture tot

grafische vormgeving, top games en dito films: op alle terreinen oogsten ze succes en bewondering met hun innovatieve

aanpak. Toch weten opdrachtgevers en beleidmakers de weg naar al dat creatief talent niet altijd even makkelijk te vinden.

Om de wereld te laten zien dat Nederland meer interessante toptalenten in huis heeft dan Marcel Wanders en Lost Boys, doet

Syntens er alles aan om de ‘crème de la crème’ uit het ultracreatieve MKB een podium te geven. En dat de innovatieadviseurs

ons Nederlands creatief toptalent als geen ander kennen, wordt al snel duidelijk tijdens hun VIP-tours, creatieve markten en

hun speciale ‘matchmakermomenten’.

PICNIC: een inspirerende totaalervaring

65

Creative Touroperator tijdens PICNICInnovatieadviseur Bruni Hofman: “Nederland barst van creatief

talent dat het verdient om in the spotlights te staan. Als

adviseur is dat ook precies wat me zo inspireert in dit werk

en die inspiratie en kennis, zou ik natuurlijk het liefst met de

hele wereld delen. Een evenementen als PICNIC is natuurlijk

een uitgelezen kans voor beleidmakers en opdrachtgevers om

kennis te maken met de meest innovatieve geesten uit deze

bruisende branche. PICNIC is natuurlijk één van de belangrijkste

mediaevents in ons land op topniveau, waar zowel sprekers als

gasten uit binnen en buiten Europa acte de presence geven.

Via een Creative Tour voeren we elk jaar geïnteresseerden uit

binnen- en buitenland mee langs de pitches en stands van de

ondernemers. En elk jaar merk ik weer dat de mensen die met

ons meegaan op de Creative Tour minstens net zo onder de

indruk zijn, en geïnspireerd raken van de Nederlandse creatieve

industrie als mijn collega’s bij Syntens en ik.”

Match made in AmersfoortInnovatieadviseur Annewies Kuipers: “Met een omzet van

ruim 1.2 miljard euro en ruim 2.000 arbeidsplaatsen is de

game-industrie in enkele jaren in Nederland een belangrijke

economische sector geworden. Sinds drie jaar treffen

ondernemers, studenten, opdrachtgevers en geïnteresseerden

uit aanpalende sectoren elkaar tijdens de ‘Game in the City’ in

de Rijtuigenloods Herikrail in Amersfoort. Om het evenement

luister bij te zetten organiseert Syntens een creatieve markt

waar een keur aan toptalent uit de game-industrie zijn

vakmanschap en creativiteit aan de bezoekers presenteert.

Tijdens een speciale VIP-tour stellen de gamebedrijven zich

voor aan geïnteresseerde afgevaardigden uit de top-500 van het

Nederlandse bedrijfsleven. Dit matchmaken zet zich ’s avonds

vrolijk voort tijdens een sfeervol VIP-diner, waar de Dutch Game

Awards werden uitgereikt aan gamebedrijven en zelfstandige

developers die zich (inter)nationaal hebben onderscheiden.”

kennismaken met de meest innovatieve geesten uit deze bruisende branche

67

Ondernemers die tussen de een en vijf jaar

actief zijn, krijgen drie jaar lang gratis advies,

trainingen en veel kansen om te netwerken met

andere ondernemers. Ze profiteren bovendien

van het omvangrijke netwerk van Shell en

Syntens en LiveWIRE-partners zoals BDO en de

NAM. De ambitie van de partners in LiveWIRE is

om de technostarters door hun pioniersfase heen

te helpen. Innovatieadviseur Paulien Roovers:

“Technische innovaties en investeringen in

research en development leiden namelijk niet

altijd tot succesvolle en rendabele producten

en diensten, omdat startende ondernemers

meestal nog niet voldoende netwerken en

ondernemersvaardigheden hebben om van hun

innovatie ook een commercieel succes te maken.“

Ik heb niet overal ervaring meeDat beaamt ook Robbert Smit, de ontwikkelaar

van de Webchair, een innovatief systeem

dat isolatie en leerachterstand van zieke

kinderen beperkt, en hen vanaf hun bed, thuis

of in het ziekenhuis met hun klas verbindt

via videoconferencingtechnieken. “Het is

uiterst waardevol om met een onafhankelijk

adviseur te kunnen sparren over de belangen en

ontwikkelingen van je bedrijf. Ik heb nu eenmaal

niet overal ervaring mee. LiveWIRE verbreedt

wat dat betreft echt mijn horizon. Tijdens

bijeenkomsten als de LiveWIRE Netwerk tour en

MKB Innovatie top100 doe ik veel inspiratie op.

Je krijgt er niet alleen een stortvloed van goede

ideeën over je heen, ook is het heel makkelijk

om andere ondernemers aan te spreken en zelfs

afspraken te maken. Tijdens de Netwerktour heb

ik naast ondernemers ook managers van Sanoma

en Deutsche Telekom ontmoet. Hier gaan er

deuren voor mij open, waar ik vroeger niet eens

over durfde te dromen.”

We hadden geen koersDaan Boekestein, Swen-Peter Ekkebus en Paul

Uithol bouwden vijf jaar geleden een volgsysteem

voor de Batavierenrace, een estafetteloop voor

studenten. In een tijd dat Google Maps nog ver

weg was, integreerden ze allerlei technologieën

en zorgden ze dat ploegen hun lopers als een

stip op een digitale landkaart konden volgen. Nu

zijn ze een bedrijf, Smartposition, en verkopen

ze ‘locatie-gebaseerde diensten’. “Toen we

anderhalf jaar geleden als bedrijf startten,

hadden we geen koers. We wilden alles doen,

maar dan blijft het een hobbyproject en wordt het

nooit een goeie business.” Hun Syntensadviseur

hielp ze om een duidelijke richting te kiezen. “We

mikken nu vooral op business-to-business en op

de grote klanten in de telecom en de zorg. We zijn

een stuk commerciëler geworden.”

LiveWIRE voor pionierende technostarters

68

LiveWIRE helpt technisch innovatieve ondernemers om van hun innovatie ook commercieel een succes

te maken. Een technische innovatie ontwikkelen is immers één ding, een bedrijf opzetten weer iets heel

anders. Shell LiveWIRE is actief in 22 landen. Partners in Nederland zijn Shell en Syntens. Sinds LiveWIRE

in Nederland van start ging in 1997, hebben al duizenden technostarters geprofiteerd van de persoonlijke

begeleiding en netwerken van Shell en Syntens.

LiveWIRE NetwerktourSinds twee jaar organiseren Shell en Syntens een

LiveWIRE Network Tour. Twintig businessmanagers

uit de branches Medical, Industry en ICT ontmoeten

twintig technostarters. Paulien Roovers: “Daarmee

slaat LiveWIRE twee vliegen in één klap. Voor

businessmanagers van multinationals biedt de

LiveWIRE Netwerktour een unieke kans om zich te

laten inspireren door technostarters met nieuwe

technologieën en creatieve toepassingen. Terwijl

het technostarters tegelijkertijd kansen biedt om in

contact te komen met grote samenwerkingspartners

en potentiële launching customers.”

Innovatie is sexyJe kunt tegenwoordig geen managementblad

openslaan of je televisie aanzetten of je komt wel een

wedstrijd of programma tegen over slimme innovaties.

En terecht, want innovatie spreekt veel mensen tot

de verbeelding. Al is het alleen maar omdat veel

succesvolle ideeën vaak in de categorie ‘waarom heb

ik dat nooit zelf bedacht?’ vallen. Ook het programma

LiveWIRE organiseert jaarlijks een competitie. Een jury

selecteert ieder jaar vier kandidaten uit alle LiveWIRE-

deelnemers tot en met 35 jaar voor de Young Business

Award. In de finale bepaalt de jury welke technostarter

de hoofdprijs van € 10.000 wint.

Meer over de workshops, resultaten en ervaringen

op www.livewire.nl

69

INTELLECTUAL PROPERTY

Waardevolle tips van IP-adviseur Wouter Kanneworff

Creativiteit en Intellectueel EigendomMogen creatievelingen producten en diensten van anderen kopiëren? Jazeker, tenzij er sprake is van intellectueel eigendom (IE) – in het Engels intellectual property of IP. Na

het bedenken van nieuwe, originele of kunstzinnige producten, werkwijzen of diensten kun je aanspraak

maken op IE-rechten.

De vijf belangrijkste IE-rechten zijn: Tips Octrooi (of patent) kun je verwerven op een fysiek product, of een

werkwijze die technisch en wereldwijd nieuw is - op

het moment van de aanvraag dus nog onbekend - en

niet voor de hand ligt. Ook technische aspecten van

software zijn octrooieerbaar. Octrooien hebben een

maximale duur van twintig jaar. Een octrooi geldt

slechts in het land van aanvraag. Zo’n zeventig

miljoen octrooidocumenten zijn inmiddels wereldwijd

opgeslagen in zogenoemde octrooidatabases. Deze zijn

vrij toegankelijk en bevatten een schat aan informatie.

Merkenrecht beschermt tekens of symbolen die geschikt zijn om

‘waren’ van een onderneming te onderscheiden

van anderen. Het merk mag niet verwarrend of

beschrijvend zijn: zoals asbak voor een asbak.

Merkenrecht moet je elke tien jaar verlengen. Dat

kan alleen als je het merk ook aantoonbaar gebruikt,

anders vervallen je rechten.

Auteursrecht is het exclusieve recht op het verveelvoudigen of

openbaar maken van creatieve uitingen die een

‘persoonlijk karakter’ hebben. Auteursrecht komt toe

aan de maker. Alleen in loondienst is het auteursrecht

aan de werkgever. Bij werken in opdracht is het

belangrijk om duidelijke afspraken te maken over de

rechten van de opdrachtgever. Auteursrecht vervalt

zeventig jaar na de dood van de schepper of, als het van

een bedrijf is, zeventig jaar na eerste openbaarmaking.

Dit recht is van grote betekenis voor schrijvers,

websitebouwers, reclamemakers, programmeurs en

illustratoren. Ook software, de programmeerregels,

valt onder auteursrecht. Auteursrecht ontstaat op het

moment van scheppen, is gratis en geldt wereldwijd.

Hoewel de rechten die hieraan ontleend kunnen

worden, niet in alle landen exact gelijk zijn. Recentelijk

zijn er nieuwe ontwikkelingen in de vorm van Creative

Commons. Deze maken het makkelijker om creatieve

werken te verspreiden. Je maakt vooraf de (beperkte)

voorwaarden bekend waaronder je overname van je

werk door anderen toestaat.

1

2

3

Tips& Tricks van Wouter Kanneworff

Heb je iets nieuws ontwikkeld, denk dan goed na welke rechten er van toepassing zouden

kunnen zijn.

In geval van aanspraak op auteursrecht is het vaak prettig dat je kunt aantonen wanneer

je het idee hebt uitgewerkt.

Zie octrooi-, merk- en model-registraties als een soort verzekering. Door jouw kennis van

waarde te voorzien, kun je deze later verkopen, licentiëren of gebruiken in samenwerking

met andere partijen.

Modelrecht beschermt het uiterlijk van een product voor zover dat

uiterlijk niet noodzakelijk is voor de werking van het

product. Modelrecht kan ook van toepassing zijn op lay-

out of een dessin van bijvoorbeeld een stof. Modelrecht

kan maximaal één jaar na eerste openbaarmaking

worden aangevraagd. Het recht geldt voor een

periode van vijf jaar en is daarna maximaal vier keer

- met perioden van vijf jaar - te verlengen. Binnen

de EU bestaat ook het zogenoemde ongeregistreerd

modelrecht - vaak gebruikt in de mode - dat voor drie

jaar geldig is.

Tussen modelrecht en auteursrecht zit in de

Nederlandse praktijk een behoorlijke mate van overlap.

In andere landen zijn de verschillen soms groter.

GeheimhoudingBepaalde creaties kun je beter gewoon geheimhouden.

Hoe je een bepaald resultaat bereikt bijvoorbeeld,

denk aan recepten, is vaak achteraf niet eenvoudig

te achterhalen. Ook broncodes of productiewijzen,

grondstoffen, fijne kneepjes of kennis van wat er

mis kan gaan, zijn waardevol. In combinatie met een

geheimhoudingsverklaring kun je dergelijke facetten

met anderen bespreken zonder dat een concurrent

meteen op de hoogte is.

Meer over intellectueel eigendom lees je op de site van NL Octrooicentrum:

www.agentschapnl.nl/octrooicentrum.

Wil je weten hoe je jouw product of creatie kunt beschermen? Neem dan contact op met Wouter Kanneworff van het NL Octrooicentrum.

wouter.kanneworff@agentschapnl.nl.

”De meeste mensen associëren open source met gratis.

Dat is natuurlijk onzin.”

Open versus closed source

Hippo en about:blank op zoek naar de nuance in een vertroebelde discussie

Open source software groeit gestaag. Inmiddels besturen verschillende soorten Linux gigantische

serverparken van multinationals, terwijl het merendeel van de websites op het internet

gebruikmaakt van Apache Webserver. De Europese Unie heeft bij monde van Europees Commissaris

Neelie Kroes bepaald dat open source software bij gelijke geschiktheid voorrang moet krijgen op

closed source software. In gesprek met ondernemers Jeroen Verberg, CEO van Hippo en Maarten

Alleman, CEO van about:blank ontdekken we dat de open versus closed source discussie op de

internetfora sterk gekleurd wordt door evangelisten en commerciële belangen.

74

Jeroen: “De overheid is een tijd terug een project gestart om de

communicatie te centraliseren. Naar aanleiding daarvan hebben

ze onderzoek gedaan naar welke site van de ministeries het beste

functioneert. De site van Verkeer en Waterstaat kwam als beste uit de

bus. Dat team, aangevuld met specialisten van andere ministeries hebben

een selectie gemaakt van alle systemen die binnen de rijksoverheid

gebruikt werden. Om een lang verhaal kort te maken, hebben ze besloten

om de site voor de hele rijksoverheid op de open source software van

Hippo te bouwen.”

Maarten: “Dat is best een leuk telefoontje om te krijgen.”

Jeroen: “Dat is inderdaad een prima telefoontje. Het is een megaproject,

waar zo een vijftig man aan werkt.”

Maarten: “De overheid is heel serieus in de keuze voor open source. Is dat

terecht?”

Jeroen:”In 2007 presenteerde het ministerie het actieplan ‘Nederland

Open in Verbinding’ (NOiV) om het gebruik van open standaarden en open

source software te stimuleren in de (semi-) publieke sector. Vaak wordt

naar open source gekeken als de ultieme kostenverlager. Een hele platte

redenering: ik betaal geen licentie dus het kost minder. Als je namelijk de

‘Total Cost of Ownership’ gaat berekenen, zie je dat je juist nog meer voor

open source moet kiezen. Het blijkt dat vooral de extra flexibiliteit, je kan

immers niet ineens extra geld vragen voor nieuwe features, de grootste

besparingen bieden. Net als in vrijheid in de keuze van partners. Op een

open source-omgeving kan iedereen onderhoud plegen. Ook op Hippo

voor alle duidelijkheid.”

Maarten: “Laatst las ik dat de Belgische CIO van Microsoft roept dat open

source niet sustainable is, omdat het op communities van vrijwilligers

draait, die plotseling hun interesse kunnen verliezen.”

Jeroen: “Open Source software zijn meestal hele generieke producten.

Ook Hippo. Daardoor is het voor partijen interessant om aan te werken.

En dat zijn echt geen vrijwilligers. Wij betalen zeker twaalf man om de

broncode weg te geven. Bij Intel en IBM gebeurt dat ook. Al die mensen

staan gewoon keurig op de payroll.”

Open versus closed source

75

Troebele discussieMaarten: “De open-versus-closed-source-discussie wordt

vertroebeld door fanatiekelingen en commerciële belangen.

Diezelfde CIO meende ook dat broncode, waar jaren aan

is gewerkt, onmogelijk kan worden ontcijferd door nieuwe

partners, en dat het argument van keuzevrijheid van open

source een rookgordijn is.”

Jeroen: “Als een leverancier van closed source de broncode

erbij levert, in een poging om ook open source te lijken, dan

heeft de klant daar meestal helemaal niets aan. Maar open

source is fundamenteel anders. Kijk, wij maken al jaren deel

uit van de Apache softwarefoundation. Dat is onze core engine.

Daar werken we samen met onze grootste concurrenten. Het

voordeel voor bijvoorbeeld Hippo-gebruikers is dat je meerdere

leveranciers, dealers en partners hebt, die met hetzelfde product

werken. Onafhankelijk onderzoek laat daarom ook keer op keer

zien dat de kwaliteit van de open-source-broncode vele malen

hoger is.”

Maarten: “Voor sommige opdrachten is open source prima. Maar

het is allemaal minder simpel dan het lijkt, want hoewel wij op

Microsoft draaien, heb ik nog niet vaak tegen een klant gezegd

dat hij een CMS moest kopen waar hij licentiekosten op moet

betalen. Ga alsjeblieft lekker je naar een open source CMS als

dat beter past. In essentie is dat wat Hippo doet en wat wij doen

gewoon anders.”

Jeroen: “Klopt, als je op het niveau van about:blank werkt, dan

ben je allerlei applicaties aan het koppelen. Dan werk je aan een

eindproduct, dat is maatwerk. En dan kun je niet alles met open

source vangen.”

Maarten: “Sterker nog, die keuze is niet aan ons. Kijk als wij een

e-commerce project draaien voor de klant omdat hij daar zijn

concurrentie mee voor wil blijven, dan is het niet logisch dat hij

of wij dat in een community hangen, waar de concurrent er mee

vandoor kan gaan.”

Jeroen: “Helemaal mee eens. Het gaat er om dat je een

oplossing implementeert die voor de klant voldoet. En dat is wat

about:blank doet en wat Hippo doet, maar ieder op zijn eigen

manier.”

Overheid moet regels stellenMaarten: “Daarom heb ik wel een beetje moeite met statements

als ‘de overheid moet op open source’. Misschien is dat voor

bepaalde processen en afdelingen helemaal niet relevant en

zelfs helemaal niet handig zelfs. Het is te grof om te zeggen open

source is altijd goed.”

Jeroen: “Omdat ze geen winstoogmerk hebben, moet de overheid

juist wel dit soort regels stellen voor zichzelf. Interessanter is

dat verschillende recente onderzoeken van Forrester en Gartner

uitwijzen dat meer dan de helft van alle grote Amerikaanse

en Europese ondernemingen gebruikmaakt van open source

software voor één of meer toepassingen.”

Alles draait om vertrouwenJeroen:”Veelal wordt de hele open-source-versus-closed-

source-discussie gekleurd door ideologische en commerciële

belangen. Waar menig open-source-adept wijst naar de talloze

zwakheden en beveiligingslekken in de producten van Microsoft

en Oracle, hekelen commerciële softwarebedrijven de vermeend

amateuristische ontwikkel- en testpraktijken bij open source

projecten. Volgens mij is het allemaal niet zo zwart wit. Maar

misschien is dat een generatieverschil.”

Maarten: “Toch hangt het nut en de noodzaak van bescherming

heel erg af van je businessmodel, vind ik. In een ideale wereld zou

iedereen lekker delen, maar zo ideaal is de wereld niet.”

”Het

is t

e gr

of o

m t

e ze

ggen

dat

ope

n so

urc

e al

tijd

go

ed is

, zel

fs v

oor

de o

verh

eid.

”

76

Fablabs in Nederland:Fablab Amsterdam

Pakhuis de Zwijger

Piet Heinkade 179 -3e

1019 HC Amsterdam

amsterdam.fablab.nl

Fablab Utrecht

Nijverheidsweg 16

3534 AM Utrecht

protospace.nl

Fablab Den Haag

Caballero Fabriek, unit 74

Saturnusstraat 60

2516 AH Den Haag

cabfablab.nl

Fablab Groningen

Het Paleis

Boterdiep 111

9712 LM Groningen

fablabgroningen.nl

Fablabs in België en Duitsland:Timelab

Sint Pietersnieuwstraat 21

9000 Gent, België

www.timelab.org

Betahaus Berlin

Prinzessinnenstraße 19-20

10969 Berlin, Duitsland

www.betahaus.de

De digitale communicatie revolutie ligt

achter ons. Hoog tijd voor de volgende stap:

Personal Fabrication. Dankzij een concept

uitgedacht door Neil Gershenfeld van MIT,

kunnen kunstenaars, productontwerpers en

kleine bedrijven zelf hun ideeën voor tastbare

producten en andere creatieve uitspattingen

realiseren. Een prototype van een nieuw

ontwerp, een gietvorm voor een Arabische

chocoladeletter, een lange afstand internet

antenne, een ingenieuze maquette of een

poppetje van je Second Life avatar: bijna alles

kun je maken in het FabLab.

Het eerst Nederlandse FabLab is opgezet in een

samenwerking tussen Stichting Fablab.nl, de Waag

Society, Amsterdamse Innovatie Motor, Regionaal

Technocentrum Amsterdam, Roland, Epilog en

Syntens. Innovatieadviseur Dirk van Vreeswijk:

“Fablabs zijn kleine digitale werkplaatsen waar

iedereen zelf producten kan ontwerpen en maken,

bijvoorbeeld met behulp van 3D-printers en

rapid prototyping op machines van bij elkaar zo’n

30.000 dollar. Het Fablab is bovendien gratis.

Alleen moet iedereen die in het FabLab wil werken

als tegenprestatie het productieproces uitvoerig

documenteren, publiceren via wiki.fablab.nl en

anderen actief helpen om te leren werken met het

FabLab.”

Uiteraard werkt elk Fablab zoveel mogelijk met

open standaarden, waardoor het mogelijk is om

digitale ontwerpen, producten en kennis uit te

wisselen met andere Fablabs in de wereld.

Fablab

77

Hoog tijd, want onze netwerksamenleving maakt een verandering van

denken noodzakelijk. En bovendien raakt de digitalisering aan steeds

meer domeinen: onderwijs, cultuur, amusement, de omroepwereld,

overheidsinformatie. Wereldwijd zijn er nu al miljoenen CC-licenties

op internet. Net als in de VS sluiten ook bij ons de licenties aan

op het geldende auteursrecht; ze zijn geen vervanging, maar een

alternatieve manier om het auteursrecht te gebruiken. In Nederland

hebben het Amsterdamse Instituut voor Informatierecht, Stichting

Nederland Kennisland en De Waag Society de taak op zich genomen

om Creative Commons bekend te maken.

CC stimuleren creatief en intellectueel klimaatDe gedachte achter Creative Commons is dat delen van creativiteit

het creatieve en intellectuele klimaat in de wereld stimuleert. Elke

creatief behoudt immers het auteursrecht op zijn of haar werk, maar

stelt die creatie tegelijkertijd ter beschikking aan derden onder de

voorwaarden die hij of zij zelf kiest.

Door het plaatsen van een icoontje bij een foto, beeld, tekst of

muziek, dat linkt naar een licentie, bepaalt elke creatief zelf onder

welke voorwaarden hij of zij de creatie online – maar ook op papier –

publiceert. Zo kunnen creatieven ervoor kiezen hun werk beschikbaar

te maken voor hergebruik afgezien van commercieel gebruik, of

bijvoorbeeld alleen met naamsvermelding.

Zijn gebruikers van Creative Commons idealisten?Mensen die iets weggeven worden vaak als idealisten gezien, maar

dat kan ook heel doelmatig zijn. Je kunt als auteur zeggen: in een

bepaalde fase gaat het mij er vooral om onder de aandacht te komen.

Ik zie dan vervolgens wel hoe ik op basis van die aandacht inkomen

genereer. In het geval van schrijvers, kunstenaars en muzikanten zie

je dat steeds meer. Hoe bekender ze zijn, hoe meer geld te kunnen

verdienen met optredens.

In het internettijdperk is iedereen auteur, en dat vraagt om nieuwe

manieren van regulering van auteursrecht. Eind jaren negentig ontstonden

er ‘open content’-licenties, voortbordurend op de gedachte achter ‘open

source’. De licenties van Creative Commons (CC) zijn het geesteskind

van Stanford-hoogleraar Lawrence Lessig. Hij richtte in 2001 een niet-

commerciële organisatie op, die eenvoudige licentieteksten schreef die

niet botsten met het geldende auteursrecht en ze online zette. Creative

Commons zorgt er voor dat creatieven hun werk kunnen delen via gratis,

rechtsgeldige en makkelijk bruikbare licenties.

DE SPELREGELS VAN CREATIVE COMMONS

DE WERELD VAN OPEN CONTENT

78

Sommige rechten voorbehoudenHet doel van Creative Commons is standaardisatie

van licentievoorwaarden, waardoor de vruchten van

onze creatieve sector makkelijker te combineren

zijn en gebruikers meer duidelijkheid krijgen over de

licentievoorwaarden.

De zes Nederlandse CC-licenties zijn aangepast aan het

Nederlandse recht en volledig rechtsgeldig. Dat betekent

dat je met een CC-licentie dus gewoon je auteursrechten

behoudt en daarmee ook beroep kunt doen op het

sanctiesysteem zoals dat in Nederland bestaat als je

auteursrechten geschonden worden.

Wat zijn de spelregels? In totaal zijn er zes Nederlandstalige CC-licenties om uit te kiezen. Daarnaast bestaat er ook nog de cc0 (cc-Zero) verklaring. Deze kan je gebruiken als je volledig afstand van je auteursrecht wilt doen. Op de website van Creative Commons kun je kiezen uit en combinaties maken van een reeks voorwaarden.

Naamsvermelding. Je staat anderen toe om het werk waar jij auteursrecht op hebt te kopiëren, distribueren, vertonen, en op te voeren, en om afgeleid materiaal te maken dat op jouw werk gebaseerd is, maar uitsluitend als jij vermeld wordt als maker.

Niet-commercieel. Anderen mogen je werk kopiëren, vertonen, distribueren en opvoeren, alsmede materiaal wat op jouw werk gebaseerd is, mits niet voor commerciële doeleinden.

GeenAfgeleideWerken. Anderen mogen je werk kopiëren, distribueren, vertonen en opvoeren mits het werk in de originele staat blijft. Het is niet toegestaan dat anderen jouw werk gebruiken als basis voor nieuw materiaal.

GelijkDelen. Je staat anderen toe om van jouw werk afgeleid materiaal te maken onder de voorwaarde dat zij het onder dezelfde licentie vrijgeven als het originele werk.Lees meer op www.creativecommons.nl

DE SPELREGELS VAN CREATIVE COMMONS

DE WERELD VAN OPEN CONTENT

79

(Un)limited designStel, je wilt een bestaand ontwerp uit één van de categorieën

opnieuw gebruiken, bijvoorbeeld de winnaar van 2009 uit de categorie

Fashion: de hexagonale papieren jurk. Je wilt het bestand gebruiken

voor bijvoorbeeld een gordijn. Onder het auteursrecht is dit alleen

mogelijk als je de toestemming hebt van de maker van dit werk: Goof

van Beek. Maar met Open Design-ontwerpen kan het wel! Omdat alle

werken hier onder een Creative Commons licentie worden geplaatst,

kan iedereen elk ontwerp gebruiken en/of aanpassen.

(Un)limited Design Contest 2010Waar de ontwerpwedstrijd in 2009 een nationaal karakter had,

eindigend tijdens de Dutch Design Week in Eindhoven, is de wedstrijd

nu internationaal. Met behulp van internationale partners gaat

de wedstrijd dit jaar van start in Berlijn. Iedereen kan meedoen.

Deelnemers kunnen een nieuw ontwerp toevoegen of een afgeleid

ontwerp maken van een van de bestaande ontwerpen. In 2009

leverde de wedstrijd meer dan 80 ontwerpen op. Aangezien alle

ingeleverde ontwerpen een zogeheten ‘blueprint’ hebben, een digitaal

bronbestand, kunnen deze allemaal worden gebruikt om remixen te

maken.

DMY International Design FestivalBegin van de zomer wordt in Berlijn het international design festival

DMY gehouden. Op het speciale ‘Maker Lab’ terrein op de voormalige

luchthaven Tempelhof van het festival zullen de inzendingen te zien

zijn en als startpunt fungeren voor nieuwe ontwerpen of afgeleide

ontwerpen voor de (Un)limited Design contest. Deelnemers zullen op

het festival direct aan de slag kunnen via een mobiel Fablab om open

design direct in de praktijk te brengen. Nieuw is dat de producten ook

gekocht kunnen worden, dankzij de samenwerking met het online

verkoopkanaal Etsy.com.

En de winnaar isEen van de thema’s van het PICNIC festival in Amsterdam, waar

duizenden creatieven elkaar ontmoeten is Open Design. Bezoekers

kunnen hier - met behulp van de digitale machines van het Fablab

- ook de ontwerpen van de (Un)limited Design Contest ter plekke

maken. Meedingen naar een open source 3D printer, de prijs van

2010, lukt dan niet meer, want de prijzen voor Form, Food, Fashion en

Fusion worden tijdens PICNIC uitgereikt.

(UN)LIMITED DESIGN CONTEST (Un)limited Design is bedoeld als een experiment in Open Design, het delen van creatief werk zoals dat al

gebeurt met open source software. Dankzij een Creative Commons licentie kunnen anderen de ontwerpen

namaken, verder verspreiden en zelfs aanpassen, onder de voorwaarden dat ze daarbij de naam van de

originele ontwerper vermelden, dat niet met commerciële bedoelingen doen en het nieuwe werk onder dezelfde

voorwaarden verder verspreiden. Deze zomer organiseren Premsela.org, Waag Society en Creative Commons

Nederland in samenwerking met de Nederlandse FabLabs de tweede editie van de (Un)limited Design Contest.

80

(UN)LIMITED DESIGN CONTEST

MEEDOEN IN ZES STAPPEN

form

food

fashion

fusion

81

Tribe of Noise: platform voor nieuw muziektalent

Stel, je bent videoproducent, of je maakt

webapplicaties en computergames. Dan ga je

op een gegeven moment op zoek naar muziek.

De standaardroute voert je langs min of meer

bekende artiesten en hun maatschappijen. Een

moeizame en kostbare weg: achterhalen wie alle

rechthebbenden zijn, duidelijk samen omschrijven

waar je de muziek voor wil gebruiken. Vervolgens

duurt het even voordat de artiest heeft besloten

of hij wel voelt voor deze toepassing van zijn

muziek. Dan zijn er nog de juridische en financiële

details rondom oplage, distributie, vergoedingen

en rechten. Als je een bedrijfsfilm maakt, kan het

zo maar zijn dat je een fee moet afrekenen die

gebaseerd is op een oplage die je helemaal niet

haalt met je dvd’s. Vaak legt de maatschappij alle

risico bij jou als gebruiker. Tijdrovend, kostbaar

en vaak heel frustrerend, vindt Hessel van

Oorschot van Tribe of Noise.

Een revolutie in de wereld van de muziekuitgeverijen.

Rechteninclusieve muziek voor films, apps en games

82

Rechteninclusieve muziek voor films, apps en gamesHessel: “Dat moet anders kunnen, riepen wij in

2008. Met Tribe of Noise bieden we een formule

die professionele gebruikers in staat stelt snel

en voordelig te beschikken over muziek voor

hun productie, of dat nu een film, een app of een

game is. Sinds we op 14 juli 2008 live gingen, zijn

we gegroeid naar 7000 artiesten. Die datum?

Inderdaad, de dag van de Franse Revolutie.

Want zo zien we dit initiatief, als een revolutie

in de wereld van de muziekuitgeverijen. De

gebruikslicentie is gebaseerd op de principes van

Creative Commons, die je ook kent van Wikipedia.

Het gebruik is rechteninclusief; ‘rechtenvrij’ wordt

dat meestal genoemd, hoewel dat juridisch niet

correct is.

Kant-en-klare oplossingMet Tribe of Noise bieden we muzikanten en

componisten een platform om hun werk te

presenteren. Iedere artiest droomt natuurlijk van

een doorbraak. Ons advies is: doe mee met de

initiatieven die wij organiseren. ‘One billion fans’

is een voorbeeld van een contest. Als je die wint,

kun je rekenen op heel veel publiciteit. Verder is

het zaak de ‘briefings’ goed in de gaten te houden.

Dat zijn verzoeken van opdrachtgevers die in onze

PRO-database niet vinden wat ze zoeken en op

de site hun wensen kenbaar maken. Daar kun je

op intekenen. Zo zorg je dat je in beeld komt. En

wanneer jouw muziek voorkomt in een game die

miljoenen keren gedownload wordt, dat kun je je

voorstellen dat andere partijen ook zaken willen

doen met de muzikant die in de credits genoemd

wordt. Ik noem het een ecosysteem; wij bieden

muzikanten een gratis platform en professionele

gebruikers een kant-en-klare oplossing: muziek

die ze direct kunnen gebruiken. Afrekenen en

downloaden, dat is alles.

Aantrekkelijk alternatiefEen andere belangrijke doelgroep van

professionele gebruikers zijn winkelcentra en

grootwinkelbedrijven. Wij brengen de muziek

van onze artiesten onder in muziekkanalen. Je

kunt kiezen uit ‘chart’ – dat is Top 40-achtige

muziek - , ‘mainstream’ en ‘easy listening’. Voor

winkelketens een aantrekkelijk en voordelig

alternatief. Want bij de reguliere muziekaanbieders

betaal je naast de muziekservice ook nog aan

de Buma en Sena. De kroeg op de hoek zal

waarschijnlijk niet snel voor onze optie kiezen, die

wil tijdens het WK voetbal bekende feestnummers

en meezingers laten horen.

Tijd voor de volgende stapNu de formule staat, is het tijd voor een volgende

stap. En daarvoor zoeken we de steun van

een partner of een externe financier. Er zijn

gesprekken gaande, ik heb goede hoop dat we er

uit komen.”

FINANCIERING

Ondernemen met een investeerder: je groei versnellen

Wat maakt een onderneming interessant voor een

investeerder?

“Een professionele investeerder kijkt naar de man met het plan.

En die twee hebben een versnelling of kapitaal nodig. Zo eenvoudig

is het. Een investeerder stapt in wanneer hij denkt dat in een periode

van drie tot vijf jaar de waarde van zijn inleg vijf tot tien keer zo hoog

wordt. En dan verkoopt hij zijn belang of de hele onderneming gaat in

andere handen over.”

Hoe vind je een investeerder?

“Kijk naar bedrijven die je kent en achterhaal de namen van de

investeerders. Gewoon een rondje Googelen helpt ook. Je maakt een

shortlist met partners die je interessant vindt. Het is wel belangrijk

om realistisch te blijven. Je ziet startups veel energie steken in

contacten met grote Amerikaanse investeerders die waarschijnlijk

wekelijks tientallen verzoeken ontvangen. Je moet wel een heel

bijzonder plan hebben om bij deze partijen in beeld te komen. Wees

reëel en zoek het bijvoorbeeld dichter bij huis. Er zijn diverse events

waarop je investeerders kunt ontmoeten. Zorg dat je goed voorbereid

bent en leg contacten. Zo begint het. Het is verstandig om dit te

doen wanneer het niet of nog niet nodig is. Dat praat veel prettiger

dan wanneer je weet dat over drie maanden je geld op is. Er zijn ook

investeerders die naar jou toe komen. In ons geval bracht Syntens ons

in contact met Syllion. Dat leidde tot de huidige situatie waarin Syllion

een van onze investeerders is.”

Hoe groot is de zeggenschap van de investeerder

“In een overeenkomst leg je vast hoe groot het belang van je partner

wordt. Dat is meestal een minderheidsbelang. Je spreekt met elkaar

een aantal regels af. Dat je bijvoorbeeld niet opeens de koers van de

onderneming verlegt en dat je belangrijke beslissingen overlegt met

je investeerders. Maar het blijft natuurlijk gewoon jouw bedrijf.”

Professioneler ondernemen

“Voor ons is de huidige situatie een verbetering. Om te beginnen vind

ik het mooi dat er mensen zijn die, net als ik, geloven in ons product en

bereid zijn erin te investeren. Het stelt je in staat om professioneler

te acteren op alle terreinen. Van aandeelhoudersvergaderingen tot

en met je rapportages. Met twee investeerders neemt de druk om te

presteren natuurlijk toe. Het geeft in deze situatie extra bevrediging

wanneer je de afgesproken targets haalt.”

“Het beste moment om met een investeerder te praten is wanneer het niet of nog niet nodig is. Dat maakt je uitgangspositie sterker dan een gesprek op het moment dat je nog voor drie maanden geld hebt.”

86

The Saints is actief in de

markt van de mobiele

applicaties. Het bedrijf

van Thomas Engel

ontwikkelde onder meer

‘nu.nl shortcuts’ en de

Mobile Festival Guide

‘Lowlands 2009’. Sinds

twee investeerders

instapten is The Saints

gegroeid van 4 naar

14 medewerkers. The

Informal Investor

Network (tiin.net) en

Syllion (syllion.com)

hebben samen een

minderheidsbelang.

87

Stelling 1. De buitenlandse creatieve industrie is vaak scherper en zakelijker. “Ondernemers in landen als de VS, de

UK en Israel snappen vaak beter wat een

financiële partner van hen wil én verwacht.

Van de week vertelde een ondernemer

me dat hij overgestapt was op een nieuw

boekhoudsysteem en dat hij daarom niet

in staat was om mij de jaarcijfers 2009 te

tonen. Hoe moet deze ondernemer een

investeerder overtuigen dat hij goed op zijn

geld kan passen? Ik snap natuurlijk wel dat

die man druk bezig is zijn product of dienst

te verbeteren, maar als je kapitaal wilt

aantrekken dan zul je wel moeten zorgen dat

je bedrijf goed loopt. En als je dat niet kan

laten zien, dan worden investeerders terecht

huiverig. Die sterke productfocus kenmerkt

overigens het merendeel van de creatieve

ondernemers. Wereldwijd!“

Stelling 2. Ook Nederlandse investeerders zijn medeplichtig.“Ik kom regelmatig tegen dat Nederlandse

investeerders direct de helft van de toko

willen, zodra ze besloten hebben om

een bescheiden bedrag te investeren.

Terwijl er vervolgens weer een tweede

financieringsronde nodig is met dito claim,

waardoor de ondernemer uiteindelijk zelf

met een bescheiden percentage achterblijft.

Investeerders in de VS en Israel realiseren

zich eerder dat dat niet zinvol is, omdat een

ondernemer dan net zo goed een baan kan

zoeken. Gelukkig komen er in Nederland

nu ook steeds meer clubs van informal

investors die het allemaal wat professioneler

aanpakken, zoals TIIN, Peak Capital, Syllion.”

Stelling 3. In het financieren van creatieve concepten staat Nederland met stip onderaan.“Waar komen Facebook, Google en Twitter

vandaan? Amerikaanse investeerders zijn

meer gewend om te denken in concepten,

maar ook om risico te lopen voor concepten

waarin ze geloven. Ik denk dat het komt

doordat de hele infrastructuur van high-risk-

investeringen en leningen sterker ontwikkeld

is in de Verenigde Staten en Israel. Als je

in Israel bij een startup werkt, dan krijg

je gewoon een hypotheek, zodra je kunt

aantonen dat er een investeerder in gelooft.

Kom daar in Nederland maar eens om.”

“In vergelijking met de VS, de UK en Israel staat Nederland

echt met stip onderaan als het gaat om het financieren

van creatieve concepten”, stelt Micha Zwaaf, specialist

in strategische financiering en communicatie. Waarom

Nederlandse vragers en aanbieders van kapitaal die notering

eerlijk met elkaar moeten delen, legt Micha uit aan de hand

van drie pittige stellingen.

NEDERLANDSE INVERSTEERDERS VAAK NOG NIET KLAAR VOOR CONCEPTEN

88

DRIE TIPS OM JE BEDRIJF INVESTEERBAAR TE MAKEN

NEDERLANDSE INVERSTEERDERS VAAK NOG NIET KLAAR VOOR CONCEPTEN

TIP 1Consistentie is de sleutel tot succes.“Ben je als ondernemer in staat om

je bedrijf investeerbaar te maken,

dan ben je in staat om partijen aan

je te binden. Of dit nu een bank, een

business angel of een overheid is die

via subsidies en garantiestellingen

in je investeert. Aan hen moet je

goed kunnen uitleggen hoe jij die

kans die jij in de markt ziet, wilt

gaan pakken. Met mijn achtergrond

als investeerder weet ik dat het

sleutelwoord ‘consistentie’ is. Je

kans op succes is een stuk hoger

als je als ondernemer je plan

onderbouwt met een consistent

verhaal en je zo committeert aan

de commerciële, operationele én

financiële strategie.”

TIP 2Bouw je businessmodel rond de verdienpotentie van je plan.“Zodra je een consistent verhaal

hebt, moet je je eerlijk afvragen of

het de moeite waard is gezien de

tijd, het risico en bedrag dat jij en je

partners moeten investeren. Daarbij

wil ik aantekenen dat ondernemers

snel vergeten dat ze maar met een

beperkt deel van hun activiteiten

geld zullen verdienen, en zeker niet

met alles. Een animatiefilm pakt

zijn rendement bijvoorbeeld eerder

op de verkoop van merchandise

dan op de vertoning op tv. Rond

die wetenschap moet je je

businessmodel bouwen.”

TIP 3Alles draait om de uitvoering.“Creatieve ondernemers blinken

vaak uit in hun vak, maar het zijn

niet per definitie mensen die

zorgen dat alles goed loopt en

de deadlines gehaald worden.

Terwijl een groot deel van je

ondernemersucces afhangt van de

uitvoering en dus de management

van je bedrijf. Het is cruciaal dat

ondernemers en investeerders

dit met elkaar bespreken, zodat

je het samen kunt oplossen door

managementkwaliteiten in te kopen

of door een strakke monitoring af te

spreken.”

89

Extra financiering: is het effectief?Om te voorkomen dat ondernemers tijd en energie steken in een

traject dat het bedrijf niet verder brengt, gaan we in een gesprek

eerst samen na of financiering daadwerkelijk effectief is.

Enkele situaties waar extra financiering niet het

adequate antwoord is:

• u biedt uw product of dienst tegen te lage prijs aan

• uw bedrijf heeft structureel te hoge kosten

• uw bedrijf heeft meer klanten nodig voor continuïteit

• de marktvraag loopt achteruit.

Geen van deze situaties los je op met extra financiering. In feite

leidt de vraag naar financiering af van de werkelijke aandachts-

punten van dat moment.

MINI-DOSSIER FINANCIERING CREATIEVE INDUSTRIE

Extra financiering: is uw bedrijf er klaar voor? Indien het helder is dat extra financiële ruimte nodig is voor

verdere ontwikkeling, begint de fase van de voorbereiding.

Onvoldoende voorbereiding betekent weggooien van

kostbare tijd en kansen. Bezuinig op cruciale momenten niet

op een betrouwbare, gespecialiseerde adviseur voor wie

financieringsvragen dagelijks werk zijn. Het verhaal naar

financiers moet kloppen en aantrekkelijk zijn.

De checks die in deze fase van belang zijn:

• Klopt het verhaal, in woorden en cijfers? Bent u consistent?

• Zijn de interne financieringsmogelijkheden benut?

• Is de financiële planning verbonden met het commerciële

perspectief?

• Heeft u zich verplaatst in de overwegingen van financiers?

Dankzij haar onafhankelijke positie in de markt en inbedding in de creatieve industrie en programma’s, initiatieven en instituten die innovatie stimuleren, vragen ondernemers Syntens

regelmatig om mee te denken over de financiering van hun bedrijf. Pieta Stam is een van de innovatieadviseurs van Syntens, die veel kennis in huis heeft over financiering van bedrijven. Samen

met ex-bankier Arnold Monshouwer stelde zij een mini-dossier op voor ondernemers die extra financiering nodig hebben voor groei, innovatie of het oplossen van knelpunten.

Innovatievoucher slaat brug naar kennisMKB-ondernemers die willen innoveren kunnen hun voordeel doen door met een

kennisvoucher externe kennis in te kopen bij een publieke kennisinstelling, zoals

TNO, universiteiten, hogescholen en onderzoeksinstellingen. Ook kan een publieke

voucher ingezet worden om de kosten van het aanvragen en verkrijgen van een

octrooi te vergoeden. Ook voor private vouchers kunt u bij Syntens aankloppen.

FINANCIËLE RUIMTE VERGROTEN OP EIGEN KRACHT, BINNEN UW BEDRIJF

Een top-5 van acties die u zelf, bij voorkeur samen met uw medewerkers,

kunt uitvoeren om de financiële ruimte en gezondheid van uw bedrijf te vergroten:

1

Aanscherpen van de strategie en propositie

2 Ontwikkelen van de financiële kennis van de ondernemer zelf

3

Afspraken maken met uw klant over betalingen

4 Debiteurenbeleid

5 Digitaal factureren

EEN KLEINE SELECTIE UIT INNOVATIEPROGRAMMA’S, SUBSIDIES EN FISCALE REGELINGEN

Nederland kent zo’n 5.000 subsidieregelingen. Een kleine greep uit de meest

toegankelijke regelingen, zonder volledig te willen zijn:

1

Innovatievouchers - publieke en private, kleine en grote, voor inkopen van kennis.

2

WBSO - fiscale stimuleringsregeling die een deel van de loonkosten voor speur- en ontwikkelingswerk (S&O) compenseert.

3

Regeling versneld afschrijven - fiscale regeling.

4

Innovatiekrediet - voor grotere financieringen.

5

Prepare2start – EZ-subsidie voor de start op een buitenlandse markt.

6

Innovatie Prestatie Contracten - meerjarige innovatietrajecten van groepen mkb-ondernemers, centraal staat samenwerking en kennisoverdracht.

7

Regionale ontwikkelingsmaatschappijen.

8

Technostarters hebben extra opties vanwege het grote economische belang. Zij kunnen zich aanmelden bij het programma LiveWire dat Syntens samen met Shell uitvoert (www.livewire.nl).

De belangrijkste informatiebronnen voor deze programma’s en regelingen

zijn AgentschapNL www.agentschapnl.nl en www.antwoordvoorbedrijven.nl.

Een handige test voor de routes die u kunt bewandelen vindt u op

www.nlinnovatie.nl/ondernemingsfinanciering.

VOORSORTEREN OP EXTERNE FINANCIERINGSBRONNEN

Het investeringsklimaat in Nederland noodzaakt tot

goed voorsorteren op financieringsbronnen:

• Waar nodig kan uw innovatieadviseur u doorverwijzen

naar adviseurs, intermediairs, kennisinstituten en

stichtingen die u via voorlichting, advies en begeleiding een

helder beeld kunnen geven van uw specifieke situatie.

• Jonge bedrijven zijn vaak aangewezen op het zeer

informele circuit van 3F: family, fools & friends en op

microkredieten (www.qredits.nl).

• Voor het aantrekken van investeerders zijn strategische

partnerships met bijvoorbeeld technologiepartners en/of

launching customers vaak cruciaal.

• Bedrijven die al eerste resultaten kunnen laten zien,

kunnen terecht bij (samenwerkende) informal investors, ook

wel business angels genoemd, en banken.

• Gevestigde bedrijven zijn voor grotere financieringen

welkom bij participatie-maatschappijen verenigd in de NVP

en ook banken.

Handige websites: www.technopartner.nl

www.nvp.nl – de vereniging van

participatiemaatschappijen

www.nebib.nl

www.nextstage.nl

www.evca.com (Europees niveau)

91

INTERNATIONALISERING

door Jeroen Elfferich Er was eens... een Nederlandse ondernemer die wilde slagen in het buitenland

De vraag is alleen: “Zitten ze in het buitenland op onze producten

te wachten?” Dat ligt er aan. Diverse Nederlandse ondernemers

bewijzen dat je ook buiten Nederland succesvol kunt zijn. Zoals

de TU-studenten die de Senz paraplu ontwikkelden. Dat vreemde

asymmetrische ding weerstaat windkracht 10 en scoort wereldwijd.

En onze nationale technologiereus Philips wist de wereld te veroveren

met uitvindingen als de muziekcassette, de videorecorder, de cd, de

dvd en onlangs nog de Senseo.

Als je analyseert welke Nederlandse producten succesvol zijn in

het buitenland, dan valt op dat het bijna altijd om innovaties gaat.

Rembrandt en Van Gogh spotten met de tot dan heersende regels van

compositie en onderwerpkeuze. Ons bekendste exportproduct, de tulp,

dankt zijn nu al eeuwen voortdurende succes aan de steeds nieuwe

varianten, ontwikkeld door Hollandse kwekers. En kijk naar de meer

recente successen van televisiemakers als John de Mol en Reinoud

Oerlemans. Zij bedachten onder meer Big Brother, The Phone en De

Nationale IQ Test... allemaal vernieuwende concepten, die wereldwijd

aanslaan.

Het is duidelijk: wij zijn sterk in innovatie.Dezelfde parallel zie ik in mijn eigen industrie, die van de digitale

games. Met massaproductie en consoles, meer van hetzelfde, gaan

we het niet winnen van de Aziaten en Amerikanen. Die kunnen dat

beter en goedkoper. Het zijn de creatieve, vernieuwende bedrijfjes

die overleven in de internationale markt. Dus doe als het kleine

kleermakertje dat met zijn intelligente ideeën en slimme oplossingen

alle uitdagingen overwint en uiteindelijk de draak verslaat en de

prinses huwt. Op die manier kunnen ook kleine Nederlandse spelers de

wereld veroveren. En dat is geen sprookje.

Jeroen Elfferich is mede-oprichter en CEO van Ex Machina.

Gespecialiseerd in multiplayer games en marktleider in live,

sociaal en interactief entertainment.

Nederland is een mooi land. Het is alleen jammer dat er zo

weinig Nederlanders wonen. Want wat is 16 miljoen nou

helemaal op een wereldbevolking van zes miljard? 99,75%

van de potentiële consumenten wonen ergens anders. Voor

ondernemers een prima reden om eens over de grens te

gaan kijken.

Innovatieadviseur Marije Hovestad: “De Nederlandse creatieve industrie heeft van

oudsher een sterke internationale oriëntatie. Tel daarbij op dat de Nederlandse markt

gewoonweg te klein is en de concurrentie voor de Nederlandse creatieve industrie

steeds internationaler wordt. Als innovatiepartner van het midden- en kleinbedrijf

is het onze taak om ondernemers te helpen om horizons te verbreden. Daar hoort in

de creatieve industrie ook het buitenland bij. Stel bijvoorbeeld dat de architecten en

gameontwikkelaars naar Praag willen om bepaalde technologie aan de universiteit van

Praag nader te onderzoeken, dan praat je over inspiratie en innovatie. Als diezelfde

ondernemers naar Praag willen om business te halen, dan sturen we ze door naar de

Kamer van Koophandel. Het initiëren van traditionele handelsrelaties voor import en

export is de specialisatie van de Kamer van Koophandel, de EVD en de Trade Council.

In die scheiding in rollen en taken zijn alle partijen heel helder. Tegelijkertijd wil ik

vooropstellen dat we natuurlijk het liefst samenwerken om zo voor de ondernemers

het maximale aan handel én inspiratie uit die paar dagen of week te halen.”

Internationalisering en innovatie gaan hand in handMarije Hovestad: “Zoals ik het nu zeg klinkt het simpeler dan het in de praktijk

natuurlijk is, maar het staat vast dat innovatie het makkelijker maakt om nieuwe en

Innovatie stopt voor creatieve ondernemers van anno nu allang niet meer bij de Nederlandse grens. Hongerig naar de ontdekking van nieuwe wegen, concepten, perspectieven, materialen, technologieën, markten en kansen, tekenen jaarlijks steeds meer ondernemers in op de buitenlandse trips die Syntens organiseert. Innovatieadviseurs Marije Hovestad, Bruni Hofman en Martijn van Gogh leggen uit wat hun rol is en wat een weekje in het buitenland allemaal oplevert.

Van Leipzig, Keulen, San Franciso, Fez, Ouagadougo, Praag, Cannes, Tokyo tot Hong Kong

Creatief over de grens

95

buitenlandse markten te betreden. Om product- en procesinnovaties te realiseren, is het

belangrijk dat ondernemers weten waar ze technologieën, productiekansen en kennis,

die niet in Nederland beschikbaar of elders goedkoper is, kunnen vinden. Tijdens de

inspiratietours naar het buitenland stellen wij ondernemers in staat om ideeën op te doen

over nieuwe markten, kennis, netwerken en technologieën. Naast al die inspiratie zijn de

kruisbestuiving en de netwerken die ontspruiten minstens zo waardevol.”

Iemand die met mij meekijkt naar mijn belangSinds een paar jaar staat Hong Kong in december in het teken van de internationale

creatieve sector. De Business of Design Week is de grootste designmanifestatie

in Azië. Innovatieadviseur Bruni Hofman: “In 2008 was Nederland gastland van de

Business Design Week in Hong Kong. Met ruim 300 architecten, productontwikkelaars,

modeontwerpers, designers, ondernemers uit de game-industrie vertrok in 2008 de

grootste handelsmissie ooit. Op Schiphol bleek al snel dat wij in alle clubjes iemand

kennen, omdat wij sectorbreed werken. In tegenstelling tot partijen als de EVD, de DDFA,

de Trade Council en de brancheverenigingen had Syntens tot dan toe geen duidelijk

omlijnde taak. Maar omdat wij een onafhankelijke partij zijn en beide talen spreken, blijkt

al snel dat ondernemers naar ons toekruipen. Creatieve ondernemers, die de wegen

naar de missies niet kennen, zijn vaak best onder de indruk van partijen als de EVD,

de ambassade en de consul. Op die momenten zijn wij in staat een brug te slaan, door

iedereen aan elkaar voor te stellen en ondernemers te coachen zodat ze ook echt wat

hebben aan de gesprekken. Eén ondernemer verwoordde heel mooi onze toegevoegde

waarde: ‘Het gaat heel goed en ik heb geen gebrek aan partners die met mij om tafel

willen, maar ik heb ontzettend behoefte aan een totaal objectieve partij, die met mij

meekijkt naar mijn belang en dat is waarom ik me graag aansluit als ik weet dat Syntens

meegaat.’ Doordat wij ons niet bezig hoeven houden met de organisatie of de pr, zijn wij in

staat om ons volledig te richten op een succesvolle week voor de ondernemers.”

De missie naar Hong Kong heeft hele mooie innovatieve dwarsverbanden opgeleverd

96

InspiratiemomentenInnovatieadviseur Martijn van Gogh reist dit voorjaar met een gezelschap van ondernemers

naar de de grootste Game Development Conference in de wereld. ”In de VS is net als in

Hong Kong alles groots, maar het absolute hoogtepunt van dit voorjaar was voor de meeste

ondernemers het bezoek aan het wereldvermaarde EA, dat bekend is van games als Harry

Potter, Lord of the Rings en de Fifa soccer-reeks. Niet alleen werden we onthaald als een

Koninklijke delegatie, maar ze wisten hun verhaal ook nog eens perfect af te stemmen op ons

puur Nederlandse referentiekader. Knap hoor!”

Bruni Hofman: “In Hong Kong hebben we een speciale tour georganiseerd naar een door de

overheid gefinancierd innovatief centrum (Cyberspace). De game-ontwikkelaars, architecten,

en de interactieve communicatiebureaus liepen daar rond met de tong op de schoenen.

Als kinderen in een snoepwinkel. Een echte eyeopener was dat je daar voor nog geen 200

Euro per maand een werkplek kan huren, gebruik kan maken van alle denkbare technische

faciliteiten en tussen vakgenoten zit uit alle delen van de wereld. Cyberspace is inmiddels

financieel onafhankelijk. Kijk, dat is nou een mooi voorbeeld van visionair investeren door de

overheid.”

Innovatieve dwarsverbandenInspiratie, innovatie en horizons verbreden, dat is de toegevoegde waarde van deze reizen,

onderstreept Marije Hovestad de rol van Syntens. “Van tevoren kunnen wij natuurlijk niet

garanderen wat een dergelijke trip concreet oplevert. Wat we ondernemers wel kunnen

beloven is dat het heel gezond is om af en toe eens echt los te komen van de waan van

alledag en letterlijk vanuit een andere plek in de wereld naar hun bedrijf te kijken en daar in

een heel andere setting over te sparren met andere ondernemers. Ik beveel mijn relaties dan

ook van harte aan om eens in een dergelijk gezelschap naar een hele andere markt te gaan,

waar onder de vlag van de ambassade en de consul alle deuren voor je opengaan.“ Bruni

Hofman vult aan: “De missie naar Hong Kong heeft hele mooie innovatieve dwarsverbanden

opgeleverd. Het was de eerste keer dat we als sector de architecten en gamebedrijven met

elkaar om tafel kregen. Na zo’n reis merk je bovendien dat het vrij makkelijk is om ze snel

weer bij elkaar te krijgen voor workshops als Shared Spaces, omdat ze weten dat als Syntens

iets doet, zij daar wellicht iets aan kunnen hebben. Kroon op ons werk is dat het ook de

staatssecretaris niet is ontgaan. Een paar maanden na die trip naar Hong Kong, refereerde

Frank Heemskerk tijdens een prijsuitreiking aan de grootste handelsmissie ooit waar de

kruisbestuiving tussen gamers en architecten voor de eerste keer daadwerkelijk vorm kreeg.“

97

EEN JURKJE VOOR IEDEREEN, OVERAL. EXCLUSIEF ONLINE VERKRIJGBAAR.

Simone van Trojen over het succes van haar merk

‘LaDress’

Van de vele duizenden internet-bedrijfjes die de laatste jaren zijn gestart, zijn er maar weinig écht succesvol. Een ondernemer die wel geslaagd is haar droom waar te maken is Simone van Trojen. Zij bedacht in 2006 LaDress. Op het oog een simpel en duidelijk concept. Bij de lancering verkocht LaDress in principe één jurkje. Maar dan wel meteen ‘De Ideale Jurk’ volgens Van Trojen. Een simpel, elegant en tijdloos doorknoopjurkje voor iedere vrouw en voor elke gelegenheid. Met een LaDress in de kast heb je dus altijd iets om aan te trekken. Voor de distributie besloot Van Trojen zich te beperken tot internet. De jurkjes zijn alleen online verkrijgbaar via www.ladress.com.

“Dus besloot ik het aanbod zelf te creëren.”

98

“Ik ben puur van mijn eigen belevingswereld

uitgegaan. Als werkende vrouw met twee

kinderen heb je gewoon heel veel te

organiseren. Je baan, je gezin, hobby’s, en

er dan ook nog eens representatief uit zien.

Je hebt dan niet altijd zin en tijd om hele

middagen te gaan winkelen voor dat ene

perfecte jurkje. Ik bedacht dat ik zelf graag

een mooie, veelzijdige jurk online zou kopen,

onder de juiste voorwaarden. Op het net vond

ik niet precies wat ik zocht. Het bestond nog

niet, terwijl ik me niet voor kon stellen dat

ik de enige zou zijn met die behoefte. Dus

besloot ik het aanbod zelf te creëren.

Nooit getwijfeldEigenlijk is LaDress nu hetzelfde als mijn

oorspronkelijke basisidee. Ik begon met één

jurkje in diverse varianten en een simpele

site, gewoon vanuit huis. Al die tijd heb ik

nooit getwijfeld of het ging lukken. Nou ja,

bij de start, toen al die jurkjes hingen te

wachten op de eerste klanten, dacht ik voor

het eerst even: ‘Jeetje, als er nou maar wel

bestellingen komen.’ Maar het ging al best

snel harstikke goed.

Sindsdien is het alleen maar gegroeid.

LaDress biedt nu heel veel jurkjes in allerlei

stijlen en stoffen. Maar de kern blijft

hetzelfde. Alléén jurken, draagbare mode

voor álle vrouwen. Stijlvol. Uitstekende

kwaliteit. En met de service die ik zelf ook

verwacht. Elke jurk wordt met liefde verpakt

en verzonden in een luxe doos, als een

cadeautje. En je kunt altijd zonder kosten

ruilen als het niet precies past.

10 maanden voorbereidingOverigens, als ik zeg dat ik gewoon begonnen

ben, betekent dit niet dat ik me niet goed

heb voorbereid. Ik ben tien maanden bezig

geweest met de voorbereiding. Alles goed

uitgewerkt in een business plan, en actief

op pad gegaan om overal te gaan praten

over mijn idee. Zo vond ik de juiste mensen.

Iemand die het patroon kon tekenen dat ik in

mijn hoofd had. Een atelier voor de productie.

Iemand die de site kon bouwen. Ik heb steeds

mijn hart gevolgd en gezocht naar de klik:

naar mensen in wie ik kon geloven en die ook

in mij geloofden. Misschien dat ik daarom

nog steeds met ongeveer dezelfde groep

samenwerk. Ook de adviseur van Syntens

is er nog steeds bij. Zij is vooral nuttig als

klankbord. Iemand die de markt in de gaten

houdt en zegt: “Heb je daar al aan gedacht?”,

die positief kritisch is en die eigenlijk niets

anders wil dan dat LaDress een succes is. Fijn

dat zoiets bestaat.

Brede aandacht in de mediaLaDress is meteen ontzettend goed

ontvangen in de markt. Ik kreeg brede

aandacht in de media, en diverse bekende

Nederlandse dames gingen onze jurkjes

dragen. Op www.ladress.com kun je zien

hoeveel bladen uit alle segmenten – van

traditionele damesbladen tot trendy glossies

en zelfs zakenmagazines – artikelen schreven

over mijn concept. Ik ben erg dankbaar voor

hun positieve benadering. Publiciteit in de

gedrukte media is heel belangrijk voor een

internetconcept, want ze moeten je wel weten

te vinden.

Met LaDress Europa inVia de site hebben we veel contact met

onze klanten, met als voordeel dat je ze

met het blog en een nieuwsbrief heel

laagdrempelig kunt informeren. En omdat

het digitaal is, hoeft het niet beperkt te

blijven tot Nederland. De site is vertaald,

dus ook moderne, zelfbewuste vrouwen in

Engeland, België en Frankrijk kunnen LaDress

ontdekken. Die willen net zo goed als wij

snel en makkelijk via Internet een mooie jurk

kunnen kopen. LaDress is er helemaal klaar

voor om wereldwijd dezelfde kwaliteit en

service te bieden.”

99

Chief Game Officer, CGO, van WhiteBear Studios, Micha van de Meer over zakendoen met culturele intelligentie.

DE WERELD IS MIJN

Game-ontwikkelaar en Publisher, Micha van der Meer, werd op zijn veertiende al gescout door Walt Disney. Op zijn zestiende raakte hij half verlamd. Dat laatste heeft hem nooit gestopt. Sterker nog, sinds zijn jonge puberjaren reist hij non-stop rond de wereld om te werken aan zijn grote passie voor games. Kortom het leven van Micha van de Meer, CGO van WhiteBear Studios, leest als een spannend avonturenboek. Hoe interessant ook, toch gaat dit verhaal niet over Micha. Wel gaat het over zijn kijk op zakendoen over de grenzen van je eigen vooroordeel, want ook daar weet hij inmiddels heel veel van.

100

S P EE L TU I N

Normale jongeren hebben een bijbaantje om hun scooter te betalen. Jij ging naar je werk met het vliegtuig? Micha: “Tot mijn zeventiende heb ik voor de studio’s van Disney in

Noorwegen gewerkt, tussen de meest briljante freaks uit Europa. Ik

werkte voornamelijk vanuit huis, omdat ik nog op school zat, en inderdaad

stapte ik toen al regelmatig in het vliegtuig naar Oslo. Ik verdiende niet

veel, maar dat vond ik niet echt belangrijk. Ik werkte in de game-industrie

en dat is mijn grote passie.”

En voor die passie reis je de hele wereld af?Micha: “Ja, afgezien van Afrika, Zuid-Amerika, Australië en Nieuw-

Zeeland, ben ik eigenlijk overal wel geweest. Maar om intercultureel

zaken te doen, hoef je eigenlijk niet eens je eigen bedrijf te verlaten. Heb

je wel eens goed geobserveerd hoe marketeers, techneuten en economen

met elkaar communiceren? Dat zijn echt verschillende bloedgroepen

met compleet andere waarden. De techneut streeft naar de hoogste

kwaliteit, terwijl de marketeer graag snel wil scoren. In dit wereldje

haal ik veel voordeel uit mijn technische achtergrond, die ik combineer

met een commerciële inslag en kennis van bedrijfseconomie. Ik voel me

thuis bij freaks, maar begrijp ook wat die commerciële jongens en de

bedrijfseconomen willen.”

Wat is je lievelingsstad?“Vroeger was dat Londen, maar nu is Moskou mijn absolute favoriet.

Iedereen denkt dat de Russen nors en grauw zijn, maar het tegendeel

is waar. Ze zijn juist ontzettend open en aardig als je door het eerste

schilletje heen komt. Neem nou mijn Russische collega Michael, hij

investeerde gewoon een heel maandsalaris om mij te trakteren op de

lokale lekkernijen, nadat ik hem vertelde dat ik graag de Russische keuken

wilde ontdekken. Hij vond dat zo geweldig dat ik hem niet kon overhalen

om zelf te betalen. Temeer daar volgens hem de meeste Amerikanen,

Engelsen en andere Europeanen eigenlijk alleen maar bij KFC en Mc

Donalds eten en geen enkele interesse tonen in de Russische cultuur.”

“IEDEREEN DENKT DAT DE RUSSEN NORS EN GRAUW ZIJN”

102

Op je kaartje zie ik een paar interessante tekens staan“Klopt, het bovenste is Japans oftewel Katakana, klankentaal, zoals zij

dat noemen en daaronder staat Koreaans. Hoewel wij denken dat alle

Aziaten op elkaar lijken, zijn de cultuurverschillen er mogelijk groter

dan in Europa. De Japanners zijn bijvoorbeeld heel elitair. In het

Japans heb je een woord voor buitenlander, wat zoiets betekent als: zij

die je moet vergeven. In Korea word je daarentegen onthaald als een

grote held, met je blonde haar en blauwe ogen. Een van hun nationale

helden is een Nederlander, en dan heb ik het niet over Guus Hiddink.

Maar wel over de zeventiende-eeuwse Hendrik Hamel, een Friese VOC-

boekhouder die schipbreuk leed en jaren in Korea heeft gewoond.”

Voel jij je een wereldburger?“Ja, ik voel me overal thuis en heb inmiddels niet snel meer last

van cultuurverschillen. Toch is het ook niet handig om je eigen

vooroordelen te ontkennen, maar wees je gewoon terdege bewust van

de culturele verschillen. Ik noem dat ook wel culturele intelligentie.

Daarbij gaat het om het vermogen je in andere culturen te verplaatsen

en effectief met anderen samen te werken. De wereld wordt een

stuk beter als we die stigma’s, die via de media verspreid worden,

overboord zetten en we ons oprecht verdiepen in wat de ander bezig

houdt.”

Geef eens een voorbeeld“Ik heb in India gezeten om een studio op te zetten die aan Europese

standaarden moest voldoen, met Disneykwaliteit als uitgangspunt.

Mijn grootste angst was dat ze geen Donald Duck konden tekenen,

maar wat ik daar leerde was eigenlijk nog veel interessanter. Want als

je in India een tekening laat maken van Donald Duck, en je vraagt om

hem een blauw jasje te geven, dan komen ze terug met een of ander

dik gedrocht. En als je dan vraagt waarom ze Donald zo dik gemaakt

hebben en zijn jasje rood is, dan blijkt dat zij gewoon niet begrijpen

waarom jij hen zoiets afgrijselijk lelijks vraagt. Blauw vinden zij

namelijk een hele lelijke kleur én dik is ook veel mooier. Dus om jou

tevreden te plezieren, maken ze het ‘mooier’. In hun optiek leveren ze

dus meer kwaliteit dan waar jij om gevraagd hebt. En als je niks van

hun cultuur begrijpt en het ook niet vraagt, dan denk je alleen maar

dat ze gewoon de verkeerde kleur hebben gekozen. Maar als je de

Bollywood-films bekijkt, dan word je in een klap duidelijk dat smaak

vooral cultureel bepaald wordt.”

In Europa valt dat toch wel mee? “Hoewel we dezelfde taal spreken, hebben de Belgen en de

Nederlanders een heel andere cultuur, vergis je niet. Met de Duitsers

hebben we daarentegen veel meer gemeen. Zo houden we allebei

van bier en van snacks en net als de Duitsers zijn Nederlanders net

werkmieren. Het grootste verschil is dat Duitsland zo groot is dat ze

eigenlijk niet gedwongen worden om buiten hun grenzen te denken

en dat doen de Nederlanders natuurlijk wel. Daarin onderscheiden

we ons en kunnen we waarde voor hen toevoegen. Een van mijn

vorige bedrijven is opgekocht door een Duits bedrijf, dat vervolgens

beursfraude pleegde en zo was ik in een klap miljoenen kwijt. Daar

heb ik veel van geleerd, maar dat is voor mij geen reden om met de

Duitsers geen zaken meer te doen. De wereld is mijn speeltuin, als de

koers laag staat, werk ik met Amerikanen. Is dat niet voordelig, dan ga

ik toch gewoon ergens anders heen.”

Waarom doet de Nederlandse game-industrie het zo goed in de wereld? “Nederlanders hebben Dutch Design. Net als voor de architecten en

ontwerpers, geldt dat ook voor de game-ontwikkelaars. Doordat wij

met allerlei nationaliteiten samen opgroeien, in de klas zitten en onze

kennis delen, zijn we in staat games te maken die over de hele wereld

succes oogsten.”

“IEDEREEN DENKT DAT DE RUSSEN NORS EN GRAUW ZIJN”

103

DUURZAAMHEID

Bij voetbal is het Nederlands elftal meestal

kampioen voordat de eerste bal geschoten is.

Na afloop van het toernooi blijkt altijd tot onze

verbazing dat toch een ander team gewonnen

heeft. Maar daar zijn dan natuurlijk wel allerlei

uitstekende verklaringen voor: Folklore. Je

moet erin blijven geloven. In de wetenschap,

technologie en economie, lukt het Nederland

echter vaak wel om wereldkampioen te worden

of tenminste royaal in de wereldtop mee te

draaien. Ook, en misschien juist wel, als het

gaat om toekomstbestendige oplossingen voor

duurzaamheidproblemen, loopt Nederland

echt voor op cruciale thema’s als agro/voeding,

water, duurzame energie en biochemie.

Van de technologische vertaling naar

concrete toepassingen van Wageningen

Food Valley plukken de Nederlandse land- en

tuinbouw en veeteelt de vruchten. Wist je

bijvoorbeeld dat ons piepkleine landje na

de VS de grootste agrarische exporteur ter

wereld is? Ook Nederland Waterland heeft

wereldklasse. Of het nu gaat om baggeren

met een wereldwijd marktaandeel van circa

80%!, membraanfilterzuivering of coastal

zone management. Wie zorgen er nu voor dat

New Orleans de fouten uit het verleden niet

herhaalt?

Voor topwetenschap op het gebied van zowel

wind, zon als blue energy moet je in Delft,

Eindhoven, Petten zijn. En de Dutch State Mines

(DSM) zijn misschien wel het eerste en zeer

succesvolle voorbeeld van een multinational

die de transitie weet te maken van een

steenkolenbedrijf naar fine chemicals, die

efficiënt, met ‘groene grondstoffen’ en zonder

vervuiling superieure producten uitvindt, maakt

en over de hele wereld afzet.

Kortom, aan creativiteit ontbreekt het ons niet.

En toch zijn we van wereldkampioen natuur- en

milieubeleid in 1989, inmiddels afgezakt naar

een 55e plaats in de mondiale rangschikking.

Hoe dat komt? Misschien zijn we teveel op

onze lauweren gaan rusten. Terwijl we het

juist van innovatie en slim en efficiënt omgaan

met grondstoffen, energie en ruimte moeten

hebben. Juist dat kan ons, met onze hoge

kostenstructuur, een concurrentievoordeel

opleveren. Dat begint dus met creativiteit en

durf, met openheid en vertrouwen op eigen

kracht. En met een overheid die dat allemaal

faciliteert en de juiste randvoorwaarden schept.

Communicatieadviseur Maurits Groen is vooral

bekend omdat hij Al Gore naar Nederland

haalde voor de Nederlandse première van ’An

inconvenient Truth’. Zijn communicatiebureau

MGMC adviseert bedrijven over duurzaam

ondernemen. Daarnaast is hij politiek adviseur

voor het platform Energietransitie, waarin

bedrijfsleven, overheid en wetenschap

samenwerken aan duurzame energie.

door Maurits Groen

Nederland wereldkampioen

Profits for principles

Jim: “Ik heb jarenlang in de reclamewereld gewerkt.

Daar draait het voornamelijk om ik, ik en ik en welke

‘goodies’ het bedrijf mij oplevert. Het gaat niet om

de klant of het bedrijf, maar om de leukste auto, de

mooie reizen en vul maar in. Voor hele generaties is

status de driving force. Op een gegeven moment was

ik daar helemaal klaar mee. Al die tijd dat ik veel geld

verdiende, voelde ik me eigenlijk nooit vervuld. Pas nu

ik een kleine start-up heb opgezet, die een alternatief

biedt voor de vele tonnen afval die de reclamesector

produceert, voel ik me de koning te rijk. Helemaal nu

GreenGraffiti ook nog voor schoon water zorgt voor

duizenden mensen die ik niet ken en waarvan ik niet

eens weet waar ze wonen. Dat gevoel is met geld niet

te koop.”

GreenGraffiti en BiyomapYolanda: “Ik heb wel een beeld bij GreenGraffiti, maar

leg eens uit?”

Jim: “GreenGraffiti is eigenlijk een heel simpel idee.

Het is gebaseerd op een heel oud concept. We werken

met sjablonen en leggen die op een vieze stoep om

vervolgens met een hogedrukreiniger letterlijk een

marketingboodschap uit de viezigheid te wassen. In de

pure vorm is het dus heel simpel.

Veel mensen dragen hun steentje bij als vrijwilliger.

Ik heb de keuze gemaakt om dat als bedrijf te doen.

Natuurlijk kan ik ook koud wassen en mijn lampen uit

doen, maar als bedrijf heb ik zoveel meer kracht en

impact om bij te dragen aan de samenleving.”

Jim: “En wat doe jij?”

Yolanda: “Biyomap maakt duurzame oplossingen voor

het verpakken van kunst. Jarenlang vroeg ik me af

waarom er nu niet iemand iets duurzamers maakt,

want als je ziet wat er aan bergen bubbeltjesplastic

en andere materialen in die sector verspild wordt,

dan schaam je je werkelijk dood. Tijdens de Affordable

Art Fair afgelopen jaar bereikte ik de limiet en ben

ik een verpakking gaan ontwerpen. Niet snel daarna

heb ik een investeerder gevonden. De Biyomap is niet

alleen goedkoper dan bubbeltjesplastic, maar ook

nog eens 100% recyclebaar. Bovendien ontdekte ik,

tijdens het testen, dat de Biyomap beter beschermt

dan bubbeltjesplastic. En omdat het zo’n mooie map

is, gooi je het niet snel weg, kortom het bespaart een

hoop afval, kost minder en is volledig duurzaam.

Yolanda Philipssen van Biyomap en Jim Bowes van GreenGraffiti in gesprek over social en environmental improvement

Het aantal MKB-

ondernemers dat bereid is

om vergaande maatregelen

te nemen om duurzaam

te ondernemen groeit.

Twee ondernemers die

van hun passie voor

duurzaam ondernemen

een wereldsucces maken

zijn kunstenares Yolanda

Philipsen van Biyomap en

reclameman Jim Bowes

van GreenGraffiti. Syntens

initieerde een tweegesprek

over hun ambities, dromen

en de belemmeringen die

ze op hun pad tegenkomen.

107

Jim: “Is dat laatste voor kunstenaars een

belangrijk argument?”

Yolanda: “Voor sommigen wel, maar voor het

merendeel draait het puur om de besparing.

En dat is jammer, want de kunstsector is

sterk vervuilend en daar zijn maar weinig

kunstenaars zich van bewust. Helaas spreek

ik uit ervaring, want ik heb zelf een zware

metaalvergiftiging opgelopen van alle

pigmenten waar ik mee werkte. Wist je dat

sommige zelfs arsenicum bevatten? En dat

spoelen we allemaal weg via de gootsteen.

Daar hoor je nooit iemand over.”

Social environmental improvementJim: “Het is echt hoog tijd dat we met zijn

allen minder korte termijn gaan denken.

Zeker in de reclamesector. Maar dat is nog

een lange weg. Kijk, Biyomap biedt een

duidelijke win-win, want het is goedkoper

en beter, maar de reclamesector ontwikkelt

helemaal geen duurzame alternatieven. En dat

is jammer, want als sector verzamelen we al

honderd jaar kennis over hoe we meningen en

gedrag kunnen beïnvloeden. We zouden een

uitgelezen rol kunnen spelen om tenminste

de westerse wereld door een ‘early adoption

curve’ te leiden. Maar ik vraag me af waar al

die reclamemakers in de discussie rond global

warming en sustainability zijn?”

Yolanda: “Hoe ben je eigenlijk op het idee

gekomen?”

Jim: “Als klein jongentje had ik tijdens het

autowassen al ontdekt, dat ik mijn naam op

de grond kon schrijven met water. Vele jaren

later ontdekte ik via Herman Brood, met wie

ik de laatste twee jaar van zijn leven optrok,

wat je allemaal met sjablonen kon doen. Nog

weer later kwam ik Eckhart Wintzen tegen,

die stelde dat hij mijn ‘green marketing

concept’ pas echt serieus zou nemen op de

dag dat ik had bedacht hoe je marketing

kon doen zonder inkt en papier. Ik dacht in

eerste instantie, kom op Eckhart, be real,

we zijn nog lang niet toe aan een papierloze

maatschappij. Maar ik heb de handschoen

opgepakt en niet lang daarna werd ik op een

nacht wakker met het idee voor reversed

graffiti. In feite is het concept dus al heel oud,

maar wat nieuw is dat je het mixt met reclame

en dan ontstaat innovatie.”

Yolanda: “En toen?”

Jim: “Niet lang daarna presenteerde ik

het idee bij Telfort en die wilde het wel

uitproberen op vijftig plekken in Amsterdam.

Dat leverde een hoop pr op. Zelf namen

wij het allemaal niet zo serieus, maar

langzamerhand druppelden de telefoontjes

van opdrachtgevers binnen. En toen gebeurde

er iets magisch: we kregen een feature op

Springwise.com, een veel gelezen site over

innovatie. En sindsdien stromen de aanvragen

uit de hele wereld binnen.”

Yolanda: “Ja, ik kan me voorstellen dat veel

bedrijven in jullie geïnteresseerd zijn.”

Jim: “GreenGraffiti is een tool voor social

environmental improvement. Grote bedrijven

als Philips en Unilever willen de dingen

‘beter’ aanpakken. Maar aan het eind van de

keten hebben ze geen enkel alternatief voor

alle vervuiling die de reclame en marketing

produceren. In dat vacuüm hebben wij

GreenGraffiti gebouwd.”

Yolanda: “Hoe reageert de reclamesector?”

Jim: “Reclamebureaus vinden het leuk, alleen

hebben ze geen idee hoe het werkt. Het is

geen print, geen tv, geen dm, dus hoe plug

je het in de mix? Wat ze nu nog doen is vaak

een beetje saai, een URL, een logo. Maar

stel je eens voor dat ze een brochure over

6 straatblokken gaan schrijven. Dat zou pas

echt cool zijn!”

Dromen over city-beautificationJim: “Het is mijn droom om GreenGraffiti

in te zetten voor city-beautification. Er

zijn genoeg vieze muren en tunnels in

Amsterdam en andere grote steden. Zo

belde laatst stadsdeel Slotermeer met de

vraag of wij wat tunnels van hen wilden

schoonmaken tegen een lage prijs. Waarop

wij antwoordden, waarom doen we het niet

gratis? Het is heel simpel als ik jouw vieze

muur mag gebruiken, dan verkoop ik het aan

mijn klanten als mediaruimte en na een week

of vier maken we het gratis voor je schoon.

Wij hebben toestemming nodig, jij een

schone muur en onze klant krijgt een unieke

advertentieruimte. Een win-win-win-situatie

dus. Zo kunnen adverteerders over de hele

wereld steden schoonmaken.”

Yolanda, grappend: “Had je ooit verwacht

dat je in de schoonmaakbusiness terecht zou

komen?”

Jim: “Nee nooit, maar het is een

interessante verandering van perspectief,

waar onze Syntensadviseur ons op wees.

En terecht, want waarom zouden we

geen corporate budgetten inzetten om

vervuilingvraagstukken op te lossen.

Adverteerders zijn immers driftig op zoek

naar concepten. TV is down, print is dying,

radio is almost dead, thanks to I-pod.

GreenGraffiti biedt een uitstekend alternatief

voor adverteerders die story telling willen

doen.”

Domino’s green storyJim:”Een prachtig voorbeeld is onze

campagne voor Domino’s Pizza in

Amerika. Op 70 plekken in drie steden

voor bijna niks. Op ons advies hebben

ze er een pr-campagne via social media

omheen gebouwd, met als resultaat

dat de campagne 29 miljoen keer op

internet is gedownload. Dit alles heeft

bovendien anderhalve minuut zendtijd op

internationale tv-stations opgeleverd. En

zuiver en alleen omdat de story rond dit

verhaal zoveel groter is dan een poster in

een bushalte. Sterker nog, er zit geen verhaal

aan een poster in een bushalte. Wel aan een

nieuwe vorm van reclame, waarmee je ook

nog water doneert aan dorpen, die dat keihard

nodig hebben. Zo een verhaal maakt

branding een stuk makkelijker.”

109

Aanvragen uit de hele wereld stromen binnen.

Yolanda: “Vertel eens meer over die

waterprojecten.”

Jim: “Water is een schaars goed, dat realiseren

wij ons niet elke dag in Nederland. Wij wilden

graag iets doen aan onze water footprint. Onze

Syntensadviseur bracht ons in contact met The

Value Agency. Zij hebben ons geholpen om een

watercompensatieprogramma op te zetten.

Dat betekent dat we voor elke liter water

die wij hier in Nederland gebruiken, 10 cent

investeren in waterharvesting programma’s

in Brazilie en Zuid-Afrika. Zo hebben we het

afgelopen jaar ongeveer 60.000 liter water

voor een klein dorp in Brazilië gekocht.

In maart hebben we het GreenAdsBlue

programma ondergebracht in een aparte

stichting, zodat andere adverteerders en ook

onze concurrenten hun waterverbruik kunnen

compenseren in regio’s waar water schaars is.”

Yolanda: “Dat klinkt fantastisch. Zelf ben ik

al jaren betrokken bij Paint-a-future, een

ontwikkelingsproject van een vriendin van

mij. Daar word ik zo blij van. Ook de winst van

onze nieuwe lijn van verpakkingsmaterialen

wil ik koppelen aan een kunstproject voor

kunstenaars uit arme landen.”

Jim: “Voelt dat lekker of niet? De focus op

milieu is heel belangrijk, maar dat is geen

sustainable development: People, Planet en

Profit. Voor mij draait de P van People ook

sterk om de vraag hoe ik het beter kan maken

voor andere mensen op de wereld. Het is de

uitdaging om die drie P’s met elkaar in balans

te krijgen.”

Dikke muren en commerciële belangenJim: “Frustrerend is dat innovaties vaak tegen

de oude regels aanlopen. En daar hebben wij

heel veel last van. Want wat wij doen is niet

legaal, maar ook niet illegaal. Er is geen wet

of regel voor reversed graffity en dat zorgt

er voor dat de ambtenaren bij die instanties

niet weten wat ze moeten doen. Aan de

ene kant gaat het om reclame maken in

openbare ruimtes en aan de andere kant om

schoonmaken.”

Yolanda: “Dat laatste is een slimme

invalshoek, want daarmee omzeil je de

precariorechten.”

Jim: “Ja, maar ik wil ze juist graag betalen.

Ik loop nu tegen situaties aan dat klanten

een grote campagne willen voeren en ik geen

toestemming kan krijgen. Gekker is nog dat

gemeenten me een opdracht geven, maar me

tegelijkertijd geen toestemming geven.”

Yolanda: “Maar dan doe je het toch gewoon.”

Jim: “Nee, ik wil en kan geen bedrijf bouwen

op illegale acties. Ik wil een serieus bedrijf

opbouwen. Gelukkig steunt de Triodos Bank

ons wel. Het is soms zo frustrerend, we

krijgen heel veel support van politici en grote

klanten met nog grotere intenties, maar de

mensen bij de stadsdelen interesseert het

niks zo lang ze geen duidelijke regels hebben.

Yolanda: “Waarom ga je niet eerst naar landen

waar het wel mogelijk is.”

Jim: “In alle landen is dit een grijs gebied. Het

is een politieke kwestie, die gedreven wordt

door commerciële belangen.”

Yolanda: “Je zou een boodschap kunnen

spuiten op het Binnenhof.”

Jim: “Het probleem is dat de minister van

milieu niet beslist over campagnes. Dat zijn

de personen in een heel klein afdelinkje in

een klein stadsdeel. En die zijn helemaal niet

geïnteresseerd in duurzaamheid, hun belang

is om de regeling volgens de letter uit te

voeren. Ander obstakel is dat de mensen die

verantwoordelijk zijn voor ons straatbeeld

niet willen, dat wij weten hoe vies onze

111

straten eigenlijk zijn. En die zijn echt vies. Een

ander probleem in Nederland is, dat niemand

een beslissing neemt.”

Yolanda: “Je zou ook kunnen overwegen om

kunstenaars erbij te betrekken. Dat trekt de

aandacht van het grote publiek en je krijgt

er nog subsidie voor ook. Ik ben bevriend

met een Spaanse kunstenaar die dit soort

conceptueel werk doet. Als je het in Madrid

voor elkaar krijgt, heb je direct ook een mooi

verhaal als je in Amsterdam, Utrecht of

Rotterdam bij de gemeente aan tafel zit.”

Jim: “Ja, dat is zeker een interessante optie.

En noem me eigenwijs, maar mijn grote

droom is om dit concept vanuit Nederland

over de wereld uit te rollen. Om zo ook

de creatieve industrie hier op de kaart te

zetten, als onderdeel van citymarketing. Ik

hoor Balkenende nog roepen dat Nederland

jonge, creatieve bedrijven nodig heeft die

risico’s durven nemen en goeie plannen

hebben. Nou, in dat plaatje passen we perfect,

maar officiële toestemming is toch wel een

belangrijke sleutel tot succes.”

Yolanda: “Ik ben bij de Stichting Kunstuitleen

ook tegen een dikke muur opgelopen toen ik

de Biyomap wilde presenteren. Zij zijn immers

grootverbruiker van bubbeltjesplastic, en ik

dacht doen ze het niet voor het milieu dan

doen ze het wel voor hun portemonnee. Maar

ze wilden er niks van weten. Heel vreemd.”

Jim: “Dat is zeker vreemd van een organisatie

die met gemeenschapsgeld wordt betaald.

Zeker nu de Rijksoverheid roept dat zij vanaf

2010 100% duurzaam inkopen.”

De slechtste les om te lerenYolanda: “Maar een echt punthoofd krijg ik

pas van alle regeltjes rond de bescherming

van mijn idee. Ik heb patent aangevraagd in

Nederland en dat is heel duur. En helaas ben

ik in zee gegaan met wat achteraf een hele

foute advocaat bleek. Hij heeft me bijna het

driedubbele gerekend van wat het normaal

kost. Maar ik moest snel zijn, want ik ontdekte

dat iemand die ik in vertrouwen had genomen,

de Biyomap probeerde na te maken.”

Jim: “Wat een deceptie! Dat is mij ook

overkomen. Twee studenten die bij ons

langskwamen en hun hulp aanboden, waren

twee weken later onze concurrent. Ze kwamen

binnen met een heel ander verhaal. Dat is de

slechtste les die ik ooit heb geleerd.”

Yolanda: “Ik wil ook niet al mijn energie

verspillen om te verhinderen, dat de Biyomap

nagemaakt wordt, maar ik ben er wel voor

aan het knokken dat mijn investeerders

hun poen terug krijgen. Hoe ga jij daar mee

om? Het nadeel van graffiti is dat je het niet

kan beschermen. En je idee lijkt me ook vrij

eenvoudig te kopiëren.”

Jim: “Dat klopt. Ik krijg dan ook vaak tips

dat ik mijn concurrentie moet uitschakelen,

maar dat past helemaal niet in mijn stijl. Ik wil

iedereen juist stimuleren om samen met ons

de wereld te verbeteren.”

We zijn nog lang niet klaarYolanda: “Hoe zie jij de toekomst voor

GreenGraffiti?”

Jim: “Of sky high of over. En dat weten we

dit jaar. Het hangt af van de regelgeving

in Nederland. Je kan geen sterk bedrijf

opbouwen als je in een grijs gebied zit. Maar

reverse graffiti is hier en gaat niet meer weg.

En wij hebben het helpen starten en daar ben

ik heel trots op. En jij?”

Yolanda: “Hoewel ik pas afgelopen oktober

de markt op ben gegaan met de Biyomap,

zijn mensen wereldwijd makkelijk te

overtuigen van de winstpunten. Eind vorig

jaar heb ik de Biyomap op twee kunstbeurzen

geïntroduceerd en dat was direct een

doorslaand succes. Ik heb distributeurs

in ruim twintig landen en ben bezig met

Australië en de Verenigde Staten. En onlangs

stond ik door een tip van mijn Syntens-

adviseur plotseling naast Jort Kelder, in het

programma ‘Bij ons in de BV’. Ik kan dus wel

spreken van een onverwacht megasucces.

En we zijn nog lang niet klaar, want ik ben

nu bezig met een nieuwe lijn van harde

verpakkingen waarmee je beelden kunt

opsturen bijvoorbeeld. Het is een geperst

materiaal van gerecycled papier, een

opvouwbare verpakking. Daarmee kunnen

kunstenaars nog meer geld besparen. Zoveel

zelfs, dat ik er een goed doel aan vastknoop.”

Social en environmental improvement maakt branding een stuk makkelijker

112

Jim: “Profits for principles!”

Yolanda: “Ja succes is natuurlijk leuk, maar ik

kwam ook voor allerlei vragen te staan, waar ik

zelf geen antwoord op had. Dus ik ben blij dat

een vriendin mij op Syntens wees. Het is heel fijn

om met ze te sparren. Die innovatieadviseurs

zijn van zoveel markten thuis en ieder heeft zo

zijn eigen specialisatie. En weten ze het zelf niet,

dan brengen ze me wel met een expert uit hun

netwerk in contact.”

Jim: “Ik ben naar Syntens gestapt met de vraag

hoe ik het gesprek aan zou kunnen gaan over

de regels rond het straatrecht. Syntens kwam

niet met de oplossing, maar ze brachten me met

goede mensen in contact. En ze denken met me

mee over mijn aanpak.”

Yolanda: “Is de focus op duurzaam ondernemen

aan het groeien in de creatieve industrie, denk je?”

Jim: “Het moet! Hoe lang kunnen ze nog niets

doen? Ik zie wel nieuwe initiatieven ontstaan

zoals die van wijzijnkoel.nl van Art van Velder,

maar Nederland kent geen echte leiders, behalve

Maurits Groen, maar hij is niet zo bekend bij het

grote publiek.”

Biyomap goes AmericaSyntens hielp Biyomap met het indienen van een Prepare2start-regeling voor de VS.

Dit is een subsidie van de EVD om export te stimuleren met een land waar je nog niet mee

werkt. De subsidie gaat tot een maximum van 23.000 euro en dekt 50% van alle kosten die

je maakt voor je promotie of de bescherming van je idee. Ook is Yolanda mee geweest op de

handelsmissie naar Hong Kong waar ze een partner voor de productie van haar nieuwe

lijn ontmoette.

De locatie van het gesprek spreekt boekdelen: een ontmanteld

bankgebouw aan de Vijzelstraat. De grootbank heeft

plaatsgemaakt voor een bonte verzameling ondernemers,

waaronder !SYOU. Een betere illustratie van een paradigmashift

is nauwelijks denkbaar: van gestoffeerd corporate ondernemen

naar de out-of-the-box aanpak van !SYOU.

Coole sneakerMerijn ten Thije werkt in een kantoor op de eerste verdieping

van het ontmantelde gebouw. Van kastdeuren heeft hij een

bureau gemaakt, zwarte kubussen waar ooit servers in stonden

te snorren, dienen als nu opbergruimte. Ook aanwezig is Luc

Hilhorst die !SYOU met zijn kennis van onder meer de Franse

taal en cultuur bijstaat. Dat komt van pas wanneer je zaken

doet met het Franstalige Burkina Faso. ‘Hors de la boîte’ is de

toepasselijke naam van Lucs bedrijf.

Hoe kom je in de internationale sneakerbusiness terecht?Merijn kijkt naar zijn schoenen, een paar sneakers uit de

collectie van !SYOU. Het is de gele schoen, model BF3. “Ik had

altijd al een internationale oriëntatie. Aan de Universiteit

van Maastricht deed ik de bachelor International Business en

tijdens een bestuursjaar was ik actief voor de internationale

KUNST UIT BURKINA FASO IN SNEAKERS! Inspirerend zakendoen op basis van co-creation

Co-creation is gebaseerd op gelijkwaardigheid en creatieve kracht. In het geval van !SYOU leidt de

optelsom van co-creation en co-design tot een andere vorm van ondernemen én een aantrekkelijke

sneaker met een inspirerend verhaal. Merijn ten Thije over grote ondernemingen, co-creation,

Burkina Faso en zijn volgende stappen.

114

organisatie AIESEC. Ik heb toen de CEO emerging markets

van Nike ontmoet, Hans van Willige. Een inspirerende man

die me een geweldige stage aanbood: een onderzoek naar

mogelijkheden van Nike in Afrika. Met alle mogelijkheden

die ik daar tegen kwam, wilde ik iets doen. Niet de focus op

sport maar op sourcing van materialen en creatieve talenten

wereldwijd een kans geven.

Toen ik na mijn master in Australië en China weer in

Nederland was, zag ik dat veel vrienden aan de slag waren

gegaan bij een grote onderneming, een logische route voor

bedrijfseconomen. Ik was inmiddels met een ander idee bezig:

een sneaker combineren met ontwikkelingssamenwerking.”

Volwaardige partners“In deze fase kwam ik in contact met Butterfly Works, een

organisatie die een belangrijk aandeel heeft in het succes

van !SYOU. Ze noemen zichzelf een ‘social design agency’,

een ‘do-tank’ die design koppelt aan het stimuleren van de

economie van ontwikkelingslanden. Ik zie ontwikkelingslanden

als volwaardige samenwerkingspartners. Als je je in de

materie verdiept, kom je tot interessante conclusies. Zo

staan Franstalige ontwikkelingslanden veel minder in de

belangstelling dan Engelstalige. Samen met Butterfly

Works keek ik naar de DAC-lijst waar ontwikkelingslanden

in categorieën worden ingedeeld. Somalië en Burkina Faso

behoren tot de armste landen, aan het andere eind van de

schaal vind je landen als Uruguay. Wij vonden Burkina Faso

interessant omdat er weinig organisaties actief zijn. Het land

heeft, behalve katoen, weinig grondstoffen, maar wel een

sterke creatieve industrie. Er zijn studio’s waar ontwerpen

worden gemaakt die vervolgens in zeefdrukkerijen worden

aangebracht op jurken en T-shirts. Een industrie die overigens

flink te lijden heeft van de goedkope Chinese productie.”

Creatief talent“Hester Ezra van Butterfly Works is in Burkina Faso op zoek

gegaan naar de geschikte combinatie van materialen en

creatief talent. Ze legde contact met Robert Guillouin, de

‘bio-coton guru’ en met kunstenaar Wilfried de Paul. Ons idee

over co-creation is dat je talent uit het buitenland koppelt aan

bijvoorbeeld Nederlands talent. We koppelden Wilfried aan

de jonge Nederlandse ontwerpster Esther van Oorschot. Zij

hebben gezamenlijk de sneakers ontworpen. Daarnaast heeft

Hester het Burkinese fotografietalent François Ouédraogo

en copywriter Ramata Soré gescout. François hebben we

gekoppeld aan het Nederlandse duo Petrovsky & Ramone,

twee bijzondere fotografen. Ramata werkt samen met de Brit

Neil Bedwell.

De kunst van Wilfried zie je terug op de schoen en op de

!SYOU tube, de koker waarin we de sneakers versturen. De

schoenen zijn verpakt in tasjes van biokatoen uit het land,

de veters zijn van hetzelfde materiaal. Grappig detail van de

schoen is het materiaal waar de accentvlakken op de zijkant

van zijn gemaakt: plastic afval dat in Burkina Faso wordt

verzameld en waar grote matten van worden gemaakt. Die

gaan naar de productielocatie waar ze terechtkomen in de

schoenen.”

Wat voor prijzen hanteren jullie?Merijn: “We betalen Wilfried, François en Ramata prijzen die

zij in Burkina Faso ook vragen voor hun werk. Verder gaat er

van ieder verkocht paar schoenen 15 euro naar lokaal talent.

Bij een oplage van 600 stuks – we werken met gelimiteerde

series, de schoenen zijn genummerd - is dat 3000 euro.

Butterfly Works vraagt de talenten om een business plan te

Burkina Faso is een West-Afrikaans land dat ligt ingeklemd tussen Ivoorkust,

Mali, Niger, Benin, Togo en Ghana. Tot 1984 heette het land Opper-Volta.

Er wonen bijna 16 miljoen mensen op een oppervlak van 7 keer Nederland.

De hoofdstad, waar de creatieve industrie is geconcentreerd, is Ouagadougou.

maken waarin ze laten zien hoe ze het geld denken te besteden. Een

voorwaarde is dat ze 50 procent ten goede moeten laten komen aan

de gemeenschap. Zo geeft Wilfried art classes op scholen.

De schoenen kosten € 149,12 per paar, inclusief verzending. Daarvoor

krijg je een genummerd paar schoenen uit een gelimiteerde serie. Met

die prijs zitten we boven een standaard Nike of Adidas product. Maar

vergelijk je onze sneakers met die van modemerken zoals Paul Smith,

dan zijn onze schoenen helemaal niet duur.”

Waar worden de schoenen gemaakt?“De complete productie in Afrika onderbrengen bleek niet haalbaar.

Daar zijn verschillende redenen voor. Om te beginnen zouden we

met een lokale fabriek een belofte maken die we misschien niet na

kunnen komen. We bestaan nog maar kort, zijn heel klein en kunnen

dus geen continuïteit garanderen. Verder ontbreekt het in Burkina

Faso aan sustainable leer. Wij stimuleren alleen industrieën die

onder de juiste omstandigheden en met de juiste materialen werken.

Daarom betrekken we het leer van Ecco. Ik had contacten met hun

R&D-centrum dat in Nederland is gevestigd. Ecco heeft de complete

productieketen in eigen beheer en produceert verantwoord en

duurzaam. De sneakers worden eerlijk geproduceerd in een fabriek in

Portugal, een land met een schoenentraditie.

Het is onze doelstelling om binnen drie jaar sourcing en productie

geheel lokaal onder te brengen in de landen waar we de !SYOU’s

op inspireren. Een proces dat we stap voor stap zetten, want het is

belangrijk om niet alleen kwaliteit te bieden, maar ook de beloftes

die je maakt na te komen. Burkina Faso is een goed begin, nu volgt

Colombia.”

Zuid-Amerika“Ik ben net twee weken in Colombia geweest, dat wordt ons volgende

project. Het is een land met een sterke creatieve industrie en heel

veel mogelijkheden. De grote problemen rondom drugs en rebellen

zijn in de afgelopen jaren met succes aangepakt en de nieuwe

regering zet die lijn nadrukkelijk voort. Qua producten overwegen

we ook espadrilles te maken, die zijn redelijk verwant aan schoenen.

Andere producten, zoals katoenen shirts en caps, zijn een optie, maar

ik denk dat het goed is te blijven focussen op onze core business.

Schoenmaker blijf bij je leest!”

Commercie en do-good“Wij doen niet aan ontwikkelingswerk, maar zijn een commerciële

organisatie die laat zien dat commercie en do-good uitstekend

te combineren zijn. Mensen kopen onze producten niet omdat

de opbrengst voor een deel ten goede komt aan talent in

ontwikkelingslanden; het verhaal van de 15 euro per paar zie je pas

wanneer je de sneaker in huis hebt. De schoenen koop je omdat je

ze graag wilt hebben. We streven ernaar dat de producten uit onze

webwinkel wereldwijd verkrijgbaar zijn; de helft van de voorraad

staat bij TNT, onze fulfilmentpartner. We hanteren een online concept,

maar werken incidenteel met pop-up stores, zoals dit voorjaar in

Amsterdam. Dan zijn de schoenen ook direct te koop. Zo’n tijdelijke

pop-up store is een uitstekende manier om je product te lanceren.

Amsterdam was een succes, voor de volgende pop-up store wil ik naar

New York.”

Walk your talk“We passen de principes van co-creation zelf ook toe. Onze

partnerships met Butterfly Works en Syntens zijn daar voorbeelden

van. De bijdrage van Syntens in de vorm van gesprekken en tientallen

nieuwe contacten is van grote waarde wanneer je pioniert zoals wij.

Zij helpen je echt verder. Inspirerend is ook de samenwerking met

Geert Slaats, die participeert in !SYOU, en met de ontwerpers van

DAY Creative Business Partners die ons logo en de verpakkingen

hebben gemaakt op basis van een barterovereenkomst. HTNK Fashion

Recruitement heeft ons in de modewereld goed op weg geholpen.

De accountants van De Keijzer Nipius & Co vormen daarnaast een

belangrijke steun. Recent zijn we een partnership met Buro Koos

en Fiction Factory aangegaan om op korte termijn ons nieuwe

retailconcept te lanceren: de !SYOU Cube. Bij de realisering hiervan

speelde Syntens een doorslaggevende rol.”

116

!SYOU laat zien dat commercie en do-good te combineren zijn

Value Agent Dieuwertje Damen over ecologisch en sociaal innoveren

MVO: de normaalste zaak van de wereld

Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO)

is de hype-fase voorbij. Het vinden van een balans

tussen mens, maatschappij en milieu is steeds

meer een ‘license to operate’. Ook voor het

MKB. “MVO komt je bedrijfsresultaten

ten goede. En niet alleen omdat

klanten, medewerkers en investeerders

er positief op reageren, maar ook

omdat het creativiteit en innovatie

stimuleert”, stelt Dieuwertje Damen,

partner in The Value Agency, dat

bedrijven ondersteunt die vanuit hun

kernactiviteiten en kernwaarden

invulling willen geven aan hun

maatschappelijke rol.

Wat beweegt Dieuwertje Damen?“Samen met mijn zakenpartner Hubertine

Roessingh heb ik in 2008 The Value Agency

opgericht. In de collegezalen van de UvA

ontdekten wij dat wij in tegenstelling

tot onze studiegenoten en docenten bij

ontwikkelingsstudies, er allebei stellig van

overtuigd zijn dat het bedrijfsleven dé motor

is voor de ontwikkeling van arme landen en

gemeenschappen. Voor onze afstudeerscriptie

hebben we onderzoek gedaan naar de

zogenoemde bierpromotie-meisjes in

Thailand en Cambodja. Dit zijn meisjes die bier

promoten in bars, nachtclubs en restaurants.

In Cambodja blijkt dit werk een korte route te

zijn richting de prostitutie. Terwijl in Thailand

deze meisjes vooral last hebben van seksuele

intimidatie door klanten, en een stigma

opgeplakt krijgen door de gemeenschap.

Indirect werken de grote biermerken daarmee

prostitutie in de hand. Vlak voor ons vertrek,

zijn we daarom met de CEO van Heineken gaan

praten. Een inspirerend gesprek, dat ertoe

leidde dat wij met onze eerste echte opdracht

richting Thailand vertrokken, waar we naast

ons onderzoek ook een adviesrapport schreven

over wat Heineken zowel operationeel als

strategisch kan doen om de situatie van deze

biermeisjes te verbeteren. Die opdracht

sterkte ons in onze dromen om bedrijven te

ondersteunen in hun MVO-strategie en beleid.“

Wat doet de Value Agency concreet?“Veel van onze klanten verdwalen in het woud

van eindeloze kansen, publicaties en projecten

die ze tegenkomen als ze MVO intikken in hun

zoekmachine. En dat snap ik maar al te goed,

want als het niet je core-business is dan kan

de MVO-wereld een flink doolhof zijn. Ook wij

verzopen bijna in de duizenden plannen en

ideeën die we hebben om samen met bedrijven

waarde toe te voegen aan deze wereld. Onze

Syntensadviseur heeft ons geholpen om daarin

keuzes te maken. Zij heeft via KansenKanon

een expert gevonden die ons heeft geholpen

om onze businesspropositie aan te scherpen.

Nu helpt onze Syntens-adviseur ons focus te

houden. Inmiddels kunnen wij met gepaste

trots zeggen dat The Value Agency bedrijven

ondersteunt die willen weten wat hun eigen,

unieke MVO-identiteit is. Samen met hen

ontwikkelen we een MVO-concept op hun

maat, dat we koppelen aan een concreet

actieplan. Waar nodig zoeken wij ook nog

de juiste commerciële en ideële partners

erbij. Om redenen van geheimhouding,

kunnen we niet ingaan op programma’s die

we voor onze klanten ontwikkelen, maar we

ontwikkelen ook eigen initiatieven die we

aanbieden aan bedrijven. Een mooi voorbeeld

is onze Rainbow-collection. Als echte Value

Agents vinden wij natuurlijk dat we als

Nederland meer dan alleen oranje schminck

en Heineken biertjes moeten achterlaten in

Zuid-Afrika. Daarom bedachten we onze eigen

fairtrade WK-wuppie, een armbandje met

oranjekraaltjes en de kleuren van Zuid-Afrika.

Als je die draagt, laat je zien dat je Oranje én

de werkgelegenheid in Zuid-Afrika steunt.

We hebben inmiddels 100.000 armbandjes

laten maken, waarmee we samen met een

119

Het bedrijfsleven is dé motor voor de ontwikkeling van arme landen

partnerorganisatie uit een van de townships

400 banen hebben gecreëerd. Er is dan

ook geen oranjekraaltje meer te vinden in

heel Zuid-Afrika. Ons eigen enthousiasme

wekte aanstekelijk op bedrijven als de Hema,

Bijenkorf, America Today en C1000. En ook

MKB-onderneemster Marlies Dekker waagt

de sprong. Is dat niet fantastisch? Samen met

onze lokale partner hebben we inmiddels een

Rainbow-charter opgesteld: een vijfjarenplan

hoe we onze partner in KwaZulu Natal kunnen

ondersteunen in zijn professionalisersslag.

Zo kunnen zij zich langzaam maar zeker

zelfstandig bedruipen, en krijgt hun en ons

werk een duurzaam effect.“

Doen grote bedrijven het beter dan kleine?“Grote bedrijven kunnen veel meer mensen

vrijmaken om invulling te geven aan hun MVO-

strategie. In tegenstelling tot het MKB , waar

vaak slechts één persoon, de MVO-coördinator,

naast zijn andere werk ervoor moet zorgen

dat duurzaamheid tussen de oren en in de

harten van zijn collega’s komt. En uit ervaring

weet ik dat dit hele lastige processen zijn.

Daarentegen zijn MKB-bedrijven veel flexibeler

natuurlijk. Toch geloven wij dat elke bedrijf in

principe de potentie heeft. Sterker nog het is

al verweven in hun identiteit. Wij noemen dat

de MVO-identiteit van een bedrijf en die ligt

veelal in het verlengde van de kernactiviteiten

en waarden van de onderneming. Ik geef je

een voorbeeld. Stel dat je een eigen kledinglijn

en meerdere winkels hebt, en je laat je

kleding maken in India, dan is het slimmer

om na te denken over wat je kunt betekenen

voor de gemeenschap van de arbeiders

daar, dan dat je noodhulp steunt in Haïti

bijvoorbeeld. Ook heel nobel, laten we dat

vooropstellen, maar je verhaal over India ligt

veel dichter bij je kernactiviteiten. Zo word

je van een ondernemer die ‘iets goeds’ doet,

een organisatie die MVO integreert in zijn

businessstrategie. En maak je MVO net zo een

normale zaak als ICT, HRM, logistiek en sales

en wordt je ‘corporate story’ voor klanten,

medewerkers en investeerders authentiek en

congruent.”

Zet de kredietcrisis MVO op achterstand?“De term MVO is duidelijk aan het

transformeren: het wordt steeds vaker

ecologische en sociale innovatie genoemd.

En dat is goed nieuws, want dat betekent

dat ondernemers steeds meer in termen

van innovatie en kwaliteit gaan denken, als

ze nadenken over hun maatschappelijke

functie. Tegelijkertijd constateren wij dat oude

patronen in veel bedrijven nog maar moeizaam

veranderen, maar dankzij de kredietcrisis,

begint de wal nu het schip te keren. Veel

ondernemers zijn er van doordrongen dat

ook hun toekomst afhangt van het feit of zij

in staat zijn om sterke relaties op te bouwen

met hun maatschappelijke en natuurlijke

omgeving. Maar dan moet je wel een visie

hebben op ecologische en sociale innovatie.

En als je die niet hebt, dan zul je die moeten

ontwikkelen. En daar helpen wij natuurlijk

graag bij.”

121

Alles moet altijd maar groter, meer en beter. Waarom zijn we niet

gewoon tevreden met wat we hebben. Ja, de overheid, die wil dat

bedrijven groeien? Dat schijnt goed te zijn voor de economie. Nou,

ik zie er niks van. De problemen van de huidige economie komen

volgens mij juist door die grote bedrijven waar de menselijkheid ver

te zoeken is.

Nee, dan de kleine zelfstandige, de ZZP-er. Heerlijk, vrij en

verantwoordelijk voor al zijn of haar eigen daden. Geen baas die het

salaris betaalt of de kastanjes uit het vuur moet halen. ZZP-ers zijn

ondernemers in de puurste zin van het woord. Zij zorgen ervoor dat

de economie weer een menselijk karakter krijgt. Je weet namelijk met

wie je zaken doet. De vent is de tent.

Eigenlijk zou iedereen al zijn personeel moeten ontslaan en op

freelance basis moeten inhuren. Op die manier doen we alleen nog

maar zaken met diegenen die het beste bij ons en bij ons bedrijf

passen. Veranderen de omstandigheden? Dan veranderen we gewoon

de mensen met wie we zaken doen. Niks geen ontslagrecht, CAO’s en

afkoopregelingen. Gewoon het pure zakendoen van mens tot mens.

Heerlijk.

Maar hoe kunnen we dan grote klussen klaren of complexe producten

maken? Door samen te werken op een gelijkwaardige basis. Dus niet

iemand die de baas speelt en anderen die de verantwoordelijkheid

op hem of haar afschuiven. Nee, iedereen neemt zijn eigen

verantwoordelijkheid en vertrouwt elkaar. Op basis daarvan gaan we

met elkaar aan de slag om grote dingen te doen.

Werkt dat? Ja, natuurlijk. BMW is er groot mee geworden en IBM is

daardoor van de ondergang gered. Deze bedrijven hebben gezien dat

het geen zin heeft om een heel groot log conglomeraat te vormen,

maar hebben zich afgeslankt tot kleinere vormen (nog niet tot ZZP

grootte, maar goed) en zijn zo flexibeler geworden en kunnen sneller

inspelen op de veranderingen in de markt. Ook Eckhart Wintzen had

deze filosofie met Atos Origin. Kleine cellen die hij weer splitste als ze

te groot werden.

Overweeg dus eens om uw bedrijf op te delen, mensen de gelegenheid

te bieden als zelfstandige verder te gaan, te krimpen. Geheel tegen

de huidige trend in natuurlijk, maar daardoor misschien wel zo

effectief. Kijk dan of u met deze freelancers wilt samenwerken of als

gelijkwaardige partners mooie dingen te doen in deze wereld.

En wat de overheid betreft. Die mogen wat mij betreft mee in deze

inkrimping en afslanking. Ook gewoon iedereen ontslaan en diegenen

inhuren waar ze echt wat aan hebben. Volgens mij besparen we dan

genoeg geld, zodat de crisis ook weer voorbij is. En is dit rot voor de

mensen die niet ingehuurd worden? Nee, natuurlijk niet. Ze gaan weer

op zoek naar hun passie en eigen kracht en vanuit daar vinden ze iets

waarvoor ze met plezier ingehuurd worden. Win-win!

Groeien? Wat een onzin.

Iedereen ontslaan en dan diegenen inhuren waar je echt wat aan hebt.

122

Als zelfstandig coach

helpt Martijn Meima

ondernemers bij het

vergroten van hun

persoonlijke effectiviteit.

Via klankbordsessies,

strategisch advies

en workshops. Nadat

hij jarenlang als

bedrijfskundige zijn

sporen verdiende in

het bedrijfsleven en als

Syntensadviseur van

de creatieve industrie,

maakte hij een aantal

jaar geleden de overstap

naar het zelfstandig

ondernemerschap.

www.meimachoaching.nl

123

Aanmelder AAIQU Amikasa Atimoko Butterfly Works

Create law Vlijmscherp Woedend Witheet Blammo Brainshuffle Cannibal

Chocolate and Foam Cyberfish Dr. Kominski Drawingnightmare Ex Machina Fantazm Flavour Fleck Fourcelabs Friendhunter GoedWerk

Headland Hippo Webworks Hutspot Identity Doctor InnoCrator isyou Khaeon Little Chicken

Missing Link Mobilab Face culture Ladress Syndicate Blond Eboman Fortress music Improvive Zeezeilen On-lime De Limes Raddraaier

Ideas4 Fablab Immovator Acte de Presence Tribe of Noise 178aardige ontwerpers Femme X Flying circus studio

Tuyu Soda Bruist 40knots Bureau Boomgaard Experience company Fortknox Monkeybizniz MoodFactory

Mooi Droog Mountains & Rivers Newzoo RapidSugar Noizlabs Oeverwerk One-o-Niners

OOAK OrangeHill RedFoxBlue Trezorix Rhinocreations

Rough Cookie Secret Sombrero Sloom en Slordig Soepel Soundsight Sparkx Stetz Stormy Minutes Society The Saints The Value Agency

Touching Media Uselab Vals Plat Viafrica Vinland Waddameeting White Bear WZZRD Nrg Eagr Yuhri wants to play YuTrain Wuzzon Sticky Studio’s Xform Xmedia Doppler E-mail Handyman Syndicate Zincom

Outbox GNR8 Factotum Love2Speak Next2news Kroeskontrol About:Blank Mindshift Deksels

WaiBai Grrr D’ondersteuning Hermans Speelhuisjes

...in de

Aanmelder AAIQU Amikasa Atimoko Butterfly Works

Create law Vlijmscherp Woedend Witheet Blammo Brainshuffle Cannibal

Chocolate and Foam Cyberfish Dr. Kominski Drawingnightmare Ex Machina Fantazm Flavour Fleck Fourcelabs Friendhunter GoedWerk

Headland Hippo Webworks Hutspot Identity Doctor InnoCrator isyou Khaeon Little Chicken

Missing Link Mobilab Face culture Ladress Syndicate Blond Eboman Fortress music Improvive Zeezeilen On-lime De Limes Raddraaier

Ideas4 Fablab Immovator Acte de Presence Tribe of Noise 178aardige ontwerpers Femme X Flying circus studio

Tuyu Soda Bruist 40knots Bureau Boomgaard Experience company Fortknox Monkeybizniz MoodFactory

Mooi Droog Mountains & Rivers Newzoo RapidSugar Noizlabs Oeverwerk One-o-Niners

OOAK OrangeHill RedFoxBlue Trezorix Rhinocreations

Rough Cookie Secret Sombrero Sloom en Slordig Soepel Soundsight Sparkx Stetz Stormy Minutes Society The Saints The Value Agency

Touching Media Uselab Vals Plat Viafrica Vinland Waddameeting White Bear WZZRD Nrg Eagr Yuhri wants to play YuTrain Wuzzon Sticky Studio’s Xform Xmedia Doppler E-mail Handyman Syndicate Zincom

Outbox GNR8 Factotum Love2Speak Next2news Kroeskontrol About:Blank Mindshift Deksels

WaiBai Grrr D’ondersteuning Hermans Speelhuisjes

...in de

creatieve sCredits fotografie:

De meeste foto’s in dit boek komen uit privécollecties van onze ondernemers.

Foto’s bij ‘Heus niet naar Cannes’: oa. Marcel Mikkers

Foto’s bij ‘Toptalent in de schijnwerpers’: Marcel Mikkers, Gianfranco Chicco en Opmeer Reportages

Portret Hessel van Oorschot: Guido van Nispen

Portret Merijn ten Thije: Amsterdams Historisch Museum

creatieve s

ector€ 29,95