Bouwprognoses 2009 Nima

Bouwprognoses 2009-2014

Bouwprognoses 2009-2014Dr Walter J.J. Manshanden

11-04-23Bouwprognoses 2009-20142

De wereldeconomie

• Ontwikkeling wereld economie vertraagt krachtig• Daling wereldhandel met 15,75 % in 2009

• Woningmarkt VS reeds in 2007 en 2008 negatief; investeringen in woningen namen fors af. Huizenmarkt stortte in

• Wereldwijde krimp BBP van -1,75%. VS -3,25%, Japan -6%, Eurogebied -4,5%

• Azië exclusief Japan daling van BBP groei naar +4%• Olieprijzen dalen niet verder, maar stijgen inmiddels• Kredietcrisis groeide uit tot krimp van kredietverlening en wegvallen

vertrouwen• Grootschalige ingrijpen van overheden en centrale banken • Inmiddels weer een voorzichtig herstel • Vertrouwen keert terug maar fragiel, geen robuust herstel, financiële

markten werken nog niet goed


Onzekerheden: kredietcrisis

• Kredietcrisis gevolg van periode van zeer goedkoop geld, nu sanering.

• Centraal punt van de kredietcrisis is de onzekerheid tgv handel in financiële producten: de verliezers zijn duidelijk geworden

• Interbancaire leningen tot stilstand; rust is daar weergekeerd na krachtig overheidsingrijpen. Nog geen herstel

• Plotse versnelling van de neergaande conjunctuur: een diepe val

• Instorten van producenten- en consumentenvertrouwen

• Kredietcrisis blootgelegd door economische stagnatie (ontwikkeling olieprijzen 2008).


Nederlandse economie

• Kredietcrisis brak heftig door; CPB werd verrast. Kredietproblemen bestonden al lang!

• BBP: in 2007 3,6%, 2,0% in 2008, -4,5% 2009 en 0% in 2010

• 2006 en 2007 boven de trend • afname consumptie, toename werkloosheid

• Werkloosheid neemt nog bescheiden toe (>5%)• Inflatie valt terug naar 1% • Versnelling afname investeringen in woningen


Consumenten– en producentenvertrouwen

-50

-40

-30

-20

-10

0

10

20

30

40

1985 1990 1995 2000 2005

CONSUMENTEN

PRODUCENTEN


Kredietcrisis: effect op de reële economie en de bouw in het bijzonder

• treft kredietverlening tbv grote uitgaven en investeringen: aanschaf van een nieuwe woning, auto, etc. Consument wordt kopschuw

• Direct effect korte termijn: uitstel en onzekerheid• Lange termijn: geen terugkeer naar oude ruimhartige

kredietregiem! • Alternatieve vormen van financiering: voorbeeld APB.

• Overheidsingrijpen effectief, maar kan niet voortdurend stimuleren

• Neergaande conjunctuur staat centraal in de Bouwprognoses 2009-2014 en zeer matige economische ontwikkeling middellange termijn (CPB Regional Communities - scenario)


Woningbouw; beleidsvoornemens van MinVROM

• Najaar 2007 Actieplan woningproductie aan de Tweede Kamer: 80-83 dzd woningen per jaar

• In 2007 en 2008 87 en 86 dzd woningen door nieuwbouw en toevoeging anderszins

• Afspraken met de regio’s om woningen te bouwen; exclusief toevoeging anderszins gaat het om 420 dzd woningen t/m 2010

• Ambitie is om 25-40% van de nieuwbouwproductie in bestaand bebouwd gebied

• Extra stimuleringsmaatregelen voor de bouw van in totaal 0,6 mld in 2009 en 1 miljard in 2010


Woningbouw 2008

2005 2006 2007 2008 Woningvoorraad 1-1 6.858.719 6.912.405 6.967.046 7.043.212 toevoeging totaal 74.370 79.670 87.537 86.096 toevoeging nieuwbouw 67.016 72.382 80.193 78.882 toevoeging andere reden 7.354 7.288 7.344 7.214 onttrekking totaal 19.057 21.656 23.840 22.373 onttrekking verbouw 3.810 3.578 3.339 0 onttrekking buitengebruikstelling 1.340 1.313 1.052 0 onttrekking vernietiging (sloop) 13.907 16.765 19.449 0 administratieve correcties -1.627 -3.373 -768 -371 woningvoorraad 31-12 1) 6.912.405 6.967.046 7.029.975 7.106.564 netto toevoeging 55..313 58.014 63.697 63.723


Gereedgekomen woningen 1970-2008

0

20000

40000

60000

80000

100000

120000

140000

160000

180000

70 75 80 85 90 95 2000 2005

totaal huur koop

11-04-23Bouwprognoses 2009-201410

Woningbezetting 1970-2008

2,0

2,2

2,4

2,6

2,8

3,0

3,2

3,4

3,6

70 73 76 79 82 85 88 91 94 97 2000 2003 2006

11-04-23Bouwprognoses 2009-201411

Onttrekkingen 1970-2008

0

5000

10000

15000

20000

25000

30000

1992 1995 1998 2001 2004 2007

11-04-23Bouwprognoses 2009-201412

Toekomst

• Nederlandse economie: felle daling BBP

• Vergunningverlening bleef aan de hoge kant na 2006 en daalt niet zeer sterk in 2009

• Daling aantal vergunningen 96,5 dzd in 2006 • 87,9 duizend in 2007• 87,2 duizend in 2008• 70 dzd in 2009

• Versnelde afname koop, huur blijft stabiel • Forse verhoging uitval vergunningen in 2009

• Teruggang tov 2001-2003 gemaskeerd door meer huurwoningen• Overcapaciteit in de woningbouw: hoge vergunningverlening in recente

jaren. Varkenscyclus gevolg van meer marktwerking in woningbouw.• Vraag koopwoningen bereikt niveau van begin jaren tachtig

11-04-23Bouwprognoses 2009-201413

Vergunningverlening naar huur/koop

0

20000

40000

60000

80000

100000

120000

140000

160000

180000

1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005

totaal

huur

koop

11-04-23Bouwprognoses 2009-201414

Vergunningverlening 2007, 2008 en 2009

0

10000

20000

30000

40000

50000

60000

70000

80000

90000

100000

jan feb ma april mei juni juli aug sept oct nov dec

2007

2008

2009

11-04-23Bouwprognoses 2009-201415

De pijplijn

-40000

-30000

-20000

-10000

0

10000

20000

30000

1970 1973 1976 1979 1982 1985 1988 1991 1994 1997 2000 2003 2006

11-04-23Bouwprognoses 2009-201416

Productiewaarde en gereedmelding

• Stijging in 2008: 4,1% totaal, nieuwbouw 2,7%, groot onderhoud 6,6%

• Nieuwbouw krimpt met -8,3% in 2009 en -13,4 in 2010

• Woningbouw totaal krimpt met -7,9% in 2009 en -8,8% in 2010

• Groot onderhoud: -7,1% in 2009 en -0,6% 2010

• In 2006 72,4 dzd nieuwe woningen, 80,2 dzd in 2007 en 78,9 dzd in 2008, 72 dzd in 2009 en 62 dzd in 2010 (scenario conform CPB)

• Laag scenario: 72 dzd in 2009, 59 dzd in 2010, en 56 dzd in 2001• 61 dzd gemiddeld over de jaren 2009-2014

11-04-23Bouwprognoses 2009-201417

11-04-23Bouwprognoses 2009-201418

2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 09-14 gem

Realisatie

Verleend x1000 96,4 87,9 87,2

Gereedgekomen x1000 72,4 80,2 78,9 Prod. Waarde nieuwbouw

in mld E 2008

13,4 14,0 14,4

% 4,3 2,7

Hoog: gecoördineerd

Verleend X1000 70 75 80 80 85 85 79

Huur 25 25 25 25 25 25

Koop 45 50 55 55 60 60

Gereedgekomen X1000 72 62 69 72 74 77 71 Prod. Waarde nieuwbouw

in mld E 2008

13,2 11,4 12,6 13,3 13,6 14,2

% -8 -13 10 5 2 4 0

Laag: Ongecoördineerd

Verleend X1000 70 65 60 65 70 75 68

Huur 25 25 20 20 25 25

Koop 45 40 40 45 45 50

Gereedgekomen X1000 72 59 56 56 60 64 61 Prod. Waarde nieuwbouw

in mld E 2008

13,2 10,7 10,2 10,3 11,1 11,9

% -8 -18 -5 1 7 7 -3

Groei BBP (MEV) 3,4 3,6 2,0 -4,75 0

11-04-23Bouwprognoses 2009-201419

Ontwikkeling utiliteit

10000

11000

12000

13000

14000

15000

16000

17000

18000

19000

20000

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Mil

joen

Eu

ro

Realisatie

Prognose

11-04-23Bouwprognoses 2009-201420

Utiliteit

• Utiliteit breekt groeipad af: • 13,7% in 2008, 0,2% in 2009 en 0 % in 2010• -4% over de jaren 2011-2014• Groot onderhoud daalt eerst direct en fel, gevolgd door

nieuwbouw• Naijl effect groter dan in de woningbouw

• In totaal een verlies aan arbeidsplaatsen van 32 dzd werkzame personen

• Groot deel productieverlies opgevangen in buitenlandse werknemers, ZZP en productiviteit van werknemers.

Bouwprognoses 2009 Nima

Business

Transcript of Bouwprognoses 2009 Nima