jaargang 2 nr.6 juli 2008 Blad voor amateurkunst in groningen

ColofonBlick is het blad voor amateurkunst in Groningen en verschijnt zes keer per jaar. Het is een gezamenlijke uitgave van De Theaterwerkplaats De Prins van Groningen, de Regionale Cultuurplannen (samenwerking provincie Groningen en 22 Groninger gemeenten), het Gronings Centrum voor Amateurtheater, Kolder & KoRedactieadres De Theaterwerkplaats, t.a.v. redactie Blick (Hans Sissingh), Noorderbuitensingel 11, 9717 KK Groningen Tel. 050-8507159e-mail info@blickmagazine.nl website www.blickmagazine.nlRedactie Jan Boland (hoofdredacteur), Jan Dol, Ben Smit, Barbara VonkBureauredactie Hans SissinghMedewerkers aan dit nummer Obbert Nieuwenhuis, Nynke Oele, Jim Rotteveel, Rense Sinkgraven, Henk VerbeekGrafische Vormgeving Jos HendrixDruk Scholma Druk BVOplage 2500Losse nummers te verkrijgen bij Hans Sissingh (zie redactieadres) Het volgende nummer verschijnt oktober 2008 Kopij voor 15 september 2008 Kopij/nieuws/persberichten/mededelingen t.a.v. Hans Sissingh (zie redactieadres) Overname van artikelen met bronvermelding is toegestaanVoorpagina Het Diderot-effect, foto: Wout OverkampAchterpagina Ademtocht, foto; Henk Verbeek

Redac t i onee l 1

Coach ing van G ron ingse t hea te rmake rs 2

De ka t a l s ech tgenoo t 6

Aankond ig i ngen 7

Spe len voo r de camera 9

Momen ten van ge luk 14

Thea te r s i n Nede r l and s i nds de zeven t i ende eeuw 15

Chemie (ged i ch t ) 16

S t r i p 18

L inks 19

Oero l 20

Waar kan ik informatie vinden over voorstellingen en manifestaties?

in ‘Blick’ is geen agenda opgenomen. voor informatie over voorstellingen, uitvoeringen en manifestaties in stad

en provincie kunt u terecht op verschillende WeBsites. enkele Belangrijke zijn:

de site van ‘Blick’WWW.Blickmagazine.nl

de site van het groninger centrum voor amateurtheater:

WWW.gca-nvagroningen.nl

de site van kolder & ko: WWW.kolderenko.nl

de site van 050 uitmagazine groningen: WWW.groningeruitBuro.nl

WWW.regionalecultuurplannen.nl

in dit nummer

1

Nadat we in het vorige nummer dieper één onderwerp hebben verkend (over andere vormen van theatermaken), slaan we in het laatste nummer van deze jaargang andere paden in.

Variatie is troef. We belichten een breed scala aan onderwerpen, we kijken terug op een aantal activiteiten en we lopen vast vooruit op het nieuwe seizoen. Re-censies, Boven Wotter, een fotoreporta-ge, coaching van jonge theatermakers, Oerol, vooraankondigingen en nog veel meer trekken aan u voorbij.

Wie mocht denken dat de zomerperiode voor de amateurkunst rust en stilstand inhoudt, komt bedrogen uit. Plannen worden gesmeed; er wordt hard ge-werkt aan nieuwe producties en er zijn verschillende voorstellingen te bekijken en manifestaties te bezoeken.

Als u zich evenwel geheel en al wilt overgeven aan een zalig nietsdoen en vanuit uw luie stoel de wereld door een roze bril wilt bekijken, dan kunt u iedere dag genieten van een aflevering van re-giosoaps, waaronder onze eigen ‘Boven Wotter’ (zie ‘Links’).

De redactie

‘Blick’wil u graag op de hoogte houden van voorstellingen en manifestaties. Om dat goed te kunnen doen zijn we afhankelijk van uw informatie. Stuur ons daarom tijdig informatie over de voorstellingen en manifestaties van uw vereniging of organisatie. Wij plaatsen die direct op onze website.Zend een mailtje naar ons: info@blickmagazine.nl of groningsca@yahoo.com (t.a.v. Hans Sissingh)

2

Goede, inspirerende en nieuwe theatermakers ontwikkelen zich niet vanzelf en daarom is er in vijf provincies in 2007 een meerjarig project ‘coaching van theatermakers in het amateurtheater’ gestart. De theaterwerkplaatsen en pro-vinciale ondersteuningsinstellingen in Groningen, Friesland, Noord Holland, Utrecht en Gelderland hebben tien veelbelovende theatermakers gekoppeld aan tien professionele theatermakers.

Deze gevestigde theatermakers coachen de aanstormende theatermakers bij het on-derzoeken van de leervraag in de praktijk en het maken van een theaterproject met amateurspelers. Het project wordt inhoudelijk ondersteund door Kunstfactor, het sector-instituut voor amateurkunst. Het Lectoraat Theatrale Maakprocessen van de Hogeschool voor de Kunsten in Utrecht onderzoekt de praktijk van de trajecten vanuit de vraag hoe theatermakers die werken met amateurs worden gecoacht.. Door de ervaringen van de coaches en de makers hoopt Kunstfactor Theater met alle partijen uiteindelijk het hand-boek te ontwikkelen voor coaching van theatermakers in het amateurtheater dat straks door velen gebruikt kan worden.

coaching van groningse theatermakers

drie inspirerende trajecten in één provincie

foto: Wout Overkam

p

3

de deelnemersVoor de provincie Groningen doen mee:Saskia Jeulink, Karin Noeken en Hanneke van der Molen. Saskia Jeulink wordt gecoacht door Hans Lemmerman (Het Wilde Oog) en wil zich verder ontwikkelen in het maken van beeldende voorstellingen met amateurs. Hanneke van der Molen wordt gecoacht door Froukje van Houten en wil zich bekwa-men in transparant spel en de communicatie tussen voorstelling en publiek. Karin Noeken wordt gecoacht door Marjan Barlage (Theatergroep Dox) en wil zich ontwikkelen in het maken van improvisatievoorstellingen met jongeren.

Saskia, Hanneke en Karin zijn gevraagd door de Theaterwerkplaats Prins van Groningen om mee te doen en voor alle drie kwam dit aanbod precies op een goed moment.Saskia heeft na haar opleiding docent drama in Arnhem tien jaar gewerkt als regisseur van vele amateurgroepen. Voor die groepen was ze een regisseur, ze deed de regie die van haar gevraagd werd. Ze stond op het punt in haar carrière om een keuze te maken: van dienende regisseur naar theatermaker. Ze wist alleen nog niet hoe, daarom kwam het aanbod om mee te doen in dit traject als geroepen. Saskia wil in dit project de vorm-geving, de beeldende kunsten een grotere rol geven en de tekst als vertellend middel een kleinere rol.

Hanneke van der Molen heeft zich ontwikkeld van enthousiast kijker naar toneel naar toneelmaker. Zij heeft drie jaar geleden de opleiding regisseur bij de theaterwerkplaats Groningen afgerond en daarna vele regies gedaan. Nadat ze gevraagd werd om mee te doen met het traject heeft ze er lang over gedaan om de bij haar vraag passende coach te vinden. Ze concentreert zich op het eerste deel van haar doel: het zich bekwamen in transparant spel. Zij wil als regisseur de spelers kunnen leren: `in het hier en nu spelen`, `van binnenuit spelen`en `geloofwaardig spelen`.

Karin Noeken heeft na haar opleiding theaterdocent en regisseur aan de Theaterschool in Kampen veel gewerkt als regisseur, docent en performer(Vrouw Holland). Het mee-doen aan het traject geeft haar een kans om zelf een coach uit te zoeken en ondersteund te worden in het bereiken van haar doel: hoe krijg je jonge acteurs zo ver dat ze zich ontwikkelen van speler tot maker. Hoe kan je vanuit de speler werken en de verhalen naar boven laten komen en daarna de persoonlijke verhalen van de spelers omzetten tot theater. Dit traject is bovendien een van de weinige mogelijkheden in het noorden om je verder te ontwikkelen als theatermaker.

de drie inspirerende trajecten Saskia werkt in haar project met eerste jaars studenten theatervormgeving (van Acade-mie Minerva), twee pas afgestudeerde vormgeefsters en twee spelers. Het beeld staat centraal; beelden die het verhaal of onderliggend gegeven moeten vertellen; tekst speelt in dit geval geen rol. De acteur dient samen met Saskia door middel van beweging en

Coaching in theater maken“De ontwikkeling van het amateurtheater is gebaat bij goede, inspirerende en nieuwe theatermakers. Theatermakers die de kracht van de spelende mens kunnen omzet-ten in spannende theaterprojecten. Spannend voor de spelers en het publiek.” (Nicole Stellingwerf, Kunstfactor Theater).

4

handeling letterlijk en figuurlijk een weg te vinden door dit beeld. Saskia werkt dan ook graag met spelers met een `makersmentaliteit`. Ze moeten een `open houding hebben, elkaar kunnen inspireren en adviseren en uiteraard het nut inzien van het onderzoek naar (nieuwe) beeldtaal.Daarnaast wil Saskia niet meer alleen in opdracht voor groepen werken maar zelf the-atermaakster zijn. Daarom is ze ook bezig met het opzetten van een Stichting (‘Rood Hoofd’) Ze wil subsidies aanvragen en dwarsverbindingen leggen in het veld van de (amateur)kunsten als cultureel onderneemster.

Hanneke wil met haar aanpak de amateurtheaterspelers stimuleren tot het leveren van een actieve meer betrokken bijdrage aan de productie. Zij werkt daarom ook met acteurs die zich willen ontwikkelen in hun vak en die `wat achter de rug hebben` in hun leven. Ze wil gecoacht worden in het begeleiden van acteurs en ze wil uiteindelijk de voorstelling samen met de acteurs maken. Hanneke werkt met een bestaande groep: Theatergroep Raamwerk.

Karin wil met haar aanpak bereiken dat het publiek geraakt wordt door wat ze zien. Maar dat ook zij als regisseur geraakt wordt. Dit kan alleen als de spelers `geloofwaardig spe-len`. Dit doet zij door bijvoorbeeld een stuk te kiezen dat bij de groep past en ook aansluit bij het spelniveau. Naast het alleen werken met een vaste tekst wil ze toe naar werken naar het ontwerpen van een theaterstuk waarbij ze de vaste tekst combineert met het ontwerpen van teksten door middel van verhalen die de spelers bedenken. Karin werkt voor dit project met een groep spelers van de Jeugd Theaterschool Groningen.

de coachingAlle drie de deelnemers hebben zelf hun coach mogen kiezen. Saskia heeft een oud docent gekozen die haar goed kan helpen met het zware zoekproces naar een nieuwe werkwijze. Hij ontregelt, biedt een nieuw vocabulair aan en reflecteert op haar proces. De samenwerking is heel intens en gaat tot het wezen. Uitdagend en dienend tegelij-kertijd. Ze hebben veel contact per email. De coach van Hanneke komt kijken en praat achteraf met Hanneke over wat ze gezien heeft. Ze wijst Hanneke op het `loslaten` en het `openstaan`voor wat er gebeurt. Hanneke heeft door haar coach geleerd om te vertrou-wen op haar intuïtie. Karin heeft eerst veel gepraat met haar coach en een voorstelling van haar coach in Amsterdam gezien. Daarna heeft haar coach een keer met de groep van Karin gewerkt. De volgende keer kijkt de coach hoe Karin werkt met haar eigen groep en daarover praten ze dan verder.

de resultaten Met betrekking tot het coachingstraject zijn alle drie de deelneemsters vol lof, ze hebben er nu al heel veel aan gehad. Ze zijn zich aan het ontwikkelen en dat zou nooit zo snel zijn gegaan als ze niet de gelegenheid hadden gekregen om aan dit traject mee te doen. Voor Saskia is het een start van een nieuwe fase: het werken als cultureel onderneemster.

“Coaching door ervaren professionals kan een oplossing zijn. Een dialoog met een ervaren theatermaker leidt tot verdieping en kan een bron zijn voor nieuwe kennis, inspiratie en bevlogenheid, die de theatermaker nodig heeft om zelf te kunnen inspireren en leiden.” (Raymond Frenken, Kunstfactor Theater).

5

Op het Noorderzonfestival zal ze als onderdeel van de Theatersafari een beeld presente-ren van het maakproces en een gedeelte uit de voorstelling tonen. Hanneke heeft leren vertrouwen op haar intuïtie en geleerd om meer aandacht te besteden aan het proces. Ze heeft al enkele voorstellingen met haar groep gehad, deze worden geëvalueerd om ervan te leren voor de voorstellingen na de zomer. Karin is erachter gekomen dat ze verder komt als ze zich meer toelegt op het maken van theater, ze is ook zekerder ge-worden over wat ze doet. Ze wil uiteindelijk de beschikking krijgen over een rugzak vol met mogelijkheden die ze kan gebruiken in allerlei situaties.

Vanaf juni tot en met november worden de resultaten getoond. Zie voor plaatsen en data: www.theatergroep-raamwerk.nl, www.theaterwerkplaats.nl, www.desteeg.nl, jeulink@orange.nlIn het najaar krijgen drie andere Groningse theatermakers de kans om mee te doen aan dit uitstekende project.

Barbara Vonk

Waar te zien

Saskia Jeulink, (Van tafel 1 en Van tafel 2): tijdens de theatersafari op het noorderzonfestival. 25/26/27 september in

het Ut Groningen. De website van Stichting ‘rood Hoofd’ is in opmaak. Voor info.: jeulink@orange.nl

Hanneke van der Molen, (Gevangen op 14 hoog): 29 november in het Bernleftheater rottum, 13 december ’t Hek van de

Dam, ekehaar, 14 december De Oude Ulo Leek. zie verder: www.theatergroepraamwerk.nl

Karin noeken, (Vernon God Little): Voor voorstellingen van de jeugdtheaterschool onder regie van Karin noeken: www.

theaterwerkplaatsgroningen.nl ‘Uur van de waarheid’ wordt gespeeld door leerlingen van KtM noorderpoortcollege in

samenwerking met De Steeg. 27/28 oktober try out, 29 oktober première. zie verder: www.desteeg.nl.

foto: Wout Overkamp

6

‘Laive Siebrand’ is als ‘Lieve Arthur’ geschreven in opdracht van de NOS en had haar eerste televisieuitzending op 25 februari 1976. Dat het gezelschap ‘Waark’ dit stuk onder het stof vandaan heeft gehaald is een daad die grote waardering verdient.Ada ploft op bed en springt er meteen weer af met een gilletje. ”Oei! Nou dacht ik dat ie op de bank lag. Hij sprong altijd meteen op je plekje als je even op-stond. Zeker lekker warm. Hij had ook precies die kleur van de bank hè. Ik ben zo vaak op dat arme beest gaan zitten!”

Siebrand de kat is dood. De zussen Ada en Lize hebben dat arme beest Siebrand ver-noemd naar de man van hun zus Trude, die in Afrika woont. Siebrand was eigenlijk de grote liefde van Ada. Zij is geschokt als ze hoort van zijn dood. De suggestie dat Trude nu wel bij hen in het ouderlijk huis zou kunnen komen wonen doet Ada af als: ‘Nooit!’

Echt Judith Herzberg’ stijl. Zo op het oog simpel van taal, vol alledaagse zinnetjes. Maar die eenvoud is suggestief, ze zeggen niet wat ze werkelijk bedoelen. Onder de opper-vlakte schuilt angst en eenzaamheid. Judith Herzberg laat graag dingen over aan de kijker, die verbanden moet leggen en het mysterie moet aanvullen.

Ernstige verwijten, haatgevoelens, teleurstellingen, het wordt in luchtige taal gevat, die wel een speciale speelstijl verlangen. Onnadrukkelijk. Een soort terloopsheid, die het juis-te gewicht aan de zinnen geeft. Daar is Waark uitstekend in geslaagd. Bijna on-Waark-erig. Even geen komedie. Met ingehouden stijl en lef. Prijsgeven, maar niet alles. Wellicht dat daarom de talrijke scènewisselingen, het moeten er meer dan zevenentwintig zijn, zo soepel verlopen. Een effectieve combinatie van bevriezen, lichtwisseling en instrumen-tale muziek. Dat is nog eens genieten tussen de woorden door! En ook wat er niet gezegd moet worden krijgt een mysterieuze lading. Ada gaat terug in de tijd. Ze heeft Siebrand niet gekregen. Waarom is het zo gelopen? Zij en Lize hebben een geheim ten opzichte van zus en tijdelijk logé Trude. Welk geheim, anders dan Siebrand? Als Trude weer na een paar dagen weg gaat zijn ze opgelucht. Maar bedrukt. Het blijft gissen waarom.

Het vormgeven van al die scènewisselingen moet voor de vormgever een heel gepuzzel zijn geweest en voor de spelers een helse taak, wie doet wat. De eerste aanblik is een barstensvolle uitdragerij op het kleine podium van ’t Clockhuys. Bij het applaus staan plotseling drie in het wit geklede musici, ze waren al die tijd verstopt achter de vele at-tributen.

Jan Dol

Laive Siebrand Judith HerzbergTheatergroep WAARKVertaling: Gré van der VeenRegie: Harm-Ydo HilberdinkMet: Jopie Dijkstra, Janneke Geertsema, Foske Hopma Zij-lema.Piano: Inge Bakker, Cello: Sophie Ehling, Viool: Helene Ehling 24-05-08 Haren ‘t Clockhuys Tournee januari – december 2008. www.waark.nl

de kat als echtgenoot

GE

ZI

EN

7

a a n k o n d i g i n g e n

Na drie succesvolle Eenakterfestivals maakt Veendam zich op voor een vierde. Wederom met voorrondes in het Grootcafé in Veendam, wederom met een vak-kundige jury en wederom met een grote Finaleavond in het theater van Cul-tuurcentrum vanBeresteyn.

Wat is de bedoeling?Een Eenakter in de breedste zin van het woord. Een aaneengesloten voorstelling dus, er mag muziek in, er mag cabaret in, als het maar niet langer duurt dan dertig minuten.Hoewel de ervaring heeft geleerd dat het concept goed is willen we deze keer twee categorieën hanteren. Een categorie bestaande stukken en een categorie eigen produc-ties. Tot nu toe liep dit door elkaar en was het voor de jury bijzonder lastig om deze met dezelfde criteria te beoordelen.

Hoe is de gang van zaken?Uit de voorrondes worden door de vakjury vier finalisten gekozen. Op de avond van de Grote Finale in de theaterzaal van vanBeresteyn spelen de winnaars uit de voorrondes voor een finalejury en, naar wij hopen, weer een volle theaterzaal. (We kunnen nu alvast meedelen dat Jaques d’Ancona de voorzitter van de finalejury zal zijn.)Het grote podium, de professionele faciliteiten en technische ondersteuning zorgen voor een voorstelling waar het optimaal haalbare gerealiseerd wordt.

Wanneer?Voorrondes in Het Hollands Café, Beneden Westerdiep 19-21, Veendam (voorheen Grootcafé Janssen & Janssen) op vrijdag 17, 24 en 31 oktober 2008.De grote Finale in Cultuurcentrum vanBeresteyn op zaterdag 15 november 2008

Wat ging er mis met fris?

In het maartnummer van Blick werd met enthousiasme het nieuwe, dynamische Thea-terfeest FRIS aangekondigd, dat op 30 maart zou worden gehouden in Regiotheater De Oude Ulo te Leek. Een nieuw initiatief, dat het jaarlijkse, wat versufte Eenakterfestival een nieuwe impuls zou moeten geven. Aan het slot van het artikel stond dat er een informa-tiebijeenkomst was geweest voor verenigingen uit het Westerkwartier, dat de opkomst behoorlijk was en dat een aantal verenigingen zeker mee zou doen. Toch moest in het maartnummer van Blick worden meegedeeld: ‘Theaterfestival Leek is uitgesteld, in het volgende nummer komen we daarop terug’ .Toen de organisatoren daadwerkelijk gingen informeren welke verenigingen zouden wil-len deelnemen en op welke wijze, bleek het enthousiasme aanmerkelijk geringer dan

eenakterfestival veendam 2008

Opgave is mogelijk tot 1 sept. schriftelijk, telefonisch of per e-mail. Voor informatie: Ginet Venema, Cultuurcentrum vanBeresteyn, Museumplein 5a, 9641 AD Veen-dam. Telefoon: 0598- 317733 of e-mail: ginet.venema@veendam.nl

8

Opgave voor deelname aan de the-atermarkt, een van de workshops of het open podium kan bij Regiothea-ter De Oude Ulo, Postbus 48, 9350 AA Leek, tel. 0594-517877 (Willem Wessels), e-mail info@deoudeulol.nl, of bij 0594-551540 (Jur Engels), e-mail info@cultureleraadleek.nl.

FRIS Theaterfestival is een co-productie van Bont & Blauw (De Oude Ulo, Culturele Raad Leek, rsg de Borgen) en het GCA (Gronings Centrum voor Amateurtheater, regio Westerkwartier), met financiële steun van het Regionaal Cultuurplan Westerkwartier.

Auteur: Nico van der Wijk; Regie: Pie-ter Stellingwerf en Petra Weijsenfeld.Terrein van Jan Blijham Recycling Martenshoek-Hoogezand6- 10 augustusZie: www.watervloot.nl

eerst werd aangenomen. Veel verenigingen zaten nog met hun eigen uitvoering in het voorjaar, anderen hadden op betrekkelijk korte termijn geen stuk of spelers ter beschik-king om deel te nemen. Een leuke, gevarieerde ‘competitie’ tussen toneelgezelschappen, acteurs, voordrachtkunstenaars enzovoorts bleek wel een leuk idee, maar meedoen is nog weer iets anders.In arren moede moest daarom besloten worden het Theaterfeest op dat moment af te gelasten en door te schuiven naar het najaar.

noteer daarom nu in uw agenda: op zaterdag 11 oktober 2008 is het FriS thea-terfestival in De Oude Ulo, tolberterstraat 72 in Leek, van 11.00 tot 17.00 uur.Het wordt, meer nog dan eerst de bedoeling was, een ‘instuif’. Zo is er een gezellige theatermarkt. Er zijn kraampjes met kledingverhuurders, grimeurs, toneelverenigingen, theaterprojecten, tekstschrijvers en dergelijke. Verder worden er drie workshops georga-niseerd (regie met Pieter Stellingwerf, grime met Monique Snikkers en licht en decor met Kees Botman). Er is een Open Podium waar iedereen zijn kunstjes mag komen verto-nen: monologen, eenakters, voordrachten (gedichten/verhalen), tableau vivants, theater make-over, zelfs muziek maken is niet verboden (liefst eigen liedjes).Zangeres/actrice Miranda Bolhuis, bekend als Wini uit de succesvolle serie ‘Boven Wot-ter’ van TV Noord (en van nog veel meer), zal een en ander presenteren.En verder zal er in en rond het gebouw naast en tusen het publiek vreemd volk rondlo-pen, want dit soort theaterfestivals trekt altijd genoeg vreemde vogels…

casco presenteert

Een theaterstuk met massascènes, intieme scènes, met rituelen, met alledaags geploeter, met veel zang en muziek en met een eigen, Vuurlandse taal. En met een groot schip in aanbouw.

Over de Vuurlanders, een volk dat in een bijzondere, heel eigen wereld leeft. Een primi-tieve beschaving die met man en macht werkt aan het casco van een enorm schip dat hun levens moet gaan redden als de waterwereld komt.De Vuurlanders leven in een apocalyptische sfeer, en dat is te horen in de muziek die ze maken. Een groep mensen trommelt op verroeste olievaten. Dreigend wordt er met stalen pijpen op de wand van het schip geslagen. Lasapparaten sissen ritmisch. Wonder-lijke, zelfgemaakte muziekinstrumenten begeleiden nog wonderlijker rituelen.Er zijn meer muzikale momenten, want naast de muziek die de Waterlanders zelf maken, is er een soort filmmuziek te horen. De filmmuziek wordt uitgevoerd door een orkest. Deze muziek versterkt de komische, romantische of ontroerende sfeer van verschillende scènes. Bij de uitvoering van de muziek van CASCO zijn zo’n 60 mensen betrokken, waaronder een heterogeen orkest van ca. 36 mensen. Daarnaast ca. 24 zangers/ dan-sers/ percussionisten.

9

spelen voor de camera

‘Boven Wotter’ is de twaalfdelige serie die zich afspeelt in en rond de Blauwe Stad, uitgezonden door RTV Noord in de periode november 2007 – februari 2008. Het is een succesvolle, veel bekeken regiosoap die eind van dit jaar door de KRO landelijk wordt uitgezonden.

De laatste aflevering eindigt met een klassieke cliffhanger: een slotbeeld dat als doel heeft het publiek nieuwsgierig te maken naar de volgende aflevering. Wie is toch die man die probeerde Wini te verkrachten? Het antwoord op deze vraag die ons allen bezighoudt, zal gegeven worden in de tweede reeks, vanaf dit najaar te zien.We blikken met de regisseur, Harm-Ydo Hilberdink, terug op ‘Boven Wotter’ en met name op de amateurs in de serie; zij zijn immers de ‘dragers’ ervan. Wat zijn de ervaringen met het werken met deze spelers en figuranten? Hoe verliep de samenwerking?

Harm-Ydo is in het Groningse zeker geen onbekende. Hij volgde de Pedagogische Aca-demie in de stad en deed de theateropleiding in zijn huidige woonplaats Amsterdam: re-gie en docent dramatische vorming. Vanaf 1986 actief als regisseur van een groot aantal voorstellingen, zowel in het professionele als amateur circuit. In Groningen onder meer WAARK en IOVIVAT. Later legde hij zich ook toe op televisie (volgde de Media Academie); televisieregie onder meer: BNN, Family, BNN Finals en De Uitdaging en AT5, Westside. Ook als speler was en is hij regelmatig te zien.

taalproBlemenAls je een serie maakt die de regio als uitgangspunt neemt, moeten daar natuurlijk ook zoveel mogelijk spelers vandaan komen. Omdat de streektaal een behoorlijke rol speelt, is het belangrijk te putten uit het arsenaal van amateurs in de provincie. De beheersing van de streektaal is bij een aantal amateurs die bij Groningstalige gezelschappen spelen, van grote klasse. Maar… het repertoire van deze groepen blijft vaak beperkt tot blijspe-len en kluchten die juist een speelstijl hebben die niet geschikt is voor TV. Veel van deze spelers waren niet geschikt voor de serie, omdat ze spelen alsof ze voor een grote zaal staan in plaats van voor een camera, terwijl ze wel aan de voorwaarde voldeden van een

amateurspelers in ‘Boven Wotter’

10

prima beheersing van de streektaal. Bij professionele acteurs hebben we te maken met een ander probleem. Zij hebben op de theaterschool alle streektaal en zelfs het accent vakkundig afgeleerd en het is heel moeilijk die weer terug te krijgen. Veel Groningse professionele acteurs die auditie heb-ben gedaan waren qua spel geweldig, maar het Gronings was onder de maat. Vandaar de stap naar semi-professionele spelers uit de provincie, hoewel ook bij hen het goed Gronings spreken een probleem bleef.

verschillende kWaliteiten“Als maker van een professionele tv-serie ben ik natuurlijk allereerst op zoek naar de mogelijkheden om de kwaliteit van alle disciplines op een zo hoog mogelijk peil te bren-gen.” Denk aan disciplines als vormgeving, cameravoering, kostuums en grime en uiter-aard acteurs.Er moet in een moordend tempo worden opgenomen (twee en halve dag per aflevering) en daarom moeten de acteurs beschikken over verschillende kwaliteiten. Naast goede spelkwaliteiten, moeten ze ook ‘klein’ kunnen spelen, heel naturel, dicht op de camera. Een scène wordt meerdere malen vanuit verschillende standpunten opgenomen en de mise-en- scène moet steeds exact hetzelfde zijn. Om dat te kunnen moet je over speci-fieke kwaliteiten beschikken die je amateurs niet zo maar even aanleert. Er is nauwelijks tijd voor.Voor de grote rollen is daarom gekozen voor meer ervaren acteurs die camera ervaring hebben en die gemakkelijk in het hele proces kunnen instappen.Zo krijg je een mix van professionals, semi-professionals, amateurs met kleine rollen en figuranten.

hapje, slokje steeds op hetzelfde moment herhalenSpelen voor de camera is een totaal andere discipline. Bij toneel is er sprake van een repetitieperiode waarin de speler de gelegenheid heeft om zijn/haar rol te ontwikkelen. Toneelrepetities gebruik je om de (spannings) boog van het gehele stuk onder de knie te krijgen en dat moet als geheel herhaalbaar zijn.Bij televisie worden alle scènes kris kras door elkaar opgenomen. Dus alle structuur die je in een toneelstuk als houvast hebt, is weg. Een scène als geheel heeft meestal maar een spelboog van vijf minuten hooguit, maar die moet wel steeds meer herhaalbaar zijn, soms wel tot dertig keer toe. Alle bewegingen moeten exact hetzelfde zijn. Vooral met eetscènes kan dat erg lastig zijn. Hapje, slokje steeds op hetzelfde moment herhalen.

plezier geeft kWaliteitVoor training en coaching van de amateurspelers was vooraf heel weinig tijd. “Het is dan voor mij de taak om zo’n sfeer te creëren dat de zij zich thuis en op hun gemak voelen, dat ze zich durven laten gaan en lekker gaan spelen. Als regisseur ben ik er dan natuur-lijk wel helemaal voor ze.” Je moet duidelijk maken dat je hoge eisen stelt aan wat de

11

*In september start de cursus ‘Acte-ren voor de camera’. Zie de cursus-gids van de Theaterwerkplaats en/of www.theaterwerkplaatsgroningen.nl

spelers moeten doen. Dat helpt in de concentratie. Maar probeer dat juist wel op zo’n manier te doen dat iedereen er ook plezier aan kan beleven en dat zie je weer terug in de kwaliteit.“Vanwege de sfeer hebben we juist een aantal scènes gecreëerd waarin we veel figura-tie kwijt konden om veel mensen de gelegenheid te geven eens een kijkje op de set te nemen en te beleven hoe het er aan toe gaat (het feest bij Wini en Jan Willem, de speed dating). Hierbij kies ik voor een lossere manier van filmen. De sfeer op dat soort dagen is heel erg leuk. Er is dan ook weinig afstand tussen disciplines en de andere spelers.”

inzet en BetrokkenheidHet bijzondere aan het werken met amateurs is de enorme inzet en grote betrokkenheid van de mensen. “Voor mij is altijd van belang dat het niveau zo hoog mogelijk is. Alleen gezelligheid en plezier is voor mij niet voldoende. Nog afgezien van het feit dat het bij ‘Boven Wotter’ primair om kwaliteit ging.”Acteren blijft een heel onzeker en kwetsbaar gebeuren. Amateurs zijn veel opener in hun angsten en onzekerheid en daardoor meer toegankelijk dan professionals, die door mid-del van ‘trucs’ de aandacht afleiden van wat ze echt moeilijk vinden. Opvallend is even-wel dat echt grote professionele acteurs weer net zo kwetsbaar durven zijn als amateurs. Als die dan ook eens samen met amateurs spelen gaat dat vaak heel goed.

Het is al eerder gezegd: spelen voor de camera is echt iets andere dan toneelspelen. Er zou eens een goede basiscursus ‘camera acteren’ moeten komen voor het Noorden.* Hieruit zou een bestand kunnen ontstaan van geschikte amateurs, niet alleen voor een serie als ‘Boven Wotter’, maar ook voor bijvoorbeeld commercials of bedrijfsfilmpjes.

Jan Boland

Waar kan ik informatie vinden over voorstellingen en manifestaties?

in ‘Blick’ is geen agenda opgenomen. voor informatie over voorstellingen,

uitvoeringen en manifestaties in stad en provincie kunt u terecht op verschillende WeBsites:

WWW.Blickmagazine.nl

WWW.gca-nvagroningen.nl (GRONiNGeR CeNTRuM VOOR AMATeuRTHeATeR)

WWW.kolderenko.nl

WWW.groningeruitBuro.nl

WWW.regionalecultuurplannen.nl

12

13

ademtocht; foto: Henk Verbeek

14

momenten van geluk

De opening is een taaie. Niet het geluid van de donderdagkoopavond, maar de galm van de zendmicrofoons in de Martinikerk. Oh jee ik ben toch niet beland in een rateltekststuk in een stroom van quasi gezellig geleuter tussen moeder en schoondochter. Het is even wennen en dat is niet moeilijk bij deze puike uitvoering.

In de stukken van Alan Ayckbourn draait het altijd om relationele ellende, misverstanden en het menselijk onvermogen iets van het leven te maken. Zijn dialogen zijn scherp, ofwel geweldige one-liners, de situaties vaak hilarisch. De personages worden tot op het bot vernederd en ondergaan die momenten zonder zichtbare schade. Die vernederingen hebben een komische functie. Altijd schrijnt er iets, vooral tussen mannen en vrouwen. De vrouwen zijn uiteindelijk de sterkste partij, nemen de belangrijkste beslissingen, de mannen gaan vreemd en zoeken in drank vergetelheid.

In Momenten van geluk gaat het dan ook over relaties en familiegedoe.Moeders verjaardag wordt gevierd in een restaurant waar de familie al sinds de ope-ning komt. Het feestelijk diner wordt afgewisseld met korte scènes in duo in hetzelfde restaurant, die aan de verjaardag vooraf gingen of erop volgen. Daardoor komen we er gaandeweg achter wat zich voor en na dat gezellige diner heeft afgespeeld. De gezellig-heid blijkt nogal hypocriet.

Moeder staat vandaag in het middelpunt, maar dat staat ze eigenlijk altijd. De enige die voor haar nog enigszins meetelt is haar zoon Joost. Ze is egocentrisch, zit vol vooroor-delen en wil alles naar haar hand zetten. Maar ze is ook treurig als ze aan haar man dat ene lullige slippertje opbiecht wat ze lang geleden heeft gehad. Hij wil in detail weten hoe en wat. ‘In de auto? In de Volvo station? Nee! In de Volvo station?’ Ze slapen al jaren gescheiden en zij noemt hem geen liefje maar partner.

Deze komedie van Ayckbourn krijgt in de regie van Wimie Wilhelm het volle pond. Tel-kens accentverschillen om het levendig te houden; op en afgaan van een andere kant; kledingwisseling. Maar bovenal de tempowisselingen, pauzes, halen uit de tekst wat erin zit. Een optimale benutting van individuele capaciteiten. Dit tekststuk aan restauranttafels wordt geen moment saai, omdat de tekstbehandeling bij alle spelers verbluffend goed is en de ober met zijn constante fysiek er de nodige dynamiek inbrengt. En de ober, hij glorieert. In talloze gedaanten is hij de buitenstaander (Italiaans of ander accent), die de familietragiek aanschouwt en zo nodig assistentie verleent in hachelijke situaties. Slechts één snor voor het aangeven van drie verschillende obers, prachtig.De volgende keer toch maar naar een andere locatie.

Jan Dol

Momenten van geluk Alan AyckbournGroninger Studenten ToneelVertaling: Coot van DoesburgRegie: Wimie Wilhelm29-08-08 MartinikerkPubliek: 250

gezellig uit eten Weer naar de ratsmodee

GE

ZI

EN

15

De Nederlandse theatersituatie is uniek: nergens in de wereld is de theater-dichtheid zo groot als in ons kleine land. De theaterbouw hier heeft zich anders ontwikkeld dan in de landen om ons heen, waar de initiatieven voor-namelijk vanuit de hoven tot stand kwamen. Het koninklijke huis heeft zich in Nederland eigenlijk niet met het theater bemoeid.

Bijna vierhonderd jaar na de opening van de eerste schouwburg in Nederland (1637 Am-sterdamse schouwburg aan de Keizersgracht) is er nu een overzicht van theaters in ons land vanaf de zeventiende eeuw tot en met 2006. Het is een rijk geïllustreerd naslagwerk voor iedereen die geïnteresseerd is in theater en architectuur.

Naast de beschrijving van ruim zeshonderd (!) theaters wordt in vier hoofdstukken een kader geschetst van de ontwikkeling van de theaterbouw door de eeuwen heen . In ‘Schavotten en tenten: tijdelijke theaters van ca. 1600 tot ca. 1800’ wordt ingegaan op de reizende theatertenten in die periode.‘Schouwburgen in de negentiende eeuw’ beschrijft de veranderende positie van het the-ater in die eeuw. Het hoofdstuk ‘De eeuw van de diversiteit: de ontwikkeling van de theaterbouw in de twintigste eeuw’ geeft weer de grote veranderingen die zich in die eeuw hebben voorgedaan.’Openluchttheaters in Nederland’ bevat een inventaris van de openluchttheaters die in Nederland bestaan of bestaan hebben, maar in de loop der jaren zijn verdwenen.

Een boek om in te lezen en vooral om in te bladeren. Zo lazen we in het hoofdstuk ‘Schouwburgen in de negentiende eeuw’ over het burgerinitiatief in Groningen om te komen tot een schouwburg. In 1876 ging er een circulaire rond waarin werd vastgesteld dat er al sedert jaren werd geklaagd over het feit ‘dat in eene stad als Groningen een goed toneelgebouw, ’t welk zooveel nut kan stichten en zooveel genoegens verschaffen kan, ontbreekt’. Het initiatief ging uit van leden van de ‘grote burgerij’(een oud-notaris, een advocaat, een hoogleraar, een fabrikant en een leraar aan de HBS). Na veel vijven en zessen kreeg Groningen een groots opgezette schouwburg in neorenaissancistische stijl met een hoge zaal die wel drie galerijen telde. Op 8 oktober 1883 werd deze geopend.Bladeren deden we in het naslagdeel : De theaters in Nederland van 1600 tot 2006.Alle theaters (bestaand of verdwenen) worden aan de hand van vaste punten beschreven vaak voorzien van afbeeldingen. Over Groningen vonden we beschrijvingen van bestaan-de en/of verdwenen theaters in Appingedam, Delfzijl, Groningen, Hoogezand, Mussel-kanaal, Stadskanaal, Veendam, Winschoten en Winsum. Wist u van het bestaan van ‘De IJzeren Klap’ in Musselkanaal of van ‘De Hoogte’ in Winsum?Om u een indruk te geven van de wijze van beschrijven nemen we ‘Veenlust’ in Veendam als voorbeeld.

theaters in nederland

sinds de zeventiende eeuW

16

Met de openluchttheaters in onze provincie is het maar matig gesteld. Het overzicht geeft er twee: Delfzijl en Sellingen. De twee aanliggende provincies, Drenthe en Friesland, daarentegen zijn rijk bedeeld met openluchttheaters in soorten en maten. Hoe valt dat te verklaren? Het is de moeite waard dat eens te onderzoeken.

Er is ook een reizende tentoonstelling gewijd aan theaters in Nederland die zich vooral focust op de theaters van nu en hun geschiedenis. Deze is in een aantal theaters te zien. Op de website van het theaterinstituut vindt u meer informatie.

Jan Boland

chemie

Ik ben geen speeltuin.We zijn ongetwijfeld sterfelijk.Ik ben geen scheikundig experiment.Laten we het verstand voorop stellen.Dat schrijft voor dat God bestaat.We hoeven niet te wanhopenzolang er een hemel is.We kunnen zonder zandbak,laten we stenen leggen.Geen huis, we hebben geen cement.Zie je de getallen op de tegels.Zo hinkel ik met een doel.Ik weet ook wel dat waterstofmet zuurstof reageert.

Rense Sinkgraven

Theaters in Nederland sinds de zeventiende eeuw; Bob Log-ger e.a. (red.) Een uitgave van Theater Instituut Nederland en de stichting OISTAT Nederland in samenwerking met P.S. Items. 2007 ISBN 978 90 77204 375

Voor meer informatie en wijze van bestellen, zie: www.theaterinsti-tuut.nl Het boek is ook te lenen in de bibliotheken in stad en provincie.

De Groningse stadsdichter Rense Sinkgraven schreef voor ‘Blick’ een geheel nieuw gedicht.

17

18

links

Wie deze zomer het voetbal, fietsen, tennis en de Olympische Spelen het liefst willen ontvluchten, kunnen hun heil zoeken bij de KRO. Vanaf half mei laat deze zender elke dag een aflevering zien van regiosoaps die hun succes en kwaliteit in de provincie al bewezen hebben: ‘Van jonge leu en oale groond’ uit Twente, ‘Dankert & Dankert’ en ‘Baas boppe baas’ uit Friesland. Aan het eind van het jaar zal bovendien de eerste serie van ‘Boven Wotter’ daar ook worden uitgezonden. www.regiosoaps.kro.nl en www.bovenwotter.nl

De website van ‘Van jonge leu en oale groond’, die alweer zijn vierde seizoen te-gemoet kan zien, is het meest uitgebreid en bevat zelfs een forum waar fans met elkaar kunnen chatten. Ook zijn er op de website verschillende bloopers terug te zien, en kun je een kijkje nemen achter de schermen. www.vanjongeleu.nl

Deze zomer wordt niet alleen de tweede serie van ‘Boven Wotter’ opgenomen, ook in Limburg en Friesland zijn ze druk bezig met opnames. Friesland begint, als moeder aller regiosoaps, met haar derde serie: Bit. Het wordt een spirituele paardensoap, over de strijd die twee families leveren over paarden en land. De hoofdrollen worden gespeeld door Joop en Mads Wittermans. En ze zoeken nog figuranten! www.omropfryslan.nl De serie in Limburg gaat ‘Wolfseinde’ heten, en heeft een hoofdrol gereserveerd voor Tanja Jess. De serie draait om Monique die met haar tienerdochter Kim naar de dubbelgemeente Wofseinde verhuist. Daar wordt ze aangesteld als burgemeester en krijgt als taak de twee gemeenten, die elkaar niet liggen, samen te smeden. www.omroepbrabant.nl De meeste re-giosoaps zijn per aflevering terug te kijken op internet, en de echte fans kunnen via de website vaak ook de dvd’s bestellen.

amateurtheater is niet alleen in

het plaatselijke Buurthuis te

vinden, maar ook steeds meer op internet.

in Blick Bespreekt nynke oele de WeBsites van verenigingen,

voorstellingen en regisseurs in

stad en ommeland.

Heeft u ook een leuke link voor Blick? Laat het me weten via info@blickmagazine.nl 19

regiosoaps

20

Terschelling vorig jaar – het Groene Strand. We schuilen met onze ruggen tegen de bar van een biertent aan; het komt met bákken tegelijk neer. Vanaf het podium klinkt onbe-stemde Braziliaanse muziek. Paraplu’s ontnemen het zicht. Het zal wel, daar verderop. Naast me staat een trillende chihuahua op de bar. Zijn baasje tikt een biertje weg, het beest slobbert water uit een bakje. Ik ben op Oerol.

‘Ongelooflijk brandhout dat niet op het eiland thuishoort.’ Zo typeerde de Terschel-linger ondernemersvereniging een kwarteeuw geleden het eerste theaterfestival op dit Friese eiland. Wie die stapel brandhout vandaag de dag in de fik zou steken, zou het licht van de Brandaris degraderen tot dat van een roestige knijpkat in handen van een jichtige bejaarde. Het festival is groot geworden. Erg groot. Niets doet nog denken aan ’82 toen de eerste begroting 16.000 gulden bedroeg. Gúlden!

‘Oerol’ is lang zo’n woord geweest waarmee mensen zich van me distantieerden. Je kent het niet, dus je hoort niet bij de familie. Ik dacht aanvankelijk dat het een obscuur hardrockfestival was, diep weggeprogrammeerd in het donkere Duitse Schwarzwald.

‘Oerol!’ Het gromt zo…

Het schijnt Terschellings te zijn voor ‘overal’. Als vroeger het voorjaar aanbrak en het vee weer kon grazen, liepen de beesten ‘oerol’ rond. Mensen zijn soms net beesten; vorig jaar werd ik er ook één. Net als die 50.000 andere cultuurgrazers die elke zomer-maand opnieuw het eiland tsunamiseren.

Zo dichtte ik dit gapend gat in mijn theaterervaring. Bandjes, bier en straattheater. Wakker worden in een tent die niet de jouwe is: ‘Goeiemórgen!’ zeggen, ‘Guten Tag’ terugkrijgen – Oerol is internationaal. Ik zag Antigone in de blubber, helemaal uit Nieuw-Zeeland. De ambassadrice kwam ervoor uit Den Haag. Ze had Kiwibiertjes meegenomen voor na de première. De hele cast stond die avond te klapwieken.

Ik heb medelijden met de trillende chihuahua. Regen – oerol regen. En als de zon dan eventjes doorbreekt op het Groene Strand, wordt dat met een maniakale gretigheid begroet. Shirtjes gaan uit, witte borstkassen en bleke schouderpartijen worden ontbloot. Paraplu’s gaan omlaag, de band op het podium wordt weer zichtbaar. Als het hondje en zijn baasje even de andere kant uit kijken, mikt een dronken festivalganger just for fun een scheut bier in het voederbakje. Een seconde later slobbert het dier verder – allengs gulziger en gulziger, lijkt het wel. De jolige paljas aait het beestje over zijn koppie en zegt: ‘Een échte Oerolpitbull!’

Ach ja, beesten zijn soms net mensen.

Jim rotteveel

oerol

Oero

l 200

7, fo

to: J

os H

endr

ix