brusselHorta-Lambeaux PaviLjoen

Restauratie

Regie der Gebouwen

Horta-Lambeaux Paviljoen

jubelpark

Koninklijk Museum van het Leger en de Krijgsgeschiedenis

Jubelparkmuseum

Horta-Lambeaux paviljoen 3

Horta-Lambeaux Paviljoen

Het Horta-Lambeaux paviljoen in het Jubelpark is eigendom van de belgische staat en wordt beheerd door de Regie der Gebouwen.

Het gebouw werd ontworpen door de architect Victor Horta in 1890 en gebouwd tussen 1891 en 1897. Het werd gecreëerd om er het marmeren reliëf De menselijke driften van de beeldhouwer Jef Lambeaux in ten toon te stellen.

De Regie der Gebouwen en beliris stonden in voor de restauratie van het paviljoen. De werken startten in mei 2013 en waren voltooid in augustus 2014.

Sinds 1886 werkt Lambeaux aan het project van een monumentaal kunstwerk met als thema de gevoelens en emoties van de mens.

In 1889 stelt de kunstenaar op het driejaarlijks Salon van Gent zijn ontwerp - een houtskooltekening op doek – voor op ware grootte. Ondanks de polemiek die het werk teweegbrengt, geeft de belgische Staat de opdracht aan de kunstenaar om het reliëf in marmer uit te voeren.

De bouw van een paviljoen dat onderdak zal bieden aan het werk, wordt gestart. Het ontwerp van dit gebouw is de eerste openbare opdracht voor Victor Horta. Hij ontwerpt het in 1890 en het wordt gebouwd tussen 1891 en 1897.

Initieel voorziet Horta een volledig open voorgevel zodat het reliëf zichtbaar is voor de wandelaars in het park. Lambeaux gaat hier echter niet akkoord mee en wenst dat er achter de zuilen aan de voorgevel een muur wordt gebouwd. Wegens de onenigheid tussen de architect en de beeldhouwer wordt de officiële opening, voorzien voor de Internationale Tentoonstelling van brussel in 1897, uitgesteld naar 1899.

Historiek

1909

Horta-Lambeaux paviljoen 5

Op 1 oktober 1899, de dag van de officiële opening, is het paviljoen toch open en is het reliëf dus zichtbaar vanaf het park. Drie dagen later wordt het gebouw afgesloten door houten panelen op vraag van Lambeaux, misnoegd door de zenitale en frontale belichting van zijn reliëf.

De beeldhouwer vraagt aan de architect om zijn plannen te herzien en een gesloten gevel te ontwerpen, wat Horta met tegenzin uiteindelijk pas in 1906 doet. Aangezien Horta niet langer geïnteresseerd is in het project, worden de aanpassingswerken pas uitgevoerd tussen 1909 en 1910. Het grondplan wordt gewijzigd van een vierkant plan met een volledig open voorgevel met zuilen in een rechthoekig plan met een gesloten voorgevel achter de zuilen. Hierdoor wordt het reliëf van Lambeaux alleen verlicht via de lichtstraat in het dak.

In 1976 wordt zowel het paviljoen als het reliëf geklasseerd. In 1978 schenkt koning boudewijn het paviljoen aan koning Khaled van Saoedie-Arabië. Dit wordt in 1979 door de belgische staat bekrachtigd met het in concessie geven van het gebouw aan de vzw “Islamitisch en Cultureel Centrum van belgië”. De concessie loopt tot 2068 en het is de bedoeling om er een museum over de islamitische kunst in onder te brengen. Hiervoor moet het paviljoen worden aangepast en het reliëf gedemonteerd. Maar de Commissie voor Monumenten en Landschappen herinnert eraan dat het paviljoen en het reliëf onafscheidelijk en geklasseerd zijn. Het project om een museum in te richten wordt dan ook afgeblazen.

Sinds 2002 kan het paviljoen één of twee uur per dag bezocht worden maar in 2011 wordt het gesloten voor restauratie.

His

torie

k

1899

Architectuur & symboliek

Het paviljoen

Het door Victor Hora ontworpen paviljoen heeft de vorm van een tempietto met classicistische inslag. Het staat op een grasheuvel en is bereikbaar via enkele bakstenen traptreden. Het gebouw was oorspronkelijk vierkantig (veertien meter bij veertien).

Op basis van de architectuurplannen uit 1906 worden de zuilen van de voorgevel vervangen door een muur. De zuilen zelf worden vooruitgeschoven zodat ze een pronaos vormen en het gebouw zeventien meter diep wordt.

Ondanks het klassieke aspect bezit het gebouw elementen die de organische esthetiesche van de Art nouveau (doorlopende lijnen, gebogen wanden en afgeronde hoeken) aankondigen.

Het gebouw is opgetrokken uit baksteen en de gevel is bekleed met steen van Euville, die in de achtergevel is aangevuld met steen van Savonnières.

Horta-Lambeaux paviljoen 7

Het interieur is sober. De muren zijn bekleed met witsteen van Euville en Savonnières, boven een hardstenen plint. Ze zijn geritmeerd door pilasters onder hoofdgestel, waartussen grote panelen in geel marmer van Siena zijn aangebracht. De vloer is bekleed met een mozaïek in rood Griotte-marmer, witte marmer uit Carrara en oranje marmer uit Verona.

Het zadeldak is in het voorste gedeelte van de ruimte verborgen achter een beschilderd cassettenplafond. In het achterste gedeelte, boven het reliëf, is het dak uitgevoerd in glas.

Archit

ectuur & sym

bolie

k

Horta-Lambeaux paviljoen 9

Archit

ectuur & sym

bolie

k

Het reliëf

Het reliëf van Lambeaux is samengesteld uit zeventien blokken Carrarisch marmer en is twaalf meter breed en acht meter hoog.

Het werk is een allegorische voorstelling van de vreugde en het verdriet van de mensheid, voorgezeten door de Dood, en is samengesteld uit verschillende groepen. Op het onderste register staan het Moederschap, de Verleiding, de Zelfmoord, de Drie Leeftijden van de Mensheid en de Moord of Kaïn en Abel. In het middelste register bevinden zich de Ontucht, de Vreugde of het bacchanaal, de Verkrachting, de Oorlog en de Wroeging of Adam en Eva. De Dood domineert de compositie, links geflankeerd door de Gratiën en rechts door de Helse Legioenen. Uiterst rechts is de gekruisigde Christus te zien, in het gezelschap van God de Vader en drie Schikgodinnen.

Horta-Lambeaux paviljoen 11

De voorstelling kan op verschillende manieren worden geïnterpreteerd (DE CALLATAY, F., 1989, pp. 269-289):

bij de horizontale lezing zien we links de Mensheid die verdeeld is tussen het vrouwelijke principe, synoniem van plezier, en rechts het mannelijke principe, synoniem van lijden. Ze ontmoeten elkaar op dramatische wijze in het midden met de Zelfmoord, de Verkrachting en de Dood.

bij de verticale lezing van beneden naar boven, zien we de Mensheid die overgaat van het individuele principe naar het collectieve principe.

bij de derde diagonale lezing, van de linkerbenedenhoek naar de rechterbovenhoek, zien we de mensheid vanaf de kindsheid tot aan de religie, voorbij de passie en de dood.

Tussen mei 2013 en augustus 2014 is het Paviljoen gerestaureerd onder leiding van beliris in samenwerking met de Regie der Gebouwen:

• reiniging en herstelling van de gevelstenen;• vervanging van de toegangstrap in blauwe steen;• vervanging van het zadeldak, met inbegrip van de

lichtstraat, naar origineel model;• plaatsing van een semi-transparant velum onder de

lichtstraat (voor een diffusere verlichting);• restauratie van de voordeur en vernieuwing van de

achterdeur;• restauratie van de platen in geel marmer uit Siena.

De restauratiedienst van de Regie der Gebouwen stond in voor de technische studie en de opvolging van de werken. Beliris stond in voor de financiering en de uitvoering van de restauratiewerken. De kostprijs voor de restauratie bedroeg 771.201 €.

De Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis stonden in voor de reiniging van het reliëf van Jef Lambeaux in collaboratie met Het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium.

Restauratiewerken

Horta-Lambeaux paviljoen 13

restauratie

werken

Het Horta-Lambeaux paviljoen is enkele dagen per week open van maart tot oktober.

Voor meer inlichtingen, surf naar de website van de Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis: www.kmkg.be

Openingsuren

Horta-Lambeaux paviljoen 15

beliris is een samenwerking tussen de Federale Staat en het brussels Hoofdstedelijk Gewest waarvan het doel is om de uitstraling van brussel te promoten als nationale en internationale hoofdstad. Zijn voornaamste opdracht : brussel aangenamer maken voor zijn inwoners en zijn bezoekers.

beliris realiseert bouw-, renovatie- en restauratieprojecten in verschillende domeinen zoals mobiliteit, sociale woningen, groene ruimtes, heropleving van wijken, cultuur, patrimonium, sport, enz. De praktische uitvoering van de initiatieven gebeurt via de Directie Vervoersinfrastructuur van de FOD Mobiliteit en Vervoer, in overleg met de gewestelijke overheden.

www.beliris.bewww.facebook.com\belirisforbrussels

De regie der Gebouwen Vastgoedexpert van de belgische Staat

De Regie der Gebouwen zorgt dat de federale ambtenaren in kwalitatieve kantoren kunnen werken en houdt ook het federale architecturaal patrimonium in stand.Integriteit, professionalisme, samenhorigheid, teamspirit en verantwoordelijkheid zijn haar kernwaarden.

Haar vastgoedportefeuille omvat 7,7 miljoen m² verspreid over 1.450 gebouwen. Hiervan zijn 894 gebouwen eigendom van de federale staat (ongeveer 4,7 miljoen m2) terwijl 428 gebouwen worden gehuurd (ongeveer 2,9 miljoen m2).Voor de federale ambtenaren huurt zij kwalitatieve kantoren of treedt zij zelf op als bouwheer. In het geval van een bouw wordt er bijzondere aandacht besteed aan de architecturale kwaliteit van het gebouw (functionaliteit van het gebouw, levensduur, esthetische kwaliteit en stedenbouwkundige inplanting, kost, onderhoudskosten, duurzame ontwikkeling van energie, enz.).

De Regie der Gebouwen draagt zorg voor het architecturaal en historisch patrimonium van de belgische Staat dat enkele opmerkelijke gebouwen bevat waaronder de site van het Jubelpark, de Koninklijke Muntschouwburg, het Muziekinstrumentenmuseum, de Hallepoort, het Magrittemuseum, de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van belgië, het Paleis voor Schone Kunsten en het Afrikamuseum. Daarbovenop komt zij de verbintenissen na die de belgische Staat op het vlak van gebouweninfrastructuur is aangegaan met internationale instellingen, zoals de Europese Scholen (Europese Commissie) of de Raad van de Europese Unie. Zij treedt ook op als technisch adviseur voor de realisatie van het belgisch paviljoen op de Wereldtentoonstelling in Milaan in 2015.

www.regiedergebouwen.bewww.nieuwegevangenissen.be

realisatiev.u.: Regie der Gebouwen - Communicatiedienst

Gulden Vlieslaan 87 bus 2 - 1060 brusselTel.: +32(0)2 541 70 66 - Fax: +32(0)2 541 70 70

pers@regiedergebouwenwww.regiedergebouwen.be

www.nieuwegevangenissen.beFotos: beliris, Hortamuseum, Regie der Gebouwen

© Horta - SOFAM September 2014

Wettelijk depot: D/2014/10.945/16