*

‘Mijn pleidooi is om de nieuwe

Bossche Westwal een hermetisch

gesloten muur van een meter of

twintig hoog te laten worden’Aart Wijnen

Voorzitter Bosch Architectuur Initiatief

BAI Binnenwerk.indd 1 23-06-2005 13:29:50

Res

ulta

ten

van

de p

rijs

vraa

g V

erov

er d

e Ve

stin

g D

ag v

an d

e A

rchi

tect

uur

2005

VOORWOOR DDe hermetische Westwal’s-Hertogenbosch is in 2005 de vestingstad van Europa! Het thema voor onze jaarlijkse BAI prijsvraag was dan ook snel gekozen. Ik wilde dit jaar weer eens goed voor de dag komen en boekte ter inspiratie een reisje naar Rome. De eretitel van ‘Vestingstad van Europa’ kreeg van mij nog meer reliëf door deze Romeinse trip, van donderdag 31 maart tot dinsdag 5 april. Midden in deze prachtige stad ligt namelijk een vesting die een complete staat in zich herbergt: het Vaticaan. Deze heeft ’s-Hertogenbosch dus fl uitend, samen met pakweg Carcasonne, Gub-bio, Edingburgh, Vilnius, Krakow, Aiges-Mortes, Daroca, Toledo, Valetta, Assisië, Brugge, Avila, Perugia, Cadiz, Mont Saint Michel en talloze andere op zijn best ‘tweederangs’ vestingsteden achter zich gelaten!

Op zaterdagavond 2 april rollen Saskia en ik (we vieren hier en passent onze 25 jaar verkering) om iets voor half tien uit een restaurant waar we voor de tweede keer die dag een viergangen diner hebben verorberd. Voor dat we te kooi gaan willen we nog even wandelen en we besluiten een omweg te maken die ons over het plein voor de Sint Pieter voert. In de buurt van het plein stikt het van de geïmproviseerde televisiestudio’s met dames en heren die er vanaf hun middel perfect gesoigneerd uitzien, met daaronder afgetrapte gympen, want die komen immers toch niet in beeld. Er hangt een vreemde sfeer, want hier wordt gewacht op de dood. We lopen door naar het plein en schrikken van de enorme menigte die daar gezamenlijk zingt en bidt. Gigantisch, de volgende dag lezen we dat het 130.000 mensen zijn geweest, dat zijn alle Bosschenaren bij elkaar. Plotseling beginnen overal mobiele telefoons af te gaan. Om tien voor tien dringt het nieuws door: de paus is overleden. Een bizar beeld: 130.000 huilende – vooral jonge - katholieken. Voor ons is dit het sein om in te rukken. De Paus is voor ons vooral een vertegenwoordiger van homohaat en vrouwendiscriminatie. Het leek ons dan gepast om de aanwezigen met hun verdriet ‘alleen’ te laten, we vertrekken dan ook naar het hotel.

Op maandagochtend gaan we zoals gepland terug naar het Vaticaan: deze is immers i.t.t. de andere Romeinse musea op maandag open. We gaan op zoek naar het Vaticaanmuseum, maar nemen wanneer we bij de vestingmuren aan-gekomen zijn de verkeerde looprichting. Het wordt zo een lange etappe die ons langs de enorm hoge vestingmuren van het Vaticaan voert. Langzaam maar zeker wordt de fantasie steeds sterker geprikkeld. Wat zou er zich achter die muren bevinden? Ik durf mijn fantasieën hier niet weer te geven. Het mooiste nog is het besef dat deze muren het af hebben moeten leggen tegen de vestingmuren van ons ’s-Hertogenbosch! Hier verslaat David opnieuw Goliath. Ook al moeten we hier af en toe een greppel graven om de Bossche stadsmuren zichtbaar te maken, de jury schatte ze op juiste waarde en dus hoger in dan de circa 30 meter hoge muren van het Vaticaan. Wie is er immers Vestingstad van Europa in 2005? Nou dan.

Toch kunnen we nog iets leren van die vesting daar in Rome. We moeten ons vooral niet laten strikken door de wet van de remmende voorsprong. Gelukkig was de paus niet net overleden toen de vestingjury de Vaticaan-vesting beoordeel-de. Wanneer zij net als wij de zoveelste vestinghoek om waren gedraaid en oog in oog waren komen te staan met de immense met koper beslagen deuren van het Vaticaanmuseum, hadden we misschien toch nog verloren. Deze deuren, die wel 200 meter hoog leken, waren zo absoluut gesloten dat een hermetische oester er een inloophuis bij lijkt. En daar toont zich de ware aard van de vesting: deze kan op slot.

Mijn pleidooi (en inzending voor de prijsvraag) is dan ook om de nieuwe Bossche Westwal niet zo’n vreemde replica van een lullig muurtje uit zeventiennogwat te laten worden, maar een hermetisch gesloten muur van een meter of twintig meter hoog. Wanneer je van de Stationsweg naar de Visstraat loopt, bots je tegen een poort op die steevast op slot zit. De toeristen zullen zich voor deze poort ver-dringen, en - net zo als wij in Rome deden - fantaseren over al het moois dat zich achter die poort bevindt. Weten zij veel dat we geen Da Vinci’s, Michelangelo’s, Rafaëls of zelfs Jeroen Bosch’en hebben! Ze zullen keer op keer terugkomen en hopen dat de poort dan wel open staat.

Aart WijnenVoorzitter Bosch Architectuur Initiatief

4 5

BAI Binnenwerk.indd 2-3 23-06-2005 13:29:51

Res

ulta

ten

van

de p

rijs

vraa

g V

erov

er d

e Ve

stin

g D

ag v

an d

e A

rchi

tect

uur

2005

*6 7

INHOUDSOPGAVEVoorwoord 4Inleiding 7De jurering 8De winnaar 14Tweede prijs 16Derde prijs 17De genomineerden 18Overige inzendingen 22Colofon 28

InleidingDit jaar hebben we voor de tiende keer deze publieksprijsvraag georga-niseerd en ook deze keer hebben we een aantal mooie inzendingen binnen-gekregen. Elk jaar wordt het voor de organisatie lastiger om een boeiend onderwerp te zoeken en bij deze editie is gebleken dat ook de doelgroep het lastig vindt om opnieuw inspiratie te vinden. We hebben 24 inzendingen mogen ontvangen, waarbij het bijna allemaal professionals betrof. Dat is jammer, want een belangrijke doel-stelling van de prijsvraag, namelijk het publiek te laten proeven aan het plezier van het ontwerpen, is daarmee niet gehaald. Het valt ook niet mee om als ‘leek’ aan een ontwerpprijsvraag mee te doen, waarbij de organisatie elk jaar meer gaat vragen. Wat begon als ‘vogelhuisje’, werd al snel een berging, een columbarium, een hoog-bouwopgave, een brug en dit jaar dus een folly op de vestingwerken. Een ideeënprijsvraag waarbij een concreet programma als houvast ontbrak.

Het themaDe organisatie heeft lang gezocht naar een passende opgave voor deze jubileumuitgave. Den Bosch is dit jaar Europese vestingstad 2005 geworden. Met de opgave ‘Ontwerp een gebouw op het rondeel ‘Westwal’ is hierbij aansluiting gezocht. Een opgave die vele reacties los maakte. De opgave zou te klein zijn, niet concreet genoeg en de organisatie zou zich als kritisch Bosch Architectuur Initiatief confor-meren aan het renovatieplan voor de vestingwerken. Daarnaast vinden velen dat je zoiets eerbiedwaardigs als een oud rondeel toch niet tot prijs-vraagonderwerp maakt! Stel je voor! Zoiets ouds, daar blijf je netjes vanaf. De organisatie van deze prijsvraag ziet dat anders. Aan de vesting wordt al vanaf de 12e eeuw door Jan en Alle-man gerommeld. Steeds is de vesting aangepast aan nieuwe behoeften.

Hergebruik van historische elementen is immers de beste aanleiding voor instandhouding.Het is nu juist de bedoeling van deze opgave geweest om een discussie hierover beeldend te kunnen voeren. Het breder trekken van de opgave, het voeren van de discussie over hoe om te gaan met de vestingwerken in het algemeen en dit rondeel in het bijzonder, heeft voor de jury bij de beoordeling van de inzendingen dan ook zwaar gewogen. Het rondeel is als concrete locatie aangeboden, waar men de mogelijkheid heeft gekregen de discussie vorm te geven!

De uitvoeringOok dit jaar streven we weer naar het uitvoeren van het winnende ontwerp. Hoewel het steeds moeilijker wordt een goed onderwerp te vinden dat hiervoor geschikt is, heeft de prijs-vraag van vorig jaar aangetoond dat het wel degelijk mogelijk is om hier een concrete ontwerpopgave van te maken. Machiel Spaan, de winnaar van vorig jaar heeft inmiddels van de gemeente de opdracht gekregen om de moerasbrug verder uit te werken.De organisatie zal ook dit jaar we-derom het winnende ontwerp ter rea-lisatie voordragen aan de gemeente.

Michael Bol

BAI Binnenwerk.indd 4-5 23-06-2005 13:29:53

Res

ulta

ten

van

de p

rijs

vraa

g V

erov

er d

e Ve

stin

g D

ag v

an d

e A

rchi

tect

uur

2005

Werkwijze van de juryDe inzendingen zijn door de jury getoetst aan de volgende criteria:

- De factor tijd, de historische context/ de vestingwerken- De geest / het wezen van de plek- Integriteit- De openbare ruimte, ligging, aansluiting op de structuur van de stad- Toevoeging van programma/ opnieuw beleefbaar maken van het rondeel- Overkill, overdaad schaadt!- Oorspronkelijkheid- Kracht en eenvoud van het gekozen concept / idee

De JureringJuryrapport DvdA 2005Verover de VestingGezien de doelstelling van de prijs-vraag om het winnende ontwerp ook daadwerkelijk ter realisatie voor te dragen aan de gemeente, is er door de organisatie een bekwame jury uitgenodigd:

- Hans Meester, Gemeente ‘s-Hertogenbosch - Marc van Roosmalen, Roosmalen Gessel architecten - Lodewijk Baljon, Lodewijk Baljon landschaps- architecten- Sjoekie de Bijll Nachenius, Henket & partners architecten

De jury heeft een eerste selectie gemaakt. Tot deze selectie behoren de volgende 9 plannen Puntpark, Elephantus, Zoom, 1Rust, Hang-over, Waterveste, Rust, 10V12, Tussen Wal en Schip. Na deze eerste selectie van de genomineerden zijn de overige plannen opnieuw bekeken en bediscussieerd. De plannen zijn door de jury als volgt gekenschetst.

Wael: De jury begrijpt de link met de opgave niet. De ontwerper lijkt de weg kwijt te zijn. Mega-gebouwen als schepen die de weg kwijt zijn? Het rondeel wordt ernstig overvleugeld.

Boor des Overvloeds: de blender! Een mooi plan omdat het probeert inhoud te geven aan een rondeel. Er blijft echter te weinig van het rondeel over. Dat is jammer. Een gimmick om je aan het denken te zetten. Er is een poging gedaan om restauratie te verklaren als onderdeel van vesting-werken. Een aardig verhaal, met een mooie simpele maquette.Een duidelijk statement, maar het levert te weinig architectuur op. Het gepresenteerde plan wil tevens soms een echte maquette worden, en dat is jammer.

Kaars: Hij kan gebruikt worden als klimpaal, ziet er uit als een kaars. Een verdienstelijke maquette, maar waarom een kaars op die plek. Een baken? Waarom deze vorm op deze plek? De jury ziet het licht (nog) niet?

8 9

VWW05: Dit ontwerp gaat er vanuit dat het rondeel wordt gesloopt en herbouwd. Alleen om te confronte-ren. Er is echter onvoldoende motivatie om het rondeel af te breken. De gedetailleerde tekening en maquette zijn lovenswaardig, de jury is echter van mening dat het ontwerp op zich te grof is uitgewerkt. Mooie borstwering die refereert naar een al uitgevoerde borstwering op de Zuidwal.

Stroom: Stroom opwekken uit de stroom van de Dommel? Helaas, de wind. De jury begrijpt niet waarom dit energiezuinige concept gekozen is. De jury waardeert het echter zeer dat de openbare ruimte aan de wal-zijde ruim is opgezet. De ingreep als geheel is subtiel, het mobiel heeft een interessant karakter als bewe-gend element, maar de link met de locatie is onduidelijk.

TT: Te weinig uitgewerkt waardoor de jury er weinig over kan zeggen. Er wordt een snede gemaakt in het rondeel om bij het water te komen. Daarna wordt dit gebaar ontkracht door een steiger. Je kijkt naar de steiger in plaats van naar het water.

Een terras voor de buurt, een visplek, een plek om naar beneden te kun-nen suggereert een rijk programma terwijl dit nog onvoldoende overtuigd is uitgewerkt.

1TR@P: Een mooie gedachte. Alleen een trap, wat de jury zich kan voorstellen! Deze trap is echter geen subtiele toevoeging, maar erg nadrukkelijk aanwezig. Het maakt van het rondeel een slagroomsoesje. De stoerheid van het rondeel wordt ontkracht door de manier waarop de trap en de steiger zijn vormgegeven.

Holte: Waardering voor de maquette en mooie heldere tekeningen, alleen....het plan wil te veel. Op zichzelf een mooi streven, maar bij elkaar opgeteld blijft er te weinig over van het rondeel en is de jury niet overtuigd van de theaterfunctie. De toevoeging van water (vijver) bij het water lijkt wat overdreven. Zorgvul-dig vormgegeven. Het rondeel wordt hol (niet met aarde gevuld omdat de functie verloren is), maar de toe-voegingen zijn discutabel. Overdaad schaadt! Een beheerste overkill! De jury was echter bijna verleid door de overtuigende kwaliteit van de maquette.

Roest: Het blijft lang stil. Er is lang getwijfeld aan het idee dat je op deze plek een kunsttoevoeging doet met het ingraveren van een gedicht. Interessant, maar er gebeurt te veel. Als kunstobject kent het teveel func-tionele toevoegingen. De middelen beloven meer dan ze waarmaken. Het gedicht wordt erg gewaardeerd door de jury. De plaatjes zijn heel sfeervol, maar er is twijfel of deze sfeer ook waargemaakt kan worden. Less is more, more or less!

BAI Binnenwerk.indd 6-7 23-06-2005 13:29:54

Res

ulta

ten

van

de p

rijs

vraa

g V

erov

er d

e Ve

stin

g D

ag v

an d

e A

rchi

tect

uur

2005

Ardeo: De echte toevoegingen liggen beneden als een kade aan de Dom-mel. Een plek om lief te hebben! Een erg poëtische uitwerking en mooie toelichting. Samen met de detail-lering heeft het echter meer met een badplaats te maken dan met de ves-ting. Het uitgangspunt is de vesting en het rondeel en hier is vormgevend helaas weinig mee gebeurd.

De Bar: Er worden meer rondelen opgepakt als kralen aan een ket-ting. Dit wordt erg gewaardeerd door de jury. Het is echter ook direct de zwakte omdat elk rondeel van een enorm ding voorzien wordt. De sug-gestie is dat het zich om het rondeel vouwt, maar het rondeel verdwijnt geheel volgens de jury!

Westelijke Wandelwal: Een van de weinige plannen die het rondeel als ruïne wil bewaren. De toevoegin-gen geven ook het idee dat de tijd ze aangetast heeft. Slim is, dat het rondeel maar gedeeltelijk afgegraven wordt. De suggestie is dat het aan ons is overgeleverd door de tijd, maar de ontwerper begaat een historische fout door waar altijd land gelegen

heeft, nu water te suggereren. Prachtige maquette!

PLAY-S: Het uitgangspunt is heel sterk. Een potentiële winnaar! Waar kunnen kinderen in de binnenstad nog spelen? Het rondeel als speel-plaats spreekt tot de verbeelding, maar de uitwerking is erg moeizaam. Het spelen zou echt iets met de vesting te maken kunnen hebben, met het rondeel. Het uithollen is een prachtige ingreep. De kinderen blijven binnen en de ouders kunnen buiten vertoeven. Kinderen vinden het fantastisch om op de vesting te spelen. Riddertje spelen? Spelen met je skates in plaats van met een plastic zwaard zorgt jammer genoeg voor een geforceerd programma, waardoor de jury niet meer overtuigd is. De keuze van programma leidt tot dwangmatige vormgeving welke onvoldoende recht doet aan de plek. PUTXXXIV: De inzender behoort tot de groep ontwerpers die met appel-boren het rondeel te lijf zijn gegaan. Dit is echter erg ingewikkeld gedaan. Met een wenteltrap èn steektrap kun je beneden komen. De ‘vestingworm’ is bezig geweest! Het onoverzichtelij-ke zou interessant kunnen zijn en een spannende beleving kunnen opwek-ken. De jury twijfelt helaas aan de kracht van de ruimtelijke uitwerking.

Fusie: Open dagsituatie en gesloten nachtsituatie. Een prachtige kijk-doos maar... het plan is onvoldoende toegelicht. De jury blijft in verwarring achter. Het blijft onduidelijk waarom de palen fusie moeten uitdrukken. ‘De jury heeft het licht niet gezien bij dit ontwerp’.

DE GENOMINEERDENDoor het nomineren van plannen krijg je het gevoel alsof dat de beste inzendingen zijn, maar dat is niet per definitie zo. Elk plan blinkt uit in

10 11

zichzelf. De nominaties laten echter wel een uitgesproken of originele invalshoek zien, zoals bijv. ‘Boor des Overvloeds’. Tussen wal & het schip: Het idee om de wal te laten beleven vanaf een lager niveau wordt in de toe-lichting poëtisch en inspirerend gebracht maar vervolgens in het ontwerp minder overtuigend uitge-werkt, ondanks de bijzonder fraai uitgevoerde maquette. De metalen passage van het rondeel is heel mooi maar daarna worden de vlonder en kooi te veel en het geheel te groot. Het wordt opeens een stukje stad, waar de plek naar het inzicht van de jury niet om vraagt.

Elephantus: De interactie van het rondeel met een min of meer au-tonoom kunstwerk kan interessant zijn maar wordt hier niet overtuigend uitgewerkt. Ook de verwijzing naar het werk van Jeroen Bosch komt helaas niet sterk uit de verf.

10V12: Het rondeel als (tijdelijke?) sokkel voor een kunstwerk met een functie (tentoonstellingsruimte voor stadsmaquette, op zware poot) is een aardig uitgangspunt. Maar het object is voor de plek te groot én als tentoonstellingsruimte juist te klein en ongeschikt. De stadsmaquette op deze plek exposeren is bovendien tamelijk vergezocht en onwaarschijn-lijk. Zijn het rondeel en de sculptuur in verhouding?

Algemene indruk m.b.t. de afgevallen plannen:De geest van de plek is niet altijd vol-doende als uitgangspunt benut. Mislei-ding door de opgave? Het is knap om je alleen op deze plek te concentreren en je in te houden, ondanks een vrije opgave. Dit is vaak een valkuil bij een niet con-creet uitgewerkte opgave.

Vaak zijn het prachtige inzendingen, maar regelmatig wordt een overkill aangetroffen. De angst om weinig te doen, terwijl dit vaak de uitdaging is. De jury ziet dat het concept goed is, dat men een kleine ingreep wil plegen, maar vervolgens teveel ontwerpt, waardoor het concept vaak tekort gedaan wordt. De kracht van het weglaten!

Er zijn bij de uitwerkingen twee invals-hoeken zichtbaar. Ontwerpen die een echt programma willen maken en daar ruimte voor gaan creëren (bijv. PLAY-S) en ontwerpen die uitgaan van de vorm en er vervolgens een functie aan toe kennen (bijv. Holte).

BAI Binnenwerk.indd 8-9 23-06-2005 13:29:54

Res

ulta

ten

van

de p

rijs

vraa

g V

erov

er d

e Ve

stin

g D

ag v

an d

e A

rchi

tect

uur

2005

1RUST: De uitwerking is niet bijzon-der genoeg om verder te komen. Het is wel een van de plannen die op een slimme manier een toren maken. Ze zorgt dat het rondeel boven de wal uitkomt. De toren staat IN het rondeel. Het rondeel verdedigt niet meer. Door uitholling krijg je een mooie toevoeging. Het plan roept herinnering op van een toren, maar heeft toch een sterk folly-karakter. De constructie is sterk verankerd in het rondeel, maar het geheel wordt als “teveel” ervaren, ook de doorgan-gen onderin het rondeel worden als minpunt gezien.

Rust: is sterk in zijn eenvoud. Vloei-ende overgang van hoog naar laag, geeft een fraaie beeldwisseling. Terugkijken vanaf bankje aan het eind van de vlonder is mooie vondst. Jammer dat de doorgang zo breed is. De doorgang is schuin aangelegd, kijkend over de Dommel, van de zon afgekeerd wat prachtig is uitgewerkt. De forse omlijsting van de entree is niet sterk vormgegeven. De handen van jury jeuken om met het ontwerp aan de slag te gaan!

Waterveste: Het thema binnen/ buiten biedt een interessant uit-gangspunt, maar wordt overtrokken monumentaal/ theatraal toegepast. Herbouw van het rondeel in beton wordt wisselend gewaardeerd. De jury twijfelt of de bedachte be-groeiing daadwerkelijk zal slagen. Algengroei of begroeiing zijn twee zeer verschillende kwaliteiten. ‘Snel zouden planten een weg vinden’ volgens de toelichting, maar de jury twijfelt aan de voorgestelde uitvoe-ring in beton. Het belangrijkste zicht in dit plan is haaks op de Dommel. Dit levert erg korte zichtlijnen op, waardoor de Dommel volgens de jury te weinig ervaren wordt. De trapjes aan de zijkant doen afbreuk aan het rondeel. Het water de vesting in laten is een goed idee. De aanpak is volgens de jury aan te bevelen daar waar het rondeel echt verdwenen is. Een goed ontwerp, maar geen eerste prijs.

12 13

De organisatie dankt de inzenders allen voor de energie die zij hebben gestoken in de uitwerking van hun ideeën. De organisatie en gemeente zullen hun uiterste best doen om ook dit jaar het winnende ontwerp voor realisatie in aanmerking te laten ko-men. Volgend jaar zijn we weer terug met een nieuw pakkend thema! Tot volgend jaar.

Namens de jury,

De Organisatie Dag van de Architectuur01 juli 2005

DE WINNAARS!De overblijvende ontwerpen zijn Punt-park, Hang-Over en Zoom, het scala van mogelijke oplossingen is bij deze plannen goed tot uitdrukking geko-men.

EERSTE PRIJS: PUNTPARKBouwt op een intelligente manier voort op de plek voor de restauratie.

TWEEDE PRIJS: ZOOMLaat het rondeel voor wat het is en plaatst er iets naast. Dit kan overal, het laat je de vesting opnieuw ervaren, geeft je overzicht en maakt een mooie markering aan de wal.

DERDE PRIJS: HANG-OVERGaat uit van een keurig gerestaureerd rondeel en voegt hier iets aan toe wat het rondeel een nieuwe functie geeft.

BAI Binnenwerk.indd 10-11 23-06-2005 13:29:55

Res

ulta

ten

van

de p

rijs

vraa

g V

erov

er d

e Ve

stin

g D

ag v

an d

e A

rchi

tect

uur

2005

Puntpark door C. Collin, K. Lieb, P. van Assche en J. Groven, Amsterdam

TOELICHTINGDit concept biedt meer dan alleen een interessante oplossing voor het rondeel. Een erg beeldende kwaliteit, maar niet eenvoudig om te realiseren. De romantiek van de oude bomen en de begroeiing op het rondeel, wordt weer teruggebracht met een kunstig verwrongen staketsel.

Het voorgestelde “puntpark” zou kunnen bestaan uit vergelijkbare ideeën (groots of juist heel subtiel) die ook elders op/ aan/ bij de vestingwerken gerealiseerd kun-nen worden, al dan niet met een tijdelijk karakter, als een reusachtig kralensnoer. Het verval van het rondeel en de vestingwerken wordt tot thema verheven en op een spannende manier abstract verbeeld in een fl exibel kunstwerk.

De ontwerper recreëert en sti-leert prachtig een droom! Ooit zullen alle 11 rondelen zoiets moois krijgen. De verwachting dat we alle rondelen aanpakken is een prachtige gedachte. Een klein puntje van kritiek: je kunt helaas niet op verantwoorde wijze beneden komen.

Eerste prijs

14 15

BAI Binnenwerk.indd 12-13 23-06-2005 13:30:00

HANG-OVER door Jaap Hoving en Micheal Durgaren, Amsterdam

TOELICHTINGDe jury ziet veel kwaliteit in de minimale in-greep, de trap die van hoog naar laag gaat aan de buitenzijde van het rondeel maakt ruimte voor een maximale, dynamische beleving waar-bij het uitzicht en het perspectief voortdurend wisselt. Door de fl auwe helling in de trap wordt deze er onderdeel van. Ook de elegante wijze van bevestigen van trap aan het rondeel en een sterke toelichting krijgen erkenning. Minpuntjes zijn de manier waarop de deur onderaan trap en het portaal bovenaan zijn vormgegeven.

TOELICHTINGDit plan heeft nog lang met ZOOM gestreden om de 2e Prijs, het kent mooie fysieke en visu-ele verbindingen van boven met onder. Het is daadwerkelijk een aanval op de vesting zonder hem daadwerkelijk aan te tasten. Ook is er veel waardering voor de tijdelijke uitstraling van het plan. Uitermate geschikt als horecagelegenheid. Dit maakt hem uitzonderlijk onder de andere inzendingen. Dit ontwerp kan echter overal aan de vesting worden gehangen (reversibel), dus waarom op deze plek? Het doet verder niets met het rondeel. Als men de vestingwerken als een bromtoon ziet, die continu aanwezig is in de stad, dan zou dit een prachtige noot daarop zijn.

Zoom door Perry Maas, Den Dungen

Tweede prijs Derde prijs

16 17

Res

ulta

ten

van

de p

rijs

vraa

g V

erov

er d

e Ve

stin

g D

ag v

an d

e A

rchi

tect

uur

2005

BAI Binnenwerk.indd 14-15 23-06-2005 13:30:07

Tussen Wal & Het Schip door Eric Moederscheim, Noud Paes en Ruud Moonen, Rotterdam 10V12 door Roel van der Linden en Martin Timmerman, Vught

Elephantus door Ir. M. de Wilde, Nijmegen

18 19

Res

ulta

ten

van

de p

rijs

vraa

g V

erov

er d

e Ve

stin

g D

ag v

an d

e A

rchi

tect

uur

2005

De genomineerden

BAI Binnenwerk.indd 16-17 23-06-2005 13:30:13

Rust door Mathieu Kastelijn en Esther Vlasveld, Den Haag

Waterveste door Paul van den Berg, Rotterdam1RUST door Paul de Rouw, Vught

20 21

Res

ulta

ten

van

de p

rijs

vraa

g V

erov

er d

e Ve

stin

g D

ag v

an d

e A

rchi

tect

uur

2005

BAI Binnenwerk.indd 18-19 23-06-2005 13:30:18

Wael door Rob van Erp, Rosmalen

Kaars doorElmar Stork,Zwartewaal

Boor des Overvloeds door Patrick Lijdsman, ‘s-Hertogenbosch

Overige inzendingen

Aanmoedigingsprijs

22 23

Res

ulta

ten

van

de p

rijs

vraa

g V

erov

er d

e Ve

stin

g D

ag v

an d

e A

rchi

tect

uur

2005

BAI Binnenwerk.indd 20-21 23-06-2005 13:30:24

Stroom door Carola Rijpkema, Martijn Noordermeeren David Kloet, Arnhem TR@P door Bird, ‘s-Hertogenbosch

TT door Anthony Litjes, UdenVWW05 door T. Thomas, ‘s-Hertogenbosch

24 25

Res

ulta

ten

van

de p

rijs

vraa

g V

erov

er d

e Ve

stin

g D

ag v

an d

e A

rchi

tect

uur

2005

BAI Binnenwerk.indd 22-23 23-06-2005 13:30:31

Roest door Tom Valks, Amsterdam De Bar door Wout Smits en Bart Cosijn, Nijmegen

ARDEO door Caro Agterberg, Lemmer

Holte door Inge Burg,Gorinchem

Presentatieprijs

26 27

Res

ulta

ten

van

de p

rijs

vraa

g V

erov

er d

e Ve

stin

g D

ag v

an d

e A

rchi

tect

uur

2005

BAI Binnenwerk.indd 24-25 23-06-2005 13:30:40

Fusie door Wytse Klarenbeek, ‘s-Hertogenbosch

PUTXXXIV door Serve Boetkes, EindhovenWestelijke Wandelwal door Daan Bruggink, Amsterdam

PLAY-S doorAnniek van Tilburg en Suzanne van der Pluym, Delft

28 29

Res

ulta

ten

van

de p

rijs

vraa

g V

erov

er d

e Ve

stin

g D

ag v

an d

e A

rchi

tect

uur

2005

BAI Binnenwerk.indd 26-27 23-06-2005 13:30:47

Colofon

De prijsvraag “Verover de Vesting” is mede tot stand gekomen dankzij de medewerking van:Gemeente ‘s-HertogenboschBosch Architectuur InitiatiefBond van Nederlandse Architecten kring ‘s-HertogenboschStimuleringsfonds voor de Architectuur Juryleden:Hans Meester: Gemeente ‘s-HertogenboschMarc van Roosmalen: Roosmalen Gessel architecten te DelftLodewijk Baljon: Lodewijk Baljon landschapsarchitecten te AmsterdamSjoekie de Bijll Nachenius: Henket & partners architecten te Esch

Samenstelling catalogus:Michael Bol Foto’s:Ron Kuin

Ontwerp uitnodigingen, posters en catalogus:Helikopter te Loosbroekwww.helikopteronline.nl

Realisatie web-site www.belegerdestad.nu:JOPE interactive te ‘s-Hertogenbosch

Ontwerp tentoonstelling:Werkgroep ‘Dag van de Architectuur’

Algehele organisatie:Werkgroep ‘Dag van de Architectuur’Michael BolRon KuinJan MarcusErik Pennings

In samenwerking met het Bosch Architectuur Initiatief:Elly Brugman

BAI Binnenwerk.indd 28 23-06-2005 13:30:47