ProgrammaOver AlvaSpaanse keukenWatergeuzenSpanjaarden1 AprilkledingVoor de kids

leeftFeestwekenrondom1 april !

Voorstraat 37 | Brielle | T 0181-413461 | www.juwelierhoogvliet.nl

De Geuzenpenning

Exclusief verkrijgbaar bij

Hij kwam uit een adellijke familie, die in deloop van honderden jaren steeds meer machtkreeg. Nadat een voorouder slag had geleverdmet de Moren bij Toledo, noemde de familiezich Alvarez van Toledo.Van kinds af aan werd hij militair geschoolden op 7-jarige leeftijd nam zijn opa hem almee tijdens een veldtocht, zoals Alva later zijnzoontje van 5 meenam in de strijd. Hoewel hijvaak van huis was in de oorlog tegen Duitsers,Turken, Engelsen, Italianen en Nederlanders,of op diplomatieke missies in heel Europa,was hij gelukkig getrouwd. Hoezeer hij op zijnvrouw gesteld was bleek uit het verhaal waarinhij een week op zijn paard zat om haar te ont-moeten toen ze ziek was. Hij bleef een paardagen bij zijn echtgenote en reisde vervolgensweer in acht dagen achtereen naar het strijd-toneel in Hongarije.Zijn vrouw oefende waar dat kon haar invloeduit en behartigde het belang van het Spaansehof op posten in het buitenland. Beiden hiel-den goed het familiebelang in de gaten. Toenhij naar de Nederlanden werd gedirigeerd,nam hij drie zonen mee.Hoewel zijn militairen beter waren dan dehuurlingen van de opstandige Nederlanden,kreeg hij het leger van Willem van Oranje eronder door een veldslag te vermijden. Uitgeldgebrek moest Oranje daarom in eerste in-stantie zijn soldaten weer naar huis sturen, tothij voldoende geld bijeen had gesprokkeldvoor een nieuwe poging. Alva was een meesterin deze tactiek van het winnen van oorlogenzonder veldslagen te voeren. Met deze strate-gie, om net zo lang te wachten tot de tegen-stander het moest opgeven, was de ervaren rotvaak succesvol.

Alva had niet alleen de militaire touwtjes inhanden, ook de politieke. Met harde handdacht hij de orde wel te kunnen handhaven,de opstand de kop in te kunnen drukken en deafvalligen terug te krijgen in de katholiekemoederkerk. Met zijn bloedraad, die kettersveroordeelde en de bezittingen van edelenverbeurd verklaarde, leek dat te lukken. Maarzijn terreur, waarbij hij zelfs gematigde en ge-liefde edelen als Egmond en Hoorne op eenlaffe manier in de val lokte en doodde, dreefvolk en adel zo in een hoek dat die niets meerte verliezen hadden. De oorlogsmisdaden vanAlva werden breed uitgemeten in de pamflet-ten die Oranje in een originele en voor die tijdongekende propagandastrijd over het landverspreidde. De opstand groeide uit tot eenheuse revolutie waarin de Nederlanden zichlosweekten van Spanje en in de loop van dezeventiende eeuw erkend werden als zelfstan-dige staat. Alva, in ons koude kikkerland ge-plaagd door jicht, heeft dat niet meermeegemaakt. Na zijn jaren in Holland raaktede koningsgetrouwe hertog nog even bij Phi-lips uit de gratie, maar werd door de koningtoch nog een keer ingezet bij de veroveringvan Portugal, het land waar hij korte tijd laterna een ziekbed overleed.

De Hollanders konden zijn bloed wel drinken. Don FernandoAlvarez de Toledo, kortweg Alva (1507-1582) was eenfanatiek katholiek edelman, een autoritaire ijzervreter diewreed de calvinistische ketters liet vervolgen.

AlvaEen autoritaire ijzervreterTekst: Ad Hoogerwerf / Fotografie: John de Pater

4

De geuzennaaldOm de bevolking van Brielle en omstreken voor 1 april‘in ’t pak te steken’ zijn de dames van ‘De Geuzennaald’al weer maanden actief om de meest uiteenlopendecreaties te maken. De mooiste jurken en pakken wordengetoond door diverse modellen, maar ook voorbeeldenvan de eenvoudige dracht van rond 1572worden aan u getoond. De kledingwordt verkocht in de winkel ‘DeGeuzennaald’, in het historischeBastion VIII, te vinden aan heteinde van de Kruithuisstraat.Op zaterdag 25 februari is deGeuzennaald op ludieke wijzegeopend door, poorter van hetjaar 2011, Cees Zoetemeijer.U bent van harte uitgenodigdom te komen kijken naar water in de ´Geuzennaald´ tekoop is. Indien u zelf handigbent met naald en draadkunt u ideeën opdoenen u deskundig lateninformeren en adviserendoor de dames van deGeuzennaald.

Ditjes&DatjesLied van veerman KoppestokIn naam van Oranje, doe open de poort!De watergeus ligt aan de wal:De vlootvoogd der Geuzen, hij maakt geen akkoordHij vordert Den Briel of uw valDat is het bevel van Lumey op mijn eerEn burgers, hier baat nu geen tegenstand meer,De watergeus komt om Den Briel! (BIS)De vloot is met vijfduizend koppen bemand,De mannen zijn kloek en vol vuur.Een ogenblik nog en zij stappen aan land,Zij wachten bericht binnen 't uur;Gij moogt dus niet dralen, doet open die poort,Dan nemen de Geuzen terstond zonder moordBezit van de vesting Den Briel! (BIS)Komt, geeft de verzek'ring, 'k moet spoedig terugDe klok heeft het uur reeds gemeld.Ik zeg 't U, geeft gij mij de sleutels niet vlugDan is reeds uw vonnis geveld.De wakkere Geuzen staan tandenknarsend daar.Zij wetten hun zwaarden en maken zich klaar.En zweren: "Den dood of Den Briel!" (BIS)Hier dringt men naar buiten, daar schuilt men bijeenEn spreekt over Koppelstocks last:"De stad in hun handen of anders de dood"'t Besluit tot het eerste staat vast!Maar nauw'lijks is hiermee de veerman gevleid,Of Simon de Rijck heeft de poort gerammeidEn zo kwam de Geus in Den Briel! (BIS)

Met een uniek volksfeest herdenkt Den Briel de inname in 1572 door de watergeuzen.

De GeuzenpenningDe Geuzenpenning is verkrijgbaarbij Juwelier Hoogvliet.Een uniek sierraad dat nietmag ontbreken bij de‘echte’ Briellenaar!

5

Stuur in!Stuur je leukste 1 aprilfoto op naar:info@brielleleeft.nl en maak kans op eenverrassend Geuzen- of Spanjaarden-pakket!

Lid worden?Als echte Briellenaar moet u lid zijn van de 1 aprilvereniging. Vanaf €10,- per jaar bent u al lid. Met uwlidmaatschap voegt u zich reeds bij de 650 andereBriellenaren, maar ook niet-Briellenaren, die u al voorgingen. De activiteiten die de vereniging ontplooit, metname het organiseren van het 1 april feest en hetonderhouden van het spelmateriaal, kosten veel geld.Daarom is uw lidmaatschap van essentieel belang.Kijk op www.1aprilverenging.nl hoe u lid kunt worden.

Het zwaard van de beulDat zwaard is het zwaard van de beul Johan Vreezen.Het zwaard is gedateerd 1600. Het maakt deel uit van demuseumcollectie en is vanaf 1 april weer te zien. Op hetzwaard komt meerdere malen het wapen van Brielle meteen bril voor. Maar dat is op de afbeelding niet te zien.Foto: collectie Historisch Museum Den Briel.

Heerlijke GekteDe met een * aangeduidde artikelen in dezespeciale 1 april uitgave zijn geschreven doorAd Hoogerwerf. Hij verhaalt het ‘echte’ verhaalover de bevrijding van Brielle en vertelt over Alva.Verder beschrijft hij wie en wat de Watergeuzenvoor lieden waren. John de Pater is de fotograafvan de gebruikte foto’s. De overige publicaties zijnafkomstig uit het streekarchief, van dhr. R.G. Meier,uit de nalatenschap van Fons Löbker, van de vadervan Maarten Gielis en van Jos Uitdehaage.

Boek bestellenWilt u meer lezen over de 1-aprilvieringen inDen Briel en de ingrijpende gebeurtenis in devaderlandse geschiedenis? Bestel dan het boek‘Heerlijke Gekte’. Stuur een email met uw naam,adres, woonplaats, telefoonnummer en emailadresnaar de redactie van Brielle leeft: info@brielle-leeft.nl onder vermelding van ‘Heerlijke Gekte’.Het boek bevat vele beelden van vroeger en nu.‘Heerlijke Gekte’ gaat uitvoerig in op het verleden,maar geeft aan de hand van interviews ookeen beeld van 1 april in deze tijd.De layout van het boek is verzorgd doorB&M Design & Communicatie,de uitgever van Brielle leeft. Slechts€ 27,50

(zolangde voorraadstrekt)

6

Kleurplaat

Kermisbij de Jumbo!

Geuzenkids

7

Wordt watergeus......schminkenen verkleden!

Het spelvoor de kinderenvan Brielle...

Vanaf zaterdag24 maart:Spaanse WeekVan Paellatot Raasdondersin lokale winkelsen horeca!

8

Vanaf zaterdag

31 maart:

GeuzenweekVan Paella

tot Raasdonders

in lokale winkels

en horeca!

Programma 17 maart tot 1 april

Zaterdag 17 maart 2012Tiende Penning plakkaten plakken.

Zaterdag 24 maart 2012Prijzen 1 aprilloterij ophalen.Restant Tiende Penning plakkaten plakken.14.00 uur Generale repetitie,

locatie Plantage.

Vrijdag 30 Maart 201209.00 - 11.45 uur:Slot educatief ontwikkeld spel vestingsteden:Slag om Dondervoort.

Hele dag Kermis.

Zaterdag 31 maart 201210:00 uur Kranslegging herdenking

440 jaar bevrijding Briellebij het 1 Aprilmonument,einde Dijkstraat.

13:00 uur Opbouwen kampementhuurlingen van VoorneLocatie Prikkevest.

17:00 uur Aanval vanaf Prikkevest richting1 Aprilmonument.

20.00 uur Kalknacht & gezellige druktebij de Brielse horeca.

Hele dag Kermis.

Zondag 1 April 201210.45 uur Coppelstock roeit door de haven.11.00 uur Coppelstock komt aan land

bij zijn standbeeld aan deBuitenhaven en gaat in optochtmet de burgerij en met hetStadsvendel voorop naar hetstadhuis aan de Markt.

11.00 uur Maak van uw kind eenwatergeus, locatie: Vischstraat enNobelstraat.

11.20 uur Coppelstock en Paddeltjearriveren bij het Stadhuis enaansluitend aanvang spel“Om de sleutel van de stad” voorhet stadhuis 1.

12.00 uur Start van de Wandelconcerten inde St. Catharijnekerk(tot 15.00 uur).

12.00 uur Opening winkels koopzondag.12.00 uur Heropening Museum 80 jarige

Oorlog, toegang gratis.14.00 uur Aanvang spel om de sleutel

van de Stad.14.30 uur Ontscheping Watergeuzen 2.

Tocht langs de Langesingel naarde Langepoort.

15.00 uur Rammeien van de Langepoort 3.15.15 uur Intocht van de Watergeuzen.

Stoet trekt door: Langestraat,Wellerondom, Koopmanstraat,Voorstraat, Dijkstraat en eindigtbij het 1 Aprilmonument.

15.45 uur Overgave van de stad aande Prins van Oranje

15.50 uur Ophanging Spaansecommandant 4.

16.15 uur Einde spel “Om de sleutel van destad”.Feest in de bevrijde stad metin de taveernen en herbergengeuzenmaaltijden, gerstenaten Spaanse wijn.

20.00 uur Geuzenbal in dansschoolDe Werker (Venkelstraat).Muzikale invulling.

21.00 uur Uitreiking van de bekerop het Geuzenbal voor deaardigste en de origineelstestraatgroep.

23.00 uur Einde programma.

Hele dag Kermis.

1

9

MAARLANDNZ

WITTEDEWITHSTRAAT

MOLENSTRAAT

MAARLANDZZ

NIEUW

ST

RA

AT

COPPELSTOCKSTRAAT

VOOR

ST

RA

AT

GEUZENSTRAAT

FRANSCHESTR.

LANGESTRAAT

NOBE

LSTRA

AT

VOORST

RAAT

NOBE

LSTRA

AT

VISCHSTRAAT

LIJ

NBA

AN SLA

GV

ELD

TURFK

ADE

SCHA

RLOO

KAAISTRAAT

THOELAVERWEG

GROENE KRUISWEG

GROENE KRUISWEG

BATTERIJWEG

PRIKKEVEST

St.CATHARIJNEKERK

VENK

ELST

RAAT

LANGEPOORT

3

2

1

LANG

ESING

EL

4

4

2

3

P

10

Hoe anders was het in 1572. Die eerste aprilwaren er helemaal geen Spanjaarden in destad. Tot opluchting van de bevolking hadAlva de bezetting van een paar honderd maneind 1571 naar Utrecht teruggeroepen.Hij dacht dat het gevaar van een invasie op dekust was geweken. Gevochten werd er pas eenpaar dagen na de verovering van Den Briel,toen Alva zijn vergissing inzag en hij degeuzen wel even uit de stad dacht te gooien.Hoe dat afliep zullen we nooit vergeten: degeharde en getrainde Spaanse soldaten kregen- vermoedelijk op de plek waar nu de Jumboen de Plantage liggen en de Hossebosdijk -een flink pak slaag waarna ze als geslagenhonden afdropen. Het was de laatste keerdat deze beroepsmilitairen de muren vanDen Briel hebben gezien!

De folklore op 1 april moeten we in standhouden. Maar wat heeft zich hier in werkelijk-heid afgespeeld? Brielle lag in de zestiendeeeuw in de Lage Landen, een gebied datonderdeel was van het rijk van de Spaansevorst Philips II. De koning had nog een paarjaar in Brussel gewoond, maar het grootstedeel van zijn leven heeft hij in zijn afgelegenpaleis onder de hete Spaanse zon doorge-bracht.

Den Briel had in die periode zijn glorietijdals handels- en vissersplaats al achter de rug.Door de ligging aan de monding van de Maaswas de stad nog wel van strategisch belang.De plaats telde enkele honderden huizen. Demannelijke bevolking verdiende de kost metambachten, een beetje handel en visserij.De stad was grotendeels ommuurd. Bij opgra-vingen in de jaren ’90 hebben archeologen inde Langestraat nog een deel van de oorspron-kelijke muur blootgelegd. De wetenschappers

toonden zich verbaasd over de omvang, dehoogte en robuustheid van het verdedigings-werk.

Philips had in die dagen, eind zestiende eeuw,zijn handen vol aan het bijeenhouden vanzijn rijk. Hij had weliswaar vrede geslotenmet Frankrijk, maar de moslims in hetMiddellandse-Zeegebied hielden hem bezig,evenals zijn ruzie met de Engelse koningin.Zijn legers slokten bakken met geld op en hijstak al zijn energie in het besturen van al diever uiteengelegen gebieden. De Lage Landenbleven voor hem interessant, onder meeromdat hij vanuit deze goed verdedigbaregebieden snel Frankrijk zou kunnen binnen-vallen als dat weer vervelend ging doen.

In deze noordelijke uithoek van zijn konink-rijk maakten de bewoners, tegenwoordigNederlanders en Belgen, het hem nietgemakkelijk. De adel morde, omdat Philipsde politieke touwtjes aantrok en hen weinigvrijheden toestond. Sterker, door vakkundigeambtenaren te benoemen op functies die altijddoor de adel waren bezet, zagen ze hun machten – nog erger – hun inkomsten verminderen.De bevolking morde eveneens. De inwonerswaren gevoelig voor het calvinisme, degeloofsrichting die afweek van de katholiekekerk. En Philips was fel katholiek. Zo fel, dathij probeerde het protestantisme met geweldde kop in te drukken. En waar hij vrienden vijand evenmin een plezier mee deed,was zijn voortdurende geleur om geld.Hij kneep het volk uit, en dat vonden diezuinige Hollanders niet leuk. Vooral deinkwartiering van Spaanse soldaten zettekwaad bloed. Het zijn de belangrijksteoorzaken van wat eerst een veenbrand enlater een uitslaande brand zou worden.

Je kunt ze niet ontlopen. Tijdens de 1 aprilviering in Brielle zijn de Spaanse soldaten nadrukkelijkin de vesting aanwezig. Zonder Spaans garnizoen geen overwinning van de geuzen, zou je denken.

Overval op Den Briel

stond almaanden

11

Een belangrijk moment was het aanbiedenvan het smeekschrift in 1566. Een groepedelen, graven, hertogen en prinsen, toognaar de landvoogdes in Brussel, Margarethavan Parma, die in de Lage Landen namenshaar broer Philips de zaak runde. De herenvan adel, onder wie Willem van Oranje, wil-den meer geloofsvrijheid. Ze vroegen haarde teugels iets te laten vieren, waardoor despanning in het land zou kunnen verminde-ren. Het was tijdens dat bezoek, dat het woordgeuzen viel, wat in het Frans bedelaarsbetekent. Het stelletje bedelaars had zich datgoed in de oren geknoopt, want zodra ze alsbannelingen moesten uitwijken, noemdenze zich geuzen. Philips gunde hen de vrijhedenniet, waarna de bom barstte en volk en adelin opstand kwamen.Duizenden calvinisten beleden openlijk hungeloof door massaal preken in de open luchtbij te wonen. Het moest buiten, want kerk-gebouwen hadden ze niet, die waren van dekatholieken. In augustus 1566 ontlaadde devolkswoede zich in plundering van de kerk-gebouwen, die de protestanten opeistenvoor hun diensten. In Brielle had Blois vanTreslong, die later zo’n belangrijke rol bij deinneming van de stad zou spelen, de leidingbij het leegroven van meerdere kerken.Van chaos zou in Den Briel geen sprake zijngeweest, eerder van een georganiseerde rel.

BeeldenstormDeze beeldenstorm trok over de Lage Landen,tot aan Groningen toe. Even leek Holland zichaan de Spaanse overheersing te onttrekken,maar het was nog te vroeg. De steden blevenin katholieke handen en de revolutie bloeddedood. In feite al niet meer nodig, maar hetantwoord van Philips kwam toch; als straf-maatregel stuurde hij hertog Alva, een ijzer-vreter met een beroepsleger van tienduizendman. De goed bewapende en getraindemilitairen bezetten alsnog de steden.

De Engelse koningin Elisabeth liet de watergeuzen langoogluikend in haar land toe. Maar om Spanje niet te veel voorhet hoofd te stoten, sloot ze haar havens toch voor de geuzen.Die moesten op zoek naar een nieuwe basis en kwamen inDen Briel terecht.

De bewoners van Den Briel, burgers en katholieke geestelijken,vluchtten in paniek de stad uit. Ze vreesden de komst vande geuzen, die bekend stonden als plunderaars, verkrachtersen moordenaars.

Bij de gevechten op 5 april, een paar dagen na de innemingvan de stad, hakte Rochus Meeuwiszoon een sluisje door,waarna de Spaanse soldaten de benen namen.

geplandTekst: Ad Hoogerwerf / Fotografie: John de Pater

12

Veel protestanten, gewone burgers en edel-lieden, namen de benen en vormden hetgewapend verzet. Philips nam hun bezittingenin beslag. Naar schatting zo’n 60.000 banne-lingen hielden het hier tijdelijk voor gezienen namen noodgedwongen de wijk, veel vanhen naar Engeland. Zij die scheep gingen, dewatergeuzen, opereerden vanuit havens inDuitsland, Engeland en Frankrijk.Willem van Oranje, ooit een van de bestemaatjes van Philips II toen die nog in Brusselwoonde (en door de koning was benoemd totstadhouder van Holland, Zeeland en Utrecht),had het onder meer door zijn kritische opstel-ling bij de koning verbruid. De eerste periodena 1566 was het niet Willem van Oranje, maarHendrik van Brederode die de leiding had vande opstand. Bovendien gaf Oranje, die langgeloofde in een compromis met Philips,te kennen dat hij zich niet tegen de vorstverzette, maar tegen de onderdrukking. Pasna de dood van geuzenleider Brederode in1568 verschoof de leiding naar Oranje, wiensbezittingen in de Nederlanden door Philipsverbeurd werden verklaard. Philips koos voorde harde lijn en schroefde de duimschroevenaan. Samen met zijn broers dokte de prins vanOranje om een huurleger op de been tebrengen. Op het land slaagden ze er echterniet in de Spanjaarden een wezenlijke slag toete brengen. De watergeuzen - die overigensslechts vier jaar hebben geopereerd - vormdenzijn ‘marine’, een zwaar woord voor devarende opstandelingen, die om aan eten enbuit te komen Hollandse steden plunderden.Ook overvielen ze schepen. Vaak waren datHollandse handelsschepen uit Amsterdam.Het idee was: wie niet voor ons is, is tegenons. En de Spanjaarden zetten de Hollandsevloot in tegen de geuzen, dus die schepenvormden ook de vijand. De Oranjes haddenaanvankelijk weinig op met de medestanderste water, die vooral hun eigen gang gingen enniet bepaald als een eenheid operereerden.Hoewel ze roofden hadden de watergeuzenenige internationale status, omdat ze namensOranje formeel kapersbrieven hadden en dusgeen illegale piraten waren. Dat zat zo: Willemhad behalve rechten in gebieden in Duitsland(het ouderlijk slot lag in Dillenburg) ook eenklein vorstendom in Frankrijk. Dat van zijnneef geërfde stuk grond gaf hem juridischgezien het recht een eigen marine te voeren.Nadat de eerste poging het gezag in steden

over te nemen was doodgebloed, bedachtende Oranjes een nieuwe strategie. In 1571 washet de bedoeling op twee fronten toe te slaan:er zou een inval komen vanuit het zuiden,met steun van de Franse protestanten (deHugenoten) en vanaf zee, waar de geuzende kust van Noord-Holland zouden bewerken.Toen dat initiatief strandde, werd het plannaar de zomer van 1572 verschoven.

UitvalsbasisDe geuzen bivakkeerden maandenlang inEngelse havens, waar koningin Elizabethhen min of meer toeliet. Een gedoogsituatie.Elizabeth was in oorlog met Spanje, maarmoest soms schipperen. Ze zat Philips dwars,maar wilde hem niet te veel uitdagen. Er wasook overleg met Spanje. Als Philips zijn steunzou intrekken aan de katholieken die het ophaar troon hadden voorzien, zou zij de geuzeneruit gooien. En zo gebeurde. Lumey konzijn biezen pakken. Na lang dralen zette degeuzenbevelhebber Lumey koers naar deHollandse kust. Op zoek naar een nieuweuitvalsbasis. En buit.Op 31 maart 1572 was het guur weer. Hetstormde. De 26 schepen met naar schattinghooguit twaalfhonderd man aan boordwerden door de noordwestenwind richting

13

Maasmond gedreven. Even achtervolgden zenog een handelsvaarder, maar toen die naarRotterdam zeilde, gingen ze voor Den Brielvoor anker. De bevolking van Brielle dachteerst een handelsvloot te zien, maar veermanCoppelstock haalde hen uit de droom envertelde wie er op de Maas dobberden.Coppelstock, die net een paar zakenliedennaar Maassluis had geroeid, had op een van deschepen een gesprek met Blois van Treslong,een Briellenaar die een paar maanden eerdernog in de stad was geweest. Coppelstock zaldat niet zomaar hebben gedaan. Vermoedwordt dat hij een van de contactpersonenwas van Oranje en onderdeel uitmaakte vanhet ondergrondse netwerk van tipgevers datWillem van Oranje op de hoogte hield van desituatie in de door Alva bezette gebieden.

Was de aanval op Brielle toeval?Uit historische bronnen blijkt dat Treslong inieder geval eind 1571 het plan heeft gehadBrielle in te nemen. Brielle, en daarna stedenin het noorden. Zo toont dr. J.C.A. de Meijin zijn proefschrift over de watergeuzen aandat Brielle nadrukkelijk is genoemd als te ver-overen plaats tijdens de voorgenomen invasie.Zodra Briellenaar Treslong het gezag overeen deel van de schepen kreeg, heeft hij aan-

gedrongen op een aanval op Den Briel.De dreiging van een aanval op de kust wasvoor Alva in 1571 de directe aanleiding omin enkele steden, waaronder Den Briel, in datjaar Spaanse garnizoenen te legeren. Maarin november ´71 was het gevaar volgens Alvageweken en trok hij zijn soldaten weer terug.Het Brielse garnizoen ging naar Utrecht, zodatDen Briel in maart-april 1572 geen Spaansesoldaten binnen de muren had.Stel dat Den Briel op het lijstje van Lumeystond (al was het maar om te plunderen) ende verovering op zich niet helemaal uit delucht kwam vallen, feit blijft dat Willem vanOranje niet blij was met de inneming. Volgensafspraak zou de nieuwe invasie namelijk opzijn vroegst die zomer van 1572 zijn gepland,en niet eind maart, begin april. Want de land-legers waren nog niet voorbereid op hunstrijd. In de winter werd er zelden gevochten.De strijd werd ’s zomers gevoerd. Met een tevroege aanval zou de verrassing weg zijn enhad Alva een voor een met de legers vanOranje kunnen afrekenen.Wel of geen afspraken: het maakte allemaalniet meer uit. Die eerste april hadden degeuzen besloten Brielle binnen te vallen,in ieder geval voor de broodnodige bevoor-rading. En op suggestie van Blois van Treslongzou dit de gewenste eigen haven op Hollandsebodem kunnen worden. Want Engelandmochten ze niet meer in. Van Coppelstockhadden ze vernomen dat er geen Spaansesoldaten in de stad waren: die waren zoalsgezegd enkele maanden daarvoor naarUtrecht verkast. Die kans konden de geuzen,verlangend naar voet op vaderlandse bodem,niet laten lopen.De bestuurders van de stad sloten de Noord-poort. Ze vreesden zowel de plunderingenvan de geuzen als de straf van Alva, die on-getwijfeld zou volgen als ze met Oranje zou-den heulen. Bij de Zuidpoort was het dringen.Honderden burgers en geestelijken namende benen en zochten een goed heenkomen inde polders en omliggende dorpen op Voorne.

In de dagen na 1 april versterkten de geuzen de stad. Van deschepen gehaalde kanonnen werden op de stadsmuren geplaatst.Daarmee konden ze op 5 april de Spanjaarden beschieten. Voor destad werd een boomgaard omvergehaald voor een beter schoots-veld. Nadat een sluisje was doorgehakt steeg het water aan deoostkant van de stad en kozen de Spanjaarden het hazenpad.

14

De beraadslagingen van de stadsbestuurdersduurden te lang naar de zin van de ongedul-dige aanvallers. Lumey was bang dat de stadzich zou kunnen versterken.Een groep Luikerwalen, soldaten uit dezuidelijke Nederlanden die met Lumey warenmeegekomen, werd ontscheept. Een groep vanongeveer 250 Waalse strijders trok richtingstadsmuur. Het legertje splitste zich. Een deelrichtte zich op de Noordpoort, het andereop de Zuidpoort. Toen ging het snel. Vroegin de avond besloot de noordgroep de poortte forceren. Eerst met vuur. Toen dat nietlukte werd de poort ingebeukt met een stukscheepsmast. De geuzen waren binnen!Tussen acht en negen uur ’s avonds trok eenwoeste, gewapende stoet met fakkels via hetDijkslop de stad in. Die nacht zagen oogge-tuigen uit de omgeving hoe gebouwen in destad brandden. Kerken werden geplunderd.En verkracht zal er zeker zijn. Geuzen zoudenverkleed als monniken, lallend door de stratenhebben gelopen. Jarenlang opgebouwde frus-tratie vond een uitweg. Buit werd naar deschepen gesjouwd.Lumey, zo weten we uit een verslag van eenEngelsman die die dag voor de kust schip-breuk leed en als overlevende naar Den Brielwerd gebracht, was stomdronken.Toen hij eenmaal zijn roes had uitgeslapen ennet zo’n kater had als Alva, nam Lumey eenpaar doortastende besluiten. Op aandringenvan Bloys van Treslong zouden ze blijven. Hetgeschut op de stadswallen werd versterkt metkanonnen die ze van de schepen haalden. Devesting moest in allerijl worden voorbereid opeen tegenaanval van de Spanjaarden. WantAlva mag aanvankelijk zijn schouders over hetnieuws hebben opgehaald – hij zou de woor-den No es Nada (het betekent niets) hebbenuitgesproken – voor de zekerheid trommeldede stugge landvoogd wel meerdere vendels open gaf opdracht Brielle te heroveren.

BlunderIs er op 1 april waarschijnlijk geen schotgelost, op 5 april was het echt menens envond de eerste en laatste grote slag in degeschiedenis bij Den Briel plaats. Ongeveerduizend Spaanse militairen werden bijZwartewaal en Heenvliet, dorpen op 5 en 7kilometer vanaf Brielle, aan land gezet.De schepen bleven onbeheerd achter.Een blunder van formaat, zo bleek al snel.

De Spanjaarden rukten via de polders opnaar de oostkant van de stad. Ze werdentegengehouden door geweervuur van geuzendie zich op het terrein van een gekapte boom-gaard hadden verschanst. Toen de aanvallersgrip op de zaak kregen, was er opnieuw tegen-slag. Een plaatselijke timmerman, RochusMeeuwszoon, had het lef in het zicht van devijand in het water voor de stadmuur eencruciaal sluisje te openen. Met als gevolg datde weilanden langzaam maar zeker volliepenmet water. De grond werd drassig.De Spanjaarden, in hun tijd gevreesdeberoeps, zochten de hogergelegen dijk op (deHossebosdijk), waar ze echter meteen ondervuur kwamen te liggen van het scheepsge-schut op de muren. Het pleit was beslecht:de Spanjaarden trokken zich terug naar deschepen, die tot hun ontsteltenis in brandwaren gestoken of losgemaakt en verderophet water dreven. De terugtocht ontaardde ineen wanordelijke vlucht. Eén groep vluchttevia de Hoeksche Waard naar Dordt, eenandere eenheid hergroepeerde zich inZwartewaal, maar moest uiteindelijk ookde biezen pakken.Was de overval ongepland? Kwam de invasiete vroeg? De actie had in ieder geval eensneeuwbaleffect tot gevolg. Want het nieuwsging als een lopend vuurtje door het land enbinnen enkele weken en de daaropvolgendemaanden waagden meerdere steden zichachter Oranje te scharen. Het belangrijke enstrategisch aan de Schelde gelegen Vlissingenkon – na een dappere actie van de Vlissingers- door de geuzen worden ingenomen, gevolgddoor Veere, Enkhuizen, Bergen, Leiden enDordrecht. Hele delen van Holland en Zeelandkwamen onder bestuur van Willem vanOranje. Spanje gaf zich nog niet gewonnen,het duurde nog tientallen jaren van strijd enellende, maar de macht gaven die eigenzinnigeHollanders niet meer uit handen. En Alva?Die heeft gefrustreerd dit koude kikkerlandverlaten.

15

De Nymph:

Spaanse week- Tapas

- Spaanse wijn

Geuzenweek- Geuzenmaal

- Pot Hollands Bier

De Hooghcamer,De Smaeck van Brielle

en Floor:

Spaanse week- Spaans georienteerde

maaltijden- Spaanse wijn

Geuzen week- Hollandse maaltijden- bijbehorende drankjes

Fletcher Hotel de Zalm:

Spaanse week- Paella

- Gegrilde sardientjesmet zeezout, citroen,

rozemarijnen Spaans bier- Tapas toren

voor 2 personenen een glas Sangria- Spaanse omelet

- Gefrituurde inktvis-ringen in knoflook

- Spaanse gehaktballenin Spaanse tomaten-

amandelsaus- Citroentaart met ijsen rode vruchten

Geuzenweek- Stoofschotel met

oerbrood

Schats:

Spaanse week- Paella

Geuzenweek- Geuzenmaaltijd

De Hoofdwacht:

Spaanse week- Paella

- Spaanse wijn

Geuzenweek- Mixed grill,

bruine bonen met rijst- Een goede pot bier

Lekkereten...SpaanseweekGeuzenweek

..

..

..