februari 2004 jaargang 15 nr. 75

L

bijeenkomst

sting 24 februari 2004

dige opvattingen kunstlicht

Met kunstlicht kun je alles regelen en

zijn zoveel mogelijkheden dat er

elke vraag wel een passende VI" 'V'''''~ 1

te vinden is. Reden om

markten en warenhuizen

van het daglicht af te sluiten

volledig te regelen met kunst­

licht. Deze middag is U"l'U"'U II

om in korte tijd de meuw'ste ll

inzichten in zowel ""l';m.Jlll ll

aIs in kunstlicht te verne-

men.

Aankondiging van de bijeenkomst over Licht op dinsdag 24 februari 2004 van 15.00 tot 19.00 uur te Rotterdam

,

.J

r 02

Deze middag is bedoeld om in korte tijd de nieuwste inzichten in licht te vernieuwen, zowel over

daglicht als over kunstlicht.

De locatie past goed bij dit onderwerp. Een icoon van het nieuwe bouwen waar het daglicht een

essentieel onderdeel van de ontwerpfilosofie vormt en waarvoor na de verbouwing tot kantoorcomplex

een geheel nieuw kunstlichtconcept ontworpen is: de Van Nelle Ontwerpfabriek te Rotterdam.

Er is deze middag plaats voor maximaal 50 mensen. Inschrijvingen worden op volgorde van binnen­

komst velwerkt. Geïnteresseerde organisaties die (nog) niet zijn aangesloten bij Booosting, vragen wij

een tegemoetkoming in de kosten van € 25 per persoon. G raag voor aanvang van de lezingen contant

te voldoen.

PRO G RAM MAP ROG RAM MAP ROG RAM MAP ROG RAM M A

15:00 ontvangst Van NeUe Ontwerpfabriek te Rotterdam 15:15 welkomstwoord 15:20 aanvang lezingencydus 17:00 tegenlezing 17: 15 discussie 18:00 borrel 19:00 slot

Het exacte programma zal vanaf eind januari op het internet staan: www.booosting.n1

,

• Verslag van de bijeenkomst Tri z for Booosting

op 19 februari 2003

Innovatie op z'n Russisch

L

Er hing een bijna sektarische sfeer, die late nam iddag van 19 februari j l. op de

bovenste verdieping van het Delftse Bouwkundegebouw. Patriek Hendriks ~

(Original Copy) maakte het selecte gezelschap deelgenoot van de welhaast

esoterische wereld van gestructureerde innovatiemethodes, doorspekt met

afkortingen, rijtjes, schema's en matrices.

Het verhaal begint bij Genl'ich Altshulle/; een zonderlinge Russ ische ambtenaar belast met patent­

aanvragen. AltshuIler leefde van 1926 tot 1999 en heeft gedurende zij n carri ère vier miljoen (0 patenten geanalyseerd. Hij ontdekte o.a. dat de evolutie van technologie niet chaotisch verloopt en

dat 98% van de 'ontdekkingen' simpelweg is gebaseerd op het recyclen van bestaande kennis .

AltshuIler stelde dat je creativiteit systematisch kunt organiseren en zodoende tot innovaties kunt

komen . Door al die vier miljoen patenten te rubriceren naar type probleem en type oplossing

onderscheidde hij ui teindelijk 40 innovatieve principes. Hij wist elke nieuwe vinding terug te brengen

tot het compromisloos oplossen van een contradictie russen twee productkenmerken. Een SOOrt

anti-poldermodel. In totaal onderscheidde hij 39 van zulke kenmerken (bijv. lengte, sterkte,

aanpasbaarheid, vorm, productiviteit, precisie, complexiteit etc.). Voor elke combinatie van twee

kenmerken bekeek hij welke van de 40 innovatieve principes de meest succesvolle gebleken waren.

Het resultaat is een matrix van 39 bij 39, waarbij in elk val(je verwezen wordt naa r enkele van de 40 innovatie-principes. AltshuIler noemde zijn gedachtegoed Theorie voor Inventieve Probleem­

oplossing, in het Russisch afgekort tot T RIZ .

Voor degenen die er niet bij waren begint het waarschijnlijk nu te duizelen. Een voorbeeld: stel je wil

dat het voor verpleegkundigen mogel ijk wordt sneller wonden te inspecteren (te verbeteren

kenmerk: tijdverlies), zonder dat dit ingewikkelder wordt (verslechterend kenmerk: moeilij ld1eid van

waarneming). Op het kruispunt van de twee genoemde kenmerken in de matrix staan vier getallen,

een ervan is 32; kleuren . Dit kan de creatieve geest op het idee brengen transparante pleisters te

ontwikkelen. Gebaseerd op de bovenstaande ideeën is vervolgens SIPS o ntwiId(e1d; Systematic

Innovation and Problem Solvi ng. De SIPS-aanpal( omvat de TRIZ-methode als een van de

voornaamste schakels. Een ander onderdeel van deze methode om op inventieve problemen op te

lossen, is Root Cause Analysis; het doordringen tot het wezen van het probleem. Als de kern is terug

te voeren op een contradictie dan komt TRIZ weer in beeld.

Voor het twin tigtal aanwezigen werd die middag de wonderl ijke wereld van gesystematiseerde

innovaties en gestructureerde creativiteit geopend. Ogenschijnlijke paradoxen maar, zoals ons door

Patrick Hendri ks werd voorgespiegeld, dan wordt het eigenlijk pas interessant.

Maarten Willems, secretaris Booosting I docent TUle zie ook: http://www.triz-joumal. com

,

...I

•

NAAM

BEDRIJF

ADRES

POSTCODE

TELEFOON

E- MAIL

, Booosting in memor iam

M et verdriet hebben wij kenn is genomen van het overlijden van Lottie Bmuwer-Hulst op 5 december

2003. Z ij is, als echtgenote van Jan, zeer nauw becrold<en geweest bij de oprichting en opbouw van

onze stichting. H aar gasevrijheid heri nneren wij ons met veel dan k. Ze was kri tisch, maar zeer loyaal.

Onze gedachten gaan uit naar Jan en zij n dochters M arischka en Patricia en hun partner en zoons.

Wij wensen hen nogmaals heel veel sterkte tOe met het dragen van d it grote, veel te vroege verlies .

WOONP LAATS

Namens de Raad van Advies van Booosting

Mick Eekhout

N amens het bestuur van Booosting

Jos Lichtenbergen Halm Boomsma

o komt op dinsdag 24 februari 2004 naar de bijeenkomst Licht te Rotterdam

Booosting Postbus 596 2600 AN De l ft van 15.00 tot 19.00 uurmct personcn. (ziepag. OJ-02)

o ontvangt graag informatie over participatic bij Booosring.

,

.J

•

L

Ver s lag van het werkbe zoek aa n Living Tomorrow Amsterdam op 10 juni 2003

'We hebben de neus eraf gebeten'. Booosting is de eerste

organisatie die kennis heeft mogen nemen van dit Belgische

Met standaardmaterialen een niet standaard gebouw maken

initiatief op Nederlandse bodem. Dit in een zeer korte tijd georganiseerde 'Booosting tussendoortje',

betrof het 3e project in haar soort van privé-initiatiefnemers Frank Beliën en Peter Bongers.

Met de hulp van Booostinglid Hans Reymersvan RC System, bleek het mogel ijk om het bijzondere

gebouw van UN Studio nog in haar bouwfase te bezoeken. Communicatiemanager Wim Dejonghe en projectarchitect Bart Thijs, gaven een beknopte uiteenzetting van hun ervaringen met Living

Tomorrow 1 en 2 in Vilvoorde (B) en hun wensen voor Living Tomorrow 3, een integratie van zowel

een 'Huis' als een 'Kantoor van de

roekomst' in Amsterdam.

De mISSIe van de initiatiefnemers

was én is een breed publiek op een

realistische manier, inzicht geven in

maatschappelijke, economische en

technische trends die leven en

werken in de toekomst bepalen. Dit

informeren en sensibiliseren komt tot stand samen met participanten die producten en diensten op

deze markt (willen) afZetten. Door een synergie met deze partners hoopt de LivTom-organisatie dat

de uiteindelijke toepassing van producten en diensten op een hoger niveau gebracht kan worden en

zo binnen handbereik komt van de uiteindelijke gebruikers. Enkele thema's zijn constructie en

afWerking, ICT, woon- en kantoorautomatisering, energie, milieu, veiligheid, mobiliteit, design en

vrije tijd. Door de week staat het open voor de ontvangst van gasten en evenementen van de

deelnemers. In het weekend is het een extra toeristische attractie voor het hele gezin. De beide

voorgaande projecten hebben naar eigen zeggen het succes van deze formule aangetoond.

DI

,

.J

r

L

De gemeente blij kr de plek vijf jaar rer beschildcing re srellen, war zal berekenen dar de grond regen

die rijd weer schoon dient re worden opgeleverd; dus je zou denken dar er aan flexibel bouwen en

demonrage is gedachr. Maar een massief gesrorre vloer bewijsr her regendeel. Er waren in de

gauwigheid noch in de bouworganisarie, noch in her bouwproces, de marerialen en de inregrarie van

producren en rechnische sysremen, vernieuwingen re onrdeld(en.

Dejonghe en T hijs gaven aan dar de druk van rijd en geld alsook de rigide voorschrifren en de

moeilij kheid van onderlinge afsremming van een groor aantal deelnemers, schuldig waren aan de

roepass ing van srandaardmarerialen.

H elaas moesr H ans Reymers zijn lezingrijd vergeven aan fourparkeerders. Door her wachren op hun

rerugkomsr resrre hem slechrs een aantal minuren voor uireenzerring van RC Sysrems achrergrond voor

deelname aan de drie LivToms. In LivTom 1 + 2 heefr RC veel innovaries roegepasr. Dir waren zeer

specifieke, op maar 'gesneden' producren, die geen commerciële meelwaarde hadden. N ier voor

herhaling varbaar dus voor een commercieel bedrijf. Daarom bij her 3e projecr een heel bewusre keuze

voor srandaa rdmarerialen.

'Maar mer deze srandaa rdmarerialen én in zo' n korre bouwrijd, wordr wél een nier alledaagse vorm

gemaaIn, die als een skischoen lijkr re schoppen regen de saaie kanroorkolossen van de buren. Zoals

Meijer en Van Schooren op vergelijkbare wijze de rorsrandkoming van her ING-gebouw realiseerden,

zo geefr UN Srudio blijk van veel crearivireir door mer de spannende vormgeving van Liv Tom 3 die

zij realiseren onder convenrionele omsrandigheden.' aldus Reymers.

Booosrers, alrijd grerig op zoek naar innovaries voelden zich echrer een beerje bij de neus genomen.

De spannende archirecruur en de informarie over her concepr achrer her 'huis en her kantoor van de

roekomsr' stond in schril contrasr met de tradi rionele bouwwijze ervan. Jammer. Te hoge velwach­

tingen gehad waarschijnlijk. Maar ons was immers net ui t de doeken gedaan dat alleen wordr

samengewerkt met innovatieve bedrijven en dat het project vanuit de bouw gegroeid is.

W at onthutst en teleurgesreld zagen we hoe de profielplaren op schuine gevels

angsrvallig waren afgeknipt en garen snel waren gedichr mer mdf-plaar en dar

'ronde' wanden waren opgetrokken ui r ontelbare kleine rechrhoekige blokken.

De strakke planning van ons bezoek bleek door omsrandigheden nier genoeg

rijd te laren voor een discussie. Velen verlieren de bouwplaats dan ook boordevol

vragen en opmerkingen. D ie bewaren we graag voor na de opening, zodat

we dan in ieder geval her hoge vooruitstrevende gehalte van her

inbouwpald(er kunnen betrel~en in onze bespiegelingen. W anr

de inrichring beloofr spectaculair re worden.

André Roelofien, Penningmeesrer Booosring

Z ie ook : www.livtom.com

Living Tomon'ow A msterdam is

3 Januari geopend voO/·p ubliek.

E o .... >

-'

,

.J

L

_:J.m.~iii,(,_,---,-p_r_o_e_f_s_c_h_r_i_f_t_----,

Neuro-fuzzy

Uit het proefschrift 'Belevingsaspecten van Ondergrondse Ruimte met het gebruik van Intelligente Kennis Modelleringstechnieken' door Sanja Durmisevic

In een relatief korte periode werd de ondergrondse ruimte een

belangrijk onderzoeksgebied. Hoewel er onder planologen en

stedenbouwers waardering is voor wat de ondergrondse ruimte

zou kunnen betekenen voor dichtbevolkte stedelijke gebieden,

zijn er bij het publiek nog gevoelens van terughoudendheid.

Deze hebben grotendeels betrekking op de slechte kwaliteit van

deze ruimten. Tegenwoordig is er nog steeds een aanmerkelijk

kennishiaat met betrekking tot de beleving van ondergrondse

ruimte. Een reden daarvoor kan zijn dat de efficiënte methodes

en instrumenten om kwalitatieve, zachte gegevens te behandelen

schaars zijn, vooral in het architectonische domein.

Fuzzy 1 ogi c

Perception Aspects ;,

Underground Space U$inO

Intelligent Knowledge Modeling

Bij dit onderzoek gaat het om complexe modellen, met een maximum van 45 variabelen die samen

invloed hebben op de beleving van een ruimte. Het is onvoorstelbaar dat alle relaties tussen deze

variabelen slechts lineair zijn. In dit proefschrift werd een bijzondere methode gebruikt om de gegevens

over de beleving te verwerken . De gegevens zijn via enquêtes verzameld. Tot nu toe maakten

onderzoekers (voor dit type onderzoek) gebruik van statistische analyses. Durmisevic toont in haar

proefschrift aan dat deze analyses beperkt zijn en niet zo nauwkeurig. In het proefschrift wordt daarom

gebruikgemaakt van de combinatie van 'fuzzy logic' en neurale nerwerk. Dit zijn onderdelen van soft­

computing technieken die ook wel bekend zijn als kunstmatige intelligentie of de 'computational

intelligence' .

In dit onderzoek ~erd een neuro-fuzzy systeem gebruikt. Op deze manier worden de moeilijkheden

van neurale nerwerken onrweken door het gebruik van fuzzy logic. De moeilijkheden van fuzzy logic

kunnen worden vermeden door 'machine learning', een onderdeel van een neuraal nerwerk. Met

andere woorden, de positieve kenmerken van fuzzy logic zijn gebruikt, zoals de mogelijkheid makkelijk

om te gaan met linguïstische variabelen en geavanceerde vage informatie bewerkingsmethoden. H et

leren en generaliseren worden door het kunstmatige neurale nerwerk verzorgd.

,

r

Abeleving van ruimte door gebruikers Ainformatie verwerking en kennis modelleren m.b.V. kunstmatige intelligentie

De informatie uit de enquêtes op vier ondergrondse stations in Nederland (Blaak, Beurs, Rijswijk en

Wilhelminaplein) is gemodelleerd met een neuro-fuzzy systeem, zodat er uiteindelijk een kennismodel

ontwikkeld is.

Kunstmatige Intelligentie Dit onderzoek combineert succesvol het gebied van Kunstmatige Intelligentie met de Architectuur.

Vanuit architectonische gezichtspunt, wordt de perceptie van ruimte ovetwogen als een verband tussen

een mens en een gebouwde omgeving. Technieken uit het gebied van Kunstmatige Intelligentie

worden ingezet om dit verband te modelleren. Een dergelijk efficiënte combinatie van twee disciplines

maakt het mogelijk om onze kennisgrenzen op het gebied van architectuur uit te breiden en de

ontwerpkwaliteit te verbeteren. Deze thesis is een bijdrage tot een beter begrip van gebruikers­

waarneming van ondergrondse ruimten. De methode die in dit onderzoek werd gebruikt is zeer

generiek en kan daarom op verschi llende problemen, die kwalitatief van aard zijn, toegepast worden.

In de praktijk Een succesvol voorbeeld van de toepassing van deze methode in de praktijk was het project in

Pijnacker van EGM Architecten. In dit project ging het over het vaststellen van de transformatie

mogel ijkheid van de appartementen. Met gebruik van neuro-fuzzy systeem was het mogelijk in korte

tijd de transformatie mogelijkheid te bepalen en beslissen of de appartementen wel of niet

toekomstwaarde hebben (meer informatie hierover in de publicatie: AEDES Magazine - vaktijdschrift

voor woningcorporaties, 26 februari 2003, JU 4/03) .

Op 27 Mei 2002 promoveerde mevrouw Sanja Durmisevic cum laude op de TU Delft.

? info en bestellen proefschrift

EGM Adviseurs

dr ir Sanja Durmisevic s.durmisevic@wanadoo.nl

,

•••••••• , ••• 0 n t wik k eli n g I (f

Innovatie als care business Afscheid van Jas Lichtenberg als voorzitter van Booosting en als auteur van de rubriek Productontwikkeling in deze nieuwsbrief.

Dit keer een gedenkwaardige bijdrage aan de rubriek productontwikkeling. In januari heb ik mijn

voorzitterschap van Booosting beëindigd en vierden we met Booosting het 15 jarig bestaan. Daarmee

komt tevens een eind aan deze rubriek.

Als mensen mij thuis in mijn dorp vragen: Wat doe jij nu eigenlijk) Heb ik altijd moeite om het uit

te leggen . Als ik termen als innovatie of producrontwikkeling gebruik zie ik aan de hulpeloze blikken

dat we niet op dezelfde golflengte zitten. Met wat voorbeelden lukt het dan wel om mij uit de situatie

te redden en zelf verzoen ik mij dan met de gedachte dat het eigenlijk ook niet zo belangrijk is dat

ik het in de Harmonie waar ik lid van ben, niet kan uitleggen. Een gesprek over muziek is daar ook

beter op z'n plaats. Waarschijnlijk ben ik in ons dorp een wat vaag figuur, dat zijn brood met

onduidelijke dingen verdient. H et zij zo. Belangrijker is dat de participanten in het bouwproces het

begrijpen. Innovatie en productontwikkeling stonden 15 jaar geleden in de bouw nog nauwelijks op

de kaart. Ik heb het aan den lijve ondervonden, want A +, mijn bureau bestond toen acht jaar en ik

moest nog behoorlijk aan de acquisitie trekken om aan de gang te blijven. De loop naar de

constructeur of de bouwfYsicus behoorde al tot de routines, maar bij een innovatietraject dacht

niemand aan het inschakelen of in dienst nemen van een specialist.

Inmiddels is er wel wat aan het veranderen. De markt beweegt in een steeds hoger tempo en ik hoef

bij klanten inmiddels veel minder vaak uit te leggen wat de toegevoegde waarde van een

productontwikkelaar is. Steeds vaker heeft men een plan en een innovatiebudget. N iet alleen de

industrie behoort tot de klanten, maar zelfs de handel, aannemerij en installatiebedrijven kloppen

inmiddels ook aan. Dat moet ook wel, want in de veranderende markt is stilstand in feite achteruitgang

en je kunt ook niet wachten tot de winst helemaal is opgedroogd en het water je aan de lippen staat.

Innoveren kost immers tijd en voor er redelijkerwijs enige bijdrage van je inspanningen velwacht mag

worden, ben je al gauw een paar jaar verder.

Er is dus in 15 jaar wel degelijk wat veranderd. Nu is het wat arrogant om dat exclusief op het conto

van Booosting te schrijven, maar dat we (Booosting met haar aangeslotenen) er een flinke bijdrage aan

hebben geleverd is toch wel vrij zeker. Er zijn immers niet veel gelijkgestemde organisaties die het

initiëren en faciliteren van innovatie als co re-business hebben.

Tevreden terugkijken op 15 jaar Booosting en 4,5 jaar voorzitterschap mag wel even, maar ook weer

niet te lang. Met achteruitkijken schiet je immers niets op en er is nog veel te doen. Harm Booomsma

heeft inmiddels het voorzitterschap overgenomen en het is aan hem om samen met het bestuur en de

aangeslotenen hard aan de toekomst te werken. Een plan om het invullen van de ambities met meer

energie mogelijk te maken is ontwikkeld en aan de zijlijn blijf ik nog enkele maanden ondersteunen

om de uitvoering van dat plan mede mogelijk te maken. Verder verlies ik natuurlijk niet mijn

Booostinghart en zal ik ook mijn bijdrage, zij het vanuit een andere hoedanigheid, blijven leveren. Met

de leerstoel 'productontwikkeling' in Eindhoven staat productontwikkeling weer een stuk steviger op

de kaart en voor mij is het een nieuwe uitdaging om als hoogleraar op die stoel en mijn rol als

professioneel productontwikkelaar, een stevige bijdrage te leveren om verbeteringen in de bouw verder

te versnellen. Denk daarbij bijvoorbeeld aan het slim bouwen (zie ook www.slimbouwen.nl ) waarover

ik in deze rubriek al een aantal keren heb gerept.

Ik heb natuurlijk in besloten kring het bestuur bedankt voor het in meetrekken van de kar. Als

voorzitter spring je altijd wat meer in het oog, maar je doet het zeker niet alleen. Er is echt

bestuursbreed de laatste jaren een fantastische prestatie geleverd op menig terrein en die eer komt ons

allen toe. Ik wil het huidige bestuur, de oud-collega bestuursleden en Jolanda daarom ook nog eens

op deze plek bedanken voor de inspirerende samenwerking. Het heeft mij verrijkt, ik hoop jullie ook.

Ook alle actieve aangeslotenen wil ik danken voor het mede invullen van wat Booosting is.

Met dit afscheid is ook een einde gekomen aan een reeks van 35 artikelen over productontwikkeling

in deze nieuwsbrief. Het wordt tijd voor wat nieuws, de core-business van Booosting. Intussen ga ik

zelf vrolijk door met productontwikkeling. Ik kan trouwens niks anders.

Jas Lichtenberg

Inaugurele rede Jas Lichtenbergzal als hoogleraar productontwikkeling aan de Technische Universiteit

te Eindhoven, op vrijdag 7 mei aanstaande zijn inaugurele rede houden.

Tijd: 16:00 uur. Locatie: TUE, Blauwe Zaal auditorium.

U bent van harte welkom!

Bestuurswisseling Tijdens de viering van 15 jaar Booosting op 13 januari jl. heeft Jas Lichtenberg, na ruim

4 1/2 jaar, zijn functie als voorzitter van Booosting overgedragen aan Harm Boomsma.

Harm is opgeleid tot bedrijfskundige en industrieel ontwerper. Hij is directeur van

adviesbureau Boomsma Innovations, dat zich richt op de ontwikkeling van

gebouwsystemen, bouwproducten en zonne-energiesystemen voor de gebouwde

omgeving. Sinds januari 1999 vervult hij reeds een algemene functie in het bestuur van Booosting.

L

Activiteiten dinsdag 24 februari 'Licht' in de Van NeUe Ontwerpfabriek

te Rotterdam (zie pagina 01-02)

Pos bank pavilj oe n. Rh eden ( 2001). Sea r ch. ( Bja rn e Mastenb r oek) ~

• ••••••••••• Booostin9

booosting __ d_o_e_l_s_t_e_l_l_l_' n_9,,---,. • • • • • • • • • • • •

Op 31 augustus 1988 is Booosting opgericht vanuit een gecombineerd initiatief van industri e, industrieel ontwerpers en architecten. Booosting heeft zich als doel gesteld het proces van

vernieuwing en ve rbetering in de bouw wezenlijk te versnellen; daarvoor wil zij ideeën en projecten op het geb ied van Onderzoek, Ontwerp en Ontwikkeling initiëren en faciliteren. Door haar structuur en de stimulerende en activerende initiatieven die zij ontplooi t heeft Booosting een unieke positie bi nnen de bouw velworven. Aangeslotenen wordt de gelegenheid geboden om hun eigen bouwwereld te vergroten door ervaringen te delen, ideeën op te doen en banden aan te gaan met aanpalende discipli nes. • •••••••••••••••••

Booostin9 co l ofon

~:E.E.E.B!lIn Delftechpark 22 Postbus 596 2600 AN Delft telefoon 0152629033 telefax 0152629034 e-mail booosting@ooo.nl

homepage www.booosting.nl

contactpersoon Joumda Steenhouwer

bereikbaar ma en di van 9.00 tot 17. 00 uur en op wo van 9.00, tot 13 .00 uur

redactie Jolanda Steenhouwer

vormgeving Patricia Brouwer D esign

druk Drukkerij Hans Tmijen

met dank aan Preek den Duik, Sanja Durmisevic, Atto Harsta, Hans Köhne,

Kas Oosterhuis, Winde Ponsioen, Rienk de Vries

~'!I'EDlI!l1 voorzitter secretaris

penningmeester

lid lid lid

Harm Boomsma

Maarten Willems

Andr'é Roeloften

Thijs Verbur-g

NicoNoort

Boomsma Innovations

TU Eindhoven

Neonis Designers

Verburg Hoogendijk architecten

Corus Colors

Prido v. Nieuwamerongen Arconiko Architecten

11 .J

• _iimuW"il'_ parti ei panten I

Nieuwe participant Piode - ontwerp- en adviesbureau BNA contactpersoon : ir Freek W. den Duik, directe ur

~clt., ontwerp- en adviesbureau BNA

Kroostweg 49

Piode is een ontwerp- en adviesbureau en lid van

de BNA. De nadruk ligt momenteel echter niet op

architectuur, maar op onderzoek, advies en

kennisoverdrachtprojecten, waarbij energiebewust

en duurzaam bouwen een belangrijke rol spelen.

D e afgelopen jaren is er intensief gewerkt aan de

ontwikkeling van nieuwe technieken voor woning-

3704 EB Zeist T 030 251 6245 F 030 252 2660 E dendulk@piode .nl

bouw; zowel voor renovatie als nieuwbouw.

Opdrachtgevers daarbij zijn SBR, NOVEM, bouwers en woningcorporaties. Een van de huidige

projecten betreft de 'Celsgewijze aanpak'. In dit project wordt onderzocht hoe individuele

woonappartementen in na-oorlogse systeembouwflats gerenoveerd kunnen worden volgens de IPD­

principes. Piode heeft zich aangesloten bij Booosting om kennis uit te wisselen en inspiratie op te doen

over nieuwe ontwikkelingen in de bouw. Piode wordt vertegenwoord igd door Preek den DuIk.

A+ Bureau voor BouwproduktonlJ/Jikkeling

ABT Adviesbureau voor Bouwtechniek Aldus bouwillno/latie BDA Groep Boolllsma lnnovations Corsmit Raadgevend Ingenieursbureau D3BNC./. dgmr raadgevende ingenieurs ing. Karel H. Dekker dorsserblesgraaf Façade COl1Sulting & Engineering GeNie Consulr en Partl/ers Leylar/di Consulta",] RGD, directie Advies en Arcbitecten Scboonderbeek & Partners Ad/lies Ingenieursbureau Zonlleveld Els Zijlstra

Beamá BRS Staalwerken

Mat Afbouw MBI De Meet/w Oirschot Octatllbe Space Strt/cfllres Oskomera Pl4stica Pl4at Plarinox Special ProduCls Polyblock Poly Products RC SJste11l Rcynolds Architecfllursystemen Rockwool SAB-Profiel Slavenburgs Bouwbedrijllen Somfj Nederl4nd Trespa International Ubbink Nederl4nd Wagenbouw Accommodaties Welltul ZNS Van Dam Geve!techniek

EGM Architecten Hubert-jan Henket Architecten jMDS MUA. Maurer United Architects Piode RPHS architectCll Snelder Vola Petit Architecten jan Tïmmers Til/IS + Horsting Architecten Verburg Hoogmdijk Architecten XX architecten en bouwlIlllnagement

Friso Kramer jflflp Koning Neoni. Desigr/en

• Nippel blVentiollS Robin Hood ['mdukties 7NO Ind/lStrie Marcel Vroom

Brt/Jlluel Keukens en Kasten c Buitink Technology 1l Coms Colors

ArchipelOmwerpers Architectenbureau Boesten-van Vliet Het Architecten Comort

Bouwen met Staal Centrunt Hout VMRG

o ~ Doonvill ~ c 1:.' aon Holcc Laagspanning ;ii Hobone

L

H%nite Hunter Dougl4s Limblllgia Deuren Limelight

Anoniko ArchitectC/l Atelier PRO BölJllingk arcbitectenbureau

. van der Breggen architecten jan Brouwer CEPEZED COURAGE

I

TU Delft, vakgroep BOllwtechnologie TU Delfi. FaCIliteit Lu(ht- en

ntimtevaarttedmiek TU EindhollCII. jizCllfteit Bouwkunde

,

.J

_Mn.~i.in._.--___ n_i _e_u_w_s ___ -.

Trans-ports MUSCLE pneumatische ,~ Ce

"

. spleren

Begin december 2003 is in het Centre Pompidou te Parijs de tentoonstelling Non Standerd

Archi tecture (NSA) geopend. Eén van de twaalf deelnemers is Kas Oosterhuisvan ONL Rotterdam .

H ij ontwierp paviljoen MuscIe.

Het pavi ljoen reageert op haar omgeving door middel van het gebruik van sensoren en apart te

besturen pneumat ische spieren. De spieren verkorten zich door interne overdruk en zijn ontwikkeld

door Festo. Buitink technology (Booosting) vervaardigde de huid van de rui mte. Door de mogelijk­

heid elke spier apart te kunnen besturen, ontstaat een grote vervormingsmogel ijkheid. Door integratie

van de sensoren kan het gebouwtje zich ook interactief bewegen.

De pneumatische spier is oorspronkelijk ontwikkeld voor de industrie. Maar door de schone werking

(slechts op luchtoverdruk) is het zeer geschikt voor toepassing in de bouw. De spier bestaat uit een

weving van aram idevezels welke op een dusdanige wijze zijn geweven, dat de spier onder luchtoverdrulc

tot maximaal 250/0 verkort. Deze verkorting kan gebruikt worden om structuren aan te spannen, zoals

onder meer in deze prachtige exporuimte is vetwezen lijkt. Een andere manier om met de MuscIe te

com municeren is via de compurer, waardoor een onvoorspel­

bare interactie en beweging van de ruimte ontstaat.

U it de NSA-catalogus citeren wij: 'The Muscle is the prototype ftr an environment that is slightly out ofèontroL A prototype ftr a building which is pro-ative rather than responsive and obedient to the user. Communication first starts when there are two pro-active parties involved The goal is to develop an

individual character ftr the Muscle during its peiformance time. ' De tentoonstelling is tot 1 maart 2004 te zien.

Zie ook: centrepompidou.fr, festo. com, oosterhuis. nl en buitink-technology. com

? info opblaasbare huid

Buitink Technology

Ir Rienk de Vi·jes T 026 - 3 194181

E info@buitink-technology.com

? info besturing

ONL

Kas Oosterhuis T010-2447039

E info@oosterhuis.nl

t:: <lJ o

> co 0.

t:: co >

Competition Internationale ontwerp­competitie voor studenten stimuleert tot onderzoek naar beton in architectuur

De International Concrete Design Competition for Students 2003/04 is een ontwerpcompetitie voor

studenten architectuur, industrieel ontwerpen, landschap- en constructief ontwerp. Het is een initiatief

van een aantal nationale federaties in de Europese cementindustrie, met ENCI als Nederlandse partner

en tevens coördinator voor de 1 e editie.

Het tot stand brengen van een duurzaam communic.1.tienetwerk tussen ondelwijs en industrie en het

bevorderen van een onderzoekende houding in het ontwerp, behoren tor de voornaamste doel­

stellingen van deze wedstrijd. Het biedt studenten een unieke gelegenheid op een internationaal

podium te komen voor vergelijking, uitwisseling en beoordeling. De competitie zal eens in de twee

jaar worden gehouden en omvat een nationale jurering, een internationale jurering van de nationale

nominaties, een Master Class voor alle genomineerden en een publicatie van de resultaten. De leiding

is telkens in handen van een andere externe 'curator', dit keer is het de architectuurtheoreticus Michae! Speaks, dec.1.an van de postgraduate architectuurschool SCI-Arc in Los Angeles.

Elke cyclus heeft als thema een specifieke eigenschap of kwaliteit van beton. De opgave is om

voorstellen te ontwikkelen voor vernieuwende toepassingen van beton. Het 1 e thema is Robustness.

In de briefing merkte Speaks op dat Robusmess nier alleen verwijst naar fYsieke stoerheid, maar ook

naar het vermogen veranderingen te verdragen, aanpassingsvermogen dus. Van de deelnemers worden

intelligente voorstellen verwacht voor betontoepassingen waarin deze 'robuustheid' op innovatieve

wijze wordt benut. De voorstellen moeten met een architectonisch ontwerp overtuigend worden

gepresenteerd. De architectonische opgave is volledig vrij te kiezen.

Ir Rob Nijsse (constructeur ABT) vertegenwoordigt Nederland in de internationale jllly. De

nationale jury bestaat uit Koen van Velsen (voorzitter), Ju/iette Bekkering, René van Zuuk, Don Murphy (allen architect) en JooP Pau! (constructief ontwerper). Per nationale jllly zal € 6000 worden verdeeld

over maximaal 3 winnaars. Eenzelfde bedrag is te verdelen door de internationale jury. Behalve baar

geld worden alle genomineerden beloond met een uitnodiging voor een Master Class Concrete

Design. Alle genomineerde inzendingen worden gepubliceerd in het Concrete Design Book.

De Concrete Design Master Class on Robustness zal worden gehouden in het Berlage Instituut te

Rotterdam, van 23 - 28 augustus 2004. De eindpresentatie op 28 augustus is tevens het decor voor

de uitreiking van de eerste Concrete Design Awards. De inzendtermijn sluit op 1 maart 2004.

? info

Hans Köhne, ENCI

T 0736401251

1 www.concretedesigncompetition.com ~------------------------------------.'"

_~J.m.~i,i,(._ i n dep rij zen! I H I

in Eind 2000 verkreeg het project Paviljoen Drachten de Demonstratiestatus IFD-bouwen en werd in

2001 gebouwd. Het project laat zien hoe er flexibel gebouwd kan worden met als uitgangspum het

assembleren van geprefabriceerde houten elementen. Intern is het systeem flexibel, hetgeen wordt

aangetoond door in de drie gepresenteerde woningmodulen verschillende woon-, zorg- of werk­

indelingen te laten zien. Extern zijn er door de opzet van het ontwerp mogelijkheden om, op en aan

te bouwen, of balkons aan te brengeil. Aangezien het hele systeem wordt geschroefd, kunnen achteraf

eenvoudige plattegrondwijzigingen worden aangebracht.

Mul t i - i nzetbaa r Gezien de vragen uit de consumentenmarkt, vooral verwoord door gemeenten en woningcorporaties,

heeft van der breggen architecten de IFD-gedaclu en verder ontwikkeld tot een multi-inzetbaar

bouwconcept:

• de consument dienen met een betaalbare, flexibele en uitbreidbare woningopzet;

• een vergaande vorm van industrial isatie van prefabelememen voor vloeren, wanden, gevels en daken,

onder het motto: 'doe meer met minder';

• het woningconcept is stedenbouwkundig en architectonisch goed inpasbaar.

Het systeem gaat uit van een uitbreidbare basis(-woning) en bestaat uit het assembleren van

geprefabriceerde houten elementen. De houten elememen zijn afgestemd op gangbare efficiënte

afmetingen van hout en plaatmateriaal. Daarnaast is de maarvoering zodanig ontworpen dat er binnen

hetzelfde casco veel verschillende indelingen en geveluitdrukkingen mogelijk zijn.

15

,

...J

Het Maskerade (BASIS+) project speelt in op de vragen uit de markt: inspraak consument en

gemeente (stedenbouw en welstand), diverse woon- en werkmogelijkheden, uitbreidbaar d.w.z. uitgaan

van een groeiconcept (BASIS+), terugbouwbaar ofwel demontabel, opsplitsbaar en betaalbaar. Het

assembleren van houren geprefabriceerde elementen is ten opzichte van de traditionele H.S.B.

methodiek geïnnoveerd en kan door iedere timmerfabriek op onderdelen (elementen) worden

geoffreerd. Hierdoor kan de noodzakelijke concurrentie worden gewaarborgd.

Bouwmethodi ek De methodiek beoogt de wens van de consument naar meer vrijheid en flexibiliteit te vervullen. Om

dit te bereiken is een maat- en detailsystematiek vastgelegd welke is afgestemd op de gangbare maat­

voering van hout en plaatmateriaal: woningbreedte minimaal 7200 mm; elementen 2400 mm breed;

vaste plaats trappen en maximaal vier verdiepingen. Binnen deze maatsystematiek worden zowel de

wensen van de consument als die van de verschijningsvorm c.q. kwaliteit van de openbare ruimte

gegarandeerd:

• Architectuur. Geleding van de gevel garandeert eenheid binnen de diversiteit, een keuzepakket voor

de gevel indeling, vrije kapvorm binnen een project is mogelijk en er is vrije materiaalkeuze gevels

• Stedenbouwkundig. Verkaveling op minimaal 7200 mm en gebruik maken van divers pakket aan

bewonings-, gebruiksvarianten.

Houtinnovatieprijs Van der breggen architecten meent met deze innovatie het bouwen met hout een impuls te kunnen

geven door in te spelen op wensen van de consument, het garanderen van concurrentie en het

verbeteren inhoudelijke kwaliteit. Voor deze vernieuwende hourmethodiek heeft van der breggen

architecten de houtinnovatieprijs 2003 ontvangen.

zwevende dekvloer --- "'--

demontabele dekplaat

samengestelde ___ -=:::::::::;;:..):::..::::::.: houten ligger

uitsparingen (t.b.v. leidingen en geluidsdemping)

isolatie

gipsplaat op veerrail __

Van harte proficiat!

Van der breggen architecten heeft zich per

1 januari 2004 aangesloten bij Booosting.

? info

van der breggen architecten

Maarten van der Breggen

T 0172 433255

E info@vanderbreggen.nl

I www.vanderbreggen.nl

,

• "t · · · · J. E ·