Korte inhoud

De onderlegger voor de rol van de bibliotheek ligt nog steeds in het aloude ‘Kennis is macht’ dat via Unesco, etc hedendaagse uitwerkingen heeft gekregen. Vanaf de jaren zestig groeit onderwijs deelname spectaculair en ontwikkelt de bibliotheek zich inhoudelijk en kwantitatief. Sinds 1975 is er contributievrijdom voor de jeugd en is er veel aandacht voor jeugd- en schoolbibliotheekwerk en de educatieve ondersteuningsfunctie. Het succes van de uitleenbibliotheek van boeken bepaalt het beeld van de bibliotheek. Op opkomst van Internet heeft grote gevolgen voor mediagedrag, distributie en winkelen. Het gebruik van traditionele media en ook bibliotheken neemt af. Bibliotheken blijven een groot bereik houden maar verleggen hun focus van warenhuis van bronnen die steeds vaker digitaal worden, naar educatieve en maatschappelijke activiteiten. Bibliotheken worden veel meer een werkplaats voor mensen die op achterstand staan en mensen die zich willen ontplooien. Bibliotheken staan voor de opgave om deze omslag met minder middelen te realiseren. Daarvoor is ondernemerschap en samenwerking nodig. Bibliotheken hebben een groot bereik, zijn vrij toegankelijk, zijn thuis in de lokale en regionale educatieve en maatschappelijke netwerken. Bibliotheken hebben een lange traditie om van gezamenlijke landelijke dienstverlening gebruik te maken. Ook vandaag de dag: preventieve projecten gericht op taalontwikkeling en leesplezier als Boekstart, VoorleesExpress en de Bibliotheek op School worden grootschalig in het stelsel van bibliotheken geïmplementeerd. Daarmee laten bibliotheken zien dat ze samen ‘meters kunnen maken’, substantieel van waarde kunnen zijn. Op het gebied van laaggeletterdheid en basisvaardigheden liggen grote uitdagingen. Bibliotheken worden steeds vaker de thuisbasis voor deze activiteiten en programma’s. Niet als afzonderlijke bibliotheken, maar als stelsel. Als betrouwbare partners die intensief samenwerken met de lokale en regionale maatschappelijke en educatieve netwerken en die bij de activiteiten (groepen) vrijwilligers ‘als maatje’ betrekken. Rond de bibliotheek ontstaan vrijwilligersnetwerken die door de professionals van de bibliotheek aangestuurd en gefaciliteerd worden. In een tijd van financiële krimp groeit het bereik en het brede maatschappelijk effect van bibliotheken.

De Wijkwinkel is een deelmerk van de Bibliotheek Deventer heeft een spilfunctie in het netwerk van wonen zorg en welzijn, in een gemixte financiering van subsidie en deelnemersbijdragen. De Wijkwinkel heeft servicepunten in combinatie met de bibliotheek, dicht bij burgers in de woonservicezones en zorgt voor de adequate informatie en de verbindingen tussen burgers en maatschappelijke partners.

De verbrede bibliotheek is in Overijssel een gezamenlijke uitdaging binnen landelijke kaders. Het concept van de Wijkwinkel zou net als de andere ‘formuleprojecten’ in het kader van de ‘transities’ ook Overijssel breed moeten worden ingezet. Overijssel is een sterke bibliotheekprovincie mede door de daadkracht en steun van de Provincie. De provincie kan ook hier haar stimulerende en verbindende rol vervullen.

1

‘Samen ondernemend op pad?!’

De bibliotheken (in Overijssel) als werkplaats voor zelfredzaamheid

Over Wijkwinkels wonen, zorg en welzijn en over basisvaardigheden.

4 september 2014Symposium BibliothekenVan schatkamer naar werk- en ontmoetingsplaats

Jos Debeij

Inhoud

1. Hoe de bibliotheken in Overijssel samen vernieuwen

2. De bibliotheek als werkplaats voor zelfredzaamheid

3. De Wijkwinkel wonen, welzijn, zorg in Deventer

3

12 april 2023

4

Leeszaal Deventer 1916

“Bibliotheken zijn de TomTom van de

kennissamenleving. Ze zijn

wegwijzergids in het uitdijende

informatie-oerwoud, met als

belangrijkste doelgroepen de jeugd,

samen met scholen en mensen die op

een achterstand staan. Bibliotheken

zijn waarborger van de kwaliteit en

onafhankelijkheid van de publieke

informatievoorziening.”

Minister R. Plasterk

Jaren van groei ‘70, ’75, ’80

• Vestigingen • Gebruik• Collecties• Leden• Uitleningen

Jeugd/school Contributie-

vrijdom

12 april 2023

6

De wereld verandert – 1996 - 200512 april 2023

7

Lezen van gedrukte media, bevolking van 12 jaar en ouder, 1975-2005 (in uren per week)

2011

internet

1975: 6,4 u pw

2011: 2,5 u pw

Gevolgen voor de bibliotheek?

2005 in 10 jaar - groei van 20 jaar kwijt

8

Leden

Bron: SCP

Uitleningen

terwijl bereik en frequentie hoog blijft*ruim helft bevolking komt heel frequent in bibliotheek

9

Vernieuwde bibliotheek

1. Schatkamer

2. Digitaal

3. Ontmoetingsplaats

4. Werkplaats

10

STAP 1 Uitleenbibliotheek wordt Schatkamerfysieke en digitale bronnen

11

• collectie, inrichting en presentatie (Formule)• multifunctionele gebouwen, zelfbediening en

ruime openingstijden• ‘Minder kosten – meer effect’

12

12 april 2023

13

14

Stap 2 : Digitale bibliotheek – ‘Webwinkel’

Catalogus (collectie Nederland)

15

Catalogus - bestellen

16

15% uitleningen zijn bestellingen via internet

17

STAP 3 Ontmoetingsplaats voor: ontplooiing (willen)

18

BoSchoolWijkwinkel Laaggeletterdheid

STAP 4 Werkplaats:educatieve – maatschappelijke doelgroepenzelfredzaamheid (moeten)

19

Bibliotheek in ontwikkeling 2007-2013

20

Spreiding blijft overeind

Nederland bibliotheken uitleningen / leden

21

Bibliotheek in ontwikkeling

Overijssel bibliothekenuitleningen / leden

22

Deventer 2006 2013uitleningen 842.000 960.000 leden 24.000 29.000 bezoekers 404.000 595.000 website 94.000 393.000

De bibliotheek als werkplaats

voor zelfredzaamheid

23

Voor wie?

Mensen op achterstandTaal / digitaal

• 14% van de 15 jarige leerlingen• Kwart van de leerlingen in het basisonderwijs start de

basisschool met een taalachterstand van twee jaar• Kwart verlaat de basisschool met een leesachterstand van

twee jaar.

• 1,3 miljoen mensen tussen 16 en 65 jaar laaggeletterd• zeker 1 op de 9 Nederlanders• ..

24

25

Door wie? Met Wie?

26

20 weken

2 seizoenen

70 gezinnen

35 vrijwilligers

Kwalificeren

4de jaar

Wijkwerk

VVE-netwerk

Basisscholen

Taalmaatjes

consultatieburo

27

Door wie?

28

29

individueel

40% 0-4 jaar

50% 0-4 jaar

Vrijwilligers

Kwalificeren

Babies

29

Peuterspeelzalen

VVE-netwerk

Kinderdagverblijven

Leidsters

Kwalificeren

consultatieburo

30

31

32

Met wie? Voor wie?

33

34

Met wie? Voor wie?

35

36

Van Taal naar Basisvaardigheden

37

Klik en Tik

38

80 taalmaatjes

39

Taalpunt

40

41

42

43

Met wie? Voor wie?

Wijkwinkels Deventer

Opdracht gemeente

Bieden van informatie, advies en dienstverlening op het gebied van wonen, welzijn en zorg aan inwoners in de gemeente deventer i.s.m. de maatschappelijke organisaties

Partnernetwerk

Hoe?

1. Frontoffice

2. Activiteiten

3. Sociale kaart

Hoe? Frontoffice

- Laagdrempelige frontoffice in 10 bibliotheken en wijkcentra

- Met spreekuren van maatschappelijke organisaties

- Frontoffice door medewerkers bibliotheek, vrijwilligers en wijkwerkers

Spreekuur applicatieinboeken

Vragen wonen-welzijn-zorg

• Ik zoek een fysiotherapeut dicht in de buurt?• Hoe kan ik sporten met weinig geld?• Mijn kind moet een beugel, wordt dit vergoed door de

ziektekostenverzekering?• Mijn kind houdt van lezen, hoe kan het lid worden van

de bibliotheek?• Waar vind ik informatie over vrijwilligerswerk?• Hoe kan ik hulp krijgen met het schrijven van een brief?• Wie helpt mij met het invullen van

belastingformulieren?• Hoe moet ik een gehandicaptenparkeerkaart

aanvragen?• Hoe regel ik een rolstoel voor mijn moeder?

Wijkwinkels

In overleg met gemeente binnen bestaande (financiele) kaders en woonservicezone-ontwikkeling Wijkwinkel voorziening vaststellen voor:

• De Hoven• Zandweerd• Borgele• Vijfhoek• Voorstad

Hoe? Thema-activiteiten

Thema-activiteiten samen met partnerorganisaties• Signaleren• Initiëren• Organiseren• Faciliteren• Bevorderen samenwerking

Hoe? Digitale wijkwinkel

www.wijkwinkeldeventer.nl

-Gekantelde sociale kaart -Databases Invis en Gids-Koppeling met www.deventerbuurt.nl -Wiki-dossiers, radio- en tv-uitzendingen geïntegreerd op inhoud-55.000 bezoeken (2013)

Wijkwinkel - beleid

• ‘Vragen tussen de kasten’ Stedelijk Informatie Netwerk• 2005-2008 Pilot Federatie Wijkwinkel Keizerslanden• Nota Woonservicezones Gemeente Deventer2006• 2008 Wet Maatschappelijke Ondersteuning prestatieveld 3

(informatie& advies aan burgers) • Moketnota 2008• Opdracht gemeente aan Bibliotheek• Uitrol alle woonservicezones• Subsidie (350.000) en Partnerbijdrage (90.000)

– Synergie bibliotheek (openstelling / content)• Samenwerking met organisaties Wonen Welzijn Zorg (contributie)• Verlenging 2012-2013 en 2014-2015

Communicatie / PR

• Wijkwinkel TV/Radio :

– 8 afleveringen

– Reclamespots DRTV

– Reclamespots Deventer Radio

• Vraag van de week/persberichten in:

– Wijk- en dorpsbladen

– Huis- aan huis bladen

– Periodieken organisaties

• Presentaties Wijkwinkel en Sociale kaart

– Teams van professionals in organisaties

– Bewonersgroepen

– vrijwilligersorganisaties

• Persberichten, flyers, posters (activiteiten)

• Social media Twitter en Facebook

– Beleid

– Gestructureerd

– Interactief

Afstemming en samenwerking

met netwerken• Platform Wonen Welzijn Zorg (stedelijk)• Werkersnetwerken per wijk (professionals en bewoners)• Werkersnetwerken per thema (informele zorg, financiele

zelfredzaamheid)• Bewonersinitiatieven, vrijwilligersorganisaties (Gratis Bijna • (burenContactteam Bathmen, Schalkhaar helpt elkaar• Overleggen spreekuurhouders per wijkwinkel (Keizerslanden,

Rivierenwijk)• Wijkteams• Etc.

Resultaten

De toekomst

De toekomst in Overijssels Netwerk

• ‘Samen ondernemend op pad?!’

De bibliotheken (in Overijssel) als werkplaats voor zelfredzaamheid

• Naar voorbeeld van– VoorleesExpress?– Etc etc

Samen sterk!

• Elke gemeente een of meer bibliotheken• De bibliotheek als community hub

• Schatkamers van fysieke en digitale bronnen, • Werkplaatsen voor zelfredzaamheid, • Ontmoetingsplaatsen voor ontplooiing

• Ondernemers en Partners • Professionals als ondernemer• In lokale regionale maatschappelijke en educatieve netwerken met • Vrijwilligersnetwerken - gekwalificeerde ‘maatjes’

• Landelijke formules en instrumentarium• De gezamenlijke nationale digitale bibliotheek

65