Beroepsethiek in tijden van Beroepsethiek in tijden van vermarktingvermarkting

Studiedag NVVH, Garderen 7-11-2008Studiedag NVVH, Garderen 7-11-2008

NWO project The Robustness of NWO project The Robustness of Medical Professional EthicsMedical Professional Ethics

Jolanda Dwarswaard, Jolanda Dwarswaard, Medard Hilhorst &Medard Hilhorst &Margo TrappenburgMargo Trappenburg

Korte beschrijving van het projectKorte beschrijving van het project

De invloed van maatschappelijke veranderingen op De invloed van maatschappelijke veranderingen op de medisch-professionele beroepsethiekde medisch-professionele beroepsethiek

Drie typen verandering:Drie typen verandering:

Veranderende patiënten (mondiger, hoger opgeleid)Veranderende patiënten (mondiger, hoger opgeleid) Veranderende dokters (meer vrouwen, andere Veranderende dokters (meer vrouwen, andere

generaties)generaties) Overheidsbeleid (marktwerking)Overheidsbeleid (marktwerking)

Twee casesTwee cases

HuisartsenHuisartsen Persoonlijk contact Persoonlijk contact met patiëntenmet patiënten

Relatief veel Relatief veel vrouwen: 35%vrouwen: 35%

Individuele of Individuele of groepspraktijk groepspraktijk

ChirurgenChirurgen Minder contact met Minder contact met patiëntenpatiënten

Weinig vrouwen: 13%Weinig vrouwen: 13%

Ziekenhuis Ziekenhuis

MethodeMethode Documentenanalyse Documentenanalyse Huisarts & WetenschapHuisarts & Wetenschap 1956-2007 en 1956-2007 en

Huisarts in PraktijkHuisarts in Praktijk (De Huisarts) (De Huisarts) Documentenanalyse chirurgentijdschriften:Documentenanalyse chirurgentijdschriften:

– Archivum Chirurgicum NeerlandicumArchivum Chirurgicum Neerlandicum (1949-1979) (1949-1979)– The Netherlands Journal of SurgeryThe Netherlands Journal of Surgery (1980-1991) (1980-1991)– Nederlands Tijdschrift voor HeelkundeNederlands Tijdschrift voor Heelkunde

(1991-2008)(1991-2008)

Interviews met drie generaties artsen; pilot Interviews met drie generaties artsen; pilot

huisartsen door student Bram van Vliet. huisartsen door student Bram van Vliet. Vooronderzoek voor de Raad voor Volksgezondheids Vooronderzoek voor de Raad voor Volksgezondheids en zorg, onder praktiserende artsen (diverse en zorg, onder praktiserende artsen (diverse specialismen). Enkele chirurgen geïnterviewd door specialismen). Enkele chirurgen geïnterviewd door Jolanda Dwarswaard (gepensioneerd en mid career).Jolanda Dwarswaard (gepensioneerd en mid career).

De huisarts van vroeger: totale De huisarts van vroeger: totale toewijdingtoewijding

Traditionele huisarts: solo Traditionele huisarts: solo praktijk met meewerkende praktijk met meewerkende vrouw.vrouw.

““Mijn vader was huisarts en Mijn vader was huisarts en die deed echt alles voor die deed echt alles voor zijn werk. Die was solist zijn werk. Die was solist in een dorp en hij was de in een dorp en hij was de enige huisarts. Hij had dag enige huisarts. Hij had dag en nacht dienst. En weekend en nacht dienst. En weekend in, weekend uit. En een in, weekend uit. En een keer per jaar had hij een keer per jaar had hij een maand een waarnemer die hij maand een waarnemer die hij zelf betaalde om op zelf betaalde om op vakantie te gaan.” vakantie te gaan.” (interview huisarts)(interview huisarts)

Beschikbaar 24 uur per dagBeschikbaar 24 uur per dag ““The doctor cannot – as others The doctor cannot – as others

are wont to do – end his daily are wont to do – end his daily duties at a specific hour. He duties at a specific hour. He must also spend the evening at must also spend the evening at his work and is obliged to be his work and is obliged to be ready and waiting at ungodly ready and waiting at ungodly hours, to allow himself to be hours, to allow himself to be lifted from his bed when lifted from his bed when somebody falls ill or needs somebody falls ill or needs him in any other way. The him in any other way. The clock of the healthy man runs clock of the healthy man runs from 8 a.m. till midnight, from 8 a.m. till midnight, that of the ill from 8 a.m. to that of the ill from 8 a.m. to 8 p.m.”8 p.m.” ( (Huddleston Slater Huddleston Slater 1940 p.144)1940 p.144)

Totale toewijding: chirurgenTotale toewijding: chirurgen

Wijlen dr. NoorderbosWijlen dr. Noorderbos ““In the mornings he went In the mornings he went

to his clinic by public to his clinic by public transport and he did not transport and he did not return until late in the return until late in the evening. He worked evening. He worked throughout the day, throughout the day, giving lectures and giving lectures and performing exceptionally performing exceptionally difficult and tiring difficult and tiring operations (…) His operations (…) His evenings, too, were evenings, too, were devoted to study and to devoted to study and to the preparations of his the preparations of his lectures.” (Kummer 1954 lectures.” (Kummer 1954 p. 176)p. 176)

Totale toewijding: chirurgenTotale toewijding: chirurgen Bij de dood van Professor Boerema:Bij de dood van Professor Boerema:

““He was a very ambitious man with pronounced features, a He was a very ambitious man with pronounced features, a man of strong convictions and rigid principles. It was man of strong convictions and rigid principles. It was by no means an easy task to satisfy him as a resident or by no means an easy task to satisfy him as a resident or a staff member. He demanded absolute discipline and a staff member. He demanded absolute discipline and devotion and he ran his department with authority. Many devotion and he ran his department with authority. Many admired him and some criticized him for this reason. He admired him and some criticized him for this reason. He was the personification of discipline, devotion, self-was the personification of discipline, devotion, self-sacrifice, timeless energy and the highest standards in sacrifice, timeless energy and the highest standards in all respects.” (Kuijjer 1980 p. 82) all respects.” (Kuijjer 1980 p. 82)

Bij de dood van dokter Barendregt:Bij de dood van dokter Barendregt:

““He was, without doubt, a born surgeon; a man possessing He was, without doubt, a born surgeon; a man possessing to a high degree the special physical and mental to a high degree the special physical and mental capacities, in combination with the technical skill and capacities, in combination with the technical skill and devotion to duty, so necessary for such an arduous devotion to duty, so necessary for such an arduous task.” (Nuboer 1960 p. 323)task.” (Nuboer 1960 p. 323)

Veranderende dokters I: de huisartsVeranderende dokters I: de huisarts

Beeld van totale toewijding begint al Beeld van totale toewijding begint al te verkruimelen aan begin jaren 60te verkruimelen aan begin jaren 60

Samenwerking en Samenwerking en professionalisering. De professionalisering. De suggestie is dat de suggestie is dat de essentie van het essentie van het huisartsenvak (continue huisartsenvak (continue persoonlijke zorg) persoonlijke zorg) overeind is gebleven.overeind is gebleven.

Onder de oppervlakte is Onder de oppervlakte is de inhoud van het de inhoud van het begrip continuïteit begrip continuïteit echter volledig echter volledig veranderd.veranderd.

Werk totaal veranderdWerk totaal veranderd

Groepspraktijken en Groepspraktijken en part time werk zijn part time werk zijn bijna standaard bijna standaard geworden.geworden.

In de In de huisartstijdschriften huisartstijdschriften is hier bijna geen is hier bijna geen discussie/zorg over.discussie/zorg over.

Veranderende dokters II: chirurgieVeranderende dokters II: chirurgie

Veel meer zorg en debatVeel meer zorg en debat

Debat begint naar Debat begint naar aanleiding van aanleiding van regulering van regulering van arbeidstijd door de arbeidstijd door de overheid.overheid.

Men is bezorgd dat Men is bezorgd dat nieuwe artsen niet nieuwe artsen niet meer aan de meer aan de kwaliteitseisen zullen kwaliteitseisen zullen voldoen, bezorgd over voldoen, bezorgd over continuïteit. continuïteit.

Issue blijft op de agendaIssue blijft op de agenda

2121steste eeuw uitvoerig eeuw uitvoerig debat over deze debat over deze kwestie in kwestie in chirurgentijdschrift.chirurgentijdschrift.

Vanaf 1997 worden de Vanaf 1997 worden de veranderingen als veranderingen als onvermijdelijk onvermijdelijk beschouwd, maar men beschouwd, maar men slaagt er niet goed in slaagt er niet goed in de werkcultuur aan te de werkcultuur aan te passen. passen.

ContinuContinuïteit in de chirurgieïteit in de chirurgie ““Dus ik vind, maar zo ben ik opgevoed, als je een Dus ik vind, maar zo ben ik opgevoed, als je een

grote operatie hebt gedaan. Als ik iets had gedaan, grote operatie hebt gedaan. Als ik iets had gedaan, een grote operatie en dat ging niet goed. Dat liet een grote operatie en dat ging niet goed. Dat liet ik aan niemand over. Dit is mijn kruis, tussen ik aan niemand over. Dit is mijn kruis, tussen aanhalingstekens en dat moet ik zelf oplossen. En aanhalingstekens en dat moet ik zelf oplossen. En dan ging ik drie keer per dag bij de patiënt kijken dan ging ik drie keer per dag bij de patiënt kijken als het nodig was.” (gepensioneerd chirurg)als het nodig was.” (gepensioneerd chirurg)

““Ja, de schaduwzijde van het geheel is (…) ja, de Ja, de schaduwzijde van het geheel is (…) ja, de continuïteit van zorg toch wel minder is geworden. continuïteit van zorg toch wel minder is geworden. Laat ik zeggen, het zorg dragen dat er behoorlijk Laat ik zeggen, het zorg dragen dat er behoorlijk continuïteit is vereist veel meer inspanning als continuïteit is vereist veel meer inspanning als vroeger toen je natuurlijk een groter aantal uren vroeger toen je natuurlijk een groter aantal uren werkte.” (gepensioneerd chirurg)werkte.” (gepensioneerd chirurg)

Gepensioneerd chirurgGepensioneerd chirurg ““Nu ben je wat meer regisseur. Dan verwijs je door Nu ben je wat meer regisseur. Dan verwijs je door

voor voorlichting naar een nurse practitioner, dan voor voorlichting naar een nurse practitioner, dan komt het bij de verschillende specialisten en dan komt het bij de verschillende specialisten en dan komt het op een gegeven moment wel weer bij jou komt het op een gegeven moment wel weer bij jou terug. Maar dat, dat zou mij… Ja dat vind ik een terug. Maar dat, dat zou mij… Ja dat vind ik een verarming van mijn functioneren als ik dat nu zo verarming van mijn functioneren als ik dat nu zo zou moeten doen. Omdat ik vind dat ik dat moet zou moeten doen. Omdat ik vind dat ik dat moet doen. En ja, dat ik die gesprekken toch moet doen. En ja, dat ik die gesprekken toch moet doen.” (gepensioneerd chirurg)doen.” (gepensioneerd chirurg)

TussenconclusieTussenconclusie

Continuïteit in praktijk misschien wel Continuïteit in praktijk misschien wel belangrijker voor chirurgen dan voor huisartsen belangrijker voor chirurgen dan voor huisartsen (hoewel die er veel meer over praten en (hoewel die er veel meer over praten en schrijven). schrijven).

Veranderende patiVeranderende patiënten en de huisarts ënten en de huisarts

Jaren 50 en 60Jaren 50 en 60

Identiteitscrisis Identiteitscrisis huisartsen huisartsen

Leidt tot definitie Leidt tot definitie van nieuwe rol, met van nieuwe rol, met veel aandacht voor veel aandacht voor persoon en familie van persoon en familie van de patiëntde patiënt

Wel op Wel op paternalistische paternalistische wijze.wijze.

Jaren 70 en 80Jaren 70 en 80

Patiënten moeten mondig Patiënten moeten mondig en verantwoordelijk en verantwoordelijk worden, baas over eigen worden, baas over eigen gezondheid. Opvoeding gezondheid. Opvoeding door huisartsen, door huisartsen, patiënten zijn er nog patiënten zijn er nog niet aan toe.niet aan toe.

Voor huisartsen is Voor huisartsen is nadruk op nadruk op verantwoordelijkheid verantwoordelijkheid patiënt ook wel patiënt ook wel makkelijk (t.o.v. makkelijk (t.o.v. claimende patiënten)claimende patiënten)

Mol en van Lieshout, Ziek is het woord niet

De patient en de huisartsDe patient en de huisarts

Vanaf 1990 Vanaf 1990

Minder discussie over rol Minder discussie over rol van de pativan de patiënt.ënt.

Opvoeding door huisartsen Opvoeding door huisartsen gaat door. Nu opvoeding gaat door. Nu opvoeding tot zuinigheid en gepast tot zuinigheid en gepast gebruik.gebruik.

Huisartsen denken dat dit Huisartsen denken dat dit hen niet in dank wordt hen niet in dank wordt afgenomen. Marktwerking afgenomen. Marktwerking wordt gezien als wordt gezien als bedreiging van zuinigheid bedreiging van zuinigheid en gepast gebruik.en gepast gebruik.

Staatssecretaris Simons(Lubbers III)

PatiPatiënt en chirurgënt en chirurg

Patient als object van Patient als object van studiestudie

Verandering in patiënten komt Verandering in patiënten komt aan de orde via wetgevingaan de orde via wetgeving

1993: commissie over de 1993: commissie over de WgboWgbo

Meer aandacht voor Meer aandacht voor communicatieve communicatieve vaardigheden. vaardigheden.

Informatie geven wordt Informatie geven wordt beschouwd als moeilijk en beschouwd als moeilijk en tijdrovend. tijdrovend.

OverheidsbeleidOverheidsbeleid

Aanvankelijk fel verzet van Aanvankelijk fel verzet van huisartsen tegen marktwerking huisartsen tegen marktwerking en tegen nieuwe zorgstelsel.en tegen nieuwe zorgstelsel.

Omslag in manier van werken en Omslag in manier van werken en denken rond 2006?denken rond 2006?

Huisarts interviewsHuisarts interviews ““Ook in deze praktijk zullen zo nu en dan ECG’tjes Ook in deze praktijk zullen zo nu en dan ECG’tjes

gedraaid worden, niet omdat ik het noodzakelijk vind, gedraaid worden, niet omdat ik het noodzakelijk vind, maar omdat de patiënt het gedeeltelijk vraagt en omdat maar omdat de patiënt het gedeeltelijk vraagt en omdat ik daar een vergoeding tegenover zie staan, terwijl ik ik daar een vergoeding tegenover zie staan, terwijl ik vroeger misschien gezegd zou hebben: Nou dat lijkt me vroeger misschien gezegd zou hebben: Nou dat lijkt me niet zo’n nuttige bijdrage aan het onderzoek.” niet zo’n nuttige bijdrage aan het onderzoek.”

““Wat ik vaak merk is dat je meer defensief wordt en meer Wat ik vaak merk is dat je meer defensief wordt en meer klantgericht wordt. Dat gaat niet altijd samen met die klantgericht wordt. Dat gaat niet altijd samen met die eed, denk ik hè. Als ik uitga van het uitgangspunt: ik eed, denk ik hè. Als ik uitga van het uitgangspunt: ik doe iets voor jou omdat het goed is voor je gezondheid, doe iets voor jou omdat het goed is voor je gezondheid, dan betekent ook wel eens dat we het niet met elkaar dan betekent ook wel eens dat we het niet met elkaar eens zijn. Als je servicegerichtheid vooropstelt, dan eens zijn. Als je servicegerichtheid vooropstelt, dan probeer je een klant tevreden te stellen.”probeer je een klant tevreden te stellen.”

Huisarts interviewsHuisarts interviews ““En dan kom je op een oud uitgangspunt. Een goede dokter En dan kom je op een oud uitgangspunt. Een goede dokter

is een dokter die de autonomie van zijn patiënt is een dokter die de autonomie van zijn patiënt nastreeft en hem niet zieker maakt. Alleen, dat ik als nastreeft en hem niet zieker maakt. Alleen, dat ik als je puur naar marktwerking kijkt, is het je eigen glazen je puur naar marktwerking kijkt, is het je eigen glazen intrappen. Want een goede winkelier, die bindt zijn intrappen. Want een goede winkelier, die bindt zijn klant aan zijn werkplaats, hè?”klant aan zijn werkplaats, hè?”

““Ik ben bang dat er steeds meer collegae zeggen, op Ik ben bang dat er steeds meer collegae zeggen, op grond van de ontwikkelingen waar we het eerder over grond van de ontwikkelingen waar we het eerder over gehad hebben, dat er mensen zullen zeggen van ja gehad hebben, dat er mensen zullen zeggen van ja jongens, waar doe ik het voor. Maar als ik dit allemaal jongens, waar doe ik het voor. Maar als ik dit allemaal niet doe, dan doet een ander het. En doet een ander het, niet doe, dan doet een ander het. En doet een ander het, dan lopen ze naar die ander toe en ben ik die patiënt dan lopen ze naar die ander toe en ben ik die patiënt kwijt. Ja, dat is een stuk geneeskunde waarvan ik zeg, kwijt. Ja, dat is een stuk geneeskunde waarvan ik zeg, deden we vroeger eerst wat echt nodig was, het wordt deden we vroeger eerst wat echt nodig was, het wordt steeds meer een soort wensgeneeskunde.”steeds meer een soort wensgeneeskunde.”

Hoe te reageren op Hoe te reageren op overheidsbeleid?overheidsbeleid?

Loyaal meedoenLoyaal meedoen Als jullie het willen, kunnen jullie Als jullie het willen, kunnen jullie het krijgen ookhet krijgen ook

In mijn OK/spreekkamer/klaslokaal In mijn OK/spreekkamer/klaslokaal ben ik koningben ik koning

Blijven tegensprekenBlijven tegenspreken

Jeroen Dijsselbloem

Loyaal meedoenLoyaal meedoen

““Ik werk natuurlijk niet voor niets in een ZBC. Ik Ik werk natuurlijk niet voor niets in een ZBC. Ik was één van de eersten die een website had, die was één van de eersten die een website had, die mezelf promootte. (…) ik houd wel van marketing. mezelf promootte. (…) ik houd wel van marketing. Dus ik vind dat je met elkaar makkelijk een beetje Dus ik vind dat je met elkaar makkelijk een beetje moet kunnen strijden om de patiënt. Beter dan dat moet kunnen strijden om de patiënt. Beter dan dat een patiënt moet smeken door wie hij geopereerd een patiënt moet smeken door wie hij geopereerd wordt. Dus ik vind die marketing wel leuk. En dan wordt. Dus ik vind die marketing wel leuk. En dan is het natuurlijk ook wel leuk dat je kunt, met is het natuurlijk ook wel leuk dat je kunt, met elkaar kunt concurreren over wie gebruikt nu elkaar kunt concurreren over wie gebruikt nu eigenlijk de beste prothese. En stel je voor dat eigenlijk de beste prothese. En stel je voor dat ik een dure prothese gebruik, omdat ik denk dat ik een dure prothese gebruik, omdat ik denk dat die beter is, dan moet ik dat ook kunnen zeggen. die beter is, dan moet ik dat ook kunnen zeggen. Ik gebruik een fantastische prothese en daarmee Ik gebruik een fantastische prothese en daarmee kan de patiënt bijvoorbeeld na twee dagen naar kan de patiënt bijvoorbeeld na twee dagen naar huis of daardoor hoeft de patiënt de eerste twaalf huis of daardoor hoeft de patiënt de eerste twaalf jaar niet geheropereerd te worden.” (Orthopedisch jaar niet geheropereerd te worden.” (Orthopedisch chirurg)chirurg)

Gedragsregels voor artsen 1936

“Iemand, die geen roeping voelt voor het geneesheerschap, kan het niet ten volle goed uitoefenen.

Geneesheer zijn wil zeggen dienaar zijn, dienaar van den zieken mensch.”

“Een beroep als het onze moet niet met dat van een handelsman over één kam geschoren kunnen worden; een medicus die graag reclame maakt doet beter, evenals zijn collega, wien het alleen om geld verdienen te doen is, in den handel te gaan, waar zijn karakter en gaven meer tot hun recht kunnen komen dan in de medische praktijk.”

“Zoo nadrukkelijk mogelijk moeten wij aanstonds als onze meening hier neerschrijven, dat wanneer een arts, in welke mate of in welk opzicht dan ook, er toe meewerkt om de aandacht van het publiek op zich te vestigen, hij een daad begaat die strijdt met de eerste beginselen van de medische ethiek.”

Loyaal meedoenLoyaal meedoen

““Ik denk: het is ook goed dat er van buitenaf Ik denk: het is ook goed dat er van buitenaf grenzen worden gesteld aan financiering of grenzen worden gesteld aan financiering of behandeling. Wat dat betreft, dat zullen niet alle behandeling. Wat dat betreft, dat zullen niet alle psychiaters of medici met me eens zijn. Maar, de psychiaters of medici met me eens zijn. Maar, de vraag is natuurlijk vaak eindeloos. En dat vind ik vraag is natuurlijk vaak eindeloos. En dat vind ik ook wel een taak van managers om te zeggen: dit ook wel een taak van managers om te zeggen: dit doen we wel en dit doen we niet. Of: voor bepaalde doen we wel en dit doen we niet. Of: voor bepaalde behandelingen stellen we een maximum van het behandelingen stellen we een maximum van het aantal sessies. (…) ik vind dat daar toch, ook aantal sessies. (…) ik vind dat daar toch, ook hier, te lang te weinig naar gekeken is. Dat hier, te lang te weinig naar gekeken is. Dat mensen gewoon maar konden blijven behandelen. Dat mensen gewoon maar konden blijven behandelen. Dat je zag dat mensen soms al drie jaar in behandeling je zag dat mensen soms al drie jaar in behandeling waren. En dat dan niemand vroeg: wat ben je waren. En dat dan niemand vroeg: wat ben je eigenlijk aan het doen met die patiënt. Of: wordt eigenlijk aan het doen met die patiënt. Of: wordt die al beter? Of: schiet het een beetje op?” die al beter? Of: schiet het een beetje op?” (Psychiater)(Psychiater)

Loyaal meedoenLoyaal meedoen ““het is heel belangrijk dat er gemeten wordt, dat het is heel belangrijk dat er gemeten wordt, dat

je inzichtelijk maakt wat jouw resultaten zijn bij je inzichtelijk maakt wat jouw resultaten zijn bij de behandeling van een bepaalde ziekte of de behandeling van een bepaalde ziekte of aandoening. Maar dat moet je wel op een goede aandoening. Maar dat moet je wel op een goede manier. Het artikel is meten is weten, maar je manier. Het artikel is meten is weten, maar je moet niet meten met een elastiek. En dat is moet niet meten met een elastiek. En dat is precies waar het omgaat. De chirurgen hebben boter precies waar het omgaat. De chirurgen hebben boter op hun hoofd, want die hebben nooit meetmethodes op hun hoofd, want die hebben nooit meetmethodes ontwikkeld. Die hebben niet gezegd van wij moeten ontwikkeld. Die hebben niet gezegd van wij moeten als beroepsgroep aangeven op wat voor manier we als beroepsgroep aangeven op wat voor manier we onze resultaten meten.” (gepensioneerd chirurg)onze resultaten meten.” (gepensioneerd chirurg)

Als jullie het willen, kunnen jullie Als jullie het willen, kunnen jullie het krijgen ookhet krijgen ook

Grapje op huisartsencongres.

Vroeger zeiden we: als het over twee weken niet over is komt unog maar een keertje terug. Nu zeggen we: zullen we een afspraakmaken voor over twee weken? Kassa!

Zelfde verschijnsel in de chirurgieZelfde verschijnsel in de chirurgie

““Kijk maar naar de oncologie. Als mensen redelijk Kijk maar naar de oncologie. Als mensen redelijk hopeloze vormen van kanker hebben waarbij je hopeloze vormen van kanker hebben waarbij je gewoon weet dat een operatie gewoon geen winst gewoon weet dat een operatie gewoon geen winst meer oplevert, zijn er zoveel mensen die zeggen, meer oplevert, zijn er zoveel mensen die zeggen, al is er maar een procent kans, wil je het al is er maar een procent kans, wil je het alsjeblieft doen. En naarmate de marktwerking alsjeblieft doen. En naarmate de marktwerking sterker is en die dokter zegt ja, ik kan nog een sterker is en die dokter zegt ja, ik kan nog een uur gaan zitten praten waarom het niet hoeft maar uur gaan zitten praten waarom het niet hoeft maar ik kan ook denken: men wil het, iedereen roept dat ik kan ook denken: men wil het, iedereen roept dat het meer patiëntgerichte zorg moet worden. Dus ik het meer patiëntgerichte zorg moet worden. Dus ik ben politiek correct bezig, ik verdien er meer ben politiek correct bezig, ik verdien er meer aan, ik vind het veel leuker om te opereren dan om aan, ik vind het veel leuker om te opereren dan om een uur lang te gaan zitten praten. Dus welke een uur lang te gaan zitten praten. Dus welke incentive heb ik nog om aan de patiënt uit te incentive heb ik nog om aan de patiënt uit te leggen dat het echt niet hoeft. Dus er ligt daar leggen dat het echt niet hoeft. Dus er ligt daar een redelijk complexe balans.” (praktiserend een redelijk complexe balans.” (praktiserend chirurg)chirurg)

Zelfde verschijnsel in de chirurgieZelfde verschijnsel in de chirurgie

““een vriendje van hem, die in de maag, darm en een vriendje van hem, die in de maag, darm en leverziekten opgeleid was, die begon een privé-scopie leverziekten opgeleid was, die begon een privé-scopie kliniek. En die gaat adverteren met: Weet u wel zeker kliniek. En die gaat adverteren met: Weet u wel zeker dat u geen dikke darm kanker hebt? U weet het pas zeker dat u geen dikke darm kanker hebt? U weet het pas zeker als u bij mij bent geweest voor een scopie. Genereert als u bij mij bent geweest voor een scopie. Genereert gewoon zijn eigen aanbod. En het is in zijn financieel gewoon zijn eigen aanbod. En het is in zijn financieel belang dat alle mensen erg bang zijn dat ze dikke darm belang dat alle mensen erg bang zijn dat ze dikke darm kanker hebben.” (praktiserend chirurg)kanker hebben.” (praktiserend chirurg)

In mijn paleis ben ik de koningIn mijn paleis ben ik de koning ““als je, bij wijze van spreken, je zou laten leiden door als je, bij wijze van spreken, je zou laten leiden door

andere motieven dan doen wat voor de patiënt het beste andere motieven dan doen wat voor de patiënt het beste is, dan zou je volstrekt niet integer bezig zijn. Een is, dan zou je volstrekt niet integer bezig zijn. Een röntgenoloog heeft er baat bij om zoveel mogelijk foto’s röntgenoloog heeft er baat bij om zoveel mogelijk foto’s te maken, maar toch zullen alle röntgenologen heel te maken, maar toch zullen alle röntgenologen heel kritisch zijn. Moet er wel een foto gemaaktkritisch zijn. Moet er wel een foto gemaakt worden en worden en krijg je feedback van: was dat nou wel nodig. Terwijl krijg je feedback van: was dat nou wel nodig. Terwijl als ze niet integer zouden zijn, dan zouden ze dat niet als ze niet integer zouden zijn, dan zouden ze dat niet doen. Dan zeg je gewoon, hoe meer hoe beter.” doen. Dan zeg je gewoon, hoe meer hoe beter.” (Gynaecoloog)(Gynaecoloog)

““Ik vind het steeds lastiger worden. We hebben allemaal Ik vind het steeds lastiger worden. We hebben allemaal lijsten gekregen van verzekeraars over welke medicijnen lijsten gekregen van verzekeraars over welke medicijnen ze vergoeden. Ja, die lijsten ga ik niet gebruiken. Ik ze vergoeden. Ja, die lijsten ga ik niet gebruiken. Ik schrijf voor zoals ik acht dat het beste is voor de schrijf voor zoals ik acht dat het beste is voor de patiënt en dan moet uitgezocht worden wat ze dan moeten patiënt en dan moet uitgezocht worden wat ze dan moeten betalen. Ik kan het niet allemaal bijhouden. (…) ik vind betalen. Ik kan het niet allemaal bijhouden. (…) ik vind het echt bizar dat ik op een gegeven moment mijn het echt bizar dat ik op een gegeven moment mijn medicatie moet veranderen, omdat de verzekeraar bepaalde medicatie moet veranderen, omdat de verzekeraar bepaalde dingen wel en niet vergoedt.” (Huisarts)dingen wel en niet vergoedt.” (Huisarts)

Blijven tegensprekenBlijven tegenspreken ““En dan zeg je op een gegeven moment: ik heb veel En dan zeg je op een gegeven moment: ik heb veel

longkankerpatilongkankerpatiëënten geopereerd, nou is er een nieuwe nten geopereerd, nou is er een nieuwe operatiemethode, die nauwkeuriger is, maar die kost meer operatiemethode, die nauwkeuriger is, maar die kost meer geld. Maar dat wil ik voor mijn patiënten, ik wil die geld. Maar dat wil ik voor mijn patiënten, ik wil die instrumenten, ik wil die goede nietjes. Dat is echt instrumenten, ik wil die goede nietjes. Dat is echt gebeurd. Ik wil die goede nietjes, flikker op met die gebeurd. Ik wil die goede nietjes, flikker op met die stomme bruine dingen. Ik wil mijn echte goede nietjes stomme bruine dingen. Ik wil mijn echte goede nietjes weer. En ik breek de tent af, ik ga naar [de pers] als weer. En ik breek de tent af, ik ga naar [de pers] als ik ze niet krijg. Nou dan krijg je ze weer.” ik ze niet krijg. Nou dan krijg je ze weer.” (gepensioneerd chirurg)(gepensioneerd chirurg)

Blijven tegensprekenBlijven tegenspreken

Georganiseerde verbanden: Georganiseerde verbanden: Stichting Beroepseer, De vrije Stichting Beroepseer, De vrije psych, Beter onderwijs psych, Beter onderwijs Nederland, de vrije huisarts.Nederland, de vrije huisarts.

Is niet kansloos. Overheid is Is niet kansloos. Overheid is ambivalent.ambivalent.

Verdere informatie op www.margotrappenburg.nl

Wij krijgen heel graag vragen,suggesties, aanvullingen, kritiek en commentaar.

Jolanda Dwarswaard & Margo Trappenburg