Bestaat de vrije wil?

Wouter Belier

En wat verstaan we hieronder?

Drie situaties Zit u hier uit vrije wil?

Heeft Harry de tandenborstels uit vrije wil gestolen?

Heeft Miriam uit vrije wil de fiets gestolen?

Vrije wil als thema Klassieke oudheid:

Goed denken > goed handelen

Augustinus (354-430)

Goed denken + goed willen > goed handelen

Goed denken + slecht willen > slecht handelen

Vrije wil als thema Tot de Moderne Tijd:

Discussie in religieuze termen

Gods almacht vs. onze vrije wil

Nieuwe Tijd:

Determinisme vs. onze vrije wil

Enkele termen Determinisme

PAM = Principe van Alternatieve Mogelijkheden

UO = Ultieme oorzaak

Drie posities (1a incompatibilisten) Is het determinisme waar? Zo ja, dan bestaat er geen vrije wil (geen PAM,

noch UO)

Spinoza

Schopenhauer

Basil Fawlty (http://www.youtube.com/watch?v=78b67l_yxUc)

Drie posities (1a incompatibilisten) Benjamin Libet: Bereidheidspotentiaal

Dick Swaab: Wij zijn ons brein

Victor Lamme: De vrije wil bestaat niet

Drie posities (1b incompatibilisten) Hebben mensen een vrije wil?

Zo ja, dan is het determinisme onwaar (wel PAM en UO)

Sarte: l’exinstence precede l’essence

“Wat wil ik nu eigenlijk?” is altijd een open vraag

Incompatibilisme in schemA

Hard Determinisme LibertarismeDeterminisme is waarDeterminisme en Vrije Wil gaan niet samenWe hebben dus geen Vrije Wil Alles ligt vast door:- Voorgeschiedenis- Genen- Natuurwetten- Verdere voorafgaande

oorzaken- Wij zijn ons brein

We hebben een Vrije WilDeterminisme en Vrije Wil gaan niet samenDeterminisme is dus niet waar Niets of niet alles ligt vast:- Uiteindelijk maak je zelf een

keuze- Deze keuze is niet door iets

anders veroorzaakt (UO)- Je had altijd iets anders

kunnen kiezen (PAM)

Zijn wij dan wel verantwoordelijk voor onze daden?

Zijn wij dan nooit te verontschuldigen?

Drie posities (compatibilisten) Is determinisme waar? Ja Hebben mensen een vrije wil? Ja

Harry Frankfurt

Eerste en tweede orde verlangen https://www.youtube.com/watch?v=0PhSwg4c

ytE

Wat verlang je te verlangen?

Harry Frankfurt

Vrijheid van willen ontstaat als je tweede orde verlangen en je eerste orde samenvallen!

De vrije wil is de wil die je als mens passend vindt bij wie jij bent

Drie probleemgebieden

vrije wil en verantwoordelijkheid vrije wil en zelfontplooiing vrije wil en bewuste aansturing

Definitie A

Vrije wil als voorwaarde voor verantwoordelijkheid, een handeling uit vrije wil is een handeling waarvoor je moreel verantwoordelijk bent. Als je niet uit vrije wil handelt, dan ben je ook niet verantwoordelijk voor die handeling. Met ‘vrije wil’ bedoelen we het soort controle over je eigen gedrag dat vereist is voor verantwoordelijkheid.

Definitie A Discussie in onder meer het strafrecht.

Feitelijk is de redenering andersom: Niet: je hebt een vrije wil, dus we houden je

verantwoordelijk voor handeling X Maar: we houden je verantwoordelijk voor

handeling X, dus je hebt een vrije wil PAM wordt voorondersteld, UO niet

noodzakelijk Uit vrije wil betekent hier: niet

ontoerekeningsvatbaar.

Definitie B

Vrije wil als zelfverwerkelijking. Een handeling uit vrije wil is een handeling waarin tot uitdrukking komt wat de handelende persoon zelf belangrijk vindt. Om een vrije wil te hebben, moet je een individu zijn met een eigen mening over wat belangrijk voor je is en wat niet. Met ‘vrije wil’ bedoelen we dus het vermogen om op basis van je eigen mening beslissingen te nemen.

Definitie B

Het verlangen om af te kicken is van een andere orde dan het verlangen naar drugs. Het verlangen om af te kicken is eigenlijk een heel speciaal soort verlangen: het is namelijk een verlangen om het verlangen naar drugs niet meer te hebben. Het is dus een verlangen dat over een ander verlangen gaat.

Verlangen naar drugs: eerste-orde-verlangen Verlangen om geen drugs te verlangen: tweede-orde-

verlangen. In reflexiviteit en zelfkennis ontstaat de vrije wil.

Definitie C

Vrije wil als bewuste aansturing. Een handeling uit vrije wil is een handeling die wordt aangestuurd door een bewuste gedachte die je vlak voor de handeling hebt. Je handelt uit vrije wil wanneer je handeling het gevolg is van het feit dat je dacht: ‘En nu ga ik dit doen.’ Met ‘vrije wil’ bedoelen we dus het vermogen om bewust je eigen lichaam in beweging te brengen.

Definitie C

Geen PAM en geen UO, dan ook geen vrije wil! Bovendien, dat er geen PAM en geen UO is, is aangetoond, ergo…

Zinloze en zinvolle discussies

Zinloze discussies Zinvolle discussiesWerkelijkheid Esse est percipi?

Hersens op sterk waterBestaat er een werkelijkheid?

Hoe nauwkeurig nemen we waar?

Laten we ons bedriegen door onze zintuigen?

Vrije wil Bestaat de mogelijkheid altijd om een alternatief te kiezen?

Ben je zelf echt de ultieme oorzaak van je handelingen?

In hoeverre ben je vrij om iets te willen?

Hoe bevorder je zelfkennis en reflectie?