BESTUUR EN POLITIEK IN HOORN DOOR DE JAREN HEEN

Iris Fafieanie, Lisa Asscheman en Eveline van Leeuwen

Hoorn koos voor de reformatie en het oude stadhuis 1572

In 1572 koos Hoorn de kant van Prins van Oranje, en vocht

met hem mee tegen de reformatie en de Spaanse overheersing van Noordelijk

Nederland. De streken Waterland en Zaanstad streden ook mee. Tijdens de Slag op de

Zuiderzee vochten Hoornse schepen mee, ze werden ook geholpen door vrijwillige

inwoners van Hoorn, Zaanstreek, Schermer en Waterland. Uiteindelijk heeft de Prins

van Oranje deze strijd gewonnen. Het oude stadhuis van Hoorn was oorspronkelijk

gebouwd als logement voor de bestuurders van het Noorderkwartier, die er na een dag

vergaderen konden overnachten. In Amerika staat een kopie van het oude

gemeentehuis.

Oprichting VOC vesteging in Hoorn 1602

De verenigde oost Indische compagnie was een machtige handelsonderneming met jaren lang monopolie (door

één partij wordt aangeboden) op de specerijenhandel uit Azië en Europa. De VOC bestond uit zeventien

bestuurders (de Heren XVII). Zij hadden vier afdelingen met totaal zes kantoren. Amsterdam die de helft van de

activiteiten in handen had leverde acht bestuurders. Zeeland samen met Middelburg leverde vier bestuurders

en waren verantwoordelijk voor één vierde van de activiteiten. Het Noorderkwartier of West-Friesland, Hoorn

en Enkhuizen leverde voor één achtste van de activiteiten en hadden twee bestuurders. Als laatste zat Maaze bij

de zeventien bestuurders en leverde ook twee bestuurdes. Bij Maaze ingerekend zaten Delft en Rotterdam, ook

Maaze leverde één achtste van de activiteiten. De zeventien heren bestond (grote deels) uit bewindhebbers.

Een bewindhebber is te vergelijken met een gouverneur of directeur. Zij waren de hoger hand van een (VOC)

kamer. De bewindhebbers werden gekozen door de stadsraad. Hoorn leverde slechts één bewindvoerder aan het

bestuur van de VOC. De kamer van Hoorn telde zeven bewindhebbers en was daarmee de kleinste. In Hoorn

stonden vijf pakhuizen waar de VOC specerijen en andere handelsspullen op sloegen. De VOC was dus eigenlijk

een staat binnen een staat.

 

.Jan Pieterszoon Coen 1629

Jan Pieterszoon Coen is geboren op 7 januari 1587 te Hoorn. Hij was een Nederlands koopman,

boekhouder-generaal(1613), directeur-generaal (1614) en in 1617 gouverneur-generaal. Hij was in

dienst bij de Verenigde Oost-Indische Compagnie. Hij maakte snel carrière en werd snel hoogste

post in Indië. Hij legde de basis voor de VOC-monopolie op de handel in kruidnagel, en kwam ook

met de nootmuskaathandel doormiddel van bepaalde contracten op te stellen. Dankzij Coens

ideeën bloeide de VOC uit tot grootste overzeese handelscompagnie. Bijzonder aan Coen is dat hij

door sommige mensen als held gezien word maar vandaag de dag meer als schurk. Door zijn

gruwelijke daden in Batavia. Het bestuur waarmee Coen succes had , was goed door hem

uitgedacht. Hij probeerde de lokale bevolking en vorsten onder de duim te houden door cadeaus en

bescherming te bieden. Hij had een andere visie als andere gouverneur-generale. Maar zijn aanpak

daarin was erg hard. Mensen die het niet met hem eens waren werden zonder pardon weggestuurd.

Coen heeft veel goeds gedaan voor de handel van de VOC en de Nederlanden. Maar zijn agressiviteit

deed hem de das om.

.Stadhouder van Hoorn in 1700, Francios van Bredehoff 1700

Francios van Bredehoff geboren in Hoorn op 4 april 1648 en is op gestorven op 73 jarige leeftijd. Zijn vader was

schout van Hoorn, een schout heeft bestuurlijke en gerechtelijke taken. Francios zat bij de raad van het

vroedschap en was achtmaal verkozen tot burgemeester van Hoorn. Ook had hij de functie als schout in Hoorn.

Het was ongebruikelijk om zowel de functie van schout en burgemeester te hebben maar zorgde wel voor een

uiteindelijke winst verhoging. Doordat twee functies eigenlijk maar een betaling op eisten. Verder was hij lid

van Raden van West-Friesland en het Noorderkwartier. Ten slotte was hij bewindhebber van de VOC. Na de

dood van zijn vader in 1675 werd hij als protegé (beschermeling) van Willem III een van de machtigste mensen

van het Hoornse stadsbestuur. In de 16e eeuw was het gebruikelijk dat veel mensen door een andere

machthebber hun eigen (stukje) macht konden krijgen. Dit noem je protegé of beschermeling. Hij combineerde

veel functies met elkaar hierdoor werd hij door het volk betiteld als “onse jegenwordige Paus” of te wel “onze

tegenwoordige Paus”. In 1688 maakte hij deel uit van een gezantschap (begeleidende personen) naar Berlijn.

Toen Willem III stierf werd Francios enige tijd aan de kant gezet, zijn macht werd minder. Maar door een

verbond te maken met zijn rivalen kwam hij in 1715 terug als burgemeester. Tot zijn dood op 4 mei 1721 bleef

hij macht houden in het bestuur van Hoorn.

Willem van Oranje 1813

Willem van Oranje (24 april 1533-10 juli 1584) is een belangrijk man geweest voor Nederland. Hij was

oorspronkelijk stadhouder van Holland, Zeeland en Utrecht. Later ook nog opstandleider van De Opstand

tegen de Spaanse landheer, Filips II. Willem was als oudste zoon geboren om zijn vader op te volgen. Hij was

oorspronkelijk protestants opgevoed maar door erfenis ging hij met overgang naar het Rooms-Katholieke

geloof. Willem was spontaan, sociaal en ambitieus, hij werd geliefd door vele grote namen. Ook werd hij een

van de belangrijkste edelen aan het hof. De Spaanse koning eerst Karel V daarna zijn zoon Filips II, gingen

hun macht centraliseren door minder gebruik te maken van de adel. Hierdoor verloor de adel zijn macht en

daar was Willem vel op tegen. Hij en andere van de hoge adel, kwam in opstand. Het conflict tussen Filips II

en Willem was een feit, waarna Willem aftrad als stadhouder en met zijn gezin vluchtte naar Duitsland.

Willem werd vervolgd door de Hertog van Alva. Hun ‘legers’ vochten tegen elkaar en het ging niet goed met

Willem. Hij werd een aantal jaar daarna vogelvrij verklaard, maar dat mocht niet baten. Toen hij lunchte in

het Prinsenhof te Delft, werd hij op de trap doodgeschoten door Balthasar Gerards. Deze is hierna

veroordeeld en zelf ook ‘vermoord’. Willem van Oranje heeft zeker invloed gehad op de nu van Nederland.

Eerste vrouwelijke raadslid 1852 Sinds 1852

werden de gemeenteraden door het volk gekozen. Stemrecht voor de tweede kamer-

verkiezingen waren voorheen alleen voor mannen bedoeld. Zij betaalde meer dan een

bepaald bedrag aan belasting. Dit was voor Hoorn ongeveer f 32. Dit noemde ze ‘census’

of volkstelling. De volkstelling was zo echter een kleine minderheid. Slechts 11% van de

bevolking mocht stemmen. De landelijke verkiezingen vonden lange tijd plaats volgens

een districtenstelsel. West-Friesland was in het parlement vertegenwoordigd door de

twee districten Alkmaar en Hoorn. Rond 1880 ontstonden er politieke partijen, in de

vorm van protestbewegingen. De katholieken en protestanten eisten staatsubsidies voor

hun scholen, arbeiders. De vrouwen eisten algemene kiesrecht. Deze werden opgelost in

1917 (kieswet) en 1920 (lager onderwijswet). Vrouwen en en politieke partijen deden

ook in de West-Friese gemeenteraden hun intrek.

De grenzen van Hoorn 1969 Eeuwenlang was het grondoppervlak van Hoorn hetzelfde. Het

omvatte de Banne Hoorn (grenzen: Holenweg, Groene Wijzend en de Keernsloot) en de Banne Dampten

(grenzen: Keernsloot, de Kromme Leek bij de Hoornseweg, de Kromme Leek en de Middelweg in de Grote

Waal). Tussen 1408 en 1795 vielen ook andere bannen of dorpen bestuurlijk-juridisch onder Hoorn. Dit waren

bijvoorbeeld; Zwaag, Wognum, Nibbixwoud, Hauwert, Berkhout, Avenhorn, Oudendijk, en dorpen uit de

huidige gemeente Zeevang. Deze dorpen hadden nog wel een eigen lokaal bestuur, maar Hoorn mocht voor

Schellinkhout wel de schout leveren. De Fransen besliste dat het stedelijke zeggenschap en de rechtspraak

over de omliggende gebieden verviel, waardoor de moderne gemeenten werden ingevoerd. De gemeente

Hoorn omvatte de voormalige bannen Hoorn en Dampten. In 1969 veranderde de grens van Hoorn voor het

eerst. Het stuk land tussen de Holenweg en de Provincialeweg dat bij Blokker hoorde ging naar Hoorn, dit

was het ontstaan van Hoorn ’80. Ook het noordelijke deel van de Leekerlanden (ten noorden van de

Bobeldijkerweg) werd deel van Hoorn. In 1979 werd een geheel nieuwe gemeente indeling ingevoerd, waarbij

de gemeenten Blokker en Zwaag werden opgeheven. Hierdoor werd Zwaag voor het grootste gedeelte bij de

gemeente Hoorn gevoegd, alleen Zwaagdijk niet. Het dorp Westerblokker viel sinds dien ook onder de

gemeente Hoorn en de gemeente Berkhout (Wester-Koggenland) moest de grond tussen de Middelweg,

spoorlijn en de Hulk afstaan aan Hoorn (westelijke gedeelte van de Grote Waal), maar hier kreeg het de A7 en

de gronden ten western van de A7 in de  Leekerlanden voor in ruil. In de jaren ’80 vonden er veranderingen

rond de Westfrisiaweg plaats; De Kromme Elleboog (sinds 1969 geen deel meer van Hoorn) werd

teruggegeven aan Hoorn. De gronden ten noorden van de Westfrisiaweg (bij Zwaagdijk-West) gingen naar

Wognum. Deze gronden zijn enkele jaren gelden weer bij Hoorn gevoegd vanwege het nieuwe bedrijventerrein

’t Zevenhuis. De grote gemeentelijke herindeling van 1979 leidde tot een extra verkiezing van de

gemeenteraad. De andere grenscorrecties niet want deze omvatte te weinig inwoners om extra verkiezingen

te organiseren.

Tweede wereld Oorlog in Hoorn 1940

De oorlog brak op 10 mei 1940 uit, Nederland gaf zich na vijf dagen al over aan de Duitsers. De eerste

soldaten namen hun intrek in het Hotel ‘Het witte paard’. Hoorn was niet beschadigd door de eerste invallen

van de Duisters. Het zelfde jaar verboden de Duitsers de inwoners van Hoorn geen licht meer aan te laten in

het donker. Op sommige plekken werden barakken neergezet, hier sloegen ze militaire goederen en munitie.

Ook werden sommige gebieden afgezet en waren ze niet meer toegankelijk voor de burgers. Het bestuur

werd overgedragen aan de Duitsers, sommige bestuurders gingen aan de kant van de Duitsers verder met

besturen. Op 17 oktober 1940 voerde de Duitsers in Hoorn het persoonsbewijs in, dit werd verplicht. Door

een duidelijke administratie hadden ze een duidelijke indicatie hoeveel mensen er in Hoorn woonde, volgens

de administratie woonden er 42 Joden in Hoorn. Voor de Joden werden nog veel meer dingen verboden dan

de “normale” burgers. De gevluchte Joden van andere gebieden werden stateloos verklaard en

ondergebracht op het Oostereiland, toen die tijd werd het ook wel de krententuin genoemd. In 1942 werd de

regeling ‘Joden ster’ ingevoerd. Hierdoor moesten alle Joden een ster met de letter ‘J’ op hun kleding

dragen. Nederland werd officieel bevrijd in 1945 door de Amerikanen en andere verzetsstrijders.

Gemeentebestuur Hoorn 2012

De gemeente bestaat uit drie delen: de burgemeester, de gemeenteraad en het college van

burgemeester en wethouders (B en W). De voorzitter van de college is de burgemeester,

Onno van Veldhuizen. Ook is hij voorzitter van de gemeenteraad. Het college van

burgemeester en wethouder bestuurt de stad en voert het beleid uit dat de gemeenteraad

heeft bepaald. Later controleert de gemeenteraad of het college deze taken goed naleeft.

Bestuur en wethouders leggen op verschillende manieren verantwoordelijkheid af. Ze

doen dit met de jaarrekening, in de vergadering van de gemeenteraad of raadscommissies.

De burgemeester streeft naar een inspraak van de burgers, democratie. Verder is de

gemeentesecretaris ook erg van belang. Hij is het hoofd van de gemeentelijke organisatie.

Ook adviseert hij het college (B en W), de burgemeester en de gemeenteraad. Hij is de

persoon tussen de ambtenaren en het bestuur.